Fietsen op
Sicilië
An offer you can’t refuse
24
PASAR maart 2016
Tekst Sara Bosmans – Foto’s Michaël Dehaspe
Marlon Brando, alias Don Corleone, mompelde het graag in The Godfather. Een aanbod dat je niet kan afslaan. Het klinkt alsof zijn cadeaus zo groots en genereus waren dat je spontaan de tarantella zou beginnen te hupsen. Maar wie de filmklassieker gezien heeft, weet dat zijn aanbod meestal wat weerhaakjes had. Eigenlijk net als Sicilië zelf. Hoofdredacteur Sara Bosmans fietste langs de westkust, viel als een blok voor de Griekse zuilen, gele bloemen en pasta met venkel en sardienen, maar kreeg ook af te rekenen met regen, honden en variabele openingsuren.
PASAR maart 2016
25
‘No Mafia’, zegt een man in de haven. Ik weet niet of ik hem moet geloven.
26
PASAR maart 2016
C
astellamare. Een stadje dat in de vier reis gidsen die ik gelezen heb amper een paar zinnen krijgt. In de jaren vijftig zat tachtig procent van de mannen in de gevangenis. Beruchte maffiastad dus, The Godfather zou geba seerd zijn op de maffiaoorlogen die hier uitgevochten werden. Maar als ik ’s avonds op zoek naar een restaurant bij de haven beland, snap ik er niets van. Dat kasteel, die volle maan, de steile trappen tussen de huizen die hoog op de kliffen staan, palmen en cactussen, de wind die rammelt met de masten van de vissersbootjes, poezen die soezen, wapperende was aan de balkons, het geluid van de golven, vespa’s die richting zee bollen, potten vol planten voor verweerde deuren. Dit is een plek die schromelijk over het hoofd wordt gezien. En ‘no mafia’, zegt een man in de haven de volgende ochtend. Ik weet niet of ik hem moet geloven, naar het schijnt zijn nog heel wat handels zaken en mensen in de greep van de organisatie. Maar ik ben wel blij dat hij het m-woord heeft uitgesproken. Zelf durf ik het niet, bang om de mensen te schoffe ren. Die arme Sicilianen, wat een reputatie om mee opgescheept te zitten. De Oscarwinnende trilogie over de opkomst en ondergang van de Corleone-clan heeft hen niet erg geholpen. Het dorp Corleone, een eindje het binnenland in, heeft zelfs tevergeefs een poging gedaan om van naam te veranderen. De Cosa Nostra zelf was dan weer wel blij met de manier waarop het in beeld werd gebracht want de familiewaarden die ze zo belangrijk vinden, werden uitstekend vertolkt door Marlon Brando, Al Pacino en Robert De Niro. Maar de man die daar in de haven toekijkt hoe een paar vissers hun boten op het droge trekken, vindt het belangrijk te onderstrepen dat we niets te vrezen hebben.
Hemeltjeliefhellingen De maffia valt dan misschien niet te vrezen, het weer alleszins wel. De Sicilianen snappen er niets van. Ze hebben de ergste winter in jaren gehad. ‘Op oudejaarsavond lag er zelfs sneeuw, mevrouw!’ In februari viel er dan weer evenveel regen als normaal in een hele winter. En de weersvoorspelling voor de volgende dagen ziet er niet goed uit. We zijn Castellamare nog niet uit of het begint te regenen. Niet zomaar een beetje maar snijdende regen, de
>>> PASAR maart 2016
27
Het is zo stil en rustig dat ik een hele tijd kan piekeren over de vraag waarom alle bloemen hier eigenlijk geel zijn.
soort waarvoor het woord ‘striemend’ is uitgevonden. Het is moeilijk onze ogen open te houden en ruk winden gooien me soms een halve meter opzij. Hoezo mediterraan eiland? Wat een geluk dat we elektrisch fietsen, ik had anders al lang lopen strompelen naast de fiets. En ook zo fijn: de soms hemeltjeliefhellingen voelen met dat steuntje in de voeten gewoon als een lichtjes vervelend vals plat. Na anderhalf uur komt Segesta dan ook als een verlossing. Op de heuvel voor ons doemt plots die enorme Griekse tempel op, gebouwd door afstammelingen van de gevluchte winnaars van de Trojaanse oorlog. Terwijl we de batterijen laten opladen in de souvenirwinkel, wandelen we tussen de wilde venkel en agave naar de enorme zuilen. Zesendertig in totaal, nog steeds rechtop na al die tijd. Als beloning voor ons natte trappen krijgen we er ook nog eens een pracht van een regenboog bij. Op de top van de Monte Barbaro zien we nog een stuk van de stad die bij de tempel hoorde. Vanop de stenen banken van het Griekse theater kijken we uit over een decor van heuvels en water dat maar weinig veranderd is sinds de derde eeuw.
La Sicilia non e’ solo mafia Ter hoogte van het dorp Bruca krijgen we even genade van de weergoden. Een zonnestraal die de gele bloemetjes in de bermen laat vlammen, een mamma die zwaait, geiten die mekkeren en wegspringen zodat de bellen rond hun nek klingelen. Een herder jaagt zijn schapen voor zich uit, steeds verder over de groene hellingen die elkaar opvolgen. Hier en daar staat een amandel- of perzikboom die de bloesem nog niet heeft afgegeven aan de sirocco. We trappen langs knoestige takken die over een paar maanden druiven zullen dragen, in rechte rijen omhoog en omlaag. Na een lange afdaling duwen we uiteindelijk onze fietsen door de poort van Baglio Fontana, vroeger een versterkte boerderij en nu een heerlijk authentiek hotel. La Sicilia non e’ solo mafia!!! hangt er bij de receptie. En ook: vriendschap en gastvrijheid zijn tweeduizend jaar oud, maar nog altijd eigen aan onze mensen. En het is waar, de vier reisgidsen die schreven over teruggetrokken, passieve en wan trouwende Sicilianen, hadden het weer mis. Een glimlach, een escorte met paraplu tot aan de deur van de prachtige paardenstal waar ik mag slapen, hete thee en een verhaal over de oude wijnpers in het huis: het wordt toch nog warm op het eiland.
28
PASAR maart 2016
Het weer vs. het eten: 0-1 ‘Bruto, bruto!’ De mamma van Francesco, de jonge en kersverse receptionist, staat handenwringend en hoofdschuddend voor het raam. De regen valt met bakken uit de lucht, de takken van de bomen zwiepen alle kanten uit. Gaan we daar nu écht door fietsen? Het lijkt alsof ze denkt dat we het niet zullen over leven. En het moet gezegd, de weg naar Buseto is kort maar erg bruto. Flink voorovergebogen over het stuur merken we amper iets van het bucolische plaatje waar we doorheen rijden. Als we onderweg stoppen in een bar voor een arancine, zo’n heerlijke rijstbal gevuld met saus en erwtjes, druipen we de hele zaak nat. Wat is bad luck in het Italiaans, hebben we vanmorgen aan Francesco gevraagd. Mala fortuna mompelen we sindsdien dus als een mantra. Maar er is altijd het moment dat het lot zich keert. Bij ons gebeurt dat ’s avonds, als het restaurant van Relais Antiche Saline ons het lekkerste maal van de hele trip voorschotelt. Drie gangen en drie keer typisch Sicilië: de pesto trapanese – met tomaten en amandelen - wordt zo snel opgelepeld dat er een tweede kom op tafel komt. Er volgt pasta con le sarde, met venkel en sardienen en dan nog een gegrilde zwaardvis. Veel te veel gegeten, want veel te lekker. Met moeite geraak ik de trap op naar de hotelkamer. Zelfs zonder tegenwind geraak je op dit eiland soms moeilijk vooruit.
Zee, zout en zon! Ochtend. Zon. Zon! Zon op de windmolen tussen de zoutpannen. De wereld heeft weer kleur: blauw van de zee, geel van de stenen, wit van het zout. Zon, water en wind zorgen hier in Nubia voor een bijzondere attractie. In de zomer wordt het zout verzameld in witte hoopjes, ’s winters zijn dat grote hopen waarop dakpannen liggen om het zout te beschermen tegen de regen. Fotogenieke windmolens hevelen het water over van de ene pan naar de andere, de grootste molen maalt het zout tussen twee stenen. We keren de zee de rug toe en rijden een stukje het binnenland in. De route voert langs slapende dorpen waar enkel blaffende honden de idylle verstoren. De meeste zitten veilig achter een tuinhek… behalve die vier die ons luid blaffend achterna lopen. Of die ene herders hond die mij gillend vooruit jaagt tot hij door zijn baasje wordt teruggefloten. Maar eens de boerderijen en dorpen achter ons, fietsen we over godverlaten wegen met olijfgaarden, wijnstokken en ontelbaar veel soorten gele bloemen. Het is zo stil en rustig
>>>
PASAR maart 2016
29
30
PASAR maart 2016
Ik had veel goeds gehoord over Mazara del Vallo en het duurt maar een paar minuten om zelf overtuigd te raken.
dat ik een hele tijd kan piekeren over de vraag waarom alle bloemen hier eigenlijk geel zijn.
Mensenoffers op Mozia Na een groene voormiddag komen we weer bij de zee, waar we de fietsen achterlaten om ons met een kleine, houten boot naar een eiland in de lagune te laten varen. Vanop het land lijkt het onbeduidend maar Mozia, of Mothia, was ooit de drukste handelspost van Sicilië. In de tijd van de Feniciërs toch, tussen de achtste en vierde eeuw voor onze jaartelling. Begin twintigste eeuw werd het eiland gekocht door Joseph Whitaker, een rijke Engelsman die de eerste opgravin gen heeft laten uitvoeren. De belangrijkste vondsten zijn er nu te zien in een museum. Vitrinekasten vol vazen, potjes en amforen maar ook juwelen en het meest bijzondere: het statua del giovanetti, een groot marmeren beeld van een strakke man gehuld in een stuk stof waarvan elke plooi perfect gestileerd is. Maar eigenlijk is het hele eiland een openlucht museum. Tussen wijngaarden, struiken en wilde planten zien we resten van een necropolis, een mozaïek die de vloer van een huis sierde en de plaats waar mensen- en dierenoffers in vazen werden neergelegd. Het is een bijzondere plek en het is er heerlijk struinen tussen het verwilderde groen, op zoek naar resten van een stad die uiteindelijk vernie tigd werd in 397 voor Christus. Tien kilometer verder trekken we Marsala in, gesticht door de overlevenden van Mozia. Het is vandaag vooral bekend om zijn zoete wijn en – voor diegenen die vertrouwd zijn met de Italiaanse geschiedenis – omdat Garibaldi hier begon aan zijn missie om Italië één te maken. Een uurtje is net genoeg om een paar pittoreske pleintjes te zien en wat eetbare souvenirs in te slaan.
Extatisch dansende sater Mazara del Vallo bereiken we net op het moment dat de mis uit is. De klokken luiden, de gele basiliek met groene torendaken slorpt het zonlicht op, vrienden kussen elkaar gedag in hun zondagse kleren, meisjes eten ijsjes voor het standbeeld van San Vito in het midden van de Piazza della Repubblica. Ik had veel goeds gehoord over de stad en het duurt maar een paar minuten om zelf overtuigd te raken. En dan hebben we het Teatro Garibaldi nog niet gezien, een klein volkstheater uit de jaren veertig in de vorm van een boot, gemaakt van oude visserssloepen en met een mast als dwarsbalk. Er lokken ook nog twintig
kerken, fijn of statig, in gebruik of in puin en verspreid over het oude centrum. We dwalen door de steegjes en langs binnenpleintjes die hun grillige vorm te danken hebben aan de aanwezigheid van de Arabieren in de negende eeuw. Maar ook nu nog hangt er een Noord-Afrikaanse sfeer. Kinderen voetballen in de straatjes, we kruisen een man in djellaba en vrouwen met een hoofddoek hangen de was op. De muren zijn versierd met beschilderde tegels die het verhaal van de stad vertellen. Het satermuseum, waar een extatisch dansende bronzen sater van drie meter groot toont dat 2.300 jaar oud maar niet versleten is, moeten we links laten liggen. Over veertig kilometer wacht immers Selinunte, een van de belangrijkste archeologische sites van de Middellandse Zee en zelfs Europa. De kolossale tempels maakten er de meest grandioze stad van het Hellenistische Sicilië van. De inwoners waanden zich onoverwinnelijk tot de aartsvijanden van Segesta de hulp inriepen van de Carthagers. Het resultaat: zestienduizend doden, vijfduizend mensen afgevoerd als slaaf. En ‘een grote hoop omgevallen zuilen die nu naast elkaar op de grond liggen als dode soldaten’, zoals de Franse auteur Guy de Maupassant de stad in 1885 beschreef.
Wraak nemen als een gentleman We spoeden ons verder langs de zee om net voor zonsondergang de trip in uitzonderlijke schoonheid te kunnen beëindigen. Enkel de regenbogen boven de heuvels verdienen een korte fotostop. Net als de Selinuntenaren wanen we ons onoverwinnelijk, aan dit stevige tempo halen we het nog ruim voor sluitings tijd. Maar dat is buiten de variabele Siciliaanse openingsuren gerekend. Selinunte is zo chiuso als maar zijn kan. Vanop het balkon van de hotelkamer – een heropgebouwde tempel nog net zichtbaar tussen twee appartementsblokken – vraag ik me af: what would Marlon Brando do? Niet vloeken en tieren en zeker geen gescheurde broek of boete riskeren door onbezonnen over een hek te kruipen. Neen, Don Corleone zou – zoals altijd – wraak nemen als een gentleman. Door gewoon nog eens terug te komen en de regen, honden en variabele openingsuren te slim af te zijn. Ja, zo zal het zijn. Of we nog eens willen terugkomen, vraagt de dame van de hotelreceptie. Voorwaar, an offer I can’t refuse. <<
PASAR maart 2016
31
32
PASAR maart 2016
Plots doemt die enorme Griekse tempel op, gebouwd door afstammelingen van de winnaars van de Trojaanse oorlog.
33
De route voert langs fotogenieke windmolens en slaperige dorpjes waar enkel blaffende honden de idylle verstoren.
34
PASAR maart 2016
Sicilië met de fiets Sicilië ligt als een (driehoekige) bal voor de tip van de Italiaanse laars en is het grootste eiland van de Middel landse Zee. Veel stranden dus, maar ook een bergachtig binnenland en uiteraard de beroemde vulkaan Etna. West-Sicilië bestaat voornamelijk uit laagvlakten met olijfbomen en wijn gaarden. Omdat het eiland altijd een kruispunt geweest is tussen Afrika en Europa hebben veel volkeren (Feniciërs, Grieken, Romeinen, Arabieren) hier hun sporen nagelaten. De maffia schijnt ook nog altijd een stempel te drukken, al merk je daar als toerist niets van.
Erheen
Vliegtuig: Ryanair vliegt vier keer per week rechtstreeks van Charleroi naar Trapani. Vanaf Brussel vlieg je recht streeks naar Palermo met Brussels Airlines en Jetairfly.
Fietsen Wij fietsten een stuk van La dolce vita langs de westkust van Sicilië, een negendaagse reis van touroperator Zuiderhuis (vroeger Belgian Biking). De dagtochten variëren van 35 tot 68 kilometer en kunnen met een trekkingfiets of e-bike worden gereden. Je bagage wordt vervoerd tussen de overnachtingsplaatsen. Je krijgt uiteraard een routeboek en kaart. Deze individuele fietsreis kan je maken tussen begin april en eind oktober. Info en reservaties: +32 9 233 50 00,
[email protected] of www.zuiderhuis.be
Eten & drinken
1 Mirko's: pasta, vis en vlees in een typisch huis bij de haven. Menu met lokale producten en volgens de seizoenen. Discesa Annunziata 1, Castellammare del Golfo. www.mirkosristorante.it
2 Peppe & Nino: authentiek restaurant waar de lijst pizza's eindeloos is en de televisie op de achtergrond blèrt. Eenvoudig maar lekker. Via Fileccia 14, Buseto Palizzolo. 3 Fior di Sale: pasta, schelpdieren en ijs in een restaurant vlakbij de boot naar het eiland Mozia. 4 Dag: prima pasta, pizza en zee vruchten en op het terras zicht op zee. Via Ermocrate 4, Marinella di Selinunte. +39 092 44 66 63 of +39 347 70 06 889.
Slapen
11 Locanda Scirocco: een hotel waar van de kamers ondergebracht zijn in verschillende historische gebouwen. Eenvoudig maar netjes, vriendelijke ontvangst en Siciliaans ontbijt. Vanaf € 39 voor een dubbele kamer met ontbijt. Corso Garibaldi 117, Doen! Castellammare del Golfo. 5 Castellamare del Golfo: rustige www.locandascirocco.it kuststad waar het heerlijk dwalen 12 Baglio Fontana: achttiende-eeuwse is tussen het kasteel, het oude boerderij, opgeknapt tot sfeervol centrum en (vooral) de hotel. Met gastronomisch restau vissershaven. rant, olie- en wijnmakerij en 6 Segesta: indrukwek zwembad. Vanaf € 70 voor kende Griekse tem een dubbele kamer met r a a et n pel en twee kilo ontbijt. Buseto Ga ni … r e d meter hogerop on Palizzolo www.baglio huis z een amfitheater fonatana.it stoppen te ar b n in ee uit de derde eeuw ) 13 Relais Antiche … onderweg ne (gevulde rijstbal voor Christus. anci Saline: stijlvol vier voor een ar i of casatelle, 7 Mozia: per boot of cannol a. sterrenhotel met tt co ri et uld m vaar je naar dit gebak gev zwembad, prachtig eiland waar je kan gelegen tussen de zout wandelen tussen de pannen. Vanaf € 62 voor een overblijfselen van een dubbele kamer met ontbijt. Fenicische nederzetting. Ook het Via Giuseppe Verdi, Nubia. museum is erg interessant. www.relaisantichesaline.it 8 Marsala: het beste moment om deze 14 Villa Favorita: luxehotel met zwem typisch Italiaanse stad te bezoeken bad en tuin in een wijnboerderij uit is tijdens de passegiata oftewel 1860. Twintig minuten stappen van avondwandeling, wanneer de het centrum. Vanaf € 85 voor een inwoners over de pleinen en straten dubbele kamer met ontbijt. kuieren en tussendoor aperitieven of ijs eten. 9 Mazara del Vallo: trek een paar uur uit voor deze sfeervolle stad met haar soekachtige straatjes, sater TYRRHEENSE ZEE 2 museum en het historische Teatro 12 Garibaldi. 10 Selinunte: acht Griekse tempels en Buseto Trapani Palizzolo een akropolis in een uitgestrekt archeologisch park bij de zee. www.selinunte.net
Nubia Mozia Marsala
13
Via Favorita 27, Marsala. www.villafavorita.com 15 Hotel Admeto: modern viersterren hotel op 300 meter van de zee en Selinunte. Comfortabele kamers met balkon. Vanaf € 64 voor een dubbele kamer met ontbijt. Via Palinuro 3, Marinella di Selinunte. www.hoteladmeto.it
Toptijd om te gaan Wij waren er begin maart en dat was net te vroeg. Beste periodes: half april tot half juni, september en oktober.
Meer info http://pti.regione.sicilia.it/portal/page/ portal/SIT_PORTALE: site van de toe ristische dienst met mogelijkheid om brochures te downloaden.
Kijken The Godfather-trilogie, al speelt het grootste deel zich af in Amerika.
E90
1 5 11 6
E933
Palermo Castellammare del Golfo
Segesta
3 7 8 14 9
Mazara del Vallo MIDDELLANDSE ZEE
E90
4 10 15
Marinella di Selinunte
SICILIË
10 km
