F m
oolcolo a
g
a
z
i
n
R
e
M u z i e k
n u m m e r 8 9 | s e p t e m b e r 2 0 1 3 | g r a t i s m a g a z i n e
2
3
Van de redac tie
Colofon
Inhoud
Foolcolor is een magazine voor en door cliënten van Lentis Oplage: 2750 ISSN 1878-9943
In het begin van de jaren vijftig van de vorige eeuw werd bij archeologische opgravingen in Haua Fteah in Libië een benen fluit gevonden die meer dan 60.000 jaar oud is. In het boek (Het spoor der beschaving) waarin ik over deze opgraving lees, staat dat er misschien op gespeeld werd om muziek te maken, maar dat het ook mogelijk is dat men de roep van vogels of andere dieren imiteerde om ze te lokken. Waarom niet beide? Denk ik dan. Hoe lang mensen al muziek maken zal wel nooit duidelijk worden. Je kunt al een ritme aangeven door twee stenen of stukken hout tegen elkaar te slaan. Misschien deden mensen dat 100.000 jaar geleden al wel. De Egyptenaren kenden duizenden jaren geleden al ingewikkelde muziekinstrumenten zoals blaas-, snaar- en percussie-instrumenten en muziek was heel belangrijk voor hen. Dat geldt trouwens voor wel meer oude culturen. Muziek is ook tegenwoordig nog steeds één van die kunstvormen die het leven zoveel aangenamer maken. Bovendien zijn er zoveel soorten muziek dat er voor ieder wel iets is dat hij of zij leuk vindt. In dit septembernummer van Foolcolor Magazine kun je het een en ander lezen over muziek. De economische en financiële crisis die al een tijdje heerst gaat ook aan Lentis en dus aan Foolcolor Magazine niet voorbij. We moeten helaas bezuinigen en daarom gaan we van zes nummers naar vier nummers per jaar. Dit jaar verschijnt er nog een decembernummer. In 2014 komt er een maart-, juni-, september- en decembernummer. Rest mij nog je veel plezier te wensen met deze muzikale editie van Foolcolor Magazine. • Erik Bies • Foto: Annet Ritsema
Redactie Gijs van der Paauw, Chris van Boetzelaer, Erik Bies, Elisabeth Smelik, Ria Santing, Herman Beens, Sjoerd Hesselmans, Carin Roelofs, Arda Pieterman Eindredactie Ine Paulien Weijer Fotografie Fotobureau Foolcolor M edia: Thea Mulder, Annet Ritsema, Joshua Keller Illustraties, cartoons Margje Molenkamp-van den Berg, Anna de Ruiter, Eriko, Henk de Vries, Houkje van Dijk Vormgeving Ria Santing Druk en af werking Drukkerij Drupon Cover Thea Mulder Redactieadres Foolcolor Media Van Oldenbarneveltlaan 15 9716 EA Groningen Telefoon 050 - 575 13 90 Website www.foolcolormedia.nl E-mailadres
[email protected] Projectondersteuners Ine Paulien Weijer Marianne de Lange Telefoon: 050 - 575 13 90 Foolcolor Media is een werkproject van Lentis
December nummer Thema Media Inzenden kopij vóór 26 september 12 uur
2 4 5 6 7 8 10 12 13 14 16 19 20 21 22 23 24 26 28 31 32 33 36
Aan de totstandkoming van deze uitgave is de uiterste zorg besteed. Voor informatie die desondanks onvolledig of onjuist is opgenomen aanvaardt de redactie geen aansprakelijkheid. Tevens behoudt zij zich het recht voor advertenties en ingezonden kopij, zonder opgave van reden, te weigeren, in te korten en/of taalkundig te bewerken. Publiceren onder pseudoniem mag, mits naam en adres bij de redactie bekend zijn.
Van de redactie Colomn Sjoerd: muziek is een serieuze zaak Ziel en zaligheid... DVD-recensie: The Cure Foppe: Ode aan de muziek De eigen bijdrage: waarom eigenlijk? Minthe: de blindengeleidenhond Spons Steekje los & Huisdier van... Bekende gevallen: Diep Triest, Theo Driessen
10
Gijs op reis De etalage: Elisabeth Smelik Gedicht & Column Op een rij Schrijfwedstrijd Deviant & Petje en Von Puckhausen Dichter(es) des Foolcolors gezocht! AGIH: muziek en eigenaardige ‘storingen’ in het brein
14
In therapie: muziek raakt het leven Kees Eskes Levensloop Klaagmuur Postvak In Bob Dylan
26
4
5
Thema Muziek
Er wordt weleens gezegd dat de muziek die je in de buik van je moeder hoort, later je muzieksmaak bepaalt. Waarschijnlijk hoorde ik in de buik van mijn moeder veel klassieke muziek. Mijn vader was namelijk nooit te beroerd om het huis ervan te doen beven - dus ongetwijfeld ook de baarmoeder. Niet dat ik er als kind nou zo gek op was, op klassiek. Als mijn vader op zondag loeihard zijn Beethoven draaide, vond ik dat vooral beangstigend. Pa kon er wel héél ernstig bij kijken. Het staat me nog helder voor de geest hoe hij dan driftig mee zat te tappen met zijn voet. Daar kon je beter niet te dicht bij in de buurt komen. Toen we in Wenen woonden -van m’n negende tot m’n twaalfde- gingen we soms samen naar de Weense stadsschouwburg, naar het kindermatinee. Er stonden dan twaalf als Mozart verklede jongetjes met pruiken, lijkbleek geschminkt, opera te zingen. Ik deed hard mijn best om echt geïnteresseerd te lijken. Mijn vader bedoelde het vast goed... Terug in Nederland gingen mijn ouders gescheiden. Ik was net twaalf. Toen er letterlijk - enige rust in huis was teruggekeerd, kon ik op eigen initiatief een aantal achtergelaten klassieke platen beluisteren. Zo ontstond langzaam maar zeker toch een liefde voor klassieke muziek. Uit de baarmoeder geboren en geduldig op een kans gewacht? Wie weet. Muziek werd voor mij een serieuze zaak, misschien wel even serieus als de blik van mijn vader op zondagochtend. Toen ik achttien was, had ik lang haar en droeg ik omgekeerde kruisjes aan m’n nek. Allemaal ter opsiering van de metal waarnaar ik luisterde, die op zijn beurt weer ter opfluistering diende van mijn ultrasombere levensvisie. Je bent maar één keer puber. De liedjes gingen vooral over dood en verderf en werden gezongen door mannen die goed een krijsend varken konden nadoen. Nou ja, toen nam ik dat allemaal vrij serieus. Toen ik jaren later satan en zijn muziek vaarwel zei, ging ik me weer richten op klassieke muziek en op gevoelige singersongwriterliedjes. Blijkbaar was ik al die tijd gewoon een kwetsbare jongen geweest, die heel erg stoer probeerde te doen met al die herrie. Hoe dan ook. Als een man - of een kwets-
Thema:Muziek
bare jongen - zijn muziek echt serieus neemt, dan komt er een moment dat hij een stel verdomd goede boxen aanschaft. Drie jaar gelden was het voor mij zover. Ik had zo’n beetje alle recensies die er te lezen waren over boxen, gezien. Nacht in, nacht uit zat ik achter internet te peilen welke speakers de beste waren, op basis van-zoals gezegd- de reviews. Eigenlijk wist ik al, voordat ik ze überhaupt had beluisterd- welke boxen het werden. Het werd de fout van m’n leven. Alles in mijn kamer heb ik veranderd en verschoven. Het kleed eruit, de bank verschoven, kasten verplaatst. En ga zo maar door. Uiteinde-
lijk stonden ze na drie jaar goed. Maar wel bijna midden in de kamer en dan noch… Afijn. Ze bleken gewoon te groot voor de kamer. Vorige week heb ik ze verkocht. Toen het geschied was, slaakte ik een zucht van opluchting. Even nam ik me voor het luchtiger aan te pakken. Van al die geluidsperfectie was ik nooit maar een greintje meer van muziek gaan houden. Gisteren zat ik toch weer twee uur naar reviews te kijken. De dag ervoor zo’n drie uur. Muziek is gewoon een te serieuze zaak voor me.
Waar wij vroeger uitkeken naar het zomerseizoen om naar de caravan te gaan, kijken wij nu uit om vakantie in eigen tuin te gaan vieren. Wij gaan nooit meer op vakantie. Wij hebben elke dag vakantie. Mijn maatje en ik zijn allebei arbeidsongeschikt. Dat is balen vonden wij eerst…. Maar nu hebben wij de voordelen ervan ingezien. Wij hebben elke dag vakantie, oké je moet je beperkingen voor lief nemen maar dan nog kun je een perfecte vakantie vieren in eigen tuin. Wij hebben het voorrecht om zo’n mooie tuin te hebben daar heeft mijn man dan ook zijn ziel en zaligheid in gestoken, het is zijn hobby. Ik kan ook nog wel genieten van de winter maar hij kijkt altijd reikhalzend uit naar de lente en de zon.
• Sjoerd Hesselmans • Foto: Thea Mulder
Als de zon schijnt, zijn wij de hele dag buiten. We hebben alle luxe bij de hand… een koffiezetapparaat die net zulke lekkere cappuccino’s maakt als dat je in de stad kunt krijgen, een magnetron waar wij de werking van kennen, een schone wc, en een luxe badkamer. Een slaapkamer met tv en een bankje waar de honden op kunnen liggen. De honden komen helemaal niet ter sprake, het leidt geen twijfel dat zij erbij zijn. Geen antihondenbeleid. De omgeving is prachtig. Je kunt alle kanten op om te wandelen. Wij treffen het dan ook wel, wij wonen in Schipborg. Waarom op vakantie gaan als je in een vakantie omgeving woont. Als het regent schuilen wij in onze luxueuze onderkomen en kijken via het raam naar alle bloemen in de tuin. Dit jaar is het niet zulk mooi weer tot nu toe, maar ook daar hebben wij een oplossing voor, we hebben een huisje in de tuin met een kleine veranda, waar tuinstoelen in staan. Als het regent en het is zacht, zitten wij alsnog onderdak. Wij hebben een potkachel onder het afdakje staan en als het koud is stoken we die op met hout, je kunt er zelfs een lap vlees op leggen, zo heb je een barbecue. Onze tuin kent meerdere terrasjes. Een voor ’s morgens, waar je kunt zitten als de zon op komt, een onder de veranda als het te heet is of het regent. Een als je ’s avonds nog even in het avondzonnetje wilt zitten en een naast het huis, als de buren lawaai maken met een mooie pergola erboven. Geen gesleep met koffers, geen gestress in het verkeer. Geen vieze hotelkamer, waar ‘Red mijn vakantie’ weer bij moet komen. Nee alles is perfect geregeld. Er giet niks bov’n een vakantie in eig’n toene…. • Diana Prins-Kamman • Ilustratie: José Bakker
6
7
Thema Muziek
Thema Muziek
GEDICHT ODE AAN DE Groep: The Cure Album: Disintegration DVD: Trilogy, Berlijn, Tempodrome Jaar van uitgave: 2003 The Cure timmert al vanaf 1976 aan de weg. In 1980 braken ze door met de lp ‘Seventeen Seconds’. De stijl van de band werd door sommigen omschreven als punk en gothic… Zelf waren ze er niet zo blij mee en gingen al gauw mainstream door hun stijl te veranderen in New Wave. Maar dan wel de melancholieke stroming.Deze keuze heeft ze geen windeieren gelegd. De live nummers Disintegration is in 1989 direct uitgebracht op cd. En vervolgens op één van de twee dvd ’s van ‘Trilogy’ (2003). Het bevat twaalf songs van in totaal 71 minuten lang. Het is overwegend een rustig album. De dvd opent met het nummer ‘Plainsong’, het is een mooi maar pompeus nummer met de volumeknop open. Het tweede nummer, ‘Pictures of You’, begint vrolijk en dit is al een aardig begin met zo af en toe rauw gitaargeluid. Het is een langzaam nummer en toch duidelijk melancholischer dan het eerste. ‘Closedown,’ het derde nummer, is weer een rustig nummer. De zang van Robert Smith, voorman en oprichter, is sfeervol te noemen. De zang past bij het geluid van de instrumenten. Het vierde nummer ‘Lovesongs’ opent vrolijk met snel gitaarspel en heeft als contrast de soms sombere ondertoon van de zang. ‘Last Dance’, het vijfde nummer, is haast te langzaam maar wel aardig, let op het gitaarspel. ‘Lullaby’ het zesde nummer vind ik wat minder. Het is al heel wat als op een album zoveel sterke nummers staan. Het zevende nummer ’Fascination Street’, met prachtig gitaarspel , laat beter zien wat deze muzikanten kunnen. Het achtste nummer, ‘Prayers for Rain,’ begint hoopvol en heeft leuk, meeslepend gitaarspel. Het nummer ‘The Same Deep Water as You’ is weer rustig, ook melancholisch van toon en kabbelt lekker weg. ‘Disintegration,’ het tiende nummer, swingt de pan uit met goed gitaarspel, je hoort vaklui bezig. Na geluiden van brekend glas aan het einde van het is het even bijkomen. De laatste nummers, ‘Homesick’ en ‘Untitled’, zijn weer rustig maar niet onaardig. Al met al is het optreden zeker de moeite waard. De lichtshow is geweldig en voegt echt iets aan de sfeer toe. De bassist van The Cure mag er zijn; één van de betere en duidelijk te horen. Zet de volumeknop maar niet te veel open. Wel moet opgemerkt worden dat de muziek waarschijnlijk niet geschikt is voor depressieve mensen. Mij maakt het luisteren naar The Cure dat ik me sterker en getroost voel. Ik vind ze live beter in de eerste plaats omdat ze na kunnen spelen wat ze ooit op plaat opgenomen hebben. In de tweede plaats voegen ze live extra dynamiek toe. Als ze zonder toetsenist spelen kopiëren ze zijn geluid moeiteloos, ‘zoals ook op de dvd Festival (2005)’. De betere nummers spelen ze op beide dvd’s uptempo. Dat klinkt mij, het zal u niet verbazen, als muziek in de oren. • Herman Beens • Foto: Thea Mulder
Muz ek
toen ik twaalf was hield ik van abba de meisjes zongen als engeltjes voor mij in koor toen kwamen de jaren tachtig en danste ik in het donker en rende naar jou de jaren negentig maakten alles stuk i heard i am still alive toen was er niets en norah jones de stilte voorbij nu is er een nieuw begin ik draai weer de rolling stones en heart of gold het leven gaat voorbij met perioden muziek helpt me daarbij ik wordt vrolijk druk of rustig en ontspan me maar alleen verdriet om een meisje en om mijn moeder en eenzaamheid ontroert me soms ben ik nog een kind maar al die muziek gaat over deze emoties maar als ballad of als rock of reggae daarom is muziek zo belangrijk voor het oor en de stemming in mijn hoofd thank you for the music ze hebben het voor mij gemaakt en het is volmaakt music was my first love and it will be my last • Foppe
8
9
Thema Stigma
D€ €ig€n bijdrag€: Voor veel mensen met psychische klachten is het een pijnlijk onderwerp: de eigen bijdrage voor de geestelijke gezondheidszorg. Behalve dat het te betalen bedrag pijnlijk hoog is en voor velen moeilijk op te hoesten, is er bij veel cliënten onduidelijkheid over de betaling (hoeveel precies, wanneer en bij wie te betalen?) Daarnaast, en dat vinden sommigen zelfs erger, gaat er een zeer onprettige boodschap van uit. Want waarom moet iemand met psychische klachten extra betalen, terwijl iemand met lichamelijke klachten in dat opzicht gespaard blijft? Is er iets ‘anders’ aan psychische klachten? Is het misschien toch een beetje je eigen schuld? Dit zijn vragen die de eigen bijdrage gemakkelijk oproept bij mensen die toch al onzeker zijn over zichzelf. Onderzoek Om de gevolgen van de eigen bijdrage precies in kaart te brengen, deden Muriel Hoen en Meike Bak een onderzoek onder cliënten van de GGZ in Groningen en Veendam (het onderzoek deden zij samen met: zie beneden). Muriel is lid van de cliëntenraad van het Universitair Centrum Psychiatrie en tevens ervaringsdeskundige. Meike Bak is lid van een aantal cliëntenraden bij Lentis. Beiden waren zeer benieuwd naar de invloed van de eigen bijdrage en gingen op pad om interviews af te nemen. Door zo deel uit te maken van het onderzoeksteam wilden zij opkomen voor mensen met psychische klachten, die vaak niet in de positie zijn om goed voor zichzelf op te komen. Zij wilden er Foolcolor Magazine graag meer over vertellen, om wat (meer) duidelijkheid te geven. Want hoe zit het nou precies met die eigen bijdrage?! Hoe zat het ook al weer? In 2012 voerde de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport een extra eigen bijdrage in: van 200 euro voor mensen die gebruik maken van de tweedelijns GGZ (voor zwaardere psychische
•
•
• •
•
klachten). Bovendien werd een eigen bijdrage van 145 euro per maand gevraagd bij opname of verblijf. Onderzoeksresultaten Uit het onderzoek waaraan Meike en Muriel meehielpen, bleek het volgende (zie kader). Men vindt de maatregel discriminerend (waarom betaal je bij lichamelijke problemen eigenlijk geen eigen bijdrage?), onrechtvaardig en oneerlijk (de drempel is al hoog, nu wordt therapie iets voor mensen met geld!) en ondoelmatig (mensen in psychische nood nog meer raken, waarom? Mogelijke gevolgen kunnen zelfdodingen zijn, zich diep ongelukkig voelen!). De gevolgen tot nu toe ‘In 2012 waren er duidelijk meer crisisopnamen’, aldus Meike en Muriel. ‘Mensen lieten het blijkbaar vaker op een crisis aankomen omdat de opname dan gratis is; net als de ‘bemoeizorg’ waarvoor je in aanmerking komt als je helemaal niet meer voor jezelf zorgt en dus verloedert.
Bij de VNN zijn er minder verslaafden geholpen: waarschijnlijk lopen die nu met ernstiger problemen rond.’ Het gevaar van uitstellen van behandeling is ook van financiële aard. Opname kost veel meer dan een ambulante behandeling (waarbij de cliënt nog thuis woont). Er is door besturen van zorginstellingen dan ook stevig geprotesteerd tegen de maatregel. Zij zagen het aantal cliënten op sommige afdelingen sterk dalen en wijzen op de gevaren voor de gezondheid (klachten worden later of niet behandeld) en de hogere kosten (later behandelen is duurder). Schrijnend Twee dingen vinden Muriel en Meike vooral schrijnend aan de eigen bijdrage. Ten eerste dat veel mensen helemaal geen keuze hebben, terwijl die illusie door de eigen bijdrage wel gewekt wordt. ‘Maar één vierde van de cliënten overwoog te stoppen met hun behandeling -vanwege de eigen bijdrage -en dat is minder dan we verwachtten. Helaas belanden veel mensen als ze stoppen gewoon in de goot. Ze hebben dus helemaal geen keuze! Alsof het een eigen keuze is “om maar wat op de bank te hangen”! Veel van hen moeten nu bezuinigen op hun enige vakantie of op het eten…’ Ten tweede werkt de eigen bijdrage stigmatiserend: het creëert en bevestigt vooroordelen. ‘Vooral een leek zal denken dat mensen met psychische klachten het
Er was in juli 2012 –net als nu nog!- veel onduidelijkheid over de eigen bijdrage. Slechts een kleine minderheid van de onderzochte cliënten had een brief met informatie ontvangen. Niet meer dan één derde wist aan wie de eigen bijdrage betaald moet worden. De meesten verwachtten wel het bedrag te moeten gaan betalen, maar aan wie, wanneer en hoe (is gespreid betalen mogelijk?) was nog onduidelijk. De helft verwachtte in de financiële problemen te komen door de eigen bijdrage. Dit is niet zo gek als je bedenkt dat bijna niemand van de cliënten een eigen inkomen heeft. Bijna tweederde van hen leeft van een uitkering. Veel cliënten denken er wel over financiële compensatie aan te vragen, maar in juli 2012 had nog niemand die stap gezet. Een kwart van de cliënten overwoog in juli 2012 te stoppen vanwege de eigen bijdrage. Enkelen zijn al gestopt of niet begonnen met een behandeling. De meeste cliënten voelen zich echter niet vrij om te stoppen. Ze zien geen goed alternatief! De meerderheid van de cliënten verwachtte dat stoppen met de behandeling vooral psychisch en sociaal negatieve gevolgen zou hebben. Zij vrezen weer bang en somber te worden en verwachten een terugval in oude patronen. Ongerustheid bij de familie, sociaal isolement, irritaties en onmacht om voor anderen open te staan werden ook genoemd als mogelijke gevolgen. In de enquête was er geen vraag over opgenomen, en toch geven veel mensen aan dat zij de boodschap achter de eigen bijdrage als héél negatief ervaren.
waarom eigenlijk?! er zelf naar gemaakt hebben en er zelf voor hebben gekozen: dat ze eigenlijk best zonder hulp zouden kunnen. Helaas heeft het gros –nogmaals- geen keuze: als de behandeling stopt, zullen de meesten terugvallen.’ Er zijn dus heel wat nadelen op te noemen van de eigen bijdrage. Met alle ellende die het oplevert, zoals stigmatisering en het armer maken van mensen (die het buiten hun schuld echt niet getroffen hebben!) is het de vraag wat het eigenlijk oplevert. Gelukkig is er goed nieuws.
uitvoeringskosten van de eigen bijdrage bleken zo hoog dat het weinig opleverde. Er wordt nu gekeken of er bij de zorgaanbieders en de GGZ-instellingen te bezuinigen valt. Voor 2015 is het nog niet helemaal duidelijk wat er gaat gebeuren. Nu de nota’s van de eigen bijdrage uit 2012 langzaamaan binnendruppelen is de informatie op de site van Lentis (www.lentis. nl/patienten/eigenbijdrageggz) misschien handig. Daar staat uitvoerig beschreven welke mogelijkheden er zijn voor een financiële tegemoetkoming.
Goed nieuws Over 2013 is de extra eigen bijdrage voor de GGZ afgeschaft. Joepie! Je betaalt dus ‘alleen’ het eigen risico van 350 euro. Voor de 1e lijnshulp betaal je nog wel een eigen bijdrage, van twintig euro per gesprek (van de acht gesprekken die je uit het basispakket vergoed krijgt). De eigen bijdrage lijkt voor 2014 ook van de baan (nog even onder voorbehoud). De
Ten slotte… wil ik graag Muriel en Meike bedanken voor een opgewekt en interessant interview. Wie weet heeft hun onderzoek wel mede ‘bijgedragen’ aan het voorlopig verdwijnen van de eigen bijdrage. Dank jullie wel!
Hierbij noem ik nog even de namen van de mensen die mee hebben gedaan aan het onderzoek: Meike Bak, Muriel Hoen, Ita Kunst, Leendert van Schee, Anneke Arends in samenwerking met het RGOc. • Sjoerd Hesselmans • Foto: Thea Mulder
10
11
Minthe: de blindengeleidehond Minthe is geboren op 1 mei 2011. Minthe is een kruising tussen een Labrador en een Golden Retriever. Al bij haar geboorte wachtte haar een bijzondere jeugd. Ze werd als pup geplaatst in een puppy-pleeggezin waar ze het eerste jaar van haar leven heeft doorgebracht. Het pleeggezin heeft er werkelijk alles aan gedaan om van haar een sociale en gehoorzame hond te maken. Na een jaar keerde ze terug op haar geboorteplaats in Amstelveen bij de KNGF. Daar heeft ze een training tot blindengeleidehond gehad en afgelopen februari is ze geslaagd voor haar examen.
het lopen ging met sprongen vooruit, mijn mobiliteit werd groter. Ik durfde weer met de bus naar de stad Groningen en kon ook prima met mijn stok vanaf het station het UMCG vinden.
mijn behandelaarster. Na vier weken kwam het verlossende woord! Ik kwam in aanmerking voor een blindengeleidehond en werd op de wachtlijst gezet. De wachtlijst zou ongeveer 6 maanden duren. Tot mijn geluk en verbazing werd ik afgelopen februari gebeld dat er een hondje voor mij beschikbaar was en dat ze graag mij kennis
Minthe in huis Minthe is niet alleen een goede werkhond. Ze is wanneer ze niet werkt een gewone happy go lucky hond, ondeugend, lief, speels. Ze speelt bijna de hele dag in de tuin. De tuin is speciaal voor haar helemaal voorzien van hekwerk. Ze kan dus veilig spelen. Daarnaast moet ze minimaal
alleen maar last van het weinige dat ik kan zien. Bovendien is de prognose niet goed en zal ik uiteindelijk volledig blind zijn. Mijn leven is nu een stuk leuker. Ik ben weer helemaal zelfstandig en kan overal naar toe met Minthe. Bovendien brengt ze veel vreugde in mijn leven. Ze is een lieve doerak en ik wil haar nooit meer missen.
KNGF Twee jaren geleden wist ik nog helemaal niets over Minthe. Ik had in die tijd een gesprek gehad met een mevrouw van de KNGF en ik werd, tot mijn verdriet, niet goedgekeurd voor een blindengeleidehond. Ik was niet mobiel genoeg, ik kon niet goed lopen met de blindenstok en ook mijn dissociatieve stoornis was reden om mij af te keuren voor een blindengeleidehond. Mijn teleurstelling was groot.Na een maand bedacht ik mij dat ik op zijn minst kon vragen aan de Koninklijke Visio om mij te helpen bij het vergroten van mijn mobiliteit. Dat kon.
Training Bij het CIP (Centrum Integrale Psychiatrie) werkte ik hard om mijn dissociatieve episodes af te doen nemen. Vooral de mindfulness training en de gesprekken met mijn behandelaarster wierpe vrucht af. Ik dissocieer minder vaak en de gevolgen zijn niet meer ernstig. Opnieuw belde ik de KNGF afgelopen oktober voor een gesprek. De KNGF kwam in november kijken hoe ik liep van het station in Groningen naar het UMCG. Deze keer waren ze dik tevreden. Toch waren er nog vragen over mijn dissociatieve stoornis. Ze hebben hier navraag over gedaan bij
wilde laten maken met Minthe.De kennismaking was een succes. Minthe vond mij gelijk lief en na de kennismaking van twee uren nam ze enthousiast afscheid. Mijn training bij de KNGF van twee weken werd vastgelegd. Vier maart ging ik naar Amstelveen. Daar kreeg ik Minthe gelijk op mijn kamer. Iedere dag werd er zes uren getraind in Amsterdam. Twee avonden per week kregen we theorielessen. We, want er werden vier honden ‘afgeleverd’. De week na thuiskomst kwam de trainer van Minthe aan huis en hebben we alle routes gelopen die Minthe samen met mij zou gaan lopen. Ze deed het super.
drie kwartier per dag lekker los buiten uitgelaten kunnen worden. Ik heb nu drie leuke plekken gevonden waar ik haar veilig kan uitlaten. Ze gaat dan helemaal uit haar dak. Ze werkt super goed. Ze weet ondertussen overal de weg te vinden. Af en toe kan ze behoorlijk eigenwijs zijn, maar meestal heeft ze gelijk, want dan heb ik een bepaald obstakel niet gezien. Ik zie nog een klein beetje met mijn linkeroog.
In principe gaat ze de komende zes jaren met mij aan het werk. Is ze na zes jaren nog goed gezond, dan mag ze eventueel twee jaren extra werken. Daarna gaat ze met pensioen. Ik kom dan in aanmerking voor een vervangende hond. Ik mag tegen die tijd kiezen of we Minthe houden tot aan haar overlijden of naar een pleeggezin doen. Ik kan me dat laatste niet voorstellen. Minthe is bij ons en blijft bij ons.
Leven met Minthe Tijdens het geleidewerk van Minthe is het beter om mijn ogen dicht te doen zodat ik haar echt volg. Ik heb wanneer zij werkt
• Elisabeth Smelik
Sindsdien heb ik twee jaren lang iedere week twee uren mobiliteitstraining gehad. Eerst met de blindenstok, daarna met de dogsim (een metalen nephond op wielen). Daarnaast ben ik hulp gaan zoeken voor mijn lage rugpijn. Na ongeveer een paar honderd meter lopen verging ik van de pijn in mijn rug. Ik begon een traject bij een manueel therapeut en kreeg ondersteuning van een acupuncturist. Ruim anderhalf jaar ging ik wekelijks naar de fysiotherapeut én naar de acupuncturist. Er waren maanden dat ik dacht dat mijn rugpijn nooit over zou gaan. En toch …
• Foto: Thea Mulder
12
Colomn
Het huisdier van... Steekje los
DE MUZIEK VAN HET LEVEN Overal zie je ze lopen of rijden: mensen met oordoppen in. Meestal zijn ze zo geconcentreerd op wat ze horen, dat ze totaal geen aandacht meer hebben voor hun omgeving. Ze bevinden zich in hun eigen wereld, midden in de muziek. En als ze thuis komen, en de oordoppen gaan er uit...... Snel de cd-speler opgestart. We kunnen echt niet meer zonder muziek. Hoe is dat zo gekomen? Voel je je daar nou echt happy bij? Jan is één van die muziekfreaks. Hij kan gewoon niet zonder muziek. Het geeft hem rust, zegt hij. ‘s Morgens wordt hij gewekt met zijn favoriete muziekzender. Als hij de deur uitgaat, hoort de MP3-speler tot zijn standaarduitrusting. Als hij weer thuiskomt, zijn het zijn muziek-cd’s die hem begeleiden. De hele dag door bevindt hij zich midden in zijn muziek. En ‘s nachts? Dan ligt hij in bed te woelen en kan hij niet slapen. Hij voelt zich niet echt happy. Ria luistert ook naar muziek. Het komt niet uit haar cd-speler en ze heeft ook geen oordoppen in. Iedere dag maakt ze een lange wandeling in de natuur. Ria voelt zich vaak erg rusteloos. Daarom gaat ze wandelen. Om haar energie kwijt te kunnen, maar vooral om te luisteren. Ze luistert naar de muziek van het leven. Deze muziek is overal om haar heen. Ze luistert naar de vogels, naar de wind die door de bomen ruist, naar de rivier die voorbij stroomt en naar zoveel meer. Ze houdt haar oren wijd open en neemt die levensmuziek in zich op. Hier voelt ze zich happy bij. En ‘s nachts? Dan valt ze, met de muziek nog in haar hoofd, heerlijk in slaap. Wat een rust.
Gijs van der Paauw In deze bijzondere aflevering van ‘Het huisdier van’ aandacht voor bedwantsen, ook wel genoemd wandluizen, waar onze reizende reporter Gijs van der Paauw onbedoeld mee in aanraking kwam. Gijs vertelt hoe hij deze beestjes ontmoette. ‘Ik heb in een heel slecht hotel geslapen in Jakarta en werd ’s ochtends wakker met een enorme rij beten op mijn been. De volgende nacht voelde ik wat lopen. Ik dacht eerst aan een mug en toen ik het licht aandeed zag ik dat ik alweer gebeten was en zag nog net een klein kevertje wegrennen voor het licht. Toen ik deze doodsloeg liet hij een bloedspoor achter. Ik ben op zoek gegaan en heb in de plooien van het laken nog drie exemplaren weten te vangen.’ Gijs wist toen nog niet dat het hier om bedwantsen ging. Niettemin besloot hij de kevertjes mee te nemen terug naar huis. Weer thuis kroop hij achter de computer. ‘Ik heb gekeken op internet en foto’s vergeleken en het bleken bedwantsen te zijn. Ze hebben maar een keer per maand wat bloed nodig en dan laat ik ze even lopen op mijn arm.’ En hij vond nog meer bijzondere info over deze bloedzuigers. ‘Ze planten zich op een heel aparte manier voort. Het mannetje boort een gat in het vrouwtje en via het bloed komen de spermacellen op de plek van bestemming. Er zit minstens een vrouwtje bij de drie die ik heb want op een ochtend zaten er allemaal kleine bedwantsjes in het pillendoosje. Deze jonkies heb ik achtergelaten in een hotel waar ik teveel moest betalen voor de kamer zodat de volgende gast er ook plezier aan kan beleven.’ Ten slotte vertelt hij dat ze vroeger ook in Nederland voorkwamen. ‘In goedkope hotels in Amsterdam zitten ze nog steeds.’ De reizigers onder jullie zijn gewaarschuwd.
Steekje los
‘Spons’ is het pseudoniem van José Bakker. José is kunstenares en publiceert in elke Foolcolor een nieuw werk.
• Chris van Boetzelaer • Foto:commons.wikipedia.com
‘Spons‘ is het pseudoniem van José Bakker. José is kunstenares en publiceert in elke Foolcolor een nieuw werk.
13
14
15
Diep Triest: Theo Driessen Theo Driessen is geboren op 8 oktober 1961 en is opgegroeid in Wassenaar. Hij komt uit een arbeidersgezin dat naast zijn vader en moeder bestaat uit drie broers en één zus. Hij ging naar het Bonaventura College als kind. Hij was altijd al bezig met muziek en was dan ook zanger van de schoolband. In 1981 is hij verhuisd naar Groningen samen met zijn toenmalige vriendin die daar aan het conservatorium ging studeren. Eenmaal in Groningen wilde en ging hij daar niet meer weg. Diep Triest Muziek hield Theo bezig en in 1994 heeft hij zelf Diep Triest opgericht. Oorspronkelijk was de naam Hollands verdriet, de tegenhanger van Vlaams verdriet, maar een fan kwam met dit lumineuze idee dat toch veel meer de lading dekt. Het gaat namelijk om smartlappen met een knipoog. Zijn carrière werd helaas overschaduwd door een gegeneraliseerde angststoornis waar hij in het verleden erg onder geleden heeft en zijn functioneren heel negatief heeft beïnvloed. Hij is zelfs als gevolg van een crisis naar het Centrum voor Klinische Psychotherapie in Zuidlaren gekomen, waar hij negen maanden behandeld werd. Daar kreeg hij de juiste hulp, maar de gegeneraliseerde angststoornis keerde terug. Met blijdschap vertelt hij dat hij nu al een tijd geen last meer heeft. Werk De gegeneraliseerde angststoornis heeft ontzettend veel negatieve invloed gehad op zijn werk en zijn persoonlijke leven. Hij zocht naar een oplossing van zijn probleem en kwam tot de ontdekking dat afleiding het allerbeste medicijn is. Hij ging druk aan de slag en had meerdere banen, zoals Radio Noord en als columnist in het Dagblad van het Noorden. Ondertussen liep zijn huwelijk stuk. De algemene oorzaak bleek een burn-out. Als het zo structureel fout zit, dan wreekt zich dat op den duur, aldus Theo.
Het was indertijd erg moeilijk om grip te krijgen op de angststoornis: ‘Je bent uitermate zenuwachtig, maar je weet niet waarvoor.’ De dag doorkomen was een hele opgave en pas ‘s avonds, als het donker was, kwam hij tot rust. Theo concludeert dat het ‘makkelijker’ is om een specifieke angststoornis te hebben, omdat je daar concreet mee aan de slag kunt. Hij wist absoluut niet waar hij het zoeken moest. In deze moeilijke periode was hij gestopt met Diep Triest, maar zocht hij allerlei bezigheden om maar afleiding te vinden: ‘Als je jezelf bezighoudt, hoef je niet te piekeren.’ Terugval De angststoornis kwam terug. Dit keer kwam hij in het UMCG terecht. Aanvankelijk had hij niet zoveel met arbeidstherapie, maar uiteindelijk vond hij heil in het maken van logo’s van FC Groningen voor zijn kinderen die heel veel voor hem betekenen. Ondanks zijn heftige aandoening werd hij niet depressief en hij zocht wederom zijn heil in het werken, ook al was dat best moeilijk. Hij ging Beijk catering doen: salesactiviteiten voor congrescentrum Hanze Plaza. Het beginnen van de dag was het moeilijkste, maar daarna ging het een stuk beter. Theo had zijn band vaarwel gezegd, maar door zijn toenemende vertrouwen heeft hij het spelen weer opgepakt. Hij was er weer aan toe!
Genieten Inmiddels kan Theo weer genieten van zijn leven en zijn twee zoons spelen daar een grote rol in. Zij maken hem gelukkig en hij is heel blij met zijn 50% co-ouderschap. Hij vertelt dat hij meer een vriend is dan een vader en ze maken samen veel plezier. Het is dan ook heel prettig dat zijn kinderen in de buurt wonen. Naast zijn kinderen brengt de muziek veel vreugde in zijn leven. Hij vindt het podium de mooiste plek waar hij kan zijn. In het begin ziet hij er tegenop, maar als hij eenmaal zingt, geniet hij van het enthousiasme van het publiek. Leerzaam Door alle ellende heeft hij geleerd en de belangrijkste les is dat hij met mate moet leven. Dat is ook het belangrijkste advies: leef niet tegen je zin en pas op met mateloosheid. Op het gebied van alcohol heeft hij daar geen moeite mee gehad. Hij zou graag tegen iedereen willen zeggen dat je je niet hoeft te schamen voor psychische problemen. Met dit interview wil hij het juiste voorbeeld geven. Hij hoopt op een doorbreking van het taboe op psychische aandoeningen. Het kan immers iedereen overkomen. Om deze reden zingt hij smartlappen en dat brengt hem een hoop. • Carin Roelofs • Elisabeth Smelik • Foto: Thea Mulder
16
17
Op visumrun Zo langzamerhand is het visum voor Indonesië zo vaak verlengd dat ik toch echt het land uit zal moeten. Gelukkig is het al voor een paar tientjes mogelijk naar Maleisië te vliegen. Over een paar dagen ga ik dan weer terug voor een vers visum en een nieuw eiland (Sulawesi).
Chinatown
Gek word je, van alle regeltjes op het vliegveld! Mag je in Nederland zelfs geen flesje water in het vliegtuig meenemen, in Jakarta is dat geen probleem. Vandaag is het echter aansteker-dag: alle aanstekers dienen onder toeziend oog van de douaniers in een ton gedeponeerd te worden. Ik vermoed dat ze tegen een geringe vergoeding net buiten het vliegveld verkocht gaan worden en maak bezwaar bij een vrouwelijke douanier. Ze kijkt me even aan en beduidt me de aansteker snel weg te stoppen. Ook bij de bomcontrole mocht ik als bule (blanke buitenlander) zo doorlopen. Niet dat ik me nu echt veiliger voel, maar ik kan straks tenminste als één van de weinigen nog roken. Bij aankomst in Kuala Lumpur word je langs een hittescanner geleidt. Iets met vogelgriep of zo. Is je lichaamstemperatuur te hoog, dan kom je Maleisië niet in. Vandaar dat de aspirine een gewild item was toen de stewardessen in het vliegtuig met water langskwamen… Kuala Lumpur Kuala Lumpur ziet er veel moderner uit dan Jakarta. Ik ben nogal onder de indruk van de skytrain (zo’n trein op een monorail door de lucht) en het verkeer lijkt zich hier meer aan de regels te houden in plaats van kris/kras door elkaar te krioelen. De mensen spreken vrijwel dezelfde taal als in Indonesië (zoals Nederlands en Vlaams), maar het leven is een stuk duurder dan in Indonesië. Straatkraampjes met eten zijn in veel straten verboden en slapen doe ik in slaapzalen. Zelfs in Chinatown, de goedkoopste buurt volgens de reisgids, kost dit bijna een tientje per nacht. Een eigen kamer zit er echt niet in, zelfs niet een kamer met nieuwe huisdiertjes. Mijn eigen bedwantsjes (zie ‘Het huisdier van...’) zijn namelijk overleden tijdens de vliegreis; waarschijnlijk doodgevroren in het ruim, want de rugzak mocht niet mee als handbagage.
Petronas-tower
Merdeka-square
Ontbijt (koffie en toast) is bij de prijs van het halve stapelbed inbegrepen en daarna is het tijd om bezienswaardigheden te bekijken. De Petronas-towers heb ik gisteren al uit de taxi gezien en hoewel ze een symbool van Kuala Lumpur zijn vind ik wolkenkrabbers niet echt bijzonder. Merdeka-square is dat wel. Een groot plein met daaromheen oude koloniale gebouwen en daarachter de moderne stad. Vervolgens met de bus naar een buitenwijk om wat hindoetempels in een heuvel daar te bekijken en dat blijkt een ramp. Het openbaar vervoer wordt gerund door verschillende busmaatschappijen (die elk aparte stations en haltes hebben) en overstappen is alleen mogelijk als je de weg weet. Vaak moet je meerdere straten lopen om van de ene bushalte bij de andere te komen. Uiteindelijk, aan het einde van de middag en na vier keer in een verkeerde bus gestapt te zijn, beland ik bij de tempels. Het uitzicht over Kuala Lumpur bij de ingang van de grotten is mooi, hoewel er veel smog hangt. De tempels en grotten zelf blijken deels (net als de trap er naar toe) van beton gemaakt. Misschien ben ik te moe of te verwend met ‘echte’ hindoetempels in landen waar de meerderheid van de bevolking deze godsdienst heeft, maar echt bijzonder is het niet. Op de terugweg naar het hotel kom ik nog een echte alchemist op straat tegen. Hij weet ijzeren kettinkjes, door ze in een vloeistof te dompelen, in een mum van tijd in goud om te toveren. Gefascineerd door het proces blijf ik wel een half uur hangen, begrijpen doe ik het helaas nog altijd niet. Echt snel rijk zul je er echter niet van worden, anders hoefde de alchemist niet op straat te werken.
Hindoetempel
Skytrain
‘s Avonds trakteer ik mezelf op westers eten en een shisha (waterpijp met appeltjestabak) bij de reggaebar. In Maleisië staat de doodstraf op drugsbezit en toch word ik er behoorlijk wazig van. Enigszins paranoïde sluip ik terug naar het guesthouse. Hopelijk merken ze morgen, als ik terugvlieg naar Indonesië, niets aan me.
Alchemist
Lees verder
18
19
In de etalage laten we iemand aan het woord met een bijzondere hobby of bezigheid.
Ingang Fort Rotterdam
Makassar De vlucht naar Sulawesi verloopt voorspoedig. In Makassar is een nieuw visum zo geregeld, terwijl ik twee dagen terug nog het land uit moest omdat een verlenging absoluut niet meer mogelijk was. De wegen van de Indonesische immigratiedienst zijn soms ondoorgrondelijk. Makassar is een echte havenstad; het is er vies en de straat langs de haven zit vol met dubieuze kroegen. Bovendien staan de meeste straten blank als gevolg van de frequente regenbuien; de riolering is namelijk verstopt met al het vuilnis wat los op straat ligt. Er valt echter wel een oud fort te bezichtigen dat nog is aangelegd in de VOC-tijd en zelfs een Nederlandse naam draagt: Fort Rotterdam.
De haven
Daar ontmoet ik een leraar, die de kleinzoon van de laatste sultan van Zuid-Sulawesi blijkt te zijn. Het fort is zijn huis en hij geeft er Engelse les aan kinderen wiens ouders het anders niet kunnen betalen. Vrijwel iedereen in de stad kent hem en ook al draagt hij de titel van sultan niet meer, zijn netwerk en kennis van ZuidSulawesi is uitgebreid. In ruil voor een paar uur Engels spreken met de kinderen helpt hij me de komende maand op Sulawesi te plannen. Met kerst op een amper door toeristen bezocht tropisch eilandje in het uiterste zuiden en Oud en Nieuw vier ik in christelijk gebied, want dat feest wordt daar uitbundiger gevierd. De volgende dag slenter ik wat rond, bezoek nog even de haven en een nabijgelegen strandje (wat zwaar vervuild is met aangespoeld plastic) en maak me klaar om richting ‘mijn’ tropische eilandje te vertrekken. Ik heb er weer zin in! • Gijs van der Paauw
Regenseizoen
Bedelkindjes
Een paar maanden geleden maakte ik kennis met een hond. Haar naam was Minthe. Zij stelde zich voor als de blindengeleidehond van Elisabeth. Sinds die overenthousiaste, vrij natte ontmoeting is de Golden Retriever bij elke redactievergadering aanwezig, onder de tafel, aan de voeten van haar baasje. Tien jaar geleden kreeg Elisabeth een progressieve oogziekte, waardoor zij nu praktisch blind is. Ze heeft nog slechts zes procent zicht met haar linkeroog. Tot zo´n drie jaar geleden schilderde ze vol passie, totdat het niet meer kon. Zij zag het niet meer en het schilderen riep nu vooral frustratie op. De expositie die tot en met september in het Centrum voor Integrale Psychiatrie (CIP) te zien is, vervult haar met trots, maar ook met verdriet. Het is een afscheid. Minthe was het die Elisabeths laatste schilderijenexpositie opende. Charmant trok zij de voorhang voor de ingang weg, aan het hondenkoekje dat er slim aan zat vastgeknoopt. Zij was van alle aanwezigen waarschijnlijk het méést onder de indruk van het kunstzinnige hondenbrokje… De expositie leidt door de lange gangen van het Centrum voor Integrale Psychiatrie. Liefdevol leidt man Jan-Willem vrouw Elisabeth aan de hand langs de schilderijen, waar zij dan weer halt houdt; om er iets over te vertellen aan de groep vrienden en kennissen. Minthe snuffelt vrij rond. Met duidelijke liefde is het lichtblauwe schilderij van haar ‘droomvader’ gemaakt, die zij nooit heeft gekend. Het is één van de vele aansprekende schilderijen, in één van de vele verschillende stijlen. Hij is met zijn vliegtuig neergestort boven Nieuw-Guinea voor zij hem ooit ontmoette. Ik vind hem lijken op haar man. Het leuke aan de expositie is dat je écht een grote verscheidenheid ziet aan stijlen, van poëtische ingetogen landschappen tot aan toegewijde portretten, tot aan felle, super contrastrijke abstracte schilderijen. Veel schilderijen hebben iets heel sympathieks. Is het de liefde die Elisabeth erin stopte, voor het leven en voor de mensen om haar heen? Volgens Elisabeth vinden veel mensen haar schilderijen vaak heel vrolijk. Daarover zegt zij: ´Ironisch genoeg zijn de “vrolijke” werken juist in een tijd gemaakt dat het helemaal niet goed met mij ging. Het schilderen hielp mij het hoofd boven water te houden. Steeds feller van kleur. Steeds meer contrast.’ Ik moet mijn best doen om me te realiseren dat deze expositie een zeer dubbele lading heeft. De schilderijen werden niet voor niets steeds feller en contrastrijker. Het was anders niet meer te zien voor Elisabeth. Trots en heel lief toont Elisabeth ons haar oeuvre. Ze was vrachtwagenchauffeur en directiesecretaresse en schilderes. Ik zie geen ‘blinde’ lopen, met wie je voorzichtig moet zijn; als ik Elisabeth zie. Sinds een tijdje hakt Elisabeth vrolijk op speksteen los en werkt/ smijt ze met klei, vertelt ze. Ze kan er haar energie in kwijt en
daarbij sneuvelt er weleens wat. In haar fantasie kan ze een vorm voor zich zien en ernaar streven. Soms moet het nog wel ‘mooi’ zijn, maar dat kan ze ook weer loslaten. Het gaat op de tast… en heel erg om het gevoel. Het voelt gelukkig gewoon weer goed. Dankjewel Elisabeth. Ik verheug me op je eerste speksteen tentoonstelling! De huidige expositie van Elisabeth Smelik is vrij te bezoeken op de Laan Corpus den Hoorn 102 en duurt in ieder geval tot en met september. • Sjoerd Hesselmans • Foto: Thea Mulder
20
21
Gedicht & Column de anderen in mij die ken ik allemaal teveel voor enkel leven te weinig voor een echte liefde een mens moet zich soms behelpen ben ik het zelf zo veelomvattend moet ik mijn gevoelens richten in jou het ene aan te raken ook het geluk moet eens plaatsvinden denk de warmte van een kloppend hart als de vos de passie mag preken een ziel in al die jaren uitgespaard om ooit als mens te kunnen eindigen • Sijbrand Bolman • Foto: Thea Mulder
In mijn huis heb ik een grote boekenkast waar ongeveer 370 boeken in staan. Meer kunnen er niet in. Omdat ik een heel klein huis heb, is er geen ruimte voor nóg een boekenkast. Als ik een nieuw boek koop, moet ik er dus een van gelijke dikte of bijvoorbeeld twee dunne wegdoen. Dat is op dit moment niet echt een probleem, want ik heb veel boeken die wel weg kunnen. Het probleem is dat ik sneller boeken koop dan dat ik ze lees. Om die reden koop ik sinds kort wat minder boeken. Soms echter kom ik boeken tegen die ik wel moet kopen omdat ze in mijn privé-bibliotheek thuishoren. Daarbij komt dat ik de volledige werken van Willem Frederik Hermans verzamel. Ieder jaar verschijnen er twee dikke boeken van ongeveer 800 à 900 bladzijden die veel ruimte innemen. Ik heb nu elf delen en er komen er nog dertien. Ik houd het principe aan dat ik elk boek dat ik in mijn bezit heb minstens twee keer moet hebben gelezen en dat ik zeker weet dat ik het nooit meer lezen wil, voordat ik het wegdoe. Eerst gaan de lelijke boeken en boeken die in een slechte staat verkeren en die ik goedkoop heb gekocht, de deur uit. Ik breng ze naar een kringloopwinkel die ze dan weer te koop aanbiedt. De winkel verdient er wat geld aan en dat gun ik ze wel. Onvermijdelijk komt echter het moment dat ik boeken weg moet doen die ik eigenlijk niet kwijt wil, bijvoorbeeld omdat ik er veel geld voor heb betaald. Ik zou die boeken bij De Slegte kunnen aanbieden, maar het probleem is dat áls De Slegte mijn boeken al koopt, ik er belachelijk weinig geld voor krijg. Een boek dat heb gekocht voor twintig euro en dat in goede staat is, levert mij ongeveer drie euro op. De Slegte biedt het boek vervolgens te koop aan voor negen euro. Die vernedering wil ik liever niet meer ondergaan en eigenlijk gun ik De Slegte ook niet de winst die ze op mijn boeken maken. Wat te doen? Die boeken dan toch maar naar de kringloopwinkel brengen of ze weggeven aan familie en kennissen. Dat geeft tenminste nog een beetje voldoening. • Erik Bies • Foto: Thea Mulder
OP EEN RIJ In deze rubriek staan korte actuele berichten
´Dik´ is ´slecht´ Natuurlijk mag je best op je gewicht passen. En ja, als groep krijgen dikkertjes inderdaad iets meer last van hart- en vaatziekten. Het lastige in het debat over overgewicht is dat de nuances nogal zijn verdwenen. Sommige sociale wetenschappers spreken zelfs over het laatste vooroordeel dat nog gewoon mag. Je afgrijzen over dikkerds laten merken, is geaccepteerd. Dikkerds zijn ‘namelijk’ ongezond, lui en hebben het aan zichzelf te danken. Ze kosten, als je de krantenkoppen mag geloven, de maatschappij een vermogen. Terwijl het enige dat het vergt wat doorzettingsvermogen is. Minder eten en meer bewegen, simpel toch? ‘Dik’ is al langer een reden om mensen af te wijzen. Al aan het einde van de 19e eeuw was het een populair tijdverdrijf, toen magerheid in de mode kwam. Die vijandigheid blijkt ook uit hedendaags onderzoek. Dikke mensen worden minder aangeraakt, ze hebben minder vrienden, en krijgen vaker nare grappen over zich heen. Bazen nemen dikke mensen minder gauw aan en vinden ze eerder incompetent. Eén op de drie artsen noemt dikkerds ruggengraatloos, morsig of lui. Een derde van de verpleegkundigen wil liever geen obese mensen behandelen. Tijd voor enige nuancering. - Het verband tussen overgewicht en gezondheid is zwak. Iets dikkere mensen zijn zelfs even gezond of gezonder dan slanke mensen. Het extra lichaamsvet kan als gezondheidsbuffer dienen zodra je ziek wordt. - Het is niet zozeer het gewicht als wel de leefstijl die tot gezondheidsklachten leidt, oftewel: een gezond levend dikkertje wordt net als elk gezond levend mens minder gauw ziek. - Veertig procent van alle aan overgewicht gekoppelde ziektes worden opgelopen door slanke mensen. Slank van buiten en vet van binnen! - Eigen schuld dikke bult? Uit tweelingenonderzoek weten we dat gewicht voor 75 procent in de genen zit. Sommige mensen worden al dik van een appel. Dus, geef nou eerlijk toe. ‘Dik = ongezond en eigen schuld’ lijkt een beetje kort door de bocht, nietwaar? • Sjoerd Hesselmans
Zinvol geweld? De geweldsincidenten die onlangs op internet verschenen, grensrechter Richard Nieuwenhuis die dood werd getrapt. Het lijkt allemaal uitermate zinloos. Toch is er voor de daders wel degelijk winst. Meestal gaat het om jongemannen in groepjes. En dat is niet voor niets. Jonge kerels staan namelijk stijf van het testosteron, die hen gemakkelijk tot stommiteiten verleidt. De agressie en het extra risico dat ze nemen - door iemand in elkaar te trappen bijvoorbeeld- werd ooit goed beloond. Als ´heldhaftige´ krijger had je in vroegere tijden beduidend meer kans op vrouw en kinderen. Op sommige plekken misschien nog steeds? Waardering door de groep speelt een hele belangrijke rol. Als je tegenwoordig niet goed meekomt op school kun je altijd nog in een straatbende. De winst bij een overval blijkt niet per se geld te zijn, maar des te meer de waardering van de agressieve daad door de groep. Vaak is de aanleiding van het geweld - op straat of op het voetbalveld - iets onopvallend kleins, zoals een gebaar of een blik. In een groep kan de gekwetste jongeman het niet over zich heen laten gaan. Koning Alcohol helpt graag een handje om het kleine misbaar op te blazen. Zodra er geweld wordt gebruikt, ontstaat er een nieuwe situatie. De groepsleden moeten zich naar elkaar bewijzen. Het gaat van een duw door Jef, naar een klap door Mike, naar een (doods)schop door… Zo komt iedereen aan de beurt om zich te bewijzen als vol lid van de groep. Dat gaat dus om groepsidentiteit. Het is inderdaad nogal primitief gedrag. Dat bendes tegenover elkaar staan en met elkaar op de vuist gaan, is trouwens zeldzamer dan je denkt. Ze zijn wel goed, maar niet gek. De kans op klappen en verlies is te groot. Daarin lijken wij op chimpansees. Die gaan ook alleen in de aanval als ze zeker weten dat ze winnen. Evolutionair gezien is het dus allemaal heel rationeel. Tenminste, dat was het ooit… • Sjoerd Hesselmans
22
23
Schrijfwedstrijd
Meer weten? Kijk op de website van Deviant: www.tijdschriftdeviant.nl
Deviant
Deviant is het onafhankelijke kritische tijdschrift tussen psychiatrie en maatschappij. Het bestaat twintig jaar. Daarom organiseert de redactie een schrijfwedstrijd met als thema ‘de ideale psychiatrie’. De bedoeling is dat het een positief verhaal wordt: beschrijf een situatie in de psychiatrie zoals jij die graag ziet. Wie durft deze uitdaging aan te gaan? De drie meest opmerkelijke bijdragen worden beloond met een geldprijs van € 110, € 50 en € 25.
24
25
Muziek en eigenaardige in het brein Normaal gaat deze rubriek over behoorlijk vervelende psychische stoornissen, die je kunt vinden in de DSM-IV: het classificatieboekje voor psychische stoornissen. Dit keer gaat het eens niet over iets treurigs als anorexia, braakangst of depressie. Het onderwerp is feestelijker. Het gaat over muziek! De hang naar muziek stamt waarschijnlijk uit het vroegste begin van onze soort. Wij groeien er van jongs af aan mee op, zelfs al in de buik van onze moeder heeft het effect op ons. Muziek lijkt zo alom aanwezig en betekenisvol, dat je zou denken dat onze liefde voor muziek en onze gave er iets mee te kunnen aangeboren is. Dat vogeltjes zingen heeft een duidelijk nut voor de aanpassing van de soort: onder andere het versieren van een leuke partner. Wat de precieze functie van muziek is voor de mens, is minder duidelijk. Darwin, de bekende evolutiebioloog, vindt muziek dan ook een prachtig raadsel. Hoe mooi muziek ook is, hij ziet niet in wat het evolutionair nut is van muziek. Er blijkt niet één systeem of één plek speciaal voor muziek in de hersenen. Waarschijnlijk hebben we gewoon geboft en is muziek via een achterdeurtje binnengeglipt. Muziek was heel lang een ondergeschoven kindje in de psychiatrie. Eigenlijk kwam hier pas goed verandering in toen allerlei methoden werden ontdekt om de activiteit in de hersenen zichtbaar te maken, zoals hersenscans. Sinds de jaren tachtig is het daardoor een goed bestudeerd onderwerp geworden. De ingewikkeldheid van alle verbindingen en de hoeveelheid van betrokken gebieden bij muziek in de hersenen, lijken de boel ook kwetsbaar te maken: voor irritante storingen en minder irritante, soms bijzonder aparte verschijnselen. Muziekvrees of muziekepilepsie Sommige mensen krijgen een epileptische toeval door het horen van bepaalde soorten muziek. Het verschilt erg per persoon: de een heeft het bij klassieke muziek, de ander bij drummuziek en weer een ander
als hij ‘oude liedjes van vroeger’ hoort. Bij sommigen zijn bepaalde tonen of muziekinstrumenten de trigger. Er zijn mensen die om die reden elke soort muziek uit de weg gaan en zich niet meer normaal op straat durven te begeven. Breinwurmen Veel popliedjes of reclamejingles zijn erop gemaakt. Ze pakken je en laten je niet meer los. In mijn ervaring zijn het vaak de banaalste rotliedjes die blijven hangen. Meestal verdwijnt het deuntje na een dag wel weer. Maar niet bij iedereen. Zo was er een man die ´geïnfecteerd´ raakte door de tune van Married with Children. Voortdurend hoorde hij het in zijn hoofd, vanaf het ontbijt tot in zijn slaap. Na tien dagen verstomde het eindelijk. Sommige mensen met neurologische ziektes zoals Parkinson blijven er, met korte onderbrekingen, een leven aan vast zitten. Dan is muziek beduidend minder leuk. Muziekhallucinaties Gehoorverlies kan leiden tot muzikale hallucinaties. Daarbij horen mensen vaak nog levensechter dan bij de oorwurmen - letterlijk - een orkest meespelen alsof het in de woonkamer aanwezig is, met pauken die erop los beuken. Sommige mensen lukt het om er creatief mee om te gaan. Zo was er een oudere dame die vaak koormuziek hoorde, waar zij trouwens van hield. Ze zong dan vrolijk mee. Het was een aangename ontdekking dat ze het kwartet nieuwe liederen kon aanleren door er een paar regels van te zingen. Zo maakte zij het beste van haar kwaal.
Amuzikaliteit Zo´n vijf procent van alle mensen heeft last van toondoofheid. Ze kunnen zelf vals zingen en ook andere mensen vals horen zingen, zonder het op te merken. Het lijkt erop dat veel van hen terecht komen bij audities voor The Voice of Holland. Het zou in ieder geval veel verklaren. Als je last hebt van totale ‘amusie’ kan muziek zijn muzikale samenhang helemaal verliezen en een bijzonder onaangenaam karakter krijgen. Zo was er een ex-zanger die bij het beluisteren van muziek altijd een ´gierende auto´ hoorde, nadat de melodie eerst leek in te storten. Sommige mensen kunnen geen melodie herkennen. Een Franse neuroloog kon alleen maar zeggen of een liedje de Marseillaise was of niet.
De kracht van muziek Parkinsonpatiënten die in een ‘bevroren’ toestand verkeren, en beginnen te dansen als er muziek is. Patiënten die geen emoties tonen, zoals psychopaten of autisten, lijken ‘vervoerd’ door emoties zodra ze muziek horen of spelen.
Depressieve mensen die te weinig voelen om te rouwen, kunnen plots hun verdriet voelen -door een deuntje dat ze raakt. Het zijn voorbeelden van de kracht die muziek kán hebben bij mensen met zware problemen. Je hoeft gelukkig geen problemen te hebben om van muziek te
profiteren. Muziek is overal. Er is geen menselijke cultuur waar muziek niet een belangrijke rol speelt. Misschien hebben wij daar enorm mee geboft, ondanks bovengenoemde kwalen. Hoe zou een muziekloos buitenaards wezen naar ons kijken? Jaloers?
Muziek en kleuren: synesthesie Onlangs hoorde ik een vriendin vertellen dat zij als kind dagen van de week overduidelijk een bepaalde kleur vond hebben. Eigenlijk had zij een vorm van synesthesie, zij het van niet-muzikale vorm. Synesthesie blijkt inderdaad relatief vaak bij kinderen voor te komen. Naar schatting ziet zo’n één op de tweeduizend mensen kleuren als zij naar muziek luisteren. Michael Torke, een Amerikaanse componist zag bij de toonsoort d-klein bijvoorbeeld een kleur als vuursteen, grafiet. Door de jaren bleken de kleuren die hij zag gelijk te blijven. Opvallend genoeg vond een andere componist Michaels associatie bij g-klein ‘fout’. Hij zag er iets anders bij. De verschillende associaties zijn zeer persoonlijk.
• Sjoerd Hesselman • Foto: Annet Ritsema
26
27
raakt het leven
Over de positieve invloed van muziektherapie
Wat voor therapieën zijn er allemaal op de markt? Het aanbod is groot. In deze rubriek bespreken we elke twee maanden een minder bekende of nieuwe vorm van therapie. Heb je zelf ervaring met een niet-reguliere behandeling en zou je die willen delen, dan nodigen we je graag uit hierover te vertellen.
‘Het luisteren naar muziek zou het beste in ons naar voren moeten brengen. Het zou moeten zijn als de wind in onze zeilen, die ons scheepje steeds nader tot onze hemelse bestemming voert’ (Peter Mikael Aïvanhov). Muziek, in alle soorten en genres, maakt deel uit van het alledaagse leven en onze cultuur. Voor de meeste mensen is het luisteren naar muziek een aangename belevenis die een herinnering of emotie kan oproepen. Dankzij de vooruitgang in de techniek is het voor ons makkelijker geworden om toegang te krijgen tot allerlei soorten muziek. Er wordt tegenwoordig veel gedownload en er worden digitale bestanden uitgewisseld. Daarnaast hebben we draagbare apparaten om grote collecties op te zetten en af te luisteren. We kunnen eigenlijk niet zonder muziek! Achtergrond en definitie In de jaren zestig van de vorige eeuw is besloten om mensen op te leiden tot muziektherapeut. Daarvoor waren het musici die er affiniteit mee hadden en het reeds toepasten. Tegenwoordig kun je je op HBO-niveau opleiden tot officieel muziektherapeut. Het komt voort uit de creatieve therapie. De beste combinatie is de hogere muziekopleiding en de universitaire psychotherapie-opleiding. Degenen die zich hierin verder specialiseren kunnen heel gericht met een patiënt aan de slag gaan. In wezen is muziektherapie een methode waarbij muzikale middelen worden ingezet in een therapeutische context. De doelen ervan zijn om verandering, ontwikkeling, stabilisatie en acceptatie te creëren. Dit laatste kan op allerlei gebieden, namelijk emotioneel, gedragsmatig, cognitief, sociaal en lichamelijk. Met andere woorden, het kan op allerlei manieren worden ingezet en is heel breed te noemen. Zo kan de psychische problematiek verduidelijkt worden en uiteindelijk zelfs worden opgelost. Ook bij verstandelijk gehandicapten kunnen psychische problemen verholpen worden. Voor lichaam en geest Uit verschillende wetenschappelijke studies is naar voren gekomen dat muziek niet alleen prettig is maar dat het goed is voor onze gezondheid. In het algemeen neemt door het luisteren naar muziek de stress af. Door deze gegevens is muziektherapie in het leven geroepen. In het
bijzonder voor mensen met een bepaalde aandoening is het erg bevorderlijk. Deze aandoeningen kunnen op lichamelijk en psychisch vlak zijn. Voorbeelden van ziekten waarbij muziektherapie kan worden ingezet zijn: epilepsie, kanker en een beroerte. Daarnaast hebben patiënten met een psychische en psychiatrische aandoening en mensen met dyslexie baat bij muziektherapie. Verder wordt deze therapie ingezet bij mensen met een verstandelijke beperking. In het volgende wordt een aantal aandoeningen besproken. De genezende kracht Muziektherapie is erop gericht om de juiste balans te vinden, ook de balans tussen lichaam en geest. Het kan bepaalde blokkades oplossen en de stofjes in de hersenen op een positieve manier beïnvloeden. Er is onderzoek gedaan naar de samenstelling van hormonen die verantwoordelijk is voor de hoeveelheid stress in het lichaam. Er bestaat een verschil tussen de proefpersoon voor en na het geven van muziektherapie: de cortisol, het hormoon dat verantwoordelijk is voor stress, wordt minder dankzij de muziektherapie. Kankerpatiënten bijvoorbeeld hebben als gevolg van hun ernstige ziekte vaak erg te maken met stress en angst. Om beter om te kunnen gaan met hun ziekte en alles wat erbij komt kijken, kan muziektherapie worden ingezet. Ook hier is wetenschappelijk onderzoek naar gedaan en de conclusie is dat de hoeveelheid angst is verminderd. Persoonlijke doelen van deze patiënten
kunnen bepaald worden en bereikt door muziektherapie. Degenen die geen muziektherapie kregen ervoeren meer angst. Het zou mogelijk zelfs de vorming van kankercellen kunnen afremmen. Dit laatste wil natuurlijk niet zeggen dat er verder geen behandeling nodig is. Dat muziektherapie een genezende kracht heeft blijkt ook uit het feit dat patiënten die een beroerte hebben gehad er sneller weer bovenop komen dan degenen die geen therapie hebben gehad. Alle functies van het lichaam die achteruit zijn gegaan, herstellen veel sneller dankzij de therapeutische werking van muziek, zoals geheugen en aandacht. Ook de emotionele en psychologische impact van een beroerte wordt positiever beïnvloed. Verder gaat het cognitieve herstel veel sneller. Eén van de oorzaken is dat het dopaminegehalte, dat verantwoordelijk is voor onder andere het ervaren van geluk, stijgt en de patiënt voelt zich gelukkiger. Om specifieker te zijn veroorzaakt het opwekken van emoties door het luisteren naar muziek een positief effect op alle functies van het brein en maakt de patiënt met andere woorden gelukkiger. Stress en depressie worden beduidend minder. De belangrijke wisselwerking tussen muziek, emotie en cognitie blijkt hier duidelijk. Minder stress Een andere groep die baat kan hebben bij muziektherapie zijn degenen met epilepsie. In het algemeen kunnen de aanvallen worden tegengegaan dankzij het toepassen van muziektherapie. Dit fenomeen is onderzocht maar nog niet geheel doorgrond. Wel is bekend dat het te maken heeft met de dopaminehuishouding in de hersenen. De muzikale waarneming is even ingewikkeld als het netwerk dat verantwoordelijk is voor de epileptische aanvallen. Hiermee is duidelijk geworden dat muziektherapie voor mensen met diverse ziekten kan worden ingezet. Maar ook voor mensen zonder ziekte is het van belang. Zo is bepaald dat je hierdoor beter kunt
functioneren, onder andere doordat de hoeveelheid cortisol, zoals eerder genoemd, afneemt. Simpel gezegd betekent dat minder stress: je voelt je veel meer ontspannen. Uit een ander wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat de stofwisseling beter verloopt en dat je meer in balans bent qua energie. Muziektherapie is dankzij zijn positieve effecten op diverse fronten heel populair geworden en wordt beschouwd als een waardevolle, aanvullende therapie. Het versnelt immers de genezing van het lichaam en de geest. Dus als je extra hulp nodig hebt, doe dan een beroep op een professional die muziektherapie geeft! • Carin Roelofs • Foto: Annet Ritsema
28
29
De onderlaag van het alledaagse leven kunnen zien, daar begint het inzicht en de fascinatie. Kees Eskes werd geboren in 1951 te Bennebroek en is pianist, componist en schrijver. Op het podium leest hij eigen verhalen voor en lardeert ze met bestaande pianostukken en eigen composities. De verhalen kunnen gaan over heibel in zijn familie tijdens het musiceren, of over de doofheid van Beethoven, over de onhandigheid van zijn vader of over het geheim van Stradivarius. Daarnaast improviseert hij graag in de stijl van Chopin, Liszt of Ravel. Een hedendaags romanticus.
‘Zal ik een heel klein stukje voorlezen?’, steekt Kees meteen van wal. ‘Dit zijn korte verhalen. Fictie, maar ook verhalen over mijn vader die is overleden aan kanker: “Het gezin Eskes. Thuisgekomen ruik ik de vreemde lucht welke duidelijk uit de keuken komt. Papa is een hele dure vis aan het uitkoken. Hij heeft een pannetje water op het vuur gezet en giet bij mijn binnenkomst net een flinke scheut terpentijn erin. Onmiddellijk schiet de vlam in de pan. En het vuur laait hoog op. Geschrokken grist pappa de pan van het vuur en dondert het hele zootje in de gootsteen. Ik loop naar buiten en laat snel een emmer water vollopen aan de tuinslang. Mijn oom Nico, van mijn moeders kant, is getuige van het gebeuren. Hij zit in de bijkeuken en schiet vloekend overeind. Ik had reeds mijn stelling genomen en flikker de watermassa, een flinke emmer, richting vuurhaard. Hè, hè, net op tijd word ik het vuur meester. Veel langer had het niet moeten duren. De verkoolde resten van de kostbare vis liggen in de gootsteen. Godverdomme, gromt mijn vader, weer honderdtachtig gulden naar de filistijnen! Mijn oom komt met scherpe kritiek: Wat ben je toch een rund Henk. Weet je dan niet dat terpentijn brandbaar is?”’ Dwars door de ruiten ‘Hij had iets onhandigs, mijn vader. Dit soort voorvallen was mij onderhand niet vreemd meer. Met verbazing heb ik hem ook eens een plaat glas zien doorkrassen met een moertje. Om het glas vervolgens met een rubberen hamer aan stukken te slaan. Mijn zuster was hem hierbij behulpzaam. En die keer met die bijl, waarbij hij tijdens het houthakken vergat zijn benen te spreiden en met grote kracht zijn scheenbeen raakte. Dat schetst wel een beeld van hoe het was. Het was een chaotisch gezin, waar het soms heel gezellig was. Maar vaak ook helemaal niet. Als pa en moe ruzie hadden, dan vlogen de meubels door de kamer heen, soms dwars door de ruiten.’ Het gezin Eskes bestond uit pa en ma Eskes en twee zonen en dochters. Vader was directeur van een hotel. Iedereen maakte muziek. Vader en moeder speelden viool. Hoewel Kees op zijn zesde
al muziek maakte, wilde hij ingenieur worden en belandde op de HBS. Voor de toelatingsexamen van de HTS zakte hij en daarom probeerde hij, op aanraden van zijn vader, Nijenrode. Ook dat toelatingsexamen haalde hij niet. Een goede vriend van Kees vertrok naar Engeland, naar ‘The London school’, met Kees in zijn kielzog alwaar ze vooral niet hebben gestudeerd maar veel piano hebben gespeeld. De vraag over de keuze voor piano in plaats van de viool ontlokt hem een anekdote: ‘Nou, dat is wel leuk want toen ik vier was, kreeg ik van mijn vader een viool in een kistje. Een driekwart-viooltje want die had hij zelf ook van zijn vader gekregen. Hij wilde graag dat ik ook viool ging spelen maar ik gebruikte dat kistje als garage voor mijn Dinky Toys en ik knipte de snaren door om een katrol te maken voor mijn autootjes. Mijn vader zag dit natuurlijk met lede ogen aan, hij vond het vast vreselijk, maar ik vermaakte me daar kostelijk mee.’ Geïdealiseerd beeld Het gevoel een outsider te zijn is hem niet onbekend. ‘Ik zat altijd andere dingen te doen. Ik was bijvoorbeeld bezig met het construeren van een onderzeeër. Mijn fantasie was enorm. Ik voelde me ook eenzaam.’ Toen het gezin Eskes uit elkaar viel, ging Kees bij een vriend in huis wonen. Eskes schrijft al vanaf zijn zestiende. Destijds had hij een geïdealiseerd beeld van een gelukkig gezin. Pas na de dood van zijn vader is hij realistisch gaan schrijven. Doordat iemand hem eens zei dat hij mooi kon schrijven en piano spelen is hij dat gaan combineren. Als hij lang niet werkt voelt hij zich schuldig. Het schrijven gaat als vanzelf maar voor het componeren moet hij echt gaan zitten. Hij wil het dan uitstellen maar dankzij de deadlines gebeurt het uiteindelijk wel. Verschillende diagnoses Kees heeft twee psychiaters bezocht. De ene was een muzikale man die later uit zijn ambt is gezet omdat hij niet van zijn patiënten kon afblijven. ‘Ik vond hem wel aardig en hij had een prachtige vleugel staan. Ik heb daar uren voor hem gespeeld.’ De andere psychiater heeft aan hem zijn
Lees verder
30
31
hele leven verteld. ‘Iedereen heeft dat bij mij, dat ze graag vertellen. We waren haast vergeten waarom ik daar was.’ Hij heeft ook anderhalf jaar in groepstherapieverband doorgebracht. Het merendeel van de groepen bestond uit vrouwen. Urenlang luisterde hij naar ze en zei zelf niet veel. Totdat hij eindelijk aan de beurt was en hij een aantal gruwelijkheden vertelde, waarvan iedereen volgens hem behoorlijk schrok. Sommigen konden dit ook niet aan. Hij vond het lastig in een groep waarin het niveauverschil groot was. ‘Er zaten ook enkele zeer domme mensen bij,’ vertelt hij. Tijdens een van de laatste keren in de groep kreeg hij een brief mee waarvan hij behoorlijk schrok. Diagnoses Er stonden verschillende diagnoses in waaronder dysthyme stoornis, depressieve stoornis, narcistische trekken en problemen in de sociale omgeving. Kees voelt zich niet genezen en slikt af en toe Oxazepam. Hij heeft afwisselend goede en slechte periodes. Nu zit hij in een goede periode. Spelen en schrijven laadt hem weer op als het wat minder gaat. Zijn zelfbeeld is veranderd in die zin dat hij milder is geworden in het oordeel naar zichzelf en naar anderen. Sensitiviteit Kees is door een vriendin benaderd om andere kunstenaars met een psychiatrische achtergrond te begeleiden. Zo kwam hij in een dansgroep terecht. Via Kees’ netwerk heeft zij vervolgens het Parooltheater afgehuurd. ‘De ervaring levert mij veel op, ik vind het allemaal erg interes-
sant. Om met mensen mee te doen en ze te begeleiden. Maar voor mijn eigen psychische achtergrond heeft het niet veel veranderd. Ik vertel er wel over, maar vermom het meestal door er iets literairs van te maken. Ze zeggen dat je dan zelf niet aan bod komt.’ Herman Brood heeft ooit eens gezegd: ‘Ik ben gevoeliger dan de gemiddelde boerenlul.’ Sensitiviteit onderscheidt volgens Eskes de kunstenaar van de gemiddelde boerenlul. ‘Je ziet meer, ik merk ook wel dat ik bepaalde dingen helemaal niet zie. Maar ik zie wel dingen die de gemiddelde boerenlul helemaal niet ziet. Dat word wel gewaardeerd, ik merk dat in gesprekken met anderen. Het trekt ook wel mensen aan. Daarom gaan mensen ook dingen vertellen die ze anders niet zouden vertellen.’ Eskes denkt dat psychische problemen in aanleg aanwezig zijn en in zijn geval door een onevenwichtig gezin naar voren zijn gekomen. Het kunstenaarsschap komt misschien wel eerder voor bij mensen met een onevenwichtige achtergrond.
gemaakt en piano gestudeerd. Hij heeft een buitengewone carrière gehad als pianomonster. Het lijden van een creatieve kunstenaar kende hij niet maar door het studeren heeft hij veel geleerd van de grote kunstenaars.’ Zonder creativiteit is er meer kans op depressie maar een depressie kan juist ook een creatief proces op gang brengen, denkt hij. Zoals Oscar Wilde zei: ‘De ziel moet lijden om te gedijen.’ Zijn creativiteit is de grootste stabiele factor en loopt als een rode draad door zijn leven. Hij probeert niet teveel te eisen van zichzelf en zijn omgeving want dat geeft rust. Om te ontsnappen aan de kaders zegt hij: ‘ De onderlaag van het alledaagse leven kunnen zien, wat dan opeens niet meer zo alledaags is. Daar begint het inzicht en de fascinatie.’ Op de vraag of hij nog medicatie gebruikt, reageert hij lachend: ‘Nee, alcohol word je niet voorgeschreven!’ • Harry Venema • Saskia Goldenbeld • Ben Amsing • Correctie: Wim Lammers
Kunst De liefde voor de kunst is aanwezig, dat zou ook zonder zijn psychische problemen zo geweest zijn. ‘Kijk bijvoorbeeld naar Maurizio Pollini. Dat is dè pianist in de wereld, hij is nu achtenzestig. Die heeft natuurkunde gestudeerd, composities
• Foto: Inge Jansen
• •
32
Thema Stigma
postv @ k in
muur
Een printer kopen is tegenwoordig een hele happening. Voor ¤150,-- kun je niet alleen in kleur printen maar ook scannen en kopiëren. Al gauw merk je dat die inktcartridges snel leeg zijn en ook peperduur. Je schakelt dan gauw over op het hervullen van lege cartridges want dat lijkt goedkoper. Die illusie duurt maar kort want jij kunt je niet herinneren dat je veel kleurenprints hebt gemaakt en toch zijn ze leeg. Je verandert van hervuller. Ook dat blijkt niet te helpen. Dan kies je voor het bijhouden van je output, maar dat is zo’n werk en gedoe dat je erin verzandt. Verwarrend is bovendien wat de PC doet met waarschuwingen over de vulling van cartridges. Zelfs wanneer je die functie uitschakelt, geeft de printer verwarrende informatie. Je kunt de inktcartridges zelf inspecteren. Dan blijkt dat de kleurencartridges snel leeg zijn. Volgens mij verdampt de inkt in de tijd. Dan blijft er weinig anders over dan te denken: ik word belazerd. • Herman Beens
Ik zit in mijn kamer en denk na over leven en dood Leven, hoe doe je dat? Dood, is dat wat mij rest? Vaak is leven zo vreselijk zwaar. Dan lijkt de dood aantrekkelijk. Verlost van alle pijn, maar ik wil ook nog zo veel. Graag wil ik mijn talenten ontwikkelen. Helaas wordt me dit door angsten regelmatig onmogelijk gemaakt. Dan komt de doodswens naar voren. Want waarom zou ik leven als ik niets met leven kan? Ik besef wel, dat de dood niet de bedoeling is, maar toch. ‘Kies dan het leven’, staat in de Bijbel. Is dat niet wat kort door de bocht? Hoe kun je kiezen voor iets, dat je vaak niet kunt. En dan gaat het licht aan. Ik wil leven. Het is geen gemakkelijke keuze. Ik weet het ook niet, of ik er voor blijf kiezen. Ik tril van angst en geluk. Angst, om mijn keuze niet te kunnen volhouden. Geluk, omdat er misschien iets moois uit voortkomt. Onzeker ben ik. Ik ben benieuwd, waar het schip strandt. • Paulien Bakker
LEKKER MEKKEREN
Het weer valt tege je m oeder luistert niet, je ba stoep ligt vol poepn, as is een lul, de . Kortom, het leven is niet Wij van Foolcolor hebbenwat je er van had verwacht. blad open voor alle soor er begr ip voor en stellen een deel van ons De Klaagmuur is geboreten geklaag. n! Dus, heb je zin om ns flink te jeremiëren over op, dan plaatsen w ijeehe t op de Klaagmuur. Missciets? Stuur het ons heel therapeutisch. hien werkt het wel We zijn benieuwd! In stappen: 1. Schr ijf een klaagbrief( 2. Stuur hem op naar de je) redactie. Het (e-mail)adr Foolcolor Magazine. es staat voor in 3. Wij pakken hem uit en plaatsen hem op de muu r.
Te koop!
5 euro
W at i s e r f i j n e r d a n k l a g e n? Of te halen op adres: Foolcolor Media VanOldenbarneveldtlaan 15 9716 EA Groningen
33
34
35
Retourtje Hilversum Lotte hoort stemmen en ziet dingen die er niet zijn. Zij denkt dat de interviewster van een tv-programma steeds tegen haar praat. Haar man en dochter zijn ongerust en willen dat er actie ondernomen wordt, Lotte besluit echter iets anders. Zij onderneemt zelf actie. 35 minuten
Joris, vakantie wordt nachtmerrie Acht mensen hebben zich opgegeven voor een weekje vakantie. Bij aankomst wordt een bijsluiter van medicijnen tegen psychoses gevonden die Joris heeft verloren. De conclusie wordt snel getrokken: Joris is psychiatrisch patiënt. Hij wordt uitgelachen, genegeerd en behandeld alsof hij een klein kind is. Tijdens het afruimen na de lunch heeft Joris er genoeg van. De bom barst... 30 minuten Bedankt voor alles
Arbeidsongeschikt door psychische klachten?
GELD TERUG?
WAO & Psyche
Lees alles over de eigen bijdrage en hoe je geld terug kunt krijgen. Vraag naar de folder bij je hulpverlener
Bel voor gratis advies Werkgroep WAO & Psyche T 050-571 39 99 Telefonisch spreekuur ma: 13:00-15:00 uur do: 10:00-12:00 uur www. waoenpsyche.nl
Frank is een man met sociale angst. Wekelijks heeft hij hierover gesprekken met Marjolein, zijn hulpverlener. op een dag krijgt hij voor een paar weken een logéhond. Hij krijgt hierdoor leuke contacten met andere mensen en deze hond wordt belangrijk voor hem. Ondertussen gaat hij, op advies van zijn hulpverlener chatten. Een contact loopt zo goed, dat het op een afspraak uitdraait... 38 minuten Neus & Neus Soap
• Henk de Vries
Een jonge vrouw, opgenomen in een psychiatrische kliniek, werkt aan de terugkeer in de maatschappij. Slaagt zij erin ondanks de druk die haar omgeving op haar uitoefent haar eigen keuzes te maken? 30 minuten
NIKS TE MELDEN? Ook dan zien we graag jouw inzending tegemoet
• Margje Molenkamp - van den Berg
Stuur jouw verhaal, gedicht, tekening, strip, ervaring enzovoorts naar Foolcolor Magazine En misschien staat jouw bijdrage in de volgende editie van Foolcolor Magazine
Bob Dylan rijdt op zijn Triumph 500 langs een rustiek zandpad Hibbing, Minnesota: ambitie na highschool: ‘Little Richard achterna’ daarvoor gaan we even ondergronds via heimwee naar een gouden zangstuk zeg waar niets op staat alsjeblieft Robert Allen Zimmerman : klinkt een beetje stijf Dylan : te poëtisch voor een intellectuele neuroot bij een kop koffie gaan we erom lachen ik denk dat je gelijk had toen je zei: ‘het zijn alleen maar liedjes. ze betekenen niets.’ geen pretenties is de voorwaarde om af en toe de wispelturige ziel aan het publiek te verkopen ik geef je een voorzetje à la Elvis: ‘de wereld is een podium waarop wij allemaal onze rol moeten spelen’ jij kon echt niet kiezen daar ben ik zo blij om rollen zijn ook maar behangpatronen elke kamer heeft af en toe een nieuw verfje nodig ga dan even naar de studio gitaar staat klaar piano subtiel gestemd (een vleugel met koude zwarte en warme witte toets) bluesharp zit in de houder ja we zijn allemaal veel ouder ik ben nu jonger dan toen okay, okay, jouw tekst teksten dichten jij zou jezelf nooit een dichter noemen laat staan die folksong! nooit meer wil ik ophouden jou te befluisteren ik vind jouw diepe stem met een charmant craquelé zigeuner als de maan opkomt zingende antiheld van de werkende klasse ik kan je geen advies geven maar ik wou dat ik je een advies ontlokken kon uiteindelijk wil ik onfilosofisch iets zeggen over mensen en de zon
en jij? oh, leuk antwoord
neem je gitaar op en wandel verder ik heb eenvoud altijd te simpel gevonden neem je stem op en zing nog wat ik heb die roestkoperklank benijd als je goed foute timing neem jezelve op totdat tijd en ruimte binnen de levens en liefdes al¬les...
och, een liedje.
• Chris van Boetzelaer • Foto: Thea Mulder
