Factsheet alcohol Think Before You Drink Jongeren drinken te vroeg, te veel en te vaak. Ook in West-Brabant is dit het geval. Bovendien tolereren veel ouders dat hun kinderen onder de 16 jaar alcohol drinken. Voor een gerichte, preventieve aanpak is kennis over het alcoholgebruik door jongeren essentieel. Om het alcoholgebruik onder jongeren terug te dringen, werken sinds 2009 de 18 gemeenten in West-Brabant samen met Novadic-Kentron, regionale ketenpartners en GGD West-Brabant in ‘Think Before You Drink’. De hoofddoelstellingen van dit alcoholmatigingsproject zijn: 1)
Géén alcoholgebruik door jongeren onder de 16 jaar en
2)
Géén overmatig alcoholgebruik door jongeren vanaf 16 jaar.
Deze factsheet beschrijft het alcoholgebruik door jongeren aan de hand van de nieuwe gezondheidsenquête onder 12 t/m 18 jarigen in 2011, en in vergelijking met 20071. Daarnaast leest u welke resultaten ‘Think Before You Drink’ al heeft geboekt. Tot slot treft u onze aanbevelingen aan voor de vervolgaanpak van alcoholpreventie bij jongeren. De cijfers wijzen uit dat alcoholmatiging onder jongeren blijvende aandacht en maatregelen vereisen. Op welke leeftijd beginnen jongeren met het drinken van alcohol? De gemiddelde leeftijd waarop de jongeren in West-Brabant voor het eerst alcohol drinken is 15,0 jaar. 2% van de West-Brabantse 12 t/m 18 jarigen was zelfs jonger dan 12 jaar (landelijk: 10%). Jongens en meisjes verschillen hierin niet van elkaar. In vergelijking met 2007 is dit percentage significant gedaald, zowel in West-Brabant (5% in 2007) als in Nederland (16% in 2007). Van de West-Brabantse jongeren heeft 62% onder de 16 jaar kennisgemaakt met alcohol (zie figuur 1, pagina 2). Dit percentage ligt lager dan in Nederland (76%). Wel heeft er regionaal én landelijk tussen 2007 en 2011 een verschuiving plaatsgevonden van de startleeftijd: in 2007 dronk 74% van de jongeren in West-Brabant voor het eerst alcohol onder de 16 jaar; in Nederland was dit 85%.
1
Voor het eerst alcohol drinken
100 90 80 70 60
totaal jongens
% 50
meisjes
40 30 20 10 0 8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
leeftijd in jaren Figuur 1. Percentage dat voor het eerst alcohol heeft gedronken naar leeftijd in jaren (2011) Figuur 1 laat zien dat er procentueel meer jongens dan
48% van de West-Brabantse jongeren van 12 t/m 18 jaar
meisjes op 12-jarige leeftijd voor het eerst alcohol hebben
geeft dus aan nog nooit alcohol te hebben gedronken.
gedronken. Echter, vanaf 13 jaar drinken significant meer
Bij de jongeren in de leeftijd van 12 t/m 15 jaar ligt dit
meisjes dan jongens voor het eerst alcohol.
percentage op 75%, bij 16 t/m 18 jaar is dit 13%.
Wat vinden de ouders ervan dat jongeren
Actuele drinkers
alcohol drinken?
West-Brabant heeft onder haar jongeren van 12 t/m 18
Als je deze vraag aan jongeren zélf stelt, geeft 4% aan dat
jaar 43% actuele drinkers; zij hebben in de afgelopen
hun ouders niet weten dat ze alcohol drinken; een
4 weken alcohol gedronken.
significante toename t.o.v. 2007 (2%). Ook stellen zij dat
Dit komt overeen met het landelijke percentage. Zowel
meer dan de helft van de ouders het goed vindt dat ze
regionaal als landelijk zijn hierbij geen verschillen tussen
alcohol drinken (57%). Dit cijfer is niet significant gedaald
jongens en meisjes.
sinds 2007 (was 59%). 14% van de ouders zegt er niets van, zo ook in 2007. Dit percentage is significant hoger voor
Sinds 2007 is het percentage actuele drinkers in West-
ouders van meisjes dan voor ouders van jongens.
Brabant significant gedaald; in 2007 lag dit percentage
Wel geeft 5% van de jongeren aan dat hun ouders vinden
nog op 47%. De landelijke trend toont tussen 2007
dat ze mínder zouden moeten drinken (zowel in 2007 als in
en 2011 een lichte – maar niet significante – daling
2011). Dit percentage ligt significant hoger voor jongens dan
van actuele drinkers. Echter, uitgesplitst naar leeftijd
voor meisjes. Bij 17% van de jongeren raden de ouders het
zien we hierin in dezelfde periode wel een significante
af om alcohol te drinken (in 2007: 18%), bij 3% verbieden
landelijke daling onder de jongste leeftijdscategorieën.
de ouders het (in 2007: 2%). Ook hierbij geven jongens
Dit geldt voor jongens van 12 t/m 15 jaar en voor
vaker dan meisjes aan dat hun ouders het drinken van
12 t/m 14-jarige meisjes.
alcohol verbieden. Ook West-Brabant toont een significante daling van Hoe groot is de groep alcohol drinkende jongeren?
het actuele alcoholgebruik onder 12 t/m 15 jarigen:
In West-Brabant heeft 52% van de 12 t/m 18 jarigen wel
van 22% in 2007 naar 16% in 2011.
eens alcohol gedronken. In 2007 was dit nog 60%.
Bij de 16 t/m 18 jarigen is dit verschil niet zo groot
Landelijk is dit percentage afgenomen van 79% tot 70%.
en niet significant (79% in 2007 en 78% in 2011).
2
Actuele drinkers naar leeftijd
90 80 70 60 50
2007
40
2011
% 30 20 10 0 12
13
14
15
16
17
18
leeftijd in jaren Figuur 2. Percentage actuele drinkers (afgelopen 4 weken alcohol gedronken) naar leeftijd in jaren Figuur 2 toont aan dat het percentage actuele drinkers
Naast de actuele drinkers, zijn er jongeren van 12 t/m 18
toeneemt met de leeftijd. Het alcoholgebruik in de afgelopen
jaar die wel eens alcohol hebben gedronken, maar niet in
4 weken stijgt sterk tot de leeftijd van 16 jaar, daarna neemt
de afgelopen 4 weken. Het gaat hier om 9% van de
de stijging af. Dit komt ook in het landelijk onderzoek naar
West-Brabantse jongeren. Van deze groep heeft 22%
voren2.
1 à 2 keer alcohol gedronken, 57% 3 tot 11 keer en 18% 11 keer of vaker.
Actuele drinkers en hoeveelheden alcohol
is in de afgelopen 4 w eken dronken of aangeschoten gew eest
16 t/m 18 jaar
drinkt 20 glazen alcohol of meer per week
12 t/m 15 jaar
is in de afgelopen 4 w eken een bingedrinker* geweest
0
10
20
30
40
50
60
70
80
% Figuur 3. Percentage dat in de afgelopen 4 weken alcohol heeft gedronken naar indicatoren voor de hoeveelheid alcohol *een binge-drinker drinkt bij minstens één gelegenheid 5 of meer glazen alcohol.
3
Actuele drinkers van 12 t/m 15 jaar
Waar drinken deze actuele drinkers van 12 t/m 15
West-Brabant kent in deze leeftijdscategorie naar schatting
jaar en hoe komen ze aan alcohol?
5.058 actuele drinkers (16%). Het merendeel hiervan dronk
Deze jongeren drinken vooral bij anderen thuis (47%)
de afgelopen 4 weken 1 à 2 keer (70%), 28% dronk 3 tot 11
of thuis met anderen (38%). Ruim de helft (51%) van de
keer alcohol en 1% 11 keer of vaker. Zij drinken vooral bier
jongeren die thuis met anderen drinken, krijgt de alcohol
(59%), breezers of andere kant-en-klare mixdrankjes (56%)
van de ouders. 39% drinkt in een disco en 30% in een
en wijn of champagne (36%). De actuele drinkers zijn in
café, bar, snackbar of op een terras.
2011 niet meer of minder alcohol gaan drinken dan in 2007. Figuur 3 (pagina 3) geeft een aantal indicatoren voor de
29% van de in de disco drinkende jongeren en 35% die
hoeveelheid alcohol weer. De jongeren die 20 glazen alcohol
drinkt in een café, bar, snackbar of op een terras, koopt
of meer per week drinken, zijn ook binge-drinkers; zij
de alcohol zelf. Dit toont aan dat alcoholverstrekkers de
hebben bij minstens één gelegenheid 5 of meer glazen
leeftijdsgrenzen niet altijd correct naleven.
alcohol gedronken. Van alle binge-drinkers heeft 5% 20 glazen alcohol of meer per week gedronken. Jongens drinken
Jongeren laten ook wel oudere vrienden de alcohol
vaker 20 glazen alcohol of meer per week dan meisjes.
kopen, om deze vervolgens zelf op te drinken. Dit doet 27% van de jongeren die alcohol drinkt in een disco en 21% van de jongeren die drinkt in een café, bar, snackbar of op een terras. 10% drinkt in een keet, hok of schuur. Deze jongeren krijgen de alcohol meestal van vrienden (23%). 4% drinkt in de sportkantine of bij een vereniging. Hier krijgt 39% de alcohol van vrienden en koopt 28% het zelf.
Actuele drinkers van 16 t/m 18 jaar West-Brabant kent onder haar jongeren van 16 t/m 18 jaar naar schatting 19.078 actuele drinkers (78%). De meeste van hen hebben in de afgelopen 4 weken 3 tot 11 keer alcohol gedronken (61%), gevolgd door
Verbieden ouders het drinken van zoveel alcohol door
1 à 2 keer (32%) en 11 keer of vaker (7%).
12 t/m 15 jarigen?
24% drinkt op doordeweekse dagen, 4% drinkt op alle
Ouders van kinderen onder de 16 jaar die recent en veel
drie de weekenddagen, 27% op 2 weekenddagen en
alcohol drinken verbieden dit nauwelijks. Figuur 3 toont aan
45% op 1 weekenddag.
dat 24% van de 12 t/m 15 jarige actuele drinkers in de afgelopen 4 weken dronken of aangeschoten is geweest.
Bier is ook op deze leeftijd het meest populair (69%).
Van deze groep jongeren geeft 5% aan dat zij geen alcohol
Ruim de helft drinkt zelf gemixte mixdrankjes (51%),
mogen drinken van hun ouders. En ouders verbieden het
49% breezers of andere kant-en-klare mixdrankjes en
drinken van alcohol bij 6% van de jongeren die 20 glazen
48% wijn of champagne.
alcohol of meer per week drinken (2%). Bij de jongeren die in de afgelopen 4 weken een binge-
De jongeren in deze leeftijdscategorie zijn in 2011 niet
drinker zijn geweest (44%), is dit 4%.
minder alcohol gaan drinken dan in 2007. Figuur 3 geeft een Zijn deze actuele drinkers van 12 t/m 15 jaar zélf
aantal indicatoren voor de hoeveelheid alcohol weer.
van plan minder te gaan drinken?
Bijna alle jongeren die 20 glazen alcohol of meer per week
9% is zeker/waarschijnlijk van plan om binnenkort
drinken, zijn ook binge-drinkers: zij hebben bij minstens één
minder alcohol te gaan drinken.
gelegenheid 5 of meer glazen alcohol gedronken. 15% van
30% is zeker/waarschijnlijk van plan om binnenkort
de binge-drinkers drinkt 20 glazen of meer per week.
niet meer dronken te worden.
Jongens drinken grotere hoeveelheden alcohol dan meisjes.
4
Wat vinden ouders van het drinken van zoveel alcohol
De actuele drinkers drinken nog steeds veel.
door 16 t/m 18 jarigen?
Jongens drinken grotere hoeveelheden alcohol dan
Te weinig ouders van jongeren die recent en veel alcohol
meisjes. De rol van de ouders in het verbieden van
drinken vanaf 16 jaar vinden dat zij minder moeten drinken.
(minder) alcohol is nog onvoldoende.
Bijna de helft van de 16 t/m 18 jarigen (46%) is in de afgelopen 4 weken dronken of aangeschoten geweest (zie
Resultaten van ‘Think Before You Drink’
figuur 3, pagina 3). Bij 12% hiervan, vindt de ouders dat
‘Think Before You Drink’ heeft meetbare doelstellingen
ze minder alcohol zouden moeten drinken. Van de drinkers
opgesteld. Deze sluiten aan bij de cijfers uit de
van 20 of meer glazen alcohol per week (10%), geeft 24%
gezondheidsenquêtes van de GGD West-Brabant onder
aan dat hun ouders vinden dat ze hun alcoholgebruik zouden
jongeren van 12 t/m 18 jaar. Uitgangspunten vormen de
moeten minderen. Bij de binge-drinkers is dit 10%.
cijfers uit 2007, waarbij streefpercentages zijn vastgesteld.
Het merendeel heeft aan binge-drinken gedaan (70%). De nieuwe cijfers uit 20111 geven een indicatie voor de resultaten van ‘Think Before You Drink’, maar tonen vooral
Zijn deze actuele drinkers van 16 t/m 18 jaar zélf
ook de veranderingen t.o.v. 2007.
van plan minder te gaan drinken? 6% is zeker/waarschijnlijk van plan om binnenkort
De leeftijd waarop jongeren hun eerste glas alcohol
minder alcohol te gaan drinken.
drinken is onder 12 t/m 15 jarigen in West-Brabant:
21% is zeker/waarschijnlijk van plan om binnenkort
- jonger dan 12 jaar: 2%, significant gedaald,
niet meer dronken te worden.
zelfs lager dan het streefpercentage Waar drinken deze actuele drinkers van 16 t/m 18
(doelstelling: 3%; in 2007: 6%)
jaar en hoe komen ze aan alcohol?
- 12 of 13 jaar: 11%, significant gedaald
Veelal drinken jongeren in een café, bar, snackbar of op
(doelstelling: 10%; in 2007: 20%)
een terras (66%). 52% drinkt in de disco. Daarnaast drinkt 14% alcohol in de sportkantine of bij een
- 14 of 15 jaar: 11%, niet significant gedaald
vereniging; 4% drinkt alcohol in een keet, hok of schuur.
(doelstelling: 8%; in 2007: 12%)
Deze groep van 16 t/m 18 jarigen mag zelf alcohol - Het percentage 12 t/m 15 jarigen in West-Brabant
kopen; de meeste jongeren doen dit dan ook zelf.
dat recent alcohol heeft gedronken (in de afgelopen
Dit geldt ook voor thuis met anderen alcohol drinken.
4 weken), is significant gedaald tot 16%
17% krijgt hier de alcohol van de ouders.
(doelstelling: 11%, in 2007: 22%)
Conclusies
Het percentage jongeren in West-Brabant dat recent
aangeschoten of dronken is geweest (in de afgelopen
In 2011 drinken minder jongeren van 12 t/m 18 jaar alcohol, in vergelijking met 2007. Toch heeft in West-
4 weken):
Brabant nog steeds 52% wel eens alcohol gedronken.
- 12 t/m 15 jarigen: 4%, significant gedaald
43% dronk in de afgelopen 4 weken alcohol.
(doelstelling: 1%; in 2007: 6%)
Jongeren beginnen op latere leeftijd met het drinken van
- 16 t/m 18 jarigen: 36%, niet significant gedaald
alcohol. In West-Brabant heeft 62% voor het eerst
(doelstelling 15%; in 2007: 37%)
alcohol gedronken onder de 16 jaar (was 74%).
Vanaf 13-jarige leeftijd drinken in de regio significant
Het percentage binge-drinkers in West-Brabant
meer meisjes dan jongens voor het eerst alcohol.
(in de afgelopen 4 weken bij één gelegenheid en 5 glazen
De opvatting van de West-Brabantse ouders dat ze het
alcohol of meer gedronken):
goed vinden dat hun kind alcohol drinkt, is volgens de
- 12 t/m 15 jarigen: 8%, significant gedaald
jongeren niet veranderd in de periode 2007-2011.
(doelstelling: 2%; in 2007: 12%)
Significant meer jongeren geven aan dat hun ouders
- 16 t/m 18 jarigen: 55%, niet significant gedaald
niet weten dat zij alcohol drinken. Dat ouders er niets
(doelstelling: 22%; in 2007: 56%)
van zeggen dat hun kind alcohol drinkt, komt bij meisjes vaker voor dan bij jongens.
5
Overall conclusies en aanbevelingen •
De alcoholcijfers voor jongeren van 12 t/m 15 jaar zijn significant gedaald. ‘Think Before You Drink’ is hiermee op de goede weg. Echter, de streefcijfers zijn nog niet behaald. Het is daarom erg belangrijk in te blijven zetten op dit probleem: alcohol is erg schadelijk voor deze jonge leeftijdsgroep!
•
Bij de 16 t/m 18 jarigen zien we nauwelijks een daling van het overmatig alcoholgebruik. Omdat zij volgens de wet alcohol mogen drinken, vormen zij een moeilijk te beïnvloeden doelgroep. De leeftijdsgrens wordt waarschijnlijk verhoogd tot 18 jaar; ook voor deze
Bronnen
jongeren is het zeker belangrijk te blijven investeren in
1
alcoholmatiging.
West-Brabant heeft de GGD eind 2011 opnieuw een
- Als onderdeel van de GGD Gezondheidsmonitor
gezondheidsenquête uitgezet onder jongeren van 12 t/m 18 •
Slechts 4% van de jongeren geeft aan dat hun ouders
jaar, met o.a. vragen over het alcoholgebruik, de opvatting
niet weten dat zij alcohol drinken. Uit de cijfers blijkt
van ouders hierover en de beschikbaarheid van alcohol.
ook dat ouders hun kinderen slechts mondjesmaat
De cijfers van 2011 zijn vergeleken met 2007, toen voor de
verbieden om alcohol te drinken, zelfs bij kinderen die
eerste keer deze leeftijdsgroep een gezondheidsenquête
onder de 16 jaar recent en veel alcohol drinken.
heeft ontvangen.
Waarschijnlijk hebben ouders onvoldoende kennis over
2
de schadelijke effecten van alcohol op hun kinderen
naar middelengebruik onder scholieren, levert ons actuele
en/of bezitten zij onvoldoende vaardigheden om
landelijke referentiecijfers over het alcoholgebruik door
hierover met hun kind(eren) te praten. Dit biedt kansen!
jongeren (Verdurmen J, Monshouwer K, et al. Jeugd en
Het is bekend dat ouders door het stellen van regels een
riskant gedrag 2011. Kerngegevens uit het peilstations-
duidelijke invloed hebben op het drinkgedrag van hun
onderzoek scholieren. Utrecht: Trimbos-instituut, 2012).
- Het landelijk onderzoek van het Trimbos-instituut in 2011
kind(eren). Jongeren die regels meekrijgen van hun ouders beginnen later met drinken én drinken minder!
Colofon
Ouders zijn en blijven hiermee een belangrijke
Uitgave: Think Before You Drink, september 2012
doelgroep voor ‘Think Before You Drink’, waaraan de
Auteur: Rebecca Snel-Bareman, GGD West-Brabant
komende periode nog meer aandacht moeten worden
Eindredactie: Marnie van Dinther, GGD West-Brabant
besteed.
6
