2015 Examens VWO – Informatie voor kandidaten
Rembrandt College Veenendaal April 2015
Inhoudsopgave 1.
Inleiding.
2.
Wat moet af zijn voordat je met het eindexamen begint.
3.
Wat mag wel, wat kun je beter niet doen bij een examenzitting.
4.
Hulpmiddelen.
5.
Het examenrooster VWO
6.
Wat gebeurt er met jouw examenwerk.
7.
Berekening eindcijfer.
8.
De rekentoets.
9.
Het combinatiecijfer.
10.
De slaag-zak-regeling.
11.
De uitslag van het Eerste-Tijdvak-Examen.
12.
Herexamen.
13.
De uitslag van het Tweede-Tijdvak-Examen.
14.
Informatiebronnen
15.
Belangrijke data.
16.
Regels voor examenzittingen.
17.
Tips m.b.t voeding in de examenperiode
Examens VWO 2015 – Informatie voor kandidaten
1
1.
Inleiding.
Nog even en dan is het zover: over enkele weken begin je aan het centraal eindexamen. Een spannende en toch ook bijzondere periode. Met het centraal eindexamen rond je je VWO-opleiding af. Aan je tijd op het Rembrandt College komt dan een einde. Het bijzondere van het centraal eindexamen zit hem ook in de sfeer. Die is anders dan tijdens de schoolexamens: met elkaar in de sportzaal, verzegelde opgaven, strenge regels en de laatste keer dat je een toets krijgt voor een vak. Meer dan ooit tevoren heb je een band met elkaar en alle andere examenleerlingen in Nederland. Het grootste deel van de voorbereiding heb je uiteraard al gedaan. Al vanaf het eerste leerjaar ben je stap voor stap bezig naar het examen toe te werken. Samen met je docenten heb je in de laatste periode de examenstof geoefend en herhaald. De meivakantie geeft je de ruimte om de laatste “puntjes op de i” te zetten, maar vooral ook de ruimte om uitgerust en “top-fit” aan het examen te beginnen. In dit boekje vind je informatie over allerlei zaken die met het examen te maken hebben: welke regels zijn er welke hulpmiddelen zijn toegestaan het rooster, de uitslag etc. Ook in het PTA kun je informatie vinden. Verder worden vanaf dit schooljaar de eindexamenkandidaten op de hoogte gehouden via mijneindexamen.nl. Deze mobiele website/web-app biedt op maat informatie aan over het centraal examen. Voorbeelden hiervan zijn het gepersonaliseerde examenrooster, te gebruiken hulpmiddelen en correctiemodellen na afname. Ook algemene info, regels en tips zijn in de app te vinden. Lees dit alles zorgvuldig door en stel ons vragen als iets je niet duidelijk is. We hopen dat deze informatie helpt de examenstress te verminderen. Samen met dit informatieboekje ontvang je de eindrapportage van het schoolexamen. Het is belangrijk dat je deze gegevens zorgvuldig controleert ! Na controle en ondertekening staan de gegevens van het schoolexamen vast. Deze gegevens gaan naar de onderwijsinspectie en kunnen niet meer worden gewijzigd. We wensen jullie heel veel succes met het eindexamen. Laat zien wat je waard bent!
G. van den Brink, unitleider E. van Kalmthout, teamleider L. Dilling, examensecretaris
Examens VWO 2015 – Informatie voor kandidaten
2
2.
Wat moet af zijn voordat je met het eindexamen begint.
Je mag meedoen aan het eindexamen als je het schoolexamen volledig hebt afgerond. Dat wil zeggen dat je alle toetsen, praktische opdrachten en handelingsdelen die in het PTA staan moet hebben gemaakt. Daarnaast moet je CKV en LO ten minste met de beoordeling “voldoende” hebben afgerond.
3.
Wat mag wel, wat kun je beter niet doen bij een examenzitting.
Bij een examenzitting gelden strenge regels. De belangrijkste staan hieronder. Op de laatste bladzijde van dit boekje staat een volledig overzicht.
Je mag de examenzaal alleen met de toegestane hulpmiddelen betreden. De rest moet buiten blijven. Dus jassen, tassen, etuis, boeken, agenda’s enz. houd je buiten de examenruimte.
Geen mobiele communicatieapparatuur (telefoons, horloges,……....) in de examenzaal. Ook niet als ze zijn uitgeschakeld. Pas op! Als je wel deze mobiele communicatieapparatuur bij je hebt, kun je worden uitgesloten van verdere deelname aan het examen.
Zorg dat je ruim op tijd aanwezig bent. Wacht in de centrale hal tot je toestemming krijgt de examenzaal te betreden.
Controleer altijd of je het juiste werk hebt ontvangen.
Als je klaar bent met het werk, maak je dat kenbaar aan een van de surveillanten. Na toestemming mag je de examenzaal verlaten. Het eerste uur en het laatste kwartier van een examenzitting mag je niet weg.
Het na te kijken werk doe je in de omslag en laat je op tafel liggen. Denk aan eventuele bijlagen. Op de omslag vermeld je het aantal ingeleverde uitwerkbladen, de bladen nummer je. De examenopgaven mag je niet direct meenemen. Leg ze op de tafel bij de deur. Als je je eigen opgave terug wilt hebben, zet dan je naam op de buitenkant.
Tijdens een examenzitting krijg je frisdrank of water. Als je zelf drinken of een broodje mee wilt nemen, doe je dat in doorzichtige fles of verpakking, zonder etiket. Dus geen blikjes.
Denk eraan dat het in de sportzaal vaak koeler is dan in de rest van het gebouw.
Examens VWO 2015 – Informatie voor kandidaten
3
4.
Hulpmiddelen.
De volgende hulpmiddelen zijn bij ieder centraal examen VWO toegestaan:
Schrijfmaterialen Tekenpotlood (met puntenslijper) Blauw en rood kleurpotlood Liniaal met millimeterverdeling Passer (met potloodstiftje!) Geodriehoek Vlakgum Elektronisch (niet grafisch) rekenapparaat Eendelig verklarend Nederlands woordenboek (wordt door school verstrekt)
Toegestaan wil zeggen dat er bij de vaststelling van de examens van uit kan worden gegaan dat de kandidaat over genoemde hulpmiddelen beschikt. De school zorgt voor alle papier, woordenboeken voor Nederlands, Frans, Duits en Engels, de Binas bij Natuurkunde / Scheikunde / Biologie. Grafische rekenmachine: De grafische rekenmachine is uitsluitend toegestaan bij de vakken: Wiskunde, Natuurkunde, Scheikunde, Management & Organisatie. De meest recente toegestane grafische rekenmachines zijn: (oudere types zijn toegestaan) - Casio FX-9750GII, FX-9860GII of FX-9860GII SD, CG20 - Hewlett Packard 39GII - Sharp EL 9900 - Texas Instruments 83 plus, 84 plus silver edition of 84 plus C silver edition - Texas Instruments TInSpire CX, alleen de versie zonder CAS (de TI-Nspire CAS is niet toegestaan). Denk aan reservebatterijen! Aansluiten op het lichtnet is niet toegestaan. Verder mag de kandidaat niet tegelijkertijd over meer dan één grafische rekenmachine beschikken. Ook mogen kandidaten niet samen doen met één grafische rekenmachine. Het is een kandidaat tijdens het centraal examen niet toegestaan de applicatie ZoomMath op zijn grafische rekenmachine te hebben geïnstalleerd. Deze applicatie kan worden geïnstalleerd op de grafische rekenmachines van TI (Texas Instruments) die in de Regeling toegestane hulpmiddelen zijn opgenomen, met uitzondering van de TI83. In de rekenmachine is deze applicatie te herkennen onder de naam Zoom100, Zoom200, Zoom300, Zoom400 of Zoom500”
Bosatlas: Alleen de 54e druk is toegestaan. De kandidaat zorgt zelf voor een atlas van de juiste druk (overleg indien nodig met de vakdocent) Examens VWO 2015 – Informatie voor kandidaten
4
5.
Het examenrooster VWO.
Let goed op de aanvangstijden. Het is vervelend als we je moeten bellen met de vraag waar je blijft. Als je meer dan een half uur te laat bent, mag je niet meer meedoen aan het betreffende examen. Eerste tijdvak VWO DAG Maandag 11 mei 2015
TIJD VAK 09.00 – 12.00
Dinsdag 12 mei 2015
09.00 – 12.00
Woensdag 13 mei 2015
13.30 – 16.30 Nederlands 13.30 – 16.30
Hulpmiddelen Woordenboek
Management en Organisatie 09.00 – 12.00 Kunstvak Algemeen (voor alle leerlingen met Kubv en Kudr)
Grafische Rekenmachine
13.30 – 16.30
Grafische Rekenmachine Roosterpapier cm2
Wiskunde A, B, C
Computer Afname in studiecentrum
Maandag 18 mei 2015
09.00 – 12.00 Geschiedenis
Dinsdag 19 mei 2015
09.00 – 12.00
Woensdag 20 mei 2015
09.00 – 11.30 Duits
Woordenboek
13.30 – 16.30 Biologie
Binas 5e druk
Donderdag 21 mei 2015
09.00 – 12.00 Aardrijkskunde
Bosatlas 54e druk
13.30 – 16.00 Engels
Woordenboek
Dinsdag 26 mei 2015
09.00 – 12.00
Woensdag 27 mei 2015
09.00 – 12.00
Donderdag 28 mei 2015
08.30 - 10.30 Villa Rembrandt
13.30 – 16.30 Natuurkunde
13.30 – 16.30
Binas 5e druk Grafische Rekenmachine
Economie
13.30 – 16.00 Frans 13.30 – 16.30 Scheikunde Herkansing Rekentoets
Examens VWO 2015 – Informatie voor kandidaten
Woordenboek Binas 5e druk Grafische Rekenmachine Computer
5
Tweede tijdvak VWO. DAG
TIJD
VAK
Hulpmiddelen
Dinsdag 16 juni 2015
09.00 - 12.00
Kunstvak algemeen
Zie 1e tijdvak
Woensdag 17 juni 2015
Donderdag 18 juni 2015
13.30 – 16.00 Engels
Zie 1e tijdvak
13.30 – 16.30 Nederlands Aardrijkskunde 09.00 – 12.00
Zie 1e tijdvak
13.30 – 16.00 Frans Duits 13.30 – 16.30 Geschiedenis Wiskunde A/C Natuurkunde Scheikunde 13.30 – 16.00
Zie 1e tijdvak
13.30 – 16.30 Wiskunde B Biologie Economie Management en Organisatie
Zie 1e tijdvak
Zie 1e tijdvak
Zie 1e tijdvak
Derde tijdvak VWO Het derde tijdvak is bedoeld voor leerlingen die: het examen eerst hebben kunnen voltooien in het tweede tijdvak (bijvoorbeeld door ziekte) en daarmee het eventuele herexamen afleggen in het derde tijdvak. het examen niet hebben kunnen voltooien in het eerste en tweede tijdvak en daarvoor zijn aangewezen op het derde tijdvak. De afname vindt plaats vanaf 10 augustus 2015. Beschikbaarheid tijdens de examenperiode De examenperiode loopt vanaf de start van het Centraal Eindexamen op 11 mei 2015 tot de dag waarop de uitslag van het herexamen bekend is. Dat is volgens planning op 26 juni 2015. Formeel dient elke examenkandidaat in die periode beschikbaar te zijn voor de afname van examens. We gaan er uiteraard vanuit dat de afname plaats vindt volgens het vooraf vastgestelde rooster met tijdstippen van afname. Deze roosters vind je in dit informatieboekje. Calamiteiten kunnen echter leiden tot uitstel of hernieuwde afname van een examen. In zo'n uitzonderlijk geval dient elke kandidaat beschikbaar te zijn.
Examens VWO 2015 – Informatie voor kandidaten
6
6.
Wat gebeurt er met jouw examenwerk.
Jouw werk wordt door twee examinatoren nagekeken: je eigen docent en een tweede corrector van een andere school. Ze kijken het werk na volgens een correctiemodel. Het correctiemodel kunt je na afloop van het examen o.a. vinden op mijneindexamen.nl Het aantal punten dat je hebt gehaald, wordt door de administratie verwerkt. Op de dag van de uitslag krijgt de school van het CITO de norm. De computer berekent vervolgens per vak je eindcijfer. Pas dan kan worden bepaald of je geslaagd bent. 7.
Berekening eindcijfer.
Het eindcijfer voor een vak, waarin je centraal eindexamen doet, wordt bepaald door het gemiddelde te nemen van het cijfer voor het schoolexamen en het cijfer voor het centraal eindexamen. Het gemiddelde wordt afgerond op de eerste decimaal. Is dat een 4 of lager, dan wordt naar beneden afgerond. Als het eerste cijfer achter de komma een 5 of hoger is, wordt naar boven afgerond. Voorbeeld:
8.
schoolexamen: 6,4 en centraal eindexamen: 4,5. gemiddeld is dat 5,45, afgerond eindcijfer 5. schoolexamen: 6,4 en centraal eindexamen: 4,6. gemiddeld is dat 5,50, afgerond eindcijfer 6. De rekentoets
Om te kunnen slagen voor het eindexamen moet elke kandidaat de rekentoets hebben afgelegd. Het behaalde resultaat is niet van invloed op de uitslag van het examen. De school ontvangt eind april de resultaten van de in maart afgenomen rekentoets. Deze resultaten zijn op of kort na 22 april in te zien in Magister Er is nog de mogelijkheid deel te nemen aan een herkansingsronde. Deze herkansing vindt plaats op donderdag 28 mei om 8.30 uur in Villa Rembrandt. Deelname aan deze herkansing is niet verplicht, tenzij je de toets nog niet gemaakt hebt! De inschrijving vindt plaats via It's Learning.
Examens VWO 2015 – Informatie voor kandidaten
7
9.
Combinatiecijfer.
Bij de bepaling van de uitslag van het examen worden de cijfers (dat zijn de afgeronde hele cijfers) van Maatschappijleer, ANW en het Profielwerkstuk rekenkundig gemiddeld in het zogenaamde combinatiecijfer. Alleen het combinatiecijfer weegt mee bij de uitslagbepaling. De cijfers voor Maatschappijleer, ANW en het Profielwerkstuk worden, samen met het combinatiecijfer, wel op de cijferlijst vermeld. Om te kunnen slagen mogen de afzonderlijke cijfers voor Maatschappijleer, ANW en het Profielwerkstuk niet lager zijn dan 4. (zie verder 10. De Slaag-zak-regeling) Een voorbeeld: Cijfer Maatschappijleer Cijfer ANW Cijfer Profielwerkstuk Combinatiecijfer =
: : :
6 7 7
677 6,7 3
Dit wordt dan afgerond naar het cijfer 7
Examens VWO 2015 – Informatie voor kandidaten
8
10.
De slaag-zak-regeling.
Bij de bepaling van de uitslag wordt het gemiddelde van de gehele eindcijfers van Maatschappijleer, ANW en het Profielwerkstuk aangemerkt als het eindcijfer van één vak, het zogenaamde combinatiecijfer. (zie 9. Combinatiecijfer) Alleen het combinatiecijfer weegt mee bij de uitslagbepaling. De cijfers voor Maatschappijleer, ANW en het Profielwerkstuk worden, samen met het combinatiecijfer, wel op de cijferlijst vermeld. In onderstaand schema zie je aan welke voorwaarden je moet voldoen om te slagen voor je eindexamen:
1
• De gemiddelde score voor het centraal examen is minimaal 5,5. Dit bereken je door al je centraal examencijfers bij elkaar op te tellen en vervolgens te delen door het aantal vakken waarin je centraal examen hebt gedaan. Met een gemiddelde van 5,49 ben je gezakt.
2
• Voor de vakken Nederlands, Engels en Wiskunde heb je maximaal één keer het eindcijfer 5 en de rest is 6 of hoger.
3
• Voor Lichamelijke Opvoeding en CKV heb je een "voldoende" of "goed" gescoord.
4
• Je eindcijfers (het gemiddelde van schoolexamen en centraalexamen) voldoen aan de volgende eisen: • Alle eindcijfers zijn 6 of hoger. • OF één eindcijfer is een 5 en alle andere eindcijfers zijn 6 of hoger. • OF één eindcijfer is een 4 en de andere eindcijfers zijn 6 of hoger en het gemiddelde van de gehele eindcijfers is minimaal 6,0 • OF twee eindcijfers zijn 5 en de andere eindcijfers zijn 6 of hoger en het gemiddelde van de gehele eindcijfers is minimaal 6,0 • OF één eindcijfer is 4 en één eindcijfer is 5 en de andere eindcijfers zijn 6 of hoger en het gemiddelde van de gehele eindcijfers is minimaal 6,0 • Een eindcijfer 3 of lager is niet toegestaan, ook niet bij de samenstellende onderdelen van het combinatiecijfer!
Conclusie
Als je voldoet aan zowel voorwaarde 1, 2, 3 en 4 en je hebt de rekentoets afgelegd ben je geslaagd.
Examens VWO 2015 – Informatie voor kandidaten
9
11.
De uitslag van het Eerste-Tijdvak-Examen.
De uitslag zal op donderdag 11 juni bekend zijn. Het heeft geen zin voor die datum te informeren. De uitslag is voorlopig. De bekendmaking van de uitslag gebeurt als volgt: Alle kandidaten worden tussen 14.00 en 15.30 uur telefonisch op de hoogte gebracht van de uitslag. Zorg ervoor dat je in die tijd telefonisch bereikbaar bent en dat je telefoonnummer bij de administratie bekend is. Alle geslaagde kandidaten worden op donderdag 11 juni om 16.30 uur op school verwacht om hun voorlopige cijferlijst in ontvangst te nemen. De voorlopige cijferlijst heb je nodig voor je vervolgopleiding. Ook wordt bekend gemaakt hoe je je moet opgeven als je wilt herkansen. Kandidaten die voorlopig afgewezen zijn, melden zich op vrijdag 12 juni tussen 10.00 en 11.00 uur bij de unitleider / examensecretaris om hun voorlopige cijferlijst op te halen en de verdere gang van zaken met betrekking tot het herexamen te bespreken.
12.
Herexamen.
Iedere kandidaat heeft het recht deel te nemen aan de herkansing voor één vak. Ben je al geslaagd, dan kan je via de herkansing niet alsnog zakken. Het hoogste cijfer komt op je cijferlijst. Ben je voorlopig afgewezen, dan kan je via de herkansing alsnog slagen. Op de dag na de uitslag moet je doorgeven of je aan de herkansing wilt deelnemen. De herkansingen voor VWO vinden plaats van 16 t/m 18 juni 2015 (zie 5. Examenrooster VWO)
13.
De uitslag van het Tweede-Tijdvak-Examen.
Deze zal op vrijdag 26 juni bekend zijn. Alle kandidaten worden gebeld over de uitslag.
14.
Informatiebronnen
Vanaf dit schooljaar krijgen eindexamenkandidaten informatie via mijneindexamen.nl. Deze mobiele website/web-app biedt op maat informatie aan over het centraal examen. Voorbeelden hiervan zijn het gepersonaliseerde examenrooster, te gebruiken hulpmiddelen en correctiemodellen na afname. Ook algemene info, regels en tips zijn in de app te vinden. Je kunt informatie en oefenexamens vinden op o.a. de volgende websites: www.examen.nl www.cito.nl www.examenblad.nl
Examens VWO 2015 – Informatie voor kandidaten
10
15.
Belangrijke data.
11 mei 28 mei 29 mei 11 juni 16 t/m 19 juni 26 juni 1 juli 8 juli
Aanvang examens Herkansing rekentoets Examenbal Uitslag examens HAVO, VWO Herexamens HAVO, VWO (VWO t/m18 juni) Uitslag herexamens HAVO, VWO Diploma-uitreiking VWO (16.30 uur) Inleveren boeken en kluissleutel
Examens VWO 2015 – Informatie voor kandidaten
11
16.
Regels voor examenzittingen.
a.
De kandidaten zijn 15 minuten voor de aanvang van het examen op school en betreden na toestemming de examenruimte. Kandidaten die te laat zijn, melden zich bij de voorzitter van de examencommissie (R.B. de Grunt) of, bij diens afwezigheid, bij de secretaris (P. Ham / L. Dilling) Kandidaten die een half uur of meer te laat komen, kunnen niet meer aan de desbetreffende examenzitting deelnemen. De kandidaat betreedt de examenzaal uitsluitend met de voor het betreffende examen toegestane hulpmiddelen. Tassen, boeken, etuis, agenda's, enz. mogen niet meegenomen worden in de examenruimte. Ook het meenemen van mobiele communicatieapparatuur is niet toegestaan. Papier (ook kladpapier) wordt door de school verstrekt. De kandidaten moeten ballpoints e.d. zelf meenemen. Al het werk moet met blauwe of zwarte pen gemaakt worden. Dus niet met potlood! Het gebruik van correctielak o.i.d. is niet toegestaan. Als je een fout hebt gemaakt, dan streep je die netjes door. De beantwoording van gesloten vragen gebeurt door achter het nummer van de vraag een hoofdletter te plaatsen, verder niets. De antwoorden van zowel de open als de gesloten vragen worden op hetzelfde papier gemaakt. Werk gemaakt op kladpapier wordt niet aanvaard. Controleer voor je begint of je het juiste werk hebt ontvangen, vul vervolgens alle gegevens in en ga na gegeven toestemming aan het werk. Tijdens de zitting verlaat niemand de examenruimte, anders dan met toestemming van de surveillanten. Fraude, of een poging daartoe, leidt onherroepelijk tot uitsluiting van het examen. Het stellen van vragen over het examenwerk is niet toegestaan. Een zitting mag na het eerste uur en voor het laatste kwartier verlaten worden. Heb je het werk af en nagekeken, laat dan via het opsteken van je vinger weten dat je de examenruimte wilt verlaten. Het na te kijken werk doe je in de omslag en laat je op tafel liggen. Denk aan eventuele bijlagen. Op de omslag vermeld je het aantal ingeleverde uitwerkbladen, de bladen nummer je. Na toestemming van de surveillant verlaat je de examenzaal. De examenopgaven mag je niet direct meenemen. Leg ze op de tafel bij de deur. Als je je eigen opgave terug wilt hebben, zet dan je naam op de buitenkant. Kandidaten, die vóór de sluiting van de zitting de examenruimte mogen verlaten, zorgen ervoor dat de overige kandidaten ongestoord door kunnen werken.
b.
c. d.
e. f. g. h. i.
j. k. l. m. n.
o.
p.
Examens VWO 2015 – Informatie voor kandidaten
12
17.
Tips m.b.t. voeding in de examenperiode (tips van de sectie biologie)
Hoofdmaaltijden: Sla geen hoofdmaaltijd (ontbijt, lunch, diner) over: zo houd je genoeg energie. Een volle maag studeert niet graag: Zorg dat je uiterst een half uur vóór het examen klaar bent met de maaltijd. Je zenuwstelsel regelt na een maaltijd dat er meer bloed gaat naar de spijsverteringsorganen en juist minder naar je hersenen. ’s Avonds heet dat de ‘after dinner dip’, maar na ontbijt en lunch heb je hetzelfde effect. Het is dus ook maar de vraag of je tijdens je examen boterhammen moet gaan eten. Deze moeten verteerd worden. Er moet dan weer extra bloed naar het spijsverteringskanaal en er blijft dan dus minder bloed over voor de hersenen. Het helpt om de maaltijd voor een examen te laten bestaan uit volkoren producten zoals volkoren brood of havermout. Gebruik eiwitrijke ontbijtproducten zoals kaas, ei en vleeswaren. De glucose komt dan langzamer in je bloed en dan hou je langer een verzadigd gevoel. Vitaminepillen: het is niet bewezen dat je er beter door gaat presteren Eet genoeg groente en fruit: dan krijg je veel vitamines en mineralen binnen Te veel eten: slecht voor je concentratie (en je gewicht). Vooral als je ’s avonds veel eet, kan dat slecht zijn voor je nachtrust. Lijnen tijdens de examenperiode: Je kunt je dan minder goed concentreren. Er zijn onderzoeken gedaan waaruit blijkt dat mensen die stevig lijnen tijdens de examenperiode, een achteruitgang vertonen in hun concentratie die overeenkomt met het drinken van 2 alcoholische drankjes vlak voor een examen. Drinken: Drink 1,5 liter vocht (vooral water, thee) per dag: goed voor je concentratie. Een flesje water meenemen als het warm is tijdens je examen kan geen kwaad. Maar drink niet teveel. Een volle blaas is een afleider van jewelste. Energiedrankjes: Teveel ervan kan zelfs negatief werken (bijv. slapeloosheid) Het hele examen door energiedrank drinken helpt zeker niet. Je krijgt dan zoveel suiker en meestal cafeïne binnen dat je je niet meer kunt concentreren. Om de laatste drie kwartier door te komen kan het nog wel eens helpen. Zorg dat je weet wat deze drankjes met je doen, voordat je ze gaat gebruiken. ’s Avonds laat alcohol of cafeïnerijke dranken drinken, zoals koffie, cola of energiedrankjes kan slecht zijn voor je nachtrust.
Examens VWO 2015 – Informatie voor kandidaten
13
En verder: Neem voldoende pauze: zo kun je jezelf opladen en meteen de tijd nemen om goed te eten. Wie niet pauzeert, kan tijdens het studeren vaak zonder het te merken te veel eten. Anderen die niet pauzeren vergeten te eten en die komen dan energie te kort.
Examens VWO 2015 – Informatie voor kandidaten
14