Fijne feestdagen en nog vele jaren!

GRATIS KWARTAALBLAD VAN JMW VOOR IEDEREEN MET EEN JOODSE ACHTERGROND • HERFST 2011 • JAARGANG 24 • NR. 85

Fijne feestdagen en nog vele jaren!

opeens k i s l a t a ‘W el?’ o j s n i t e e alles verg swa ’s Bar Mit Sem Kotek

Jom Kipoer schoon schip en nieuwe kansen...

Yonina van buikdanseres tot zakenvrouw

Oren Schrijver speelt Nazi in Soldaat van Oranje

Steun Joods Nederland geef aan Cefina Stichting Cefina financiert tekorten van Joodse projecten en instanties in Nederland die zich inzetten voor uiteenlopende sociale doelen. Denk hierbij aan: JMW, Mr. L.E. Visserhuis, Bne Akiwa, het Sinaï Centrum en meer. Haboniem Dror bijvoorbeeld, een Joodse jeugdbeweging die o.a. zomerkampen in Israël organiseert.

Meer weten over Cefina? - , info@cefina.nl of www.cefina.nl. Postbank  Geven kan óók via een nalatenschap!

Aangenaam dichtbij

Dichtbij haar patiënten, collega’s, medewerkers en dichtbij de regio. Medewerkers van Ziekenhuis Amstelland wensen u een goed en zoet nieuwjaar!

www.ziekenhuisamstelland.nl

mr L.E. Visserhuis Joods woonzorgcentrum

Het nieuwe mr L.E. Visserhuis in Den Haag is begonnen met de verhuur van appartementen. Zesendertig ruime appartementen voor ouderen die zorg nodig hebben. Dertig verpleegplaatsen in kleinschalige woonunits (twee units strikt kosjer). Een prachtige, zonnige en beschutte tuin. Bovendien een zwembad met fitness speciaal voor ouderen. Winkels en gezellige terrasjes op loopafstand.

We zijn inmiddels geopend!

U kunt kunt bellen bellen voor voor een een bezichtiging. bezichtiging. U Indien u de kosten voor de huur niet kunt betalen, zal het mr L.E. Visserhuis trachten met u samen hiervoor een oplossing te vinden.

Voor meer informatie: 070 - 3586363 of via de website:

www.jbc-visserhuis.nl

IN DEZE BENJAMIN

JOODS

oofd, h n ij m n e g te s je p e o n S Mazzeltov! k Mitswa van Sem Kote De week voor de Bar

•••

> 14

JOODS Joodse feestdagen •••> 7 Jom Kipoer: schoon schip en nieuwe kansen... In elk nummer ACTUEEL

5

HUMAN INTEREST De wereld van Yonina •••> 10

JOODS

7

HUMAN INTEREST

10

CULTUUR EN WETENSCHAP

25

JMW PAGINA’S

28

Van buikdanseres tot zakenvrouw

CULTUUR & WETENSCHAP SJOEK

36

Acteur, agent en muzikant Oren Schrijver •••> 25 ‘Het was zeker ook uitdagend als acteur, aangezien ik een Nazi moest spelen’

ELAH centrum

WIZO

voor psycho-sociale begeleiding

Elah wenst u een goed en zoet jaar!

voor een betere Israëlische samenleving

We zijn er nog!

WIZO Nederland wenst u een Shana Tova.

Kom naar de WIZO GiftShops voor al uw Rosh Hashana inkopen Extra koopzondagen op 18 en 25 september van 10-16 uur

De Nederlandse oorlogsoverlevenden in Israël En Elah staat naast ons Word donateur en help Elah ons te helpen Stort een bijdrage op rek. 55.05.09.615 t.n.v. Stichting Elah Nederland Voor meer informatie over Elah: www.elah.org.il

WIZO Nederland A.J. Ernststraat 735A 1082 LJ Amsterdam tel.: 020-6463017 e-mail: [email protected] www.wizo.nl ING: 535617

WIZO GiftShop A.J. Ernststraat 735A Amsterdam T 020 - 6466295 E [email protected]

WIZO SynagogeShop Prinsestraat 16 Enschede T 06 - 51336650

Openingstijden: maandag t/m donderdag 10-16 uur vrijdag 10-13 uur

Openingstijden: woensdag en zondag 11-17 uur

Proeverij granaatappelwijn Sambation op de koopzondagen in Amsterdam

Kijk ook eens op www.wizo.nl voor on-line bestellingen!

Joods Studiecentrum Cursussen 5772 / 2011-2012 Leiden Ook in het nieuwe jaar 5772 (seiz (seizoen zoen 2011/2012) verzorgt het JSL weer een divers aanbod van interessante interessannte cursussen op het uitgebreide terrein terrrein van de Joodse cultuur. Vraag vrijblijvend het studiegidsje aan!

Joods Studiecentrum te t Leiden De opbrengsten komen geheel ten goede aan onze projecten in Israël

HET RODE APESTAARTJE wenst u een gezond en zoet Shanah Tovah

Ook volgend jaar weer uw hulp in branding bij computerproblemen in Amsterdam e.o. Bel 0900 BEL EHBC (0900 235 34 22)

Adverteren in de Benjamin? Voor de advertentietarieven en Benjamin deadlines, kunt u contact opnemen met Romeo Delta: [email protected] of bel 0544-352 235.

Levendaal L evendaal 1144 • 22311 311 JL JL L Leiden eiden • T Tel.: el.: 0071-514.8078 71-514.8078 Mobiel: Mobiel: 06-13379562 06-13379562 • E E-mail: -mail: [email protected] [email protected] Website: Website: www.joodsstudiecentrum.nl www.joodsstudiecentrum.nl

gaat Het dak ot! ens soek d ij t f a er

ACTUEEL

5

Begin van het Joodse Nieuwjaar Binnen de Joodse gemeenschap in Nederland is er in het afgelopen jaar veel gebeurd. Joodse organisaties zijn in moeilijkheden geraakt, een uitvoerige discussie over kosjer slachten is gevoerd en enkele Joodse organisaties hebben intern een en ander op te lossen. Gelukkig is JMW ‘still going strong’ en zo willen wij het ook in 5772 met ieders ondersteuning, ook die van u, houden! U kunt in dit nieuwe Joodse jaar weer veel ontwikkelingen van ons verwachten. Dat begint al met dit nummer van De Benjamin, die voorzien is van een nieuwe layout. We hopen dat deze restyling u bevalt. Er is echter meer op komst. In 2008 gaven wij het boekje ‘Kinderen die alles moesten goedmaken’ uit waarbij aandacht werd geschonken aan de Joodse naoorlogse generatie die in de schaduw van de Sjoa is opgegroeid. Bij het Chanoeka-nummer publiceert JMW een nieuw boek ‘Aan het werk’, een eerbetoon aan de gehele groep van overlevenden. Met de uitgave van dit boek wordt licht geworpen op het werk van de overlevenden. Een werk dat net zo min als het gezinsleven los is te zien van de Sjoa. Een werk dat eigenlijk ook alles moest goed maken... Werk dat het verdriet moest wegdrukken, werk dat moest zorgen voor zelfrespect, inkomen, vreugde en vaak als vervanging moest dienen voor alles dat door de oorlog verloren was gegaan. En, werk dat in de Nederlandse naoorlogse samenleving van grote betekenis is geweest. In dit nieuwe boek van JMW – dat ook in de boekhandel verkrijgbaar zal zijn – wordt het succes waarmee het werk door de Joodse vervolgingsslachtoffers weer werd opgepakt vastgelegd en hopelijk aan de vergetelheid onttrokken. Lezers van De Benjamin ontvangen dit boek, waarvan de uitgave mogelijk is gemaakt door bijdragen van een aantal fondsen, gratis (hoewel wij in deze tijd natuurlijk altijd blij zijn met een vrijwillige financiële bijdrage!). Mocht u nog familie, vrienden of kennissen hebben die De Benjamin niet ontvangen en geïnteresseerd zijn, maak ze attent op ons kwartaalblad en ook zij ontvangen na aanmelding op www.debenjamin.info ‘Aan het werk’. Maar dit is niet het enige dat wij in het nieuwe jaar voor u in petto hebben. In 2012 hopen wij het Joods Pluspunt te openen in Amsterdam-Buitenveldert, een inloop- en informatiecentrum (gerund door vrijwilligers), waar u een kopje

koffie of thee kunt drinken met iets lekkers, kunt lunchen, maar ook informatie kunt inwinnen over voorzieningen die voor senioren (ouderen en mantelzorgers) beschikbaar zijn, waar lezingen en activiteiten zullen zijn en waar u een afspraak kunt maken met de ouderenadviseur, een fysiotherapeut, een diëtiste, waar een rollatorspreekuur wordt gehouden, maar waar ook spreekuren zullen zijn van de Thuiszorg en het Maatschappelijk Werk. In het nieuwe jaar zal ook Jonet, het landelijk Joods netwerk, een doorstart maken. In september 2010 werd Jonet opgericht. Het succes heeft ertoe geleid dat er een nauwe samenwerking is ontstaan tussen de Jonet-partners, te weten JONAG, Crescas, het NIW, de Joodse Omroep, het JHM, Maccabi Nederland en JMW. Samen werken wij aan een nieuwe, verbeterde interactieve website waarmee ieder met een Joodse achtergrond, partners en kinderen zich op de hoogte kan houden van wat er zoal in Joods Nederland gebeurt. Tenslotte wil ik u attent maken op onze (JMW’s) nieuwe ‘Joodse Agenda’ 5772/73 - 2011/2012. Het ziet er weer prachtig uit! Mooie illustraties en een thema dat aanspreekt: binding aan het Jodendom. Een aantal mensen beschrijven hoe zij zich verbonden voelen met hun achtergrond en op welke manier zij iets ‘doen’ met die achtergrond! Op de achterzijde van deze Benjamin ziet u waar u de Joodse Agenda kunt kopen. JMW bruist! Wij blijven u op de hoogte houden via De Benjamin en www.joodswelzijn.nl Namens alle medewerkers, Raad van Toezicht en Managementteam van JMW wil ik u nog vele gezonde en voorspoedige jaren toewensen. Hans Vuijsje, algemeen directeur-bestuurder

Joods Muziek Festival 21 ssteden tedenn sem mbles 8 enensembles

t/m 30 oktober

Amsterdam • Apeldoorn • Baarn • Den Bosch • Den Haag • Groningen • Santpoortt • Utrecht U

uit Israël • Frankrijk Frrankrijk • Denemarken Denemarken • Nederland Neederland

concerten concer ten • workshops w workshop s • film films ms • open podium m KKaartverkoop aartverkoop en pro programma ogramma www www.joodsmuziekfestival.nl .joodsmuuziekfestival .nl

JOODS

7

TEKST AVIVA PELS PASTORAAL WERK JMW - FOTOGRAFIE ARCHIEF VAN JHM

Joodse feestdagen Jom Kipoer: schoon schip en nieuwe kansen...

In de debatten over onderwijsverbeteringen wordt de laatste tijd geopperd dat het uit moet zijn met de herkansingsmogelijkheden in het hoger onderwijs. Het feit dat een onvoldoende prestatie achteraf kan worden verbeterd door een herkansing van toets of tentamen, zou de zogenaamde ‘zesjescultuur’ stimuleren. Met andere woorden: hakken over de sloot, geen probleem, als je er maar een keertje komt. Een luie, ongemotiveerde studiehouding kan het gevolg zijn.

‘Gelukkig mogen wij ons hele leven proberen het beter te doen’

brieven, naar iemand toegaan: hoe is niet het belangrijkste, maar dat moeilijke woord ‘sorry’ moet uit het hart komen. Dan pas is er ruimte om de relatie met Hasjeem (G’d) onder de loep te nemen. Men evalueert en besluit bijvoorbeeld: dat zou best anders, beter kunnen. Dit bewustzijn is het begin van het essentiële proces dat men in Elloel en Tisjri (voor en na Rosj Hasjana) kan doorlopen. Rommel opruimen, ook spirituele rommel. En er zijn gelukkig vele manieren om die hoogst individuele verstandhouding met Hasjeem vorm en inhoud te geven. De witte kleding die mannen en sommige vrouwen tijdens onze Hoge Feestdagen dragen symboliseren die reinheid. Een schone frisse start, wie wil dat nou niet? Want tussen een zesje en bijna volmaakt (de spreekwoordelijke tsaddiek) zitten echt heel veel nuances! Een goed & gezond jaar gewenst! Sjana Towa!

In het Joodse leven zijn er talloze mogelijkheden voor herkansing. Gelukkig mogen we ons hele leven blijven proberen het beter te doen! Lui of vlijtig, steken laten vallen, het hoort er bij. Die herkansingen zullen dan ook niet worden geschrapt! Het concept ‘tesjoewa’ (geestelijke inkeer) zou al voor de schepping van de wereld gedefinieerd zijn. Waarom? Omdat we onvolmaakte mensen zijn, die onvolmaakte dingen doen. En omdat, zelfs als je jezelf een zeven kunt geven, je met een beetje moeite kunt doorgroeien naar een acht... Niet alleen voor een bepaald studievak maar voor welk onderdeel van het leven dan ook. Op Jom Kipoer wordt een periode afgesloten die geheel in het teken staat van ‘tesjoewa’ (inkeer). Beginnend met de maand Elloel, de maand voor Rosj Hasjana (Joods Nieuwjaar). First things First, de horizontale relaties zijn het eerst aan de beurt: hoe was dit jaar met mijn partner, familie, vrienden, kinderen, collega’s? Moet er eigenlijk nog iets worden rechtgezet? Heb ik – diep in mijn har t- spijt van een uitspraak die ik heb gedaan? Heb ik het een ander onnodig moeilijk gemaakt? Het lijkt makkelijk – maar dat is niet zo. (Sorry seems to be the hardest word...) Velen houden vast aan de mooie traditie om ‘mechila’3 (vergeving) te vragen aan anderen. Telefoontjes, mailtjes,

8

JOODS TEKST THEO VLEESHHOUWER

Vleeshhouwer De achtergrond van Joodse achternamen

Bewustzijn Wanneer zou ik me voor het eerst bewust zijn van mijn achternaam? Ik zou het niet weten. En dat is niet zo gek, want ik ben inmiddels 81 jaar en een kind aanspreken met zijn achternaam zal, denk ik, wel voor het eerst gebeuren op school. Voor mij zal dat dus wel in 1936 zijn gebeurd toen ik voor het eerst naar de lagere school ging. Zou ik me toen hebben gerealiseerd wat het woord ‘vleeshhouwer’ inhoudt? En zou ik me toen al bewust zijn geweest van die vreemde schrijfwijze? Ik denk het allemaal niet. Als kind hield je je daar niet mee bezig en je moest al heel erg diep in de geschiedenis van de familie gaan graven om te weten te komen hoe uitgerekend jouw familie aan die naam is gekomen. Kleinste slagerij van Amsterdam Gelukkig heb ik een neef (de oudste zoon van mijn broer) die zich op bijzonder scherpzinnige wijze met het familiewezen bezighoudt en dankzij hem ben ik nu in staat mijn herkomst en het ontstaan van de naam te verklaren. Opa Isaak Vleeshhouwer (of had het moeten zijn Vleeschhouwer?) heb ik niet gekend, want hij overleed kort nadat ik een jaar was geworden. Ik heb dus niet echt zelf gezien dat opa slager was, maar hij was het wel en deed dus zijn naam eer aan. In de Amsterdamse Vrolikstraat (op nummer 33) hadden hij en mijn oma waarschijnlijk de kleinste slagerij van Amsterdam. Opa Isaak (slager dus) was de zoon van o.a. Jacob Hyman Vleeschhouwer en daarmede heb ik voor het eerst in deze korte beschouwing over het werkzame leven van de Vlees(c)hhouwers de oorspronkelijke familienaam Hyman (ook wel geschreven Hijman of Heyman) geïntroduceerd. Die Jacob Hyman (geboren in 1773 in Weesp) was – ja heus – slager van beroep. Zijn vader kwam oorspronkelijk uit Emden (Duitsland). Er waren in het begin van de jaren 1700 te veel Vleeschhouwers in Emden en het was

dan ook niet vreemd dat de ‘overtolligen’ (ook toen al) de wijk namen naar Nederland en mijn roots legden in Weesp waar ook heel veel andere Joodse mensen hun wortels kunnen terugvinden. Jammer genoeg kan ik niet vertellen of deze Hyman al dan niet slager of slachter was. Door middel van dit verhaal heb ik de snelle lezer van de 21e eeuw een blik gegund op de achtergrond van mijn familie. Zelf heb ik niets met vlees van doen en ook onze kinderen hebben beroepen gekozen die geen enkele verwantschap tonen met onze naam. Dat geldt ook voor mijn (overleden) broer en zijn kinderen. Toch nog een kleine bijzonderheid: de oudste broer van mijn vrouw was in zijn werkzame leven slachter. Wel heeft onze kleindochter om wat bij te verdienen een jaartje in een slagerij gewerkt en niet ten onrechte heb ik toen tegen de Purmerendse slager kunnen zeggen dat hij waarschijnlijk de enige slager in Nederland was die een echte Vleeshhouwer in dienst had. Anekdote Nog een kleine anekdote. Als stenograaf kwam ik in veel gemeenten in Nederland. Zo ook in Woerden. Op een mooie zomeravond werd ik aan de nieuwe redacteur van de plaatselijke krant voorgesteld: ‘Slager’ zei hij. En toen moest ik ‘Vleeshhouwer’ zeggen. Even hebben we beiden gedacht ‘wie neemt nu wie in de maling’, maar al snel bleek dat we synonieme namen hadden. En ook deze Slager had – zoals ik – voor een heel ander beroep gekozen.

MIJN JOODSE VOORWERP

9

TEKST EN FOTO HAN PONNEKER

De Esterrol Vrienden gaven mij een Esterrol omdat ‘zij toch meer bij jou hoort dan bij ons’. Zij hadden het bijbelboek gekregen van iemand aan wie het in de oorlog in bewaring was gegeven. Teruggeven kon niet meer. Nu ligt zij in een eenvoudige kartonnen koker veilig in mijn linnenkast. Ik koester de rol zowel als voorwerp als het verhaal dat voor mij zo nauw verbonden is met mijn moeder. Zij besliste als Jodin ergens in 1942 dat Joseph, een vriend van mijn broer en op weg naar een vaag onderduikadres, niet verder mocht reizen. Teneinde haar onwrikbare en moedige standpunt te accentueren deed zij de buitendeur op het nachtslot toen Joseph meende om van het voor ons allen levensgevaarlijke besluit, geen gebruik te mogen maken. Haar woorden, toen, en zo vergelijkbaar met die van Ester, zal ik nooit vergeten: ‘Als jij gaat, dan gaan we allemaal’. Ze zei het gewoon omdat er voor haar geen andere keus was,- voor

haar was een andere overweging eigenlijk taboe. Joseph en wij bleven (een wonder) als beoogde slachtoffers in leven. Hij stichtte na de oorlog een gezin en zijn kinderen en kleinkinderen wonen in Israël. De Esterrol is het enige ‘Joodse’ voorwerp waaraan ik werkelijk gehecht ben.

‘Ik koester de rol zowel als voorwerp als om het verhaal dat voor mij zo nauw verbonden is met mijn moeder’

10 HUMAN INTEREST - INTERVIEW DIT ARTIKEL KWAM MEDE DANKZIJ YAEL SCHRIJVER TOT STAND

De wereld van Yonina Van buikdanseres tot zakenvrouw

Het is donderdag ochtend Om 11.30 moet ik er zijn voor het interview. Het weer is goed, een beetje zon en de wind in de rug. Na een half uur fietsen arriveer ik bij haar huis. Het is een mooi huis in een mooie wijk. Yonina ontvangt mij met koffie en gebak. Haar sfeervolle zitkamer is ingericht in oosterse Mediterrane stijl met kunst uit landen waar ze heeft opgetreden. Met een lieve glimlach verzoekt ze mij om mijn schoenen uit te doen. De vloer mag niet bekrast worden, omdat er soms op gedanst wordt. Zo maak ik voor het eerst een interview op mijn blote voeten. Wie is Yonina? ‘Yonina’ is een Hebreeuwse naam en betekent kleine duif, vogel van de vrijheid. Het is de naam die haar moeder voor haar heeft gekozen toen ze haar in New York het leven schonk. Het is de enige naam die Yonina draagt. Ze heeft de Amerikaanse en Nederlandse nationaliteit. Was getrouwd met een Nederlander en is moeder van twee volwassen zoons. Zij is afgestudeerd aan de Universiteit van Maryland in wiskunde en psychologie en aan de High School voor Performing Arts, waar ze klassieke en etnische dansen studeerde. De school die de basis was voor de serie ‘Fame’ en waar veel beroemde mensen vandaan zijn gekomen, zoals Liza Minelli, Al Pacino en Jennifer Anniston. Op de universiteit had Yonina twee beurzen, één voor wiskunde en één voor dans. Van huis uit kreeg ze het beste mee wat ze zich kon wensen. Een Russisch Asjkenazische vader en een Libanese Sefardische moeder. Vader was Ir (ingenieur) en danser en haar moeder was zangeres. Ze kreeg de combi mee van Asjkenazi en Sefaradi.

‘Buikdansen is niet alleen mooi om te zien, maar ook fantastisch voor lichaam en geest’

Dans geeft feestgevoel Van jongs af aan herkenden haar ouders Yonina’s natuurlijk talent voor dans. Dans was nooit een hobby voor haar, het was een manier van leven. Als kind was ze vaak bij haar grootmoeder en die moedigde haar aan spontaan voor haar vrienden en kennissen te dansen. Dat deed Yonina, iedereen keek en kreeg er plezier van. Yonina zelf kreeg er een feestgevoel bij. Buikdansen heeft altijd een grote aantrekkingskracht op haar gehad, door de prachtige bewegingen, de kleurrijke en sprankelende kostuums en de link met de Midden Oosten. Ze verdiepte zich in de verschillende buikdansstijlen. Yonina begon met optreden op de middelbare school en heeft een enorm rijke danservaring opgebouwd in Nederland en het buitenland.

11

Dans is vrijheid Op het toneel voelt zij zich het meest zichzelf. Daar is zij wie zij is en in contact met haar natuurlijke zelf. Op het toneel voelt zij de openheid van in het moment zijn. In communicatie met het publiek. Ze heeft NLP gedaan (Neuro Linguïstisch Programmeren staat voor techniek die mensen helpt te veranderen) en dat past bij haar positieve mentale houding. Dat positieve is haar succesformule, want het publiek voelt haar positiviteit. Dans: passie en werk Yonina voelt zich gezegend dat ze haar passie kan leven en vreugde en energie kan overbrengen aan anderen door haar twee verschillende beroepen van danseres en dat van motivatiespreker. Als motivator wordt ze vaak ingezet als spreker tijdens zakelijke meetings om op een creatieve manier de doelstelling van de bijeenkomst kracht bij te zetten, zoals diversiteit integreren, teambuilding bevorderen, of een veranderingsproces versoepelen. Met haar sprankelende buikdansshows en percussie- en dansworkshops ontketent ze als danseres gezelligheid en openheid op menig bedrijfs- of privéfeest of vrijgezellenpartijen. En omdat buikdans niet alleen mooi is om te zien als kunstvorm, maar ook fantastisch is voor lichaam en geest, genieten vrouwen van alle leeftijden van de wekelijkse danslessen in Yonina’s buikdansschool in Amsterdam. Multi-culturele en Joodse show Weinig mensen weten dat Yonina ook illusionist is. Samen met haar assistente Shira presenteert ze Magic-dansshows. Voor Joodse feestgelegenheden, zoals bruiloften, bat en bné mitswa en theaterprogramma’s voor Joodse organisaties, heeft ze een speciale show gecreëerd, waarin zij danst op Jiddische en Israëlische/Mizrachi muziek. Op magische wijze integreert zij ook Joodse symbolen in haar show. Zakelijk Yonina is een zakenvrouw. Om als artiest succesvol te zijn voelt zij dat je niet alleen bekwaam moet zijn in het vak, maar ook doelbewust, proactief en gepassioneerd moet zijn als ondernemer. Kijk naar schilders zoals Dali, Picasso en andere artiesten. Yonina is zeer zeker gepassioneerd in wat zij doet.

‘De omgang met mensen in Nederland en Amerika is totaal anders’

‘Een sterke familieband, blijven leren en dankbaarheid tonen zijn belangrijke concepten’ Amerika en Nederland De culturen, de manier van leven en omgang met mensen in Nederland en Amerika, is totaal anders. Yonina voelt zich echter in beide landen thuis. Ze treedt veelvuldig op in Amerika en is heel blij dat ze zo ook vaak bij haar familie daar kan zijn. Ze vieren veel van de Joodse feesten samen. Ze koestert de nauwe band met haar familie, en bovenal die met haar moeder. Yonina houdt van reizen. Haar voorstellingen in verschillende landen hebben haar geïnspireerd om veel talen te leren. Ze spreekt zeven talen, waaronder Hebreeuws. Het vergroot haar wereld en brengt haar in een dieper contact met mensen uit verschillende landen. Ze houdt van leren en ziet zichzelf als student van de Universiteit van het Leven. Jodendom Betekent voor Yonina, diepgang, kracht, rust en bezinning. Een sterke familieband, blijven leren en dankbaarheid tonen zijn voor haar belangrijke concepten. Ze adoreert haar twee zonen. Beiden hebben gestudeerd aan universiteiten in Amerika en nu ze weer in Amsterdam wonen kan Yonina haar geluk niet op. Ze krijgt veel ‘naches’ van hun bezoekjes en haar relatie met hun. Ze houdt zich aan de Joodse kalender en viert de feesten. Ze is lid van de Liberale Gemeente en bezoekt graag synagogen in binnenen buitenland. Zij wordt geïnspireerd door Chazzanoet en door Cantorale muziek in het algemeen. Haar zusje is chazan in Amerika. Yonina staat positief in het leven. In haar motivatieprogramma’s geeft ze ook technieken van The Work van Byron Katie. Komen tot gedragsverandering is makkelijker als je het positief ‘framed’. Yonina: ‘Als je een ineffectieve gewoonte ziet als een kans om te groeien en je daarbij jezelf aanmoedigt en positieve feedback geeft, heb je meer kans op succes. Dat is het tegenovergestelde van Lasjon hara, negatief over jezelf of een ander spreken. Wat je zegt tegen jezelf en anderen heeft een enorm effect op je gemoedstoestand en communicatie met anderen. Vervang het door Lasjon ha tov, dat is veel gezonder en productiever.’ •••>

12

Rosj Hasjana Is voor Yonina een vreugdevol feest. Het is een reflectie en in veel opzichten een nieuw begin. Nadenken over dankbaarheid. Het is een kans om te focussen op wat je hebt, in plaats van op wat je niet hebt. Vertrouwen hebben in de toekomst en open staan voor wat het nieuwe jaar brengt geeft meer rust voor het heden en het helpt je meer in het moment te zijn.

‘Jom Kipoer is een goede kans om jezelf en andere te vergeven...’ Jom Kipoer Is een psychologische zelfreiniging, het is voor mij dankbaarheid dat ik leef en kan vergeven. Het is een gouden kans om jezelf en anderen te vergeven. Door vergiffenis sta je gezond in het leven en beter in relatie tot jezelf en anderen. Het is een levensdoel op zich om een beter ‘mensch’ te worden en jezelf te blijven ontwikkelen. Ik geloof in G’d en dat geeft me rust en kracht.

Voor de lezers Heb ik een tip die ik zelf ook gebruik. Voordat je gaat slapen schrijf je een lijstje van dingen, of denk aan de dingen waar je die dag van genoten hebt, iets nieuws dat je geleerd hebt, en hoe je vreugde hebt gebracht in je eigen leven of dat van een ander. Op die manier ben je je meer bewust van het positieve wat er in je leven gebeurt. Een andere tip is om jezelf of een ander elke dag tenminste drie complimentjes te geven. Vaak, uit gewoonte, focussen we op wat er verkeerd is gegaan, of op de minder leuke dingen. Dat blijft je bij en kleurt je dag. Als we ons aanleren de positieve ervaringen te belichten en stil te staan bij wat we bereikt of geleerd hebben, dan dragen we bij aan een Sjana Tova. Ik wens iedereen een gezond en gelukkig Sjana Tova. We nemen afscheid met een ‘hug’. Mijn schoenen aan en fietsen. Ik heb wind tegen, maar gelukkig veel om over na te denken. Een half uur later ben ik thuis. <••• Ga voor meer informatie over Yonina naar www.yonina.nl of bel 020-679 83 98.

HUMAN INTEREST - MIJN LEVEN

13

TEKST JOLAN TOFF

Het leven van Esther Vroom Esther Vroom, 45 jaar, geboren in Amsterdam. Vier kinderen, Yoran 20, Yariv 17, Yarah 7 en Yailah 3. Beroep: Ik heb eerst piano en zang gestudeerd bij mijn opa, Meier Staal, vervolgens bij de zangeres/docente Sophia van Santen. Daarna heb ik staatsexamen zang gedaan. Tijdens mijn studie, gaf ik al les en trad op in het theater. Ik voed de kinderen alleen op. Ik kan dat goed combineren met privé lessen, het lesgeven aan koren, muziekscholen en middelbare scholen. Yoran speelt drums en percussie, hij wordt overal ter wereld gevraagd om op te treden. Yariv speelt percussie, Yarah cello en Yailah kon vanaf haar tweede jaar, zonder dat ik er achteraan zat, al uit zichzelf deuntjes op de piano spelen. Mijn mooiste herinnering: De geboorte van mijn kinderen. Ook momenten dat je je kinderen op het podium ziet, of gewoon de lol die ze hebben. Sport: Is dansen sport? Verder voetbalden mijn zonen. Ik kijk ook wel naar wedstrijden op de televisie. Eten: Ik houd het meest van Home Cooking met noedels, aardvruchten, rijst, groenten en specerijen De lekkerste keuken vind ik de Surinaamse. Allerlei continenten bij elkaar. Aziatisch, Afrikaans en Europees met ook Joodse elementen. Televisie: Documentaires over muzikanten. Het North Sea Jazz Festival neem ik altijd op. Het Australische kookprogramma MasterChef Junior vind ik geweldig, kinderen tussen de 9 en 12 jaar die uitzonderlijk kunnen koken. Joods: Onderdeel van wie ik ben, net zoals ik Surinaams ben. Krant: Het Parool. Mop: Dat vraag je aan de verkeerde persoon. Ik ben soms onbedoeld geestig. Boek: Ik vind veel boeken mooi. ‘Ségou’ van Maryse Condé.

Een vertaling over een gedeelte van de geschiedenis van West-Afrika. ‘100 jaar eenzaamheid’ van Gabriel García Márquez en ‘Eugene Onegin’ van Alexander Pushkin. Het boek is één groot gedicht. Winkels: Ik heb niks met winkels. Hekel aan: Oneerlijkheid, gebrek aan respect. Als mensen het elkaar onnodig moeilijk maken. Zeker weten dat je beter bent, zonder dat er een aanleiding is. Ook heb ik het moeilijk met de manier waarop men met de natuur omgaat. Bewondering voor: Mensen die iets met passie doen maar wel oog houden voor hun omgeving of mensen die zichzelf opzij zetten om iets voor een ander te betekenen. Uitzicht: De maan gezien vanuit een grote vlakte. Ook bloemen, planten, en rivieren. Dieren in hun natuurlijke omgeving, zoals grote vlinders in Suriname en apen in Senegal. Of kleine kikkers in Gambia. En, ondanks mijn hoogtevrees, bergen.

‘Ik heb het moeilijk met de manier waarop mensen met de natuur omgaan’ Markt: Ik kom er zelden, maar als ik er kom dan is het de Dappermarkt. Kom graag: Ik kom graag thuis. Grootste wens: Dat mijn kinderen gezond en gelukkig mogen zijn en blijven. JMW: Ik heb zelf weinig met de organisatie te maken. Ik ken toevallig iemand die er contact mee heeft.

14 HUMAN INTEREST TEKST SEM KOTEK / REDIGEREN DOOR NRC

Snoepjes tegen mijn hoofd, Mazzeltov! De week voor de Bar Mitswa van Sem Kotek

Joodse jongens worden vlak na hun dertiende verjaardag Bar Mitswa. Ze zijn dan volwassen voor de Joodse wet. Sem Kotek (13) bereidt zich deze week elke dag voor op deze feestelijke ceremonie. Vrijdag 19 augustus Gisteren heb ik voor het eerst geoefend in de grote synagoge aan het Mr. Visserplein in Amsterdam. Mijn leraar en ik wilden de sfeer proeven. Omdat de synagoge behalve een sjoel ook een museum is, had ik toch een beetje publiek. Daarna kreeg ik nog een rondleiding door het net gerenoveerde gebouw. Onder de bijgebouwen van de synagoge zijn allemaal ondergrondse expositieruimten gemaakt, erg mooi en bijzonder. Bij terugkomst wilde mijn moeder met mij een net hemd, schoenen en een stropdas kopen voor de bar mitswa, maar ik voelde me niet zo lekker. Samen met mijn vader heb ik een lijstje opgesteld van dingen die nog moeten worden gedaan. Nog niet al mijn vrienden hebben gezegd of ze naar de bar mitswa en het feest komen. En ik moet een toespraak voorbereiden over wat ik heb geleerd van het stuk uit de Thora dat ik ga voorlezen. Ik moet elke dag het stuk voorlezen en oefenen. De tekst moet je zonder klinkers en zangtekens kunnen voorlezen. Als je een fout maakt, moet je die zin foutloos overdoen. Dat is niet altijd even gemakkelijk. Vandaag had ik zin om ook iets anders te doen. Daarom heb ik afgesproken met een vriend van mij, David. Na het afspreken ging ik met mijn moeder alsnog kijken of we nette kleding konden vinden. Na veel winkels te hebben bezocht, hadden we het hemd en de stropdas, maar nog geen schoenen. ’s Avonds kwamen mijn oom en tante eten met hun kinderen. Mijn vader kan goed koken, dus we werden lekker verwend! Na het eten ging ik meteen naar bed, want morgen ga ik vroeg naar sjoel. Dat is namelijk de gewoonte de week voor bar mitswa. Zaterdag Om acht uur ‘s ochtends was ik nog erg moe. Met mijn vader ging ik naar sjoel voor de sjabbatdienst. Er waren weinig mensen, maar toch was het gezellig. Na de sjoeldienst is er altijd een kidoesj. Dan wordt een zegen uitge-

sproken over de wijn en een verhaal verteld over het stukje dat we hebben gelezen in de Thora. Mijn oudoom Hugo vertelde de aanwezigen over arme mensen voor wie wij moeten zorgen. Erna gingen we nog ergens een broodje eten. Normaal mag dat niet op sjabbat, maar wij zijn niet zo orthodox. Thuis viel ik meteen op de bank in slaap. Pas na drie uur werd ik wakker. Mijn vader gaf me opdracht om het eerder opgestelde lijstje af te maken. Zondag Mijn moeder en vader hebben samen bijna de hele dag achter een bureau gezeten. Ik ga ervan uit dat het over mijn bar mitswa ging. Ze zeiden dat ze de mensen zouden bellen die nog niet hebben geantwoord op de uitnodiging en deden zó geheimzinnig toen ik binnenkwam. Soms voel ik me buitengesloten, maar ik weet dat het voor een ‘goed doel’ is. Ze hebben volgens mij veel verrassingen en ik ben heel erg nieuwsgierig. Ik mag nergens meer lopen, deuren gaan dicht zodra ik voorbijkom, er wordt gefluisterd en ik weet zeker dat het over mij gaat. Wel bijzonder dat iedereen zo zijn best doet voor mij. Later op de dag heb ik uit mijn parasja de moeilijke stukjes nog even doorgenomen. ’s Avonds met mijn moeder mee om lekker te barbecuen en ik heb gevoetbald met vrienden. Ik merk dat ik steeds moeilijker in slaap kan komen. Zal het allemaal wel goed gaan? Wat als ik opeens alles ben vergeten in sjoel terwijl iedereen naar me kijkt? Krijg ik veel cadeautjes en wat precies? Gaan ze liedjes voor me zingen, zal iedereen er zijn? Maandag Ik stond vroeg op om naar mijn leraar Bram te gaan, om weer in het snogetje te oefenen. Mijn parasja ging goed. Wel adviseerde Bram extra te oefenen, vooral het laatste stukje, waar ik nog moeite mee heb. Maar over het algemeen is Bram erg tevreden. Verder sprak ik af met een andere vriend, Joost. Daarna ging ik alvast naar mijn oom, tante en neven voor het eten. Mijn moeder en zus zouden ook komen. Daar wilden we nog één keer kijken hoe het pak voor mijn bar mitswa eruit ziet. Het is een erg mooi pak; donkerblauw,

15

’s Avonds met mijn vader naar mijn andere oom en tante gegaan. Daar kreeg ik mijn eigen tefilin, een mooi cadeau dat ik voor de rest van mijn leven kan gebruiken.

heel netjes. Maar ook bij hen thuis gingen ze weer erg geheimzinnig doen. Van de eettafel tot de keuken was het verboden gebied. Mijn oom vertelde dat hij nog een verrassing had. We kregen kaartjes voor een show van Hans Klok in Carré! We keken nog een leuke film en daarna was ik best moe, gelukkig viel ik sneller in slaap. Dinsdag Er liggen steeds vaker enveloppen in de brievenbus voor mij. Allemaal mensen die me feliciteren. Vaak zit er ook geld in, te gek hoor als je Bar Mitswa word. Wel word ik steeds zenuwachtiger als mensen me succes wensen bij het lezen. Ik ben weer gezellig naar mijn neven gegaan. We zijn naar de stad geweest. We hebben eerst ergens wat gegeten en toen Carré: Hans Klok was te gek! Hij liet van alles verdwijnen en net zo makkelijk toverde hij alles weer terug. Er waren ook acrobaten en mensen die vogels konden laten doen wat ze wilden. En Hans stond natuurlijk met z’n haar in de wind. Een geweldige show! Woensdag Er moest veel gebeuren vandaag. Mijn zus kan maar geen mooie jurk vinden voor het feest en ik had nog geen nette schoenen. Het liefst heb ik gympen aan, maar ik heb helaas geen keuze. Mijn zus heeft vijfentwintig jurken gepast! Maar ze heeft niets gekocht. Wat is dat toch met vrouwen? Ik heb nette, donkerblauwe schoenen gekocht, nu ben ik wel klaar met al die winkels. Dus ik wilde even chillen op de bank bij mijn moeder thuis.

Donderdag Wat is dat vroeg wakker worden om zes uur! De ochtenddienst in de kleine snoge (de Portugese synagoge, red.) begint elke dag, behalve in het weekend, om zeven uur. Dat gebeurt zo vroeg omdat alle mensen moeten werken. Mijn neef en ik werden opgeroepen voor het gebed. Voor mij was dat bijzonder, want het was de eerste keer. Bijna mijn hele familie was er, dat was erg fijn. Met mijn vader heb ik tefilin omgedaan, dat is best moeilijk. Het is de bedoeling dat je de leren riem zeven keer, tussen elleboog en pols om je arm draait en drie keer om je middelste vinger, zodat je het uiteinde kan vasthouden. Daarna komt de tefilin op het hoofd. Aan het uiteinde van de riem zit een soort zwart gelakt doosje waar vier aparte strookjes tekst inzitten, elk een eigen vakje. Dat aantal verwijst naar de vier zintuigen van het hoofd; zien, horen, ruiken en proeven. De tefilin worden omgebonden nadat je eerst de talliet hebt aangedaan. Het is ook mijn eerste, eigen talliet die ik van mijn moeders oom en tante uit Israël heb gekregen. Ik ben er heel blij mee. De mannen en vrouwen zitten in sjoel altijd gescheiden, meestal zitten de vrouwen boven. Nadat ik klaar was met mijn bracha, riep iedereen mazzeltov, gefeliciteerd! En kreeg ik allemaal snoepjes tegen mijn hoofd gegooid! Dat is een traditie, een erg lekkere! Vrijdag 26 augustus Vandaag een rustig dagje. Oefenen voor morgen en alvast de tafel dekken. Vanavond is het sjabbatdiner, heel veel familie komt bij ons eten. En ik moet nog mijn tas inpakken, omdat we vanavond lekker in een hotel slapen naast de grote synagoge. Normaal rijden we daar naartoe, maar op sjabbat mag dat niet. Wij houden ons daar meestal niet aan omdat we niet zo orthodox zijn, maar morgen is een speciale dag; eindelijk bar mitswa. Als gezellige afsluiter is zondag mijn feestje. Ik hoop dat iedereen komt. Ik weet nog steeds niet wat voor cadeaus ik krijg, maar ik verwacht vooral geld.

16 HUMAN INTEREST - HOBBY’S TEKST EVA DE BAAT

De liefde voor paarden Een gesprek met een cowboy – daar had ik me op voorbereid. Op de flyer stond: ‘Western style recreational horse riding lessons’. Er stond ook dat hij behalve paardrijlessen geven paarden fokt en traint. In gedachten zag ik hem voor me, een gebruind en lichtelijk verweerd gezicht, stoere verschijning met o-benen.

‘Maar waar praat je als vrouw van middelbare leeftijd uit Amsterdam over met een cowboy’ vroeg ik me een beetje ongerust af. Eli Arad ziet er niet echt uit als een cowboy. Niet dat hij lijkt op een man die de hele dag achter zijn bureau op kantoor zit, hij is niet on-stoer, maar hij heeft geen cowboy uitstraling of o-benen en hij praat rustig en vol gevoel als hij over zijn paarden praat. Niet geërfd Zijn liefde voor paarden is niet geërfd, vertelt hij. Geboren in een Moshav vlak bij Jeruzalem, voelt hij zich al heel jong zeer tot de dieren aangetrokken. ‘De bouw, hoe het dier beweegt’, zegt hij ‘dat is zo mooi’. Als hij zes jaar is krijgt hij zijn eerste paardrijlessen en een pony met de naam Atzila, wat ‘de nobele’ betekent. Op zijn 9de krijgt hij een groot paard, Gipsy. Eli’s vader is diplomaat. Als het gezin daarom naar Oostenrijk verhuist moet hij zijn paard in Israël achterlaten. Aan het feit alleen al dat hij het noemt, merk ik dat het moeilijk moet zijn geweest voor de kleine Eli die hij toen was. Eind jaren ’70 komt het gezin naar Nederland. Eli gaat vier jaar in Den Haag naar een Amerikaanse school voor middelbaar onderwijs. Daarna gaat hij terug naar Israël, het leger in.

‘In gedachten zag ik hem voor me, een gebruind en lichtelijk verweerd gezicht, stoere verschijning met o-benen’

‘Die tijd in Nederland was zo goed dat ik het gevoel had er weer eens terug te zullen keren. Ik had iets met Nederland’, zegt hij. En zo gebeurde het dat hij en zijn vrouw met hun kinderen (toen 14, 11 en 4 jaar) naar Nederland gingen, waar ze nu alweer negen jaar wonen.

‘Ik zie nog een spoor van verdriet in zijn gezicht’ Karakter Voordat Eli naar Nederland komt heeft hij in Israël twintig jaar paarden gefokt. ‘Arabieren, dat zijn zulke fantastische paarden (hij laat ze zien op internet). Ze zijn niet alleen erg mooi, maar ook heel speciaal: gevoelig, zachtaardig en alert, op het nerveuze af. Kijken naar paarden heeft me heel veel geleerd. Je ziet hoe ze met elkaar communiceren. Paarden kennen een hiërarchie; hoewel er ook een alfa mannetje (baas) is, is een oudere merrie de echte leader van de groep. Die hiërarchie wordt vastgesteld zodra paarden voor het eerst samen in de wei staan. Daarbij vloeit geen bloed, het gaat betrekkelijk vredelievend, ze dreigen eerder dan dat ze schoppen. Vooral een kwestie van body language. Laatst kwam er hier, in het Amsterdamse Bos, een kleine 20-jarige pony in de wei waar twee merries staan. Binnen de kortste keren was zij de baas. Behalve van leeftijd is dat ook een kwestie van zelfvertrouwen.’ Eli vertelt heel boeiend verder: hoe hij een prachtige Arabierhengst met de naam Massubi meenam naar Nederland. Het dier won een heel belangrijke schoonheidswedstrijd in Parijs. In Israël had hij zijn moeder en grootmoeder al. Helaas is het dier al gestorven toen hij vier jaar was.

17

Ik zeg hem dat ik me kan voorstellen dat hij daar veel verdriet van moet hebben gehad. Hij beaamt het en ik zie nog een spoor van dat verdriet in zijn gezicht.

‘Paarden zijn een goeie spiegel voor mensen’, besluit hij ons gesprek. ‘Ze zijn open en ontspannen, ze geven je inzicht in jezelf als je er oog voor hebt.’

Instructeur Tegenwoordig is Eli instructeur ‘western-paardrijden’, waarvoor hij een speciale opleiding heeft gehad. Hoe stoer dat ook klinkt, het is zeker niet alleen geschikt voor cowboys in de dop. Juist mensen (en kinderen!) die een beetje bang zijn en niet veel zelfvertrouwen hebben, kunnen leren hoe ze zich in samenwerking met het paard sterker en beter gaan voelen. ’Een natural connection’ zegt Eli.

Het was een mooi gesprek, niet met een cowboy, maar met een paarden-mens! Voor meer informatie e-mail: [email protected] of bel: 06-250 272 20.

18 HUMAN INTEREST - HOBBY’S TEKST SALO BARENDSE

Krav Maga Krav maga (Hebreeuws: ‫קרב מגע‬, contactgevecht) is een verdedigingskunst, die zijn oorsprong heeft in Israël. De oprichter van de beweging is Imrich Sde-Or Lichtenfeld, kortweg Imi genoemd.

Wereldwijd bieden steeds meer openbare sportscholen Krav Maga aan. Vaak wordt Krav Maga gerelateerd aan een offensieve en agressieve sport die ontstaan is in het Israëlische leger. Krav Maga is echter ontwikkeld voor soldaten en burgers om zichzelf effectief te kunnen verdedigen en niet, zoals vaak gedacht wordt, als een offensieve vechtsport. Het is een vorm van zelfverdediging die aangepast is aan de agressie en dreigingen die zich dagelijks kunnen voordoen. Krav Maga wordt al een lange tijd niet meer alleen in het leger onderwezen maar ook justitie, veiligheidsdiensten en burgers maken volop gebruik van Krav Maga.

‘Krav Maga gaat om het verdedigen, niet om het vechten’ Realistische situaties Kenmerkend voor Krav Maga is dat een training vaak plaatsvindt met zeer uiteenlopende realistische situaties, zoals een ontvoeringsituatie, gevaar 's nachts, aanvallen op een belangrijk persoon, aanvallen met een vuurwapen of mes, enzovoorts. Mocht het zo zijn dat een gevechtssituatie wel escaleert, dan is iemand die ervaren is in Krav Maga getraind om met de druk en stress om te gaan en zo snel en effectief mogelijk op de juiste wijze te handelen. Ook onze mensen zijn gespecialiseerd in Krav Maga. Zij leren om te gaan met gevechtssituaties en vooral om deze te voorkomen zodat zij hun werk goed kunnen uitvoeren. Niet aan regels gebonden Zoals iedere realistische vorm van zelfverdediging is Krav Maga niet aan regels gebonden, buiten de regels van de wet. Trappen en stoten naar het kruis zijn toegestaan, evenals ellebogen naar het hoofd en het prikken van vingers in ogen of tegen de keel. Het is dan ook geen sport maar een zelfverdedigingssysteem. De beoefenaar van

het Krav Maga zal dan ook indien mogelijk conflictsituaties proberen te vermijden, maar in het geval van een daadwerkelijke conflictsituatie, alles doen om te overwinnen.

Bij Maccabi Combat wordt op een kindvriendelijke wijze kennis gemaakt met Krav Maga. Voornamelijk houdgrepen en verwurging maar ook een zelfverzekerde houding worden getraind. Combat is een vechtstijl die is ontwikkeld op basis van kickboksen, boksen, Braziliaans jiujitsu en Krav Maga voor kinderen van 12 tot 18 jaar. Elke zondag om 17.00 uur trainen ongeveer 30 jongens en meisjes bij Maccabi Combat en zij verheugen zich er nu alweer op om in september 2011 aan het nieuwe seizoen te beginnen. De trainingen worden gegeven door gecertificeerde leraren. Onder Maccabi Combat valt tegenwoordig ook Maccabi Boksen. Deze trainingen worden wekelijks op dinsdagavond om 18.30 uur gegeven door profbokser Barry Groenteman. Zowel mannen als vrouwen boven de 18 jaar zijn hier van harte welkom. Voor meer informatie of vragen kijk op www.maccabi.nl

Mijn naam is Danielle Meijer, Ik ben 15 jaar oud en hou heel erg veel van sporten. Ik heb voor Combat gekozen omdat mijn broers het mij hadden aangeraden te gaan doen. Je krijgt er veel zelfvertrouwen van, het is goed voor je lichaam, gezondheid en veel vrienden van mij zitten op Combat, dus leek het mij ook goed en gezellig om er aan mee te doen. Ik ga dit jaar door met Combat omdat ik er nog steeds plezier in heb. Dankzij de Combat trainingen heb ik veel meer conditie en kracht gekregen. Wat belangrijk is dat ik ook veel geleerd heb over zelfverdediging.

HUMAN INTEREST - BUITENLANDSE JODEN IN NEDERLAND TEKST DIKLAH ZOHAR

Diklah Zohar uit Israël

Ik kwan naar Nederland nadat ik hier de ware liefde vond. Het lot bepaalde dat hij een Nederlander zou zijn. Ik ben in Israël geboren en heb in een kibboets gewoond. Mijn vader was bijbel- en geschiedenisleraar, mijn moeder kunstenares. De bijbel werd thuis vaak gelezen als mooie literatuur en een tekst vol wijsheid. Naar de sjoel gingen wij niet. ‘Het gaat om de puurheid van het hart, het eerlijk leven en de zoektocht naar de waarheid – niet om het ritueel’, zei mijn vader altijd. Met het streven naar die hoge moraliteit ben ik opgevoed. Van mijn moeder heb ik de liefde voor de kunsten geërfd.

‘Mijn Jodendom heb ik altijd als vanzelfsprekend gevonden’

Ik heb kunstgeschiedenis gestudeerd, specialiseerde in de mozaïekkunst, vooral die in oude synagogen. In het dagelijks leven werk ik als kunstenares en Universitair docent. Mijn Jodendom is een vanzelfsprekendheid geworden en ook in Nederland maak ik er geen geheim van. Maar naar de sjoel gaan? Daar heb ik vroeger geen behoefte aan gehad en ook nu voel ik me vreemd in een orthodoxe omgeving. Ik zoek nog steeds de gemeente waar ik me thuis voel. Af en toe ga ik op verkenning: met de feestdagen naar de verschillende gemeenschappen om de sociale sfeer te voelen. Maar ik heb het nog niet gevonden... dan zit ik weer in mijn bijbel te lezen. Ik laat het Jodendom en Joodse kunst mijn eigen werk beïnvloeden en ga vaak terug naar de bijbel als een rijke bron van kennis, kracht en inspiratie.

19

20 HUMAN INTEREST - ETEN & OPETEN TEKST LEA VAN COEVORDEN EN RAYA LICHANSKY

Joods koken in de dertiger jaren Mijn oma, Alice von Geldern, werd geboren in Keulen. Zij bracht daar haar jeugd door, trouwde met Samuel Meijer uit Groningen – hij was vertegenwoordiger in korsetten en lingerie en ontmoette haar op een van zijn ‘dienstreizen’ naar Duitsland – en kreeg twee dochters. Ze woonden in Keulen tot de Kristallnacht. De ramen van hun huis werden ingeslagen, de huisraad geplunderd maar de parkiet werd in zijn kooi onder de keukentafel gezet(!). Hoe bijzonder is het dat, hoewel bijna alles vernietigd werd, ik in het bezit ben van twee kookboeken, met de hand geschreven. Een van mijn oma, de andere van mijn overgrootmoeder, Johanna Lammle. De kookboeken zijn na hun wonderlijke redding door mijn moeder gebruikt. Zij schreef door waar haar grootmoeder was gestopt. Plakte er uit de krant geknipte recepten bij. En nu heb ik de beide kookboeken en koester ze. Een van de favoriete familierecepten was Sauerbraten. Daar werd een heel theater omheen gebouwd. Het begon met een discussie met de slager over het stuk vlees dat gebruikt moest worden, daarna moest het tien dagen rusten in de

marinade in de koelkast onder een bord, verzwaard met een steen, maar wel regelmatig gekeerd worden. Het braden zelf was een heilig ritueel. Het vlees moest niet te lang, niet te kort, en zeker niet op hoog vuur bereid worden. Maar als het klaar was en in dunne plakken werd geserveerd dan keek mijn oma voldaan. Mijn moeder maakte er een variant van, zij bond de saus met gewelde rozijnen en ontbijtkoek. Het is een heerlijk gerecht en omdat het ook zoet is werd het bij ons altijd met Rosj Hasjana gegeten. Daarom leek dit me voor deze Benjamin het recept om u een goed, zoet, gezond en tevreden jaar te wensen. Vroeger en nu Vroeger had elk huishouden meerdere grote geglazuurde potten (‘Keulse’) waarin groenten in zuur of zout werden ingelegd. Ik herinner me nog altijd de geur die opsteeg uit de pot snijbonen in het zout die een van mijn oudtantes vanwege ruimtegebrek in het toilet bewaarde... De azijn in dit recept geeft niet alleen smaak maar maakt het vlees ook mals. Lea’s oma liet haar Sauerbraten zuur, Lea's moeder bracht evenwicht in het recept door de saus met ontbijtkoek te binden en rozijnen aan de saus toe te voegen. Ik wens u een zoet en gezond jaar toe!

21 Langerhuize opent kosjere bakkerij Langerhuize, opgericht in 2004, verzorgt ca. 3000 maaltijden per dag vanuit een algemene keuken en een kosjere keuken. Vanaf begin oktober start Langerhuize met de productie van brood en banket in eigen bakkerij. Hiertoe is met het Sinaï Centrum overeengekomen, dat Langerhuize de activiteiten en het totale assortiment zoals aangeboden werd in Nesjomme, onder de naam Langerhuize, zal overnemen. Deze nieuwe bakkerij staat onder toezicht van het Rabbinaat van Amsterdam, evenals de overige kosjere productie van Langerhuize. In Amsterdam kunt u op de volgende adressen terecht voor uw brood en banket: • Davids Corner, Kastelenstraat 114, 1082 EJ Amsterdam Buitenveldert 020-646 10 02 • Mouwes, Kastelenstraat 261, 1082 EG Amsterdam Buitenveldert 020-661 01 80 In Amstelveen wordt nog gezocht naar een verkooppunt. Bel voor meer informatie naar Langerhuize 020-347 24 00.

Recept: Sauerbraten Ingrediënten 1,5 kg doorregen runderriblap aan een stuk Voor de marinade: 1 liter gewone natuurazijn 3 laurierblaadjes 2 teelepel korianderzaadjes 1 teelepel peperkorrels 4 pimentkorrels 3 kruidnagels 1 grote ui 2 eetlepels zout 3 liter water Voor het braden: 4 eetlepels rundvet 4 dikke sneden lichtbruin brood (of Duits zuurdesembrood) 2 eetlepels bloem

Voorbereiden Breng alle ingrediënten voor de marinade aan de kook, laat afkoelen. Leg het vlees in een diepe glazen of geglazuurde schaal, schenk de marinade met alle kruiderijen erbij. Leg een passend bord op het vlees, zet daarop een groot blik (bv. bruine bonen) en laat in de koelkast een aantal dagen (minimaal 3 volgens moderne receptuur) staan en keer het stuk vlees dagelijks. Verwarm de oven voor op 200 graden (hetelucht: 180 graden). Neem het vlees uit de marinade en dep het droog met keukenpapier. Zeef de marinade boven een kom, gooi alle smaakjes weg behalve de ui. Snijd de ui klein. Bereiden Bestrooi het vlees met versgemalen peper. Smelt het rundvet uit in een passende zware braadpan. Braad het vlees rondom aan. Bak de ui mee, schenk daarna de helft van de gezeefde marinade bij het vlees. Zet de pan afgedekt in de oven en laat het vlees 2 uur garen, ‘unter fleissigem Begiessen’, zegt het oorspronkelijke recept. Snijd de korsten van het brood, snijd ze in stukken en leg ze, na één uur, om het vlees. Neem na 2 uur het vlees uit de pan. Roer de bloem los met een klein scheutje water, bind hiermee het braadvocht. Serveer het vlees in plakken, met saus, gekookte aardappels of ‘Klöse’.

EVERYTHING IS ILLUMINATED JMW GAAT PATHÉ

DINSDAG 11 OKTOBER 2011

Regie: Liev Schreiber met Elijah Wood Een Joodse jonge Amerikaan genaamd Jonathan, reist naar het platteland van Europa om zijn familiegeschiedenis te onderzoeken. Gewapend met een vergeelde foto gaat hij op zoek naar een vrouw die zijn grootvader uit de handen van de Nazi's heeft gered. Vergezeld door een jonge Oekraïense tolk die een komisch spraakverwarrend accent heeft, maakt Jonathan een Donquichotachtige zoektocht door een verwoest landschap, terug naar een onverwacht verleden. Houd je van een goede film met nagesprek? Dan ben je van harte welkom! Plaats Centrum De Roos, P.C. Hooftstraat 183 Amsterdam Datum Dinsdag 11 oktober 2011, van 13.30 - 16.00 uur Entree €7,50, direct reserveren en betaling via www.joodseactiviteiten.nl of aanmelden: [email protected] / 020-577 65 66. Betalen aan de zaal.

Nieuw! Het is nu ook mogelijk om je via www.joodseactiviteiten.nl aan te melden en met iDeal te betalen.

DE BEWERKING VAN JONATHAN SAFRAN FOERS BESTSELLER IS HILARISCH EN ONTROEREND, BEGELEID DOOR PRACHTIGE MUZIEK

www.joodseactiviteiten.nl

WIZO-literatuurprijs 2012 Boeken boeien en binden WIZO reikt in 2012 de literatuurprijs uit aan de schrijver die onze lezers het best vinden. • Lees mee, laat je stem horen en steun een goed doel • Doe mee met je leesclub of stel er zelf een samen • Kies ten minste drie van de zes geselecteerde boeken • Iedereen kan meedoen, jong of oud, man of vrouw, joods of niet • Start nu of uiterlijk in het voorjaar van 2012 • WIZO is op 23 oktober 2011 met een boeiend programma bij het Joods Muziekfestival in De Balie in Amsterdam. Kom ook! Aanvang 12.00 uur.

* ook verkrijgbaar in het Engels en het Ivriet. ** ook verkrijgbaar in het Engels. *** verschijnt in het najaar van 2011.

Leon de Winter VSV***

Jonathan Tropper 7 Dagen, 7 Nachten**

Chaja Polak De verlegen minnaars

Sarah Glidden Israel in 60 dagen**

Assaf Gavron Hydromania*

WIZO Nederland A.J. Ernststraat 735a 1082 LJ Amsterdam Tel: (020) 646 30 17 ING 53 56 17

Jessica Durlacher De Held

Meer informatie en aanmelden via www.wizo.nl/literatuurprijs Bel (020) 646 30 17 of scan de QR-code met je smartphone. Volg WIZO op Facebook, Twitter en internet, ook voor meer evenementen.

COLUMN

23

Gaby Santcroos

De neppatiënt Ik hou van kleurtjes, nagellak en glitters, net als andere meisjes. Sinds ik patiënt ben, mag dit niet meer, anders wordt je immers niet herkend als zijnde ‘patiënt’. Dan ben je een ‘neppatiënt’, net zoiets als ‘nep-Gucci’. Het toppunt van een ‘nep-patiënt’ is een patiënt die een ‘nep Chanel pakje’ draagt. Ik zou een bordje bij me kunnen dragen waarop ‘patiënt’ geschreven staat. Ik zou ‘patiënt’ op mijn arm kunnen laten tatoeëren, mits die arm geen pijn zou doen. Of, ik zou kunnen voldoen aan het beeld ‘patiënt’. Dat zou immers tijd schelen in de ochtend. Niet dat dat uit zou maken, want een patiënt hoeft zich niet te haasten naar zijn werk. Op je werk zou je niet mogen aankomen in een joggingbroek, met ongewassen ongekamd haar, geen make-up, een bleek gezichtje, wallen onder je ogen, nagellak is uit den boze en alleen maar grijs of vaalblauwe kleuren en absoluut geen leuke kleding aan. Dan pas word je herkend als zijnde een patiënt. De perfecte herkenbare patiënt, is de patiënt die een hoge leeftijd heeft en achter een rollator loopt. Of de gipsen been, kale-chemo- hoofd versie. Een jonge dame op nep Uggs is geen patiënt, immers echte Uggs kan een echte patiënt niet betalen van de ziektewet. Ik lig met een hersenvliesontsteking in het ziekenhuis. Naast mij liggen ‘echte’ patiënten. Oude, ijlende mannetjes. De jonge neuroloog kijkt mij aan. Ik herken hem als een ‘neuroloog’, omdat hij een witte jas aan heeft, met een bordje erop waar ‘neuroloog’ op staat geschreven. Misschien zou ik een ‘patiënten-jas’ moeten dragen, waarop ‘patiënt’ staat, in plaats van de nieuwste tregging aan te hebben en mijn ogen te versieren met een groene glitter eyeliner. De jonge neuroloog kijkt me aan en zegt dat ik niet heb wat ik heb en dat ik wel behandeld ga worden voor hetgeen ik volgens hem niet heb, maar toch wel

heb. Ik kijk hem, door mijn ‘extra volume lash’ mascara wimpers aan en probeer te zeggen dat hij mij een paar dagen geleden had moeten zien, toen ik aankwam op de eerste hulp, met mijn hoofd in mijn handen. Een ruggenmergpunctie moest doorstaan na twee operaties in de rug en de o zo claustrofobische MRI. De dokters die zeiden dat ik bijna dood was geweest, de nek die ik niet meer kon bewegen. De pijn. Ik zeg tegen deze neuroloog, die mij even vijf minuten komt bekijken, dat ik al heel wat morfine op heb nu en ook veel pijn gewend ben. Dat ik nu eens uit kan rusten op een ziekenhuisbed, in plaats van de dagelijkse dingen hoef te doen, dwars door alle pijnen heen. Hij blijft bij zijn standpunt, dat ik er niet uitzie als een patiënt en loopt de zaal weer uit. Ik staar naar mijn roze ruitjessokken en het gezellige hemdje om mij op te vrolijken. Ik kijk naar de patiënten om mij heen, in grote, witte, zakkige kleding. Ik zou een eigen modemerk voor patiënten kunnen ontwikkelen, mits ik niet arbeidsongeschikt zou zijn. Vol vrolijke kleuren om je op te beuren. Toch ga ik de volgende keer maar eens in mijn joggingbroek, met klitten in mijn haar naar het spreekuur. Kijken of ik door de oppervlakkigheid van de dokters heen kan dringen.

CULTUUR & WETENSCHAP

25

TEKST OREN SCHRIJVER

Acteur, agent en muzikant Oren Schrijver Oren Schrijver is mijn naam. Van beroep ben ik acteur, agent is een nieuwe uitdaging en muzikant zijn is een serieuze hobby. Ik doe teveel op één dag en dat elke dag. Toch zou ik absoluut niet anders willen.

Uitdaging Soldaat van Oranje heb ik zo goed als afgerond. Het is een van de allermooiste projecten die ik tot nu toe heb gedaan. Het was zeker ook uitdagend als acteur, aangezien ik een Nazi moest spelen. Samen met mijn broer Jigal Schrijver run ik een agentschap voor acteurs, onder de naam. Performer Agency. In dit bedrijf begeleiden en representeren we acteurs die in de professionele entertainment industrie werkzaam zijn. Daarnaast doe ik hier en daar wat videoklussen. Zo heb ik laatst voor het hele ROC Utrecht twintig korte filmpjes gemaakt voor hun nieuwe interactieve website. Dat doen we altijd met dezelfde crew en is ontzettend leuk om te doen. Je vraagt me: ‘Wat heb je bereikt?’ Da’s lastig, omdat je jezelf dan met iets moet vergelijken om een zinnige benchmark te krijgen en dat is eigenlijk oneerlijk. Waarom? Omdat, ik primair en in eerste instantie wil bereiken dat ik gelukkig ben. En dat ben ik en dat streef ik elke dag zo goed als ik kan na. Als dat iets bereiken is dan heb ik absoluut iets bereikt. Maar als je vraagt wat zijn je ambities, tja die stel ik ieder jaar weer bij. Omdat ik steeds meer leer wat ik wil en hoe en waarom, ik keuzes moet maken. ’Dat is dan weer een voordeel van ouder worden’. Ik wil nog een heleboel en dat gaat ook allemaal wel komen alleen in een minder rap tempo dan ik soms wil. Ik heb gemerkt dat dit wel beter is voor het uiteindelijke verloop.

Wie mij heeft gemaakt tot wat ik ben... Ik denk vooral dat mijn drie jaar New York mij een hele stap vooruit hebben geholpen. Vanzelfsprekend zijn het gezin, vrienden etc. een heel groot deel van wie je bent, maar in New York heb ik een soort energie gevonden die ik nooit meer heb losgelaten. Daarom koester ik mijn New Yorkse jaren enorm.

‘Het was zeker ook uitdagend als acteur, aangezien ik een Nazi moest spelen’ Joods zijn is iets wat je bent Joods zijn is iets wat je bent en daar hoef je in principe niets voor te doen. Ik geef het zelf niet zo vorm maar dat doet mijn familie wel, waardoor ik er toch in mee kan gaan op bijvoorbeeld de feestdagen en dat is erg leuk. Spiritualiteit vind ik in andere dingen die wellicht raakvlakken hebben met de religie, maar daar hoef ik niet voor naar sjoel te gaan. Je vraagt me mijn visie op Joods Nederland. Ik ben niet de juiste persoon om daar antwoord op te geven. Ik heb het idee dat onze generatie zich wat meer heeft losgemaakt van de gevestigde ideeën over het Joods zijn en dat er langzaam ruimte is om zelf wat vorm te geven aan de belevenis van het Joods zijn in combinatie met het leven van alle dag.

26 CULTUUR & WETENSCHAP TEKST KEN GOULD

Joods Muziekfestival viert jubileum

Joods Muziek Festival Er zijn Joodse tradities die ouder zijn, maar het International Jewish Music Festival bestaat intussen alweer twintig jaar. In 1991 startte dramaturg en Jiddischexpert Mira Rafalowicz het initiatief om een groots festival te organiseren in Amsterdam met een uitgebreid muziekprogramma, films, rondetafelgesprekken en theatervoorstellingen. Meteen een eclatant succes! Voor ouderen was het een feest der herkenning, voor jongeren was het allemaal nieuw. Sinds 2007 wordt het festival geleid door Ken Gould. ‘Het bijzondere van het festival is dat veel meer muziekgenres aan bod komen dan men verwacht onder de noemer Joodse muziek. Elk jaar laat IJMF horen dat de Joodse ziel ook doorklinkt in zeer uiteenlopende muziekstijlen.’ Sinds 2008 toont IJMF die diversiteit door ’s werelds enige Joodse muziekconcours te organiseren. Vierentwintig geselecteerde ensembles speelden in 2010 muziek uit alle windstreken en konden mooie prijzen winnen met een gezamenlijke waarde van ruim € 70.000.

In 2011 komen de winnaars terug – vanuit Israël, Denemarken, Frankrijk en Nederland – en spelen zij alles, van klezmer tot klassiek en van folk tot jazz. Voor het aankomende festival, van 21 tot 30 oktober, heeft het IJMF bijzondere optredens geselecteerd die dit jaar niet alleen plaatsvinden in Amsterdam, maar door heel Nederland. Vanuit vijf locaties in de hoofdstad, waaronder Paradiso en de Portugese Synagoge, maar ook in Utrecht, Den Bosch, Den Haag, Baarn, Santpoort en Groningen kunt u genieten van deze winnende optredens.

‘Elk jaar laat IJMF horen dat de Joodse ziel doorklinkt ook in zeer uiteenlopende muziekstijlen’ Naast de muzikale optredens biedt het IJMF vele activiteiten aan zoals het Open Podium (in Paradiso), jamsessies en kosjer eten. Ook lanceert WIZO hun nieuwe Joodse-boekenclubinitiatief en verzorgen Stichting Jiddisj en Stichting Crescas Jiddische (muziek-)workshops in het kader van het festival. In samenwerking met Joods Film Festival zullen in het Tuschinski theater in Amsterdam prachtige Joodse muziekfilms worden vertoond. Voor meer informatie over kaartverkoop en het volledige programma ga naar: www.joodsmuziekfestival.nl.

HISTORISCHE COLUMN

27

Tirtsah Levie Bernfeld

Meer straf dan liefdadigheid: een Portugees werkhuis voor Asjkenazim Een werk van liefdadigheid heette het officieel (Abodat Ahesed), de instelling, die in 1642 op initiatief van de Portugese Gemeente werd opgezet om een eind te maken aan een straatbeeld vol bedelende Hoogduitse Joden, die vaak ook door de Amsterdamse politie werden opgepakt en opgesloten in een van de werkhuizen die de stad Amsterdam rijk was: het Spinhuis en het Rasphuis. Nieuwe denkbeelden rond de oplossing van het probleem van criminaliteit raakten in heel Europa en ook in Amsterdam in de mode. Via de tewerkstelling van criminelen in deze zogenaamde ‘verbeterhuizen’, hoopte men van criminelen en bedelaars betere mensen te maken. De chique Portugezen, die sinds enkele decennia in de stad waren neergestreken en hun verworven vrijheden angstvallig bewaakten, voelden zich verheven boven, en geneerden zich voor, de Hoogduitse en Poolse Joden die vanaf de twintiger en dertiger jaren van de zeventiende eeuw in steeds grotere getale Amsterdam binnenstroomden. Een deel van hen was door armoede gedwongen via bedelarij en criminaliteit in het levensonderhoud te voorzien. Ook al hadden de Asjkenazim in 1635 hun eigen gemeente opgericht, de Portugese kahal hielp – tot 1670 – nog een handje mee de armoede onder Hoogduitse en Poolse Joden te verlichten. En zo kwam er een Portugees werkhuis van de grond, dat naast het aanbieden van werk aan Hoogduitse en Poolse Joden, ook moest voorkomen dat Joden opgepakt en opgesloten werden in het Rasp – en Spinhuis, deze groep die de Joodse wetten en het kasjroet niet kon naleven en op sjabbat en Joodse feestdagen tot werken werden gedwongen. In de periode van 1642 tot 1669 werden zo’n 200 tot 300 tudescos en polacos ‘vrijwillig’ in het Portugees werkhuis opgenomen: mannen, vrouwen en kinderen. Ze leerden door het spinnen en weven van wol en katoen eindproduc-

ten fabriceren, die dan weer in de verkoop gingen. Portugese toezichthouders werden aangesteld om op een en ander te letten en de orde te handhaven. Daarnaast werden op initiatief van de Portugese Gemeente velen van deze Hoogduitse en Poolse gevangenen de stad uitgezet, net als dat gebeurde met Joodse en niet-Joodse bewoners van andere werkhuizen in Amsterdam. In 1670 was het over en uit want de Portugese Gemeente was, zo oordeelde de Hoogduitse kehillah, voldoende zelfstandig en krachtig om zelf de Asjkenazim in toom te houden. Bovendien had de Portugese Gemeente zo haar eigen problemen, inclusief bestrijding van de armoede. Abodat Ahesed bleef bestaan, maar niet in de vorm van een werkhuis. Het resterende kapitaal werd gebruikt om arme leden van de Portugese gemeente maandelijks een klein extraatje toe te stoppen. Het zou toch niet passend zijn Portugese armen in een werkhuis te plaatsen: daarvoor voelden Portugezen in Amsterdam zich te goed en de ware aristocratie van het Joodse volk. Zo onderging Abodat Ahesed een metamorfose: minder straf en meer liefdadigheid. Voor meer over dit onderwerp: Tirtsah Levie Bernfeld, Poverty and Welfare among the Portuguese Jews in Early Modern Amsterdam (verschijnt binnenkort in Oxford bij Littman Library of Jewish Civilization). Melchior Fokkens Rasphuys: Rasphuis in 1662. Uit: Melchior Fokkens, Beschrijvinge der wijdt-vermaarde Koop-stadt Amstelredam (Amsterdam, 1663).

28 JMW TEKST ESTHER SCHOLTENS FOTO: YORAM DIAMAND

Eitzes van Esther In deze rubriek geeft Esther Scholtens een kijkje in haar werk als maatschappelijk werker bij JMW. De vragen en antwoorden zijn gebaseerd op voorbeelden uit de praktijk, maar zijn uiteraard geanonimiseerd.

Vraag Alhoewel ik goede vrienden heb, drie dochters, 8 kleinkinderen, 3 achterkleinkinderen en al bijna 50 jaar samen ben met mijn man, voel ik me vaak eenzaam. Eerlijk gezegd begrijp ik daar zelf niets van. Sterker, ik schaam me er voor. Het lijkt zo ondankbaar ten opzichte van al die lieve mensen om mij heen.

Eitze Eenzaamheid is een gevoel dat iedereen kent. Het is een gevoel van leegte, van niet-verbonden zijn met mensen in de omgeving, met de wereld. Sociaal isolement is overigens niet hetzelfde als eenzaamheid. Een kluizenaar kan heel gelukkig zijn, terwijl een drukbezette vrouw, met een uitgebreide vriendenkring en een lieve familie zich heel erg eenzaam kan voelen. De oorzaak verschilt bovendien per persoon; deze kan met uw jeugd te maken hebben of met extreme gebeurtenissen in uw leven (verlies van een geliefd persoon, van een woonomgeving, een baan). Het ontstaat in ieder geval niet door een tekortkoming van een persoon. U hoeft zich dus zeker nergens voor te schamen! Ik heb even zitten rekenen en als ik het goed heb, bent u in of voor de oorlog geboren. Eenzaamheid is een veel voorkomend verschijnsel bij Joodse ouderen. Wanneer er veel familieleden in de oorlog zijn vermoord, kan de basis van uw eenzaamheid van nu, toen gelegd zijn. Zeker wanneer u kind was toen u de oorlog overleefde, zal de eenzaamheid een hardnekkig karakter

hebben. Kinderen die gescheiden werden van, eerst hun ouders en later van het onderduikgezin (of de onderduikgezinnen) hebben een overlevingsmechanisme ontwikkeld dat hen beschermde tegen het verdriet dat gepaard ging met het steeds weer gedwongen afscheid nemen. Dat mechanisme bestond uit emotionele afstand bewaren, je niet te veel hechten aan de volwassenen om je heen, want, je weet maar nooit, er kan een moment komen dat ze je ‘in de steek laten’. Tegen de tijd dat deze bescherming niet meer nodig is, is het een (interactie)patroon en dus heel moeilijk om ‘uit te schakelen’. Hechten, verbondenheid met de sociale omgeving, blijft dan in het volwassen leven moeilijk, want voelt nog altijd onveilig. De emotionele afstand blijft onoverbrugbaar, of, en dat komt ook voor, mensen klampen zich vast aan degene die hen nastaan en gaan gebukt onder de angst door hen verlaten te worden (dit zijn twee kanten van dezelfde medaille). Heel tragisch, vooral wanneer dit patroon de hechting met de eigen kinderen bemoeilijkt. En dat heb ik meer dan eens gezien in mijn werk als maatschappelijk werker bij JMW. De vraag: wat kunt u eraan doen, is lastig te beantwoorden. Het helpt in ieder geval te weten waar de eenzaamheid door veroorzaakt wordt. Het doorbreken van gedragspatronen die voortkomen uit een overlevingsmechanisme is erg moeilijk, maar niet onmogelijk. Ik denk dan niet zo zeer aan maatschappelijk werk, maar meer aan gedragstherapie. Wij helpen mensen ook bij het vinden van de juiste therapeut. Bel, dan kijken we samen verder!

29

Vraag Ik heb sinds vorig jaar een Artikel 2 uitkering van de Claims Conference. Het is mij onduidelijk of ik dit inkomen moet opgeven bij de belastingdienst. En zo ja, hoe?

Eitze Toen de directie van JMW een aantal jaar geleden heeft geprobeerd om de hele Artikel 2 Uitkering buiten de inkomstensfeer van de belastingdienst te brengen, heeft de toenmalige minister van financiën aangegeven dat de regelgeving daarvoor geen mogelijkheid biedt. Actie om nieuwe regelgeving te bewerkstelligen werd en wordt niet realistisch geacht. Dus, voor een ieder met een artikel 2 uitkering geldt dat dit inkomen opgegeven moet worden aan de Nederlandse Belastingdienst. Hoe dit gedaan moet worden en welke belasting er dan precies over geheven wordt, is lange tijd onduidelijk geweest. JMW wordt tijdens het spreekuur regelmatig gebeld met vragen hieromtrent. Zie hieronder het antwoord: • ‘matig tarief’ en ‘aftrek ter voorkoming van dubbele belasting’. Dit blijkt hetzelfde te zijn. Op het moment dat iemand een ‘sociale zekerheidsuitkering uit Duitsland’ (zo heet art. 2 in belastingtermen) opgeeft, dan kun je om ‘korting’ vragen bij de berekening van de inkomstenbelasting. Hiervoor moet je bij de aangifte het onderwerp ‘aftrek ter voorkoming van dubbele belasting’ aanklikken. Als je dat niet doet, wordt deze korting niet berekend. Het hangt overigens van de hoogte van je overige inkomen af, of je deze korting krijgt.

(De woorden ‘dubbele belasting’ waren in ieder geval voor ons verwarrend, omdat Duitsland nou juist geen belasting heft. Hoezo dan dubbel? De belastingdienst heeft uitgelegd dat Duitsland wel belasting mag heffen, dat is de crux, niet of Duitsland ook daadwerkelijk belasting heft.) • 65+ en premie volksverzekeringen bij art. 2 De volksverzekeringspremie AOW betaal je als 65+er niet, maar de volksverzekeringspremies ANW en AWBZ wel. Daarnaast wordt de inkomensafhankelijke bijdrage aan de zorgverzekeringswet apart aangeslagen (wel in dezelfde aanslag). • Hoe en waar noem je art. 2 in de belastingaangifte Als ‘sociale zekerheidsuitkering uit Duitsland (art.2)’ en bij het kopje ‘inkomsten uit het buitenland’ Resumerend: Cliënten met een art. 2 uitkering moeten deze uitkering opgeven als inkomen, waarna er inkomstenbelasting (met eventuele korting door aftrek ter voorkoming van dubbele belasting) en premies volksverzekeringen over geheven wordt. Het is niet anders...

Als u een vraag heeft over uw financiën, relaties, werk- of woonsituatie, of als u kampt met psychische of emotionele klachten, kunt u zich wenden tot het spreekuur: maandag tot vrijdag (9.30-12.00 uur) en woensdagavond (18.3020.30 uur). U kunt ook per mail contact opnemen [email protected]. Zie ook ww.joodsmaatschappelijkwerk.nl.

30 JMW - ACTIVITEITEN AGENDA

AMSTELVEEN

met elkaar te praten. In Amsterdam Zuid

APELDOORN

is er nog plaats voor 2 personen. Koffie-inloop

Informatie: Irene Hirsch 020-577 65 88

Iedere dinsdag van 10.30 uur in ‘Open Hof’

HaMakor Geen JMW groep Koffieochtend, bijna iedere derde vrijdag

voor iedereen vanaf 60 jaar.

Benjamin Servicepakket

van de maand.

Entree € 1,25.

Opgeven voor 18 oktober 12.00 uur

Info Channa Alliki (055-542 08 63 of

Informatie 020-647 77 50

Lid €11,50. Geen lid € 15,–.

[email protected]). € 2,–. Iedereen is

020-577 65 88 [email protected]

welkom.

Cursus Joodse Cultuur in één dag

ARNHEM

ALMERE Di z’n Koffie

Zondag 30 oktober

Iedere woensdag v.a 9.30 uur inloop

Deze cursus is bedoeld voor een ieder die

Sjmoes-Inn Geen JMW groep

koffieochtend in de buurt Parkwijk.

niets of weinig weet van de Joodse

Vanaf september iedere eerste en derde

Bijzonderheden:

tradities. Voor iedereen met een Joodse

donderdag van de maand

28 september Rosj Hasjana viering

achtergrond; ook partners zijn welkom

10.30 - 12.30 uur, koffieochtend

5 oktober Shirley Ensel komt bij ons

Informatie bij Mirjam Samson,

Locatie: V&D Velperplein Arnhem.

vertellen over het leger in Isräel.

tel. 020-577 65 66 of

Informatie Fred Senator (0575-542 315).

12 oktober Soekot viering

[email protected]

2 november Marian Buijnink verkoopt

BREDA

Israëlische artikelen 16 november film James Journey to

JMW gaat Pathé

Jerusalem

Dinsdag 18 oktober 2011, van 13.30 -

Finjan

7 december Bingo

16.00 uur.

Elke tweede woensdag van de maand

21 december Chanoeka viering

Everything is illuminated naar het boek

Eerste bijeenkomst 14 september 2011

Informatie/ opgave: Betty Ilsar

van Jonathan Safran Foers (een Joodse

Optreden van Helga Smit

036-844 76 86, Mieke Gaarenstroom

Amerikaan onderzoekt zijn Europese

12 oktober erev soekot bijeenkomst

036-522 86 52 of Judith Heslenfeld

familiegeschiedenis)

In de soeka

036-532 81 35

Plaats: Centrum De Roos, P.C. Hooftstraat

Voor uw agenda ook bijeenkomsten op

183 Amsterdam

9 november 14 december 2011

Entree: € 7,50, direct reserveren en

Aanvang bijeenkomsten 10.00 uur

betaling via www.joodseactiviteiten.nl of

Info: 076-542 22 78

aanmelden: [email protected]/

E-mail: [email protected]

AMSTERDAM Beth Simcha/afdeling 50+

020-577 65 66. Betalen aan de zaal.

Rosh Hasjana Diner dinsdag 4 oktober

DEN BOSCH

vanaf 16.00 uur in de Bob Goudsmit zaal van Beth Shalom

Lazy Sunday Afternoon

Opgeven voor 4 oktober 12.00 uur

Poëzie en muziek

Bejachad

020-577 65 88 [email protected]

Op zondag 13 november 2011 organiseren

Eerste bijeenkomst nieuwe seizoen

Soekoth Diner van Beth Simcha/

JMW/Jonet weer een poëziemiddag. We

We vieren Rosj Hasjana 5772

afdeling 50+

zijn op zoek naar mensen die gedichten

4 oktober 2011 vanaf 10.30 uur

Dinsdag 18 oktober om 17.00 uur in de

maken (professioneel of amateur) en die

Info 073-542 22 78 e-mail: [email protected]

Soeka van Beth Shalom

deze ook willen voordragen. Info en aanmelden bij Mirjam Samson 020-577 65 66 of mail:

Wilt u een gemberbolus

DEN HAAG

[email protected]

bij uw verhaal?

Mitzwe Bar

Wilt u eens in de twee weken andere

Gaat weer activiteiten organiseren

65 plussers ontmoeten?

Eén keer in de maand op dinsdag. In het

Dat kan. Op maandagmiddag worden in

Grand café van het mr L.E. Visserhuis.

een kleine groep verhalen en gedichten

Een traditie wordt hersteld;

voorgelezen en is er volop gelegenheid om

31

High tea in de Soeka op 18 oktober,

21 december Chanoeka (eerste kaarsje)

21 september muziek door

Ook bijeenkomsten in november en

Meer informatie:

‘Trio Carmel’

december 2011

http://smoezen.israel-online.nl

26 oktober film Children of the Sun

Info 020-577 65 66

Aanmelden bij: Gineke van Dam

van Ran Tal

E-mail: [email protected]

0514-541 193 of via e-mail:

16 november Daniel Metz komt vertellen

[email protected]

over diamanten in Amsterdam 21 december Chanoeka lunch voor meer informatie: 0180-314 539

HAARLEM BLOEMENDAAL

HILVERSUM Gooise Nesjomme

VENLO

Tsevet

Iedere derde donderdag van de maand

13 september 2011 muziek met

koffie-ochtend of een huis-kamer

Zondagmiddag 2 oktober van

Aron en Sara de Vries klarinet/viool

bijeenkomst.

14.00 tot 17.00 uur

11 oktober lezing rabbijn Shmuel Spiero

22 september huiskamerkoffie bij Toos

Rosh Hasjanja borrel in Hotel Wilhelmina

Ontstaan en geschiedenis Chabad

Peschar, Hilversum

met muziek.

8 november lezing Max van Weezel

27 oktober koffieochtend in de Koepel,

Kosten: € 12,50

20 december eerste avond Chanoeka

Hilversum

Opgeven op 020-577 65 77 of

Info 023-526 22 81

24 november huiskamerkoffie

[email protected]

E-mail: [email protected]

22 december Chanoeka-koffie in de Koepel, Hilversum LET OP: i.v.m. de feestdagen vallen

Taallessen voor Israëli’s

deze data op de vierde donderdag

Eind oktober starten Nederlandse

(dus niet op derde donderdag, zoals

taallessen voor Israëli’s. Oktober tot en

Tsafon

gebruikelijk).

met eind juni voor € 75,– per jaar.

Op woensdagavond 14 september 2011

Informatie bij Edith Bernards-Baas

Informatie en opgeven bij

De eerste bijeenkomst van het seizoen

Tel.035-541 47 50, [email protected]

[email protected]

Een gezellige Rosj Hasjana bijeenkomst

of: www.gooisenesjomme.nl

HEILOO

met muziek op woensdag

ZAANDAM

5 oktober. Noteer alvast in uw agenda 9 november en 21 december 2011 zijn er bijeenkomsten

NOORD-OOST NEDERLAND

Zaal open: alle bijeenkomsten

Koffie-bijeenkomst Iedere laatste woensdag van de maand

19.30 uur. Info: 072-533 31 27

Le Dor Wa Dor

van 10.00 tot 12.00 uur

e-mail: [email protected]

2 zondagen per jaar een thema-dag.

Adres: Westeinde 181 Zaandam (in

23 oktober Karaoke met Joodse en

gebouw Ons Lokaal achter het

Israëlische liedjes in het Pudding Museum

geboortecentrum)

te Groningen.

Kosten: € 3,50

Info en of opgave: 0514-564 177

Informatie: Erna Houtkooper-Barend

E-mail: [email protected]

tel 0299-644 498 of e-mail:

FRIESLAND Heerenveen- Sjemoeot Gezellige en informatieve bijeenkomsten

[email protected]

op de tweede woensdag van de maand. 14 september 25 jaar jubileumfeest

ROTTERDAM

12 oktober lezing Rami van der Molen

De uitnodigingen voor bijeenkomsten

(archeoloog)

Joffie Koffie

worden in de toekomst digitaal verstuurd.

9 november lezing Ephraim Goldstoff

Iedere derde woensdag van de maand,

Wilt u onze uitnodigingen blijven

over diamanten

10.30 tot 12.30, Locatie LJG, Mozartlaan

ontvangen, dan verzoeken wij u om uw

99, ingang Bachlaan, Rotterdam

e-mailadres + huisadres te sturen naar: [email protected] Heeft u geen computer, dan ontvangt u de uitnodiging gewoon per post.

32 JMW - ACTIVITEITEN

Groepen en cursussen Kind in de oorlog – 65 jaar later De oorlog is zo lang geleden, maar gevoelsmatig zeker niet. Als je de oorlog als kind hebt meegemaakt kun je nu nog plotseling opkomende gevoelens van angst, onveiligheid, eenzaamheid en gemis aan dierbaren ervaren. Als u dit herkent praat dan mee in een groep van gelijkgestemden, waarbinnen u zich veilig kunt voelen. Vijf bijeenkomsten, kosten € 37,50 Start in oktober 2011

Terwijl ook in jouw leven de oorlog van behoorlijk veel invloed is geweest. Vaak voel je je solidair met de Joden, maar tegelijkertijd heb je soms het idee dat je een buitenstaander blijft. Hoor je nu bij de Joodse wereld of de niet-Joodse wereld? Waar ligt je loyaliteit? Hebben anderen dat ook, hoe gaan ze er mee om? Wil je meepraten, meld je dan aan. Vijf bijeenkomsten, kosten € 37,50 Start in oktober 2011

Joodse cultuur op één zondag Leren over het dagelijkse Jodendom van geboorte tot graf en alles er tussenin. Kosten € 22,50 inclusief lunch 30 oktober 2011 van 10.00 - 16.00 uur

Pak je bagage uit bij JMW en doe er iets mee Door mee te doen aan deze groep kan je de ballast kwijt raken en je lichter gaan voelen.

Kinderen van Joodse vaders Je hebt een Joodse vader en een niet Joodse moeder en voelt je niet geaccepteerd in de Joodse wereld.

Deze groep is bedoeld voor mensen met een Joodse achtergrond die met elkaar van gedachten willen wisselen over zaken die hen nauw aan het hart liggen zoals: een gecompliceerde jeugd, ruzies in de familie, stemmings-

wisselingen, intieme relaties en het dagelijks leven. Het doel is een beter inzicht in je eigen situatie te krijgen. Vijf bijeenkomsten eenkeer per twee weken op maandagmiddag kosten € 37,50. Start 17 oktober 2011 van 14.00 tot 16.00 uur

Deel je ervaring! Heb je deelgenomen aan één van de groepen of cursussen en wil je je ervaringen met anderen delen? Schrijf het ons: [email protected]

Informatie en aanmelden Mail naar [email protected] of bel naar 020-577 65 66. Voorafgaand aan de groep vindt een kennismakingsgesprek plaats.

Pak je bagage uit bij JMW en doe er iets mee!

www.joodsmaatschappelijkwerk.nl > Gespreksgroepen en Cursussen

33 TEKST SAMU DE LEEUW

Teruggaan om te herdenken Kijk rond 4 mei tv, luister naar de radio of lees in de krant wij onze doden herdenken: ‘Wij herdenken allen die sinds de Tweede Wereldoorlog waar ook ter wereld zijn omgekomen’.

Geen woord meer over de 100.000 vermoorde Joden in ons land, wij zijn opgegaan in een magere zeer veralgemeniseerde tekst. Nu worden op 4 mei ook de gevallenen tijdens ander militair conflicten herdacht. Wij worden niet meer genoemd. Waarom gaan we zelf niet terug naar de basis? Ik was in Heerlen ondergedoken en voor de NV-groep, die mij met ruim 200 andere Joodse kinderen liet onderduiken, staat in Brunssum een monument. Ik vraag mij af of daar nog iemand is die op 4 mei het verhaal vertelt van deze geschiedenis. Misschien moet ik volgend jaar wel zelf op 4 mei naar Brunssum toe om dit heroïsche verhaal over de redding van enkele honderden Joodse kinderen te vertellen. Graag doe ik, namens het CJO, JMW, JONAG en het HOK, een oproep om (terug) te gaan naar die beladen plaats en ter plaatse een toespraak te houden, een gedicht voor te dragen of bloemen neer te leggen. Laat het maar weten, wij zullen deze gemeentes benaderen en vragen ruimte te maken voor uw aanwezigheid.

U kunt contact opnemen met Roos van den Berg tel. 020-577 65 77 of [email protected] Door terug te gaan naar die plek helpt u mee om te stimuleren dat die lokale herdenking weer een sterkere verbondenheid krijgt met de gebeurtenissen van de Sjoa.

WIZO-literatuurprijs 2012 WIZO reikt in 2012 de WIZO-literatuurprijs uit aan de schrijver die deelnemende lezers het best vinden. WIZO heeft een selectie gemaakt van zes boeken die meedingen. Lezers die zich hebben verenigd in leesclubs of deze in eigen kring starten, kunnen zich bij WIZO aanmelden voor deelname. Iedereen kan meedoen, ongeacht afkomst of religie. Lezers hebben een jaar de tijd om minimaal drie boeken te lezen en te beoordelen. Tegelijkertijd steunen ze hiermee een goed WIZO-doel. In dit geval een beurs voor een literatuurstudie aan een veelbelovende, maar kansarme jongere in Israël. Meer informatie en aanmelden kan via www.wizo.nl/literatuurprijs en telefoonnummer 020-646 30 17

34 JMW

Benjamin Servicepakket Het BSP biedt de leden scherpe aanbiedingen, zorg en gemaksdiensten, artikelen en cursussen. Het lidmaatschap kost in 2011 € 17,50 voor een gezin per jaar (bij een automatische incasso). Het BSP richt zich op de specifiek ‘Joodse’ diensten en producten en op dienstverleners met een Joodse klantenkring. Voor algemene diensten werkt JMW samen met de Amstelring Ledenservice.

Nieuw bij BSP: Oorwerk Audicien Vanochtend had ik een gesprek met Martijn Straatman van Oorwerk, een audicien. Hij is altijd op zoek naar de beste oplossing voor een ieders persoonlijke hoorproblemen. De audiciens van Oorwerk komen bij je thuis om je te testen en dezelfde audicien begeleidt het hele proces indien een gehoorapparaat nodig is. Het is vaak een zoektocht om het juiste apparaat te vinden. Daar moet je dan ook rustig de tijd voor nemen.

Doordat veel ouderen niet goed horen trekken zij zich terug en worden soms achterdochtig. Doordat je niet goed hoort kan je ook besluiten om niet meer weg te gaan. Je hoort immers toch niet wat de anderen zeggen. Een gehoorapparaat kan dan uitkomst bieden. Hij vertelt dat hij eens contact kreeg met een agressieve man die, toen hij eenmaal het goede gehoorapparaat had gekregen, veranderde in een vriendelijke ontspannen man die zijn oude leven weer op kon pikken.

Het is duidelijk dat Martijn hart voor de zaak heeft. Hij vindt het heel belangrijk dat je goed met je gehoor omgaat en op tijd naar de audicien gaat. Hoe eerder je erbij bent hoe beter het is. Het gehoor is een achtergestelde zaak.

Voordeel via het Benjamin Servicepakket • Geen voorrijdkosten • Gratis twee jaar lang batterijen voor je hoortoestel (speciaal voor BSP leden) • Gratis een schoonmaakset Voor de mensen in de Mediene Oorwerk zit in Amsterdam/ Amstelveen, Bergen, Uithoorn en Den Haag.

‘Niemand komt te vroeg bij de audicien!’

35

op nbod kunt u bekijken Het volledige BSP aa pakket.nl www.benjaminservice 65 88 van maandag t/m akket.nl tel. 020-577

nservicep ar ook E-mail: info@benjami kan via de website ma 17.00 uur. Inschrijven tot 0 9.0 van ze de ag ur erd nd Stu do Benjamin. antwoordbon in deze de van ing ak ikm bru door ge vicepakket. atschap Benjamin Ser naar JMW o.v.v. Lidma n kunt u van onze diensten da bruik maken van een ge u lt wi en lid nsten kunt u die nt Be or de algemene telefoonnummer. Vo d an sta ven bo ar na bellen nen 48 uur wordt u service 0900-1866. Bin en Led g lrin ste Am u terecht bij nstverlener. de desbetreffende die verder geholpen door

In je nopjes aan de knopjes Onze hulp bij apparaten in en om het huis Doet uw magnetron het niet, heeft uw mobiele telefoon te veel functies die u niet begrijpt of doet uw computer niet wat u wil dan staan onze medewerkers voor u klaar. Zij helpen u om het apparaat beter te gebruiken. Voor leden € 8,– per uur. Vanaf heden kunt u ook in Utrecht u terecht voor computerhulp.

JMW à la carte voor 65+ers Lekker en niet duur, kosjer of kosjerstyle eten in een restaurant naar uw keuze

Wilt u een gemberbolus bij uw verhaal? Wilt u eenmaal in de twee weken een aantal andere 65++ ontmoeten? Dat kan. Op de maandagmiddag worden verhalen en gedichten voorgelezen en gepraat over wat er is voorgelezen maar ook over eigen ervaringen en of dingen die u dagelijks bezig houden. Er is nog plaats in Amsterdam Zuid voor 2 mensen. Heeft u belangstelling of kent u iemand die belangstelling heeft dan kunt u zich opgeven of informatie inwinnen bij Irene Hirsch 020-577 65 88

Gezocht Het Benjamin Servicepakket is nog steeds op zoek naar een goede schoonheidsspecialiste, die bij de mensen thuis kan komen, een tuinman of een andere dienst. Inschrijving bij de kamer van koophandel en relevante diploma’s zijn vereist. Meer weten? Neem contact op met Irene Hirsch op tel. 020-577 65 88 of mail naar [email protected]

Word lid van het Benjamin Servicepakket en u ontvangt € 3,50 korting (excl. drankjes) op een maaltijd. Kijk op onze website voor voorwaarden van deelname en de nieuwste ontwikkelingen in het aanbod. Informatie en reservering Maandag t/m donderdag 020-577 65 88 of [email protected]

www.benjaminservicepakket.nl

36 SJOEK - SJOEKERTJES EN OPROEPEN

GEZOCHT

direct na haar geboorte 27 of 30 mei 1943

kinderen onder de titel ‘Ondergedoken als

(in de Rustenburgerstraat) aan mijn opa is

Anne Frank) en een educatief project in de

Iemand die mijn vader heeft gekend

gegeven om niet afgevoerd te worden

Hollandsche Schouwburg. Doel van het

Mijn vader Levie Izaak de Jong is op 18

door de Duitsers. Kort na de oorlog is Alida

project is om te informeren over de ge-

april 1915 geboren en gestorven in Sobibor

naar een tante (mogelijk Mallee) gegaan.

schiedenis van de ondergedoken Joden in

op 2 juli 1943. Mijn vader was getrouwd

Er is na die tijd geen contact meer geweest.

Nederland. Het verhaal van Anne Frank is

met Roza van Tijn uit Naaldwijk, ze hebben

Mocht u informatie over haar hebben

natuurlijk zeer bekend, maar met dit pro-

ingewoond bij mijn grootouders aan de

neem dan contact op met:

ject ligt de nadruk op het feit, dat er in

Andreas Bonnstraat 3 te Amsterdam.

Peter Groenescheij

Nederland gedurende de Tweede Wereld-

Mijn vaders zus woonde in de Tilanustraat

H. Mercierstraat 3-2 hoog

oorlog ruim 28000 Joden ondergedoken

en was getrouwd met Louis Polak.

1066 AJ Amsterdam.

waren, van wie de verhalen niet of veel

Mijn vader en mijn grootvader hebben bei-

06-520 251 74

minder bekend zijn.

den op het abattoir gewerkt en wellicht is er nog iemand die hen heeft gekend.

De website biedt sinds kort ook de moge-

De namen van mijn grootouders zijn Izaak

Wie kent de familie Wolffers-

lijkheid zelf een verhaal aan de website

Salomon de Jong en Kaatje de Jong-van

Schnitzler?

toe te voegen. Graag wil ik iedereen die

Leeuwen.

Wie kent de familie Wolffers-Schnitzler

zijn eigen onderduikverhaal of dat van

Ik ben iedereen dankbaar die mij informa-

(Rotterdam, Van Oldenbarneveldtstraat

iemand anders wil delen uitnodigen om

tie zou kunnen geven.

121, later omgenummerd tot 101b)?

dit te publiceren op:

Bij voorbaat dank, met een vriendelijke

Ik ben op zoek naar nabestaanden van

www.andereachterhuizen.nl

groet, Katja Pront-de Jong

het huishouden Wolffers-Schnitzler. Het

Dit kan u zelf doen maar het is ook

Groenhoven 209

huishouden bestond uit Maurits Wolffers

mogelijk dat er iemand bij u langskomt

1103 LD Amsterdam

(1864-1937, handelaar in modeartikelen)

om daarbij te helpen. Voor vragen kunt u

Tel. 020-690 66 13

en Sara Schnitzler (1864 - Auschwitz, 15 ok-

contact met mij opnemen.

tober 1942). Ze hadden een dochter Betsy,

Marcel Prins, [email protected]

die iets met toneel deed, in augustus 1914

06-549 347 89

Informatie over verschillende

trouwde met J.H. Kiek van de juwelenzaak

personen

Kiek, later Elka, in de Amsterdamse Leidse-

Wie heeft informatie over:

straat 21, en die de Tweede Wereldoorlog

Martin Frank

Lion Emanuel (Leo) Jacobs, (1890, Johan-

heeft overleefd.

Wie kan iets vertellen over Martin Frank,

nesburg - 1945, Ambarawa), gewerkt bij

Reacties svp naar: Dick van Halsema,

geboren te Amsterdam in 1941 of 1942.

Geo Wehry& Co. Zijn broers: Karel Lion

Van Breestraat 68, 1071 ZR Amsterdam,

Martin kwam in 1943 als onderduikkind

Jacobs, (1889, Pretoria - 1979, De Bilt).

tel. 020-679 5 361,

bij de familie Vente te Nieuwerkerk aan

Bernard Maurits Jacobs, (1897, Koedoes -

e-mail [email protected]

de IJssel. Zijn schuilnaam daar was Bennie

1943, Auschwitz).

Bazuin. In september 1944 moest Martin

Herman Bernard Jacobs, botanicus, (1895,

weer vertrekken uit het gezin Vente omdat

Koedoes - 1945, Midden-Europa). Voor de

Nabestaanden van Werner Simon

de gehele familie Vente zelf moest onder-

oorlog woonde hij op de Spionzaweg 80 in

Tussen mijn boeken vond ik een boekje

duiken wegens verzetsactiviteiten. Het

Utrecht.

‘Jüdische Geschichte’. Auteur S.Müller;

volgende onderduikadres voor Martin

Mijn vader: Willem Pieter Leo (Wil) (1924,

Stuttgart - 1911 - Gotische letter.

Frank was in Poortugaal. Naam en adres-

Batavia - 1966, Amsterdam).

Het heeft toebehoord aan Werner Simon;

gegevens daarvan zijn niet bekend.

Karel en Wil hebben bij de LinMij in

07-02-1920 Bodenfelde -

Uw reactie graag naar de redactie

Amsterdam gewerkt.

07-05-Sobibor. Zijn er nabestaanden?

Benjamin (zie adres pagina 38)

Eveline Jacobs

[email protected]

[email protected]

OPROEPEN Pleegdochter

Sjoekertje plaatsen? Jacqueline de Boer 020-577 65 18

Mijn moeder (89) wil graag weten hoe het

Andere Achterhuizen

of e-mail: [email protected]

haar ‘pleegdochter’ uit de laatste jaren van

'Andere Achterhuizen' is de titel van een

www.benjaminservicepakket.nl

de Tweede Wereldoorlog is vergaan. Het

project bestaande uit een website, een

gaat om Abigail of Alida Buitenkant die

boek (Dit boek is tevens bewerkt voor

37

Joodse vrienden JINGLE 584 Vrouw, weduwe, 64 jaar zoekt een fijne vriend tussen 55 - 65 jaar om gezellige dingen te doen zoals bijvoorbeeld op vakantie gaan. Ik ben 1.73 lang, erg vrolijk en charmant. Ik heb een woning en auto en rij overal heen. Ik hoop op een leuke en eerlijke reactie.

Ben jij ook liever samen dan alleen? Of vind je het als Joodse Nederlander gezellig en vertrouwd om in contact te komen met anderen, zonder dat dit per definitie hoeft te leiden tot een relatie? Dan is Jingles wat voor jou! Wil je nieuwe mensen leren kennen, aarzel dan niet en waag de stap naar www.joodsevrienden.nl, de grootste vrienden- en datingsite voor Joods Nederland. Of plaats een oproep in de

Benjamin, net zoals de mensen in de deze rubriek. Op zoek naar gezelschap, vrienden of meer? Aarzel dan niet en stuur ons uw oproep. Wij plaatsen uw berichtje gratis in de volgende Benjamin en zenden de binnengekomen reacties aan u door. Wilt u reageren op onderstaande oproepen, stuur ons uw brief in een gesloten envelop met linksboven in de hoek het nummer van uw keuze. Wij sturen uw gesloten envelop door aan de geadresseerde. Benjamin redactie, o.v.v. Schadchen, De Lairessestraat 145-147, 1075 HJ Amsterdam of per mail [email protected] of kijk eens op www.joodsevrienden.nl, de grootste vrienden- en datingsite voor Joods Nederland.

Vlinders?!... Stuur ons uw liefdesverhaal! Heeft u uw partner gevonden via een oproepje in de Benjamin of bloeide de liefde op na kennismaking op www.joodsevrienden.nl? Wij plaatsen graag uw liefdesverhaal (mag ook anoniem)! Benjamin redactie, De Lairessestraat 145-147, 1075 HJ Amsterdam of per mail [email protected] Als u meer wilt weten over wat JMW thuiszorg voor u kan betekenen, neem dan contact op via www.joodsethuiszorg.nl, of bel 020-577 65 11.

Kaits: stichting gericht op Israëliërs die in Nederland wonen KAITS (afkorting voor ‘Jong Israëlische Gemeenschap’) is een stichting voor Israëlische cultuur gericht op Israëliërs, hun partners en kinderen die in Nederland wonen. Kaits is gericht op cultuur: theater, kunst, muziek, stadswandelingen, etc. De activiteit van Kaits is voornamelijk in het Ivriet, en iedereen die Hebreeuwse en Israëlische cultuur wil beleven is welkom bij de activiteiten van Kaits. In 2011 initieerde Kaits een project dat voornamelijk de vraag van Israëlische integratie behandelde, vooral door midden van dramatherapie en theater. De laatste theatershow binnen dit project vindt

plaats op 25 september om 19.30 in theater De Cameleon in Amsterdam. Actrice Sara Siboni, komt special voor deze gelegenheid uit Israël naar Nederland. The shown(one-womanshow) heet ‘Simla’ (Jurk). Het is het verhaal van drie generaties vrouwen, verteld vanuit het perspectief van de tweede generatie, een alleenstaande moeder, die met haar jonge dochter uit Noord-Afrika emigreert. Ze werkt als naaister en heeft een onmogelijke taak: Haar dochter ervan te weer houden om dezelfde fouten te maken die zij zelf in het leven heeft gemaakt. Het is een ontroerend verhaal dat met

veel emotie wordt gespeeld. Verdere details kunt u lezen op de website van Kaits. Reserveringen via: [email protected] Zoals ieder jaar, organiseert Kaits ook dit jaar een reeks activiteiten rondom Joodse feestdagen. In Rosj Hasjana komen wij bij elkaar om wenskaarten te maken en in december wordt een artistieke workshop georganiseerd voor het maken van unieke Chanukiot. Plaats en datum wordt later bepaald. Bezoek de website: www.kaits.nl voor een volledig overzicht van activiteit, in het heden en in het verleden.

38 JMW BUREAUS

Bureau Amsterdam Spreekuur maandag t/m vrijdag 9.30-12.00 uur en woensdagavond 17.00-19.30 uur 020-577 65 77 [email protected] Bureau Arnhem Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 9.30-11.30 uur 026-445 12 89 [email protected]

COLOFON

De Benjamin wordt uitgegeven door JMW (Joods Maatschappelijk Werk) en verschijnt vier keer per jaar in een oplage van 10.000 exemplaren. De Benjamin wordt op aanvraag gratis toegezonden naar adressen in Nederland. U kunt zich abonneren door gebruikmaking van de antwoordbon in deze Benjamin, of door registratie op de website www.debenjamin.info. Het volgende nummer (86) verschijnt in december 2011. Hoofdredacteur Michel Kotek

Bureau Den Haag Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 14.00-15.30 uur 070-355 56 72 [email protected]

Redactie Karien Anstadt, Eva de Baat, Lea van Coeverden, Shirley Ensel-Avni, Marianne Fuchs, Tzippy Harmsen, Esther Scholtens, Jolan Toff en Jacqueline de Boer (secretariaat).

Bureau Eindhoven Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 9.30-11.30 uur 040-243 45 45 [email protected]

Redactieadres JMW De Lairessestraat 145-147, 1075 HJ Amsterdam tel. 020-577 65 18 (redactie) tel. 020-577 65 66 (abonnementadministratie) E-mail: [email protected] / www.debenjamin.info

Bureau Enschede Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 9.30-11.30 uur 053-431 85 02 [email protected]

Advertentieverkoop Romeo Delta: [email protected] of bel 0544-352 235

Bureau Friesland, Groningen en Drenthe Uitsluitend telefonisch bereikbaar via kantoor Amsterdam. [email protected] Bureau Rotterdam Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 14.00-15.30 uur 010-466 86 66 [email protected]

Vormgeving Dickhoff Design, Amsterdam Druk Hega Offset, Rijswijk Inleveren kopij De sluitingsdatum voor het aanleveren van kopij voor het Chanoeka nummer van de Benjamin nr. 86 is 31 oktober 2011.

Bezoek onze website www.joodswelzijn.nl voor een volledig en actueel overzicht van de openingstijden, diensten en activiteiten!

www.debenjamin.info

Uw donatie helpt! maar wilt u teur van de Benjamin, Bent u nog geen dona tie over op n? Maak dan uw dona wel financieel bijdrage gen & Fondsen .v. Stichting JMW Bijdra rekening 204420. t.n 5-147, n. De Lairessestraat 14 o.v.v. donatie Benjami tie naar na Ga voor een online do 1075 HJ Amsterdam. . www.debenjamin.info

Bezoek onze website... en meld je aan voor de Benjamin! www.debenjamin.info

Antwoordbon 85 naam

voorletter(s)

voornaam

geboortedatum

man

vrouw

nationaliteit

wel

geen Joodse achtergrond

adres

postcode

telefoon

e-mail

woonplaats

Gegevens partner (indien van toepassing) naam

voorletter(s)

voornaam

geboortedatum

man

vrouw

nationaliteit

wel

geen Joodse achtergrond

Ik wil graag een gratis abonnement op de Benjamin. Ik wil graag informatie over de gesproken Benjamin. Ik wil meer informatie over:

Ik wil graag deelnemen in de vriendenkring van het Joods Zorgcircuit en ontvang ook graag de nieuwsbrieven van het Joods Zorgcircuit (2 maal per jaar). datum

Ik wil deelnemen aan Kind in de oorlog - 65 jaar later Joodse cultuur op één zondag Pak je bagage uit bij JMW en doe er iets mee Kinderen van Joodse vaders

Ik maak graag gebruik van het Benjamin Servicepakket € 17,50 uitsluitend per automatische incasso. Bankrekening: Burgerlijke staat: Ongehuwd Weduwe Samenwonend

Gehuwd Weduwnaar

handtekening Deze bon zenden naar:

Uw persoonlijke gegevens worden conform de wet op de privacy behandeld.

JMW – Joodse activiteiten De Lairessestraat 145-147 1075 HJ Amsterdam

5772/73 - 2011/12 15 maanden

/2012 enda 2011 g A e s d o e Jo De nieuw n dit t thema va del. He re boekhan te e b ssionelee d ij oop b zowel profe r o o d r e Is weer te k is it jaar ijze vorm ing’. Ook d prachtige w n jaar is ‘bind e e v p o rs a spiratie om rkunstena a. Voelt u in d n als amateu e g an A d se m od n nee an deze Jo ge te levere ra d ij b gegeven a n e e da ende agen eiten.nl oor de kom odseactivit jo @ fo in t e m p contact o