Fiets- en Wandelbrug E19 (Barriëres voor Trage Wegen)

Fiets- en Wandelbrug E19 (Barriëres voor Trage Wegen) Barriëres vroeger en nu Toen in 1845 de buurt- en voetwegen in een Atlas der Buurtwegen werden opgenomen, waren de natuurlijke waterlopen en kanalen de belangrijkste barriëres voor deze wegen. Langswegen en jaagpaden brachten de mensen naar een dichtsbije voorde, wad, of brug. Met de komst van koning auto kreeg de trage weggebruiker een nog moeilijkere en vooral een onvergelijkbaar gevaarlijke hindernis voorgeschoteld. Het gemotoriseerd verkeer, essentiëel in onze moderne samenleving, eist jaarlijks een hoge tol voetgangers en fietsers. En haar infrastructuur is er op gericht om steeds-meer-van-hetzelfde te realiseren. Het heropenen van belangrijke verkeersassen voor uitsluitend trage weggebruikers is zowel voor de lokale als de bovenlokale mobiliteit een grote meerwaarde. Dit is pas recentelijk en stilaan herkend en erkend door samenleving en politici. Onder andere: Fiets-o-Strades (Vlaams niveau), Fiets-Gen (rond Brussels gewest), fiets-netwerken en -fondsen (provinciaal), inventarisaties van functionele en recreatieve trage wegen (gemeentelijk), en nog vele andere initiatieven steken de kop op. Mobiliteit wordt eindelijk in al zijn dimensies bekeken, en niet alleen ten dienste van koning auto gesteld. Een positieve evolutie. En toch evolueert het niet altijd in die zin. Vier bruggenbouwers hebben te Zemst het initiatief genomen om één van de belangrijkste verdwenen trage wegen op een positieve manier terug in de aandacht te brengen. Dit door allerhande activiteiten en een informatiepagina aan te bieden (https://www.facebook.com/FietsEnWandelbrugE19 ). Deze belangrijke verdwenen trage weg kenmerkt de problematiek van fysieke barriëres, en hoe er mee omgegaan is/wordt.

Weg 26 – Voetweg 48 In de regio Zemst-Weerde en Hofstade-Elewijt vormden de Zenne en naastliggende Barebeek (Dijlebekken) de barriëres tussen de leefgemeenschappen (Ferraris 1777). [Foto 1:

Fiets- en Wandelbrug E19, Artikel Trage wegen vzw. 1/17

Caption Ferrariskaart 1777: Zicht op de grens tussen het Hertogdom Heerlijkheid Mechelen aan de Barebeek en de Zwarte beek (roodgeel Zennebekken (kronkelend onder deze grens) en Dijlebekken (waar de Barebeek liggen hier (tussen Weerde-Zemst en Hofstade-Elewijt) uiterst dicht tegen dubbele barriëre voor de langswoners.]

Brabant en ingekleurd). toe behoort) elkaar. Een

Rond 1845 (Atlas der Buurtwegen) was op die plaats de belangrijkste passage tussen de langswoners van de Zenne en de Barebeek via Weg 1 (langs de Zenne vertrekkend aan het gelijknamige gehucht ‘De Brug’ over de Zenne) en daarna linksop noordelijk via Weg 11 (met brug over de Barebeek). [Foto 2:

Caption Atlas der Buurtwegen 1845: Passage van het Zennebekken (Zemst) naar het Dijlebekken (Barebeek, Hofstade) via Weg 1 – Weg 11.] In die periode werd gestart met de aanleg van het Belgisch spoorwegnet (1835). In tegenstelling tot de naoorlogse jaren bleven de wegen hun functie houden door bruggen of oversteken te voorzien. In 1907 werd spoorlijn 27b met verhoogde berm aangelegd


(bijkomende goederenlijn Brussel-Antwerpen over bypass Muizen), waarbij op hetzelfde ogenblik een bijkomende langsliggende voetgangersbrug over de Zenne werd aangelegd. Deze voetgangersbrug koppelde Weg 26 (westzijde Zenne, richting Weerde station) met Voetweg 48 (oostzijde Zenne, richting Hofstade) [Foto 3:

Caption Militaire stafkaart Sempst 1934: Weg 26 en Voetweg 48 verbonden over de Zenne door de aanleg van spoorlijn 27b.]. Deze laatste had reeds een oversteek over de Barebeek waardoor er een bijkomende korte verbinding ontstond tussen Zemst Weerde (Zennebekken) en Hofstade (Dijlebekken).

Functionele Trage Weg Weg 26 – Voetweg 48 realiseerde een boost op gebied van mobiliteit in de brede betekenis van het woord: Het enige treinstation in de (toen) wijde omgeving was te Weerde. Station Weerde had tevens rechtstreekse verbindingen met Brussel en Mechelen, waarbij Mechelen fungeerde als het centrum van het Belgisch spoorwegennet. Vanuit Zemst werd een (Stations-)laan aangelegd (Voetweg 98) langs het broek over de Leibeek (nu Zenneverkorting). En vanuit Hofstade werd Weg 26 – Voetweg 48 het dagelijks traject voor woonwerkverkeer buiten de lokale omgeving. Ook op gebied van recreatie vervulde Weg 26 - Voetweg 48 een belangrijke functie. De aanleg van de verhoogde spoorberm noopte tot grote grondwinningen, dewelke gevonden werden in Hofstade. Tijdens WO-I liepen deze zandputten vol water, en na een aantal omzwervingen werd het gehele zandwinningsgebied vrijgegeven als recreatiezone (http://www.beeldbankmechelen.be/index.php?option=com_content&task=view&id=80 ). ‘Hofstade Bad’ en ‘Hofstade Plage’ werd tussen en na de 2 wereldoorlogen een begrip tot ver achter Brussel. Eenieder die niet tot aan de Belgische kust geraakte, kwam naar Hofstade. Het huidige ‘Blosodomein Hofstade’, 160 ha groot, heeft actueel nog steeds een grote uitstraling voor wat betreft sport en recreatie tenmidden de natuur. Sinds 1907 was de mobiliteit er aan deze barriëres drastisch op vooruitgegaan.

Koning auto, een nietsontziende barriëre Einde jaren 1960 ontstond er een grote nood om snel autoverkeer mogelijk te maken. ‘Mobiliteit’ kreeg hierbij een andere focus: Wat voor de trage weggebruiker zeer belangrijk


was (“korte afstanden”), werd ingehaald door de auto (“korte reistijden”). ‘Iedereen een auto’ was het adagium, en snelwegen moesten hierbij de mobiliteit verbeteren. De E19 (toenmalig E10) werd aangelegd, en in 1972 werden samen met de veelgebruikte Weg 26 – Voetweg 48 nog 4 andere langsliggende wegen en voetwegen uit de Atlas der Buurtwegen doorgesneden. [Foto 4:

Caption Militaire stafkaart uit 1964 waarop in zwarte overlay de E19 en de Schumanlaan aangelegd in1972. Weg 26 - Voetweg 48, samen met 4 andere overstekende trage wegen, werden hierdoor onderbroken.]. Er ontstond zwaar en aanhoudend protest vanuit Hofstade en omgeving: werkenden zonder auto raakten niet meer in station Weerde. Vele alternatieven werden uitgewerkt, o.a.: een trap aan beide zijden van de E19 om via de spoorbrug 27b over de E19 te geraken: minder mobiele mensen en fietsers kregen ernstige problemen, na enige tijd werden deze trappen weggenomen; een station voor enkel pendeltreinen te Hofstade; een Schumanlaan: 2x2 rijvakken over de E19, dwars door Weerde centrum, om tot Weerde station of de E19 te geraken; enz... En de recreant richting Hofstade Plage? Die moet ook maar met de wagen komen; zonder pardon voor de Zemstenaar of Weerdenaar. Mobiliteit in de betekenis van ‘snelheid’ kreeg de overhand: De 5 trage wegen werden onverkort doorgeknipt.

Veiligheid?


Door de vele (dodelijke) ongevallen op verschillende plaatsen aan de Schumanlaan, werd ze verschillende keren ‘heraangelegd’; steeds met de bedoeling om de veiligheid te verhogen. De actuele situatie, na de zoveelste zware herinrichting 2 jaar geleden, is er nog steeds één die af te raden is voor de trage weggebruiker. Fietspaden worden er aanhoudend versperd omdat deze én te smal zijn én de langsliggende parkeerstrook eveneens te smal is. [Foto 5:

Caption De Schumanlaan heeft onvoldoende brede fietsstroken: slechts 99cm hart tot hart (83cm tussen de markeringen). De ontwerprichtlijnen voor fietsvoorzieningen Vlaanderen hanteert de minimumbreedtes 150cm (vrijliggend en aanliggend met autoverkeer, lage fietsintensiteit), en aanbevolen breedtes 175cm. Voor een aanliggend fietspad moet er minimaal 25cm (aanbevolen 50cm) vrije tussenstrook zijn. De Schumanlaan voldoet niet aan deze ontwerprichtlijnen.] [Foto 6:

Caption De Schumanlaan heeft onvoldoende brede langsliggende parkeerstroken: slechts 214cm hart tot hart (198cm tussen de markeringen). Enkel een ‘Mini-Cooper Paceman’ kan net tussen de hartlijnen parkeren –breedte 199,6cm-. Doorsnee personenwagens en vrachtwagens moeten ofwel deels op de snelle rijweg of deels op het fietspad parkeren.] De keuze voor de parkerende chauffeurs is (begrijpelijk) snel gemaakt: (vracht-)wagen aangereden, ofwel moet de fietser maar afstappen. [Foto 7:

Ofwel wordt de


Caption Doorgang voor fietsers is steeds risicovol. De gracht tussen de vangrails en het fietspad maakt van de minste manouvreerfout een valpartij. Fietskarren hebben hier altijd problemen.] [Foto 8:

Caption De dagelijkse parkeerrealiteit in de Schumanlaan. Doorgang enkel nog te voet mogelijk, of op de rijweg fietsen.] Over een deel van de Schumanlaan is er zelfs geen scheidende strook met het autorijvak. Als je hier me de fiets passeert: veel geluk! [Foto 9:


Caption Zou u uw kinderen langs dit aanliggend fietspad laten fietsen? In de ‘veronderstelling’ dat de auto’s en vrachtwagens -komende van de snelweg...- hier 50km/u rijden, moet er volgens de ontwerprichtlijnen minimaal 25cm (aanbevolen 50cm) vrije tussenstrook zijn. Waar is die minimale 25cm?] Kinderen worden bijgevolg mét de auto ‘over de snelweg’ naar hun sportactiviteit gebracht. Werkenden nemen ofwel de snelweg (file...), ofwel parkeren ze aan de steeds weer overvolle parkings in de stationsbuurt Weerde (of Eppegem) over de E19, spijts alle mogelijke parkeerplaats-uitbreidingen. Sluipverkeer en nóg meer onveilige situaties zijn er het onvermijdelijk gevolg van. Koning auto. Wat verder zal u lezen dat de verdwenen korte trage weg Hofstade-Weerde station 4 keer minder lang is. Wie van de lokale inwoners is er bereid om een 4 keer langere en onveilige weg af te leggen met de fiets? Dan maar de auto. Eerste zondag van september, klassiek een Gordeldag voor wandelaars en fietsers. Natuurlijk ook met vertrek in het Blosodomein. Kijkt u ook eens naar de wandelkaart? [Foto 10:


Caption Bloso Gordeldag 1 september 2013; de wandelroute in zwarte lijn (uurwerkwijzerszin) kan moeilijk anders dan links houden (noordoostelijke richting) op de onveilige lange Schumanlaan. Om de veiligheid te garanderen werden verschillende mensen van de Federale politie gevraagd om de auto’s tegen te houden. Het vermijden van de Schumanlaan is mogelijk voor de trage weggebruiker door het herinrichten van Weg 26 – Voetweg 48 (=zichtpunt 9): Rode arcering = correctie, groen met zichtpunt 9 = veilig alternatief = Weg 26 – Voetweg 48.] Voor die éne dag moest de federale politie ingeschakeld worden om de wandelaars veilig over de E19 te begeleiden aan de linkerzijde van de Schumanlaan. De andere 364 dagen van het jaar is het veiliger om hiervoor de auto te nemen. Een onwezenlijke realiteit voor de langswoners.

Lokale verplaatsingen Concreet is de dagelijkse beleving voor de langswoners aan de onderbroken Weg 26 – Voetweg 48 niet anders. [Foto 11:


Caption Impact op het lokale niveau van de verdwenen Weg 26 – Voetweg 48: De afstand wordt voor de trage weggebruiker 4 maal langer. En langs de zeer lange omweg via de Schumanlaan is de veiligheid niet gegarandeerd, ondanks alle herhaalde aanpassingen.] De gevolgen zijn onvermijdelijk: Trage weggebruikers gaat immers niet zomaar een 4 maal langere afstand afleggen, en om de aangehaalde veiligheidsredenen dit zeker niet te voet of met de fiets doen: Hofstadenaars jonger dan 50 jaar kennen doorgaans ‘de overzijde van de E19’ niet meer. Hun concrete dagelijkse leefwereld speelt zich af ten oosten van de E19. E19 is een muur. Bibliotheek? Dat is met de wagen naar Mechelen. Wanneer toch naar Zemst? Enkel voor officiële documenten op het gemeentehuis. En daarvoor is de auto ook het meest aangewezen vervoermiddel: veiliger. Zemstenaars en Weerdenaars verplaatsen zich niet meer te voet en zelden met de fiets naar de overzijde van de E19. De afstand is té groot geworden en de veiligheid onderweg is door de Schumanlaan niet gegarandeerd. Is dit wel zo? Welk vervoermiddel zal een ‘gemiddelde’ Weerdenaar nemen -iemand uit de ‘grootste’ (Kerselaren-)wijk- om in de sporthal van Hofstade te sporten? (Hiervoor werden de correcte rijafstanden en de APP Tyre gebruikt):


Vervoermiddel auto fiets fiets

te voet fiets te voet

Afstand Reistijd (km) (min:sec)

Reisweg Volledige Schumanlaan (twee verkeerslichten) Volledige Schumanlaan Schumanlaan ondertunneling Broekstraat (*) Schumanlaan ondertunneling Broekstraat Fiets- en Wandelbrug (**) Fiets- en Wandelbrug

Gemiddelde snelheid (km/u)

4,05

6:30

34,7

4,10

13:40

18,0

4,30

14:20

18,0

4,30

55:00

4,7

2,35

7:50

18,0

2,35

30:00

4,7

Hieruit blijkt vrij duidelijk: o (*) Heb je momenteel geen wagen en kies je voor veiligheid, dan komt deze keuze er op alle vlak het slechtste uit (langste reistijd en reisweg). o De Schumanlaan is niet geschikt is voor dergelijke korte verplaatsingen met de fiets (of te voet): Dit is gevaarlijk, en de reistijd is meer dan 2 keer langer dan met de auto. De Schumanlaan is enkel functioneel voor gemotoriseerd verkeer. Dit is ook de conclusie die de meeste langswoners aanvoelen en ook toepassen. o (**) Enkel de oude langswoners (+ 50 jaar) hebben ervaring met Weg 26 – Voetweg 48. Als zij hiervoor zouden kunnen kiezen, gingen ze te voet of met de fiets langs deze trage weg, niet langs de Schumanlaan. Koning auto haalt het dan nipt (1min 20sec sneller) van de +50-tiger die de trage weg neemt. Dit verwaarloosbaar tijdsverschil zal die langswoner niets uitmaken, want hij heeft er een rustige korte verkeersarme trip langs de bosjes en het Vriezenbroek op zitten, weg van de Schumanlaan. En de sportieve of jonge langswoner zal met de fietsbrug helemaal een neus opzetten voor de auto: 21,7km/u fietsen (voor eenzelfde reistijd als de auto) is voor hem courant; hij komt met groot gemak vlugger aan de sporthal aan. “Als de trage weg er niet meer is, kan ze niet niet gebruikt worden”, en dringen alternatieven zich op. De beste in alle opzichten is op dit ogenblik met de auto langs de Schumanlaan. Sommige politici en langswoners draaien deze redenering wel eens (verkeerdelijk) om: “Als de trage weg niet gebruikt wordt, is ze ook niet nodig”, en is het dus goed dat daar geen geld naartoe gaat... Sic. Het gebruik van de Fiets- en Wandelbrug is struktureel een betere optie dan de Schumanlaan: Ze heeft alle voordelen van een trage weg: grotendeels verkeersvrij, geen verkeerslichten, veilig en kort.

Bovenlokale verplaatsingen Ook op bovenlokaal niveau zijn de gevolgen van de doorgesneden Weg 26 – Voetweg 48 dramatisch. De figuur van de 8-potige spin vat dit goed samen: [Foto 12:


Caption Impact op bovenlokaal niveau van de onderbroken Weg 26 – Voetweg 48: Gelijk met de onderbreking in 1972, is het knooppunt waar 8 functionele en verkeersarme fietsroutes uit alle windrichtingen samenkomen, verdwenen.] Heel wat functionele (kruis-)verbindingen situeren zich (om historische én recente redenen) rond deze onderbroken trage weg: Nabij- en verderafgelegen natuurgebieden zijn van elkaar afgesloten (Visput – Vriezenbroek; Zennemeanders aan Weerdemolen – Blosodomein, ...) Zachte recreatie is eveneens van elkaar afgesloten (Zennevallei met Zenneverkorting – Barebeekvallei; brede omgeving Nayakker – Blosodomein met Schiplakenbos Terlinden Steentjesbos, ...) Bestaande bovenlokale fietsverbindingen (zowel met recreatieve als woonwerkcomponent) zijn van elkaar afgesloten. Enkele worden hier vermeld: o kruisverbinding van Noordzuid-assen: Zeekanaal Brussel-Schelde – Leuvensevaart; o Zuidwest-Noordoost-as: Zenneverkorting Vilvoorde – Broekstraat Geerdegem Werfheide Mechelen; o Noordwest-Zuidoost-as: Zennedijk Rupel-Zennegat – Barebeekvallei Machelen Zaventem Brussel of Snijsselsbos Hellebos of Vaart Boortmeerbeek Leuven


... Zo is het bv. ook niet mogelijk om vanuit het ‘recreatieve en sportieve hart’ Blosodomein Hofstade rechtstreeks het Zennebekken te ontsluiten (ondanks de berichtgeving in http://www.sportimonium.be/toeristisch-bekeken/ ).

Mobiliteit én veiligheid in ál zijn dimensies Mobiliteit en veiligheid, bekeken in al zijn dimensies, is moeilijk te realiseren wanneer er voor de trage weggebruiker een snelweg als barriëre opduikt. Dit is begrijpelijk daar het kostenplaatje een gemeentelijke draagkracht overstijgt. Anderzijds is het betreurenswaardig dat al de aangehaalde dimensies die door de E19 gefnuikt zijn, na bijna 45 jaar niet leiden tot een concrete heropening van de belangrijke Weg 26 – Voetweg 48.

Politieke daadkracht Het hoeft niet aangetoond dat snelwegen essentieel zijn. Het hoeft evenmin aangetoond dat trage wegen even essentieel zijn. Op enkele plaatsen echter blijft de weerstand groot om een gelijkwaardige benadering na te streven. Uiteindelijk is het aan de gezamelijke beleidsvoerders om in dit dossier, met een lokale én een bovenlokale impact, concrete beslissingen te nemen. Momenteel is dit in de gemeente Zemst is Schepen van Mobiliteit Jan Verdoodt (CD&V) en Schepen van Trage Wegen Dirk Van Roey (N-VA); op de provinciale niveau’s (de trage weg ligt nabij de grens Vlaams-BrabantAntwerpen) is dit Députés Luk Lemmens (N-VA) van Mobiliteit Antwerpen en Tom Dehaene (CD&V) van Mobiliteit en Trage Wegen Vlaams-Brabant; op Vlaams niveau Minister Hilde Crevits van Mobiliteit (CD&V). [Foto 13:


Caption Trage weg 26-48 is niet meer sinds 1972; 42 jaar geleden] Zelfs na 42 jaar is dit dossier nog niet op de ‘beslissings’tafel geraakt. De bruggenbouwers vragen dat, om mobiliteits- en veiligheidsredenen in al zijn dimensies, deze trage weg terug hersteld wordt. Wat is er dan wel al sinds 1972 gedaan op politiek vlak? De gemeente Zemst heeft in openvolgende beleidplannen en aanvullingen de realisatie van deze fietsen wandelbrug in zijn prioriteitenlijst opgenomen (1998, 2009). [Foto 14:


Caption Gemeentelijk Ruimtelijk Struktuurplan Zemst, goedgekeurd april 1998: Rode pijl= fietsen wandelbrug; met op pagina 67: "Weerde wordt een woonkern met aantrekkelijke fietsroutes naar de vier omliggende dorpen; ontbrekende stukken en onveilige oversteken worden hiervoor weggewerkt"] [Foto 15:


Caption Aanvullingen G.R.S. Zemst, Aug. 2009: Rode pijl= fietsen wandelbrug, met op pagina 24: "Het behoud van de verkeersveiligheid en verkeersleefbaarheid zijn belangrijke doelstellingen"] In het RUP 04 Zennevallei (ontwerp april 2008) van Zemst komt de verdwenen trage weg ook even ter sprake (pag. 22, Mobiliteitsplan): “Enkele functionele fietsassen lopen langs- of doorheen de Zennevallei. − − Schumanlaan − Het mobiliteitsplan geeft aan dat een alternatief fietspadennet langs veld- en kerkwegen het fietspadennet langs hoofdwegen kan aanvullen. Het uitbouwen van poorteffecten is in het plangebied voorzien langs − Schumanlaan, ten oosten van Galgenberg (ter hoogte van Weerdse visvijver) − “ [Foto 16:


Caption RUP 04 Zennevallei, april 2008: Links kaart 21: Recreatie en fiesverbindingen. Rechts kaart 24:Gewenste Ruimtelijke Structuur Zennevallei. De verdwenen Weg 26Voetweg 48 wordt hier vermeld als een alternatieve fietsverbinding.] Ook werd er naar aanleiding van het ‘Diabolo’ HST project (snelle treinverbinding MechelenZaventem in de middenberm van de E19) door Zemst een haalbarheidsstudie met kostenanalyse gemaakt (Infrabel TucRail studie sep. 2008). De raming lag toen tussen de 1,05 en 1,65 miljoen€. Op bovenlokaal vlak werd in november 2012 tevens het Fiets-Gen eindrapport afgewerkt (Brusselse omgeving). 15 prioritaire Fiets-Gen routes werden geselecteerd, waaronder de in noordelijke richting lopende ‘Kanaalroute’ (pagina 35). En in de omgekeerde zuidelijke richting is onder impuls van de Vlaamse regering de Fiets-oStrade vanuit Antwerpen vrijwel klaar tot Mechelen. Tijd om de ontbrekende schakel tussen beide initiatieven grondig uit te werken en de Fiets en Wandelbrug op alle betrokken niveau’s te bekijken. De kaart van de brug gekaderd in het bovenlokaal niveau (8-potige spin) is hiertoe inspirerend. Net te Zemst (Weerde-Eppegem) komen beide initiatieven zeer dicht tegen elkaar. Een opportuniteit om deze aan elkaar aan te sluiten, zij het rechtsteeks, zij het door een lusverbinding die men eveneens toepast bij FietsGen (webstruktuur).


Wat is er geleerd? Na de abrubte sluiting van Weg 26 – Voetweg 48 is dit dossier dus al bestudeerd en geprioritiseerd. De nadelen van deze sluiting waren in de jaren 1970 onmiddellijk voelbaar op lokaal vlak: De E19 is geworden tot een onoverbrugbare muur voor de trage weggebruiker. Naastliggende leefgemeenschapen hebben alleen nog maar contact via de wagen, en leven daarbuiten uit elkaars gezichtsveld. Eveneens op bovenlokaal vlak vragen de groter wordende mobiliteitsproblemen meer en meer doortastende alternatieven voor het dichtslibbend autoverkeer. Langswoners raakten maar met de grootste moeite op hun werk omdat zelfs de korte tussenverplaatsingen niet met de fiets kunnen gedaan worden. En de 8-potige spin maakt duidelijk dat in de brede omgeving zowel de recreatieve als de functionele mobiliteit van de trage weggebruiker dit ontbrekend knooppunt nodig heeft. Is het daarom, na 42 jaar, niet zinvol om de politieke koppen bij elkaar te steken, inzien dat elk niveau met deze ontbrekende schakel de eigen doelstellingen kan realiseren, en dat bijgevolg met de realisatie kan gestart worden. [Foto 17:

Caption Trage weg 26-48 is niet meer sinds 1972, bijna 45 jaar geleden]


Fiets- en Wandelbrug E19 (Barriëres voor Trage Wegen)

Recommend Documents