Evaluatie van 10 jaar politiehervorming: Terugkijken in het verleden en vooruitkijken in de toekomst
Evaluatie van 10 jaar politiehervorming: Terugkijken in het verleden en vooruitkijken in de toekomst
W. Bruggeman, E. Devroe & M. Easton (eds.)
Maklu Antwerpen/Apeldoorn
Panopticon Libri nr. 4 Eerder verschenen: Nr. 1 – Van pionier naar onmisbaar. 30 jaar Panopticon (2009) Nr. 2 – Hoe punitief is België? (2010) Nr. 3 – Criminografische ontwikkelingen: van (victim)-survey tot penitentiaire statistiek (2010)
W. Bruggeman / E. Devroe / M. Easton (eds.) Evaluatie van 10 jaar politiehervorming: Terugkijken in het verleden en vooruitkijken in de toekomst Antwerpen-Apeldoorn Maklu 2010
286 pag. – 24 x 16 cm ISBN 978-90-466-0356-7 D/2010/1997/44 NUR 824
© 2010 Maklu-Uitgevers en de auteurs Alle rechten voorbehouden. Behoudens uitdrukkelijk bij wet bepaalde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, op welke wijze ook, zonder de uitdrukkelijke voorafgaande en schriftelijke toestemming van de auteur en van de uitgever. Hoewel bij de realisatie van deze uitgave een zo groot mogelijke nauwkeurigheid en correctheid werd nagestreefd, kan voor de aanwezigheid van eventuele (druk)fouten, onvolkomen- en onvolledigheden niet worden ingestaan en aanvaarden noch de auteurs, noch de uitgever hiervoor enige aansprakelijkheid. Maklu-Uitgevers Somersstraat 13/15, 2018 Antwerpen (België), www.maklu.be,
[email protected] Koninginnelaan 96, 7315 EB Apeldoorn (Nederland), www.maklu.nl,
[email protected]
Inhoud I. Het verleden 1. Evaluatierapport 10 jaar politiehervorming
11
2. Evaluatierapport 10 jaar politiehervorming: een nabeschouwing
91
Willy Bruggeman 3. Tien jaar politiehervorming: een proeve tot evaluatie van de evaluatie
115
Brice De Ruyver II. De toekomst IIa. Het academisch debat 1. De verhouding politie en wetenschappelijk onderzoek – Kritische evaluatie van 25 jaar politieonderzoek in Europa en de Angelsaksische wereld
131
Paul Ponsaers 2. Het academisch wederwoord
151
Elke Devroe 3. Politieonderzoek in het vizier: reflecties vanuit het Centrum voor Politiestudies
195
Marleen Easton 4. Reacties vanuit Nederland (1) De toekomst van het politieonderzoek
211
Kees Van der Vijver (2) Integratie van de politie in wijken, professionele netwerken en lokaal bestuur in Nederland
229
Ries Straver, Ronald Ulrich, Ivo van Duijneveldt & Lodewijk Gunther Moor IIb. Het politieel debat 1. Visie vanuit de federale politie – Een toekomstvisie voor de politie: een politie in beweging in een geïntegreerd kader
241
F. Koekelberg 2. Visie vanuit de lokale politie – De evaluatie geëvalueerd: “werven” voor de lokale politie
247
D. Van Nuffel IIc. Het politiek debat 1. De visie van de minister van Justitie
261
Stefaan De Clerck Maklu
5
Inhoud
2. De visie van de minister van Binnenlandse Zaken
269
A. Van Turtelboom 3. Het afsluitend debat op de slotdag van de reeks
273
Annelies De Schrijver en Jeroen Maesschalck Conclusie. Kijken naar de toekomst van de politie W. Bruggeman, M. Easton, E. Devroe, P. Ponsaers
281
Het academische, politiële en politieke debat over de evaluatie van 10 jaar politiehervorming Editoriaal Nooitvoorheen werd,sindsdeBelgischeonafhankelij kheid,zo drastisch ingegrepen op structuuren de organisatie van de politiediensten als 10 j aargeleden.Hetis en blij ftéén van degrootstebestuurskundigehervorm ingen in onsland.Devraag isen blij ftuiteraard cruciaal in welkem atedezepolitiehervorm ing geslaagd is. Anno 2009 ligthetevaluatierapportdatin deze readeralseerste bij drage wordtgepresenteerd,tertafel.Ditrapportwerd opgesteld doordeFederalepolitieraad op verzoek van dem inistersvan Binnenlandsezaken en van Justitie.Op 06j uni2008ontving de Federale Politieraad de volgende opdrachtin een schrij ven vanwege de m inister van BinnenlandseZaken: “De wet op de geïntegreerde politie is inmiddels bijna 10 jaar oud. De politiehervorming was een bijzonder grootschalige operatie, die in een korte tijdspanne werd doorgevoerd en die de voorbije jaren ook voortdurend werd bijgestuurd. Inmiddels mogen we stellen dat deze operatie geslaagd is en dat de werking van de politiediensten er in ons land globaal genomen sterk op vooruit is gegaan. Precies tien jaar na het Octopusakkoord lijkt het echter aangewezen om een globale evaluatie van deze hervorming op te maken. We mogen namelijk niet berusten in zelfgenoegzaamheid, maar moeten ons blijvend de vraag durven stellen waar het beter kan en anders moet. Ook vanuit het parlement (onder andere bij de bespreking van de beleidsnota’s) werd me de vraag naar zulke globale evaluatie gesteld. Ik denk dat de Federale Politieraad, die naast de politiediensten zelf alle actoren verenigt die de politie aansturen, de aangewezen instantie is om zulke evaluatie te maken. Ik zou daarom willen vragen om in de Federale Politieraad deze oefening de komende maanden te willen maken. Uiteraard kunt u zich hiervoor al beroepen op andere rapporten, en ik denk in het bijzonder aan de drie rapporten, die de Commissie ter begeleiding van de politiehervorming op lokaal niveau de voorbije jaren maakte. Het lijkt mij belangrijk om ook de lokale autoriteiten, via de adviesraad van de burgemeesters, bij deze evaluatie te betrekken. Alleszins is het de bedoeling om uw evaluatie in het najaar, samen met uw raad, in het parlement te kunnen bespreken, om hier vervolgens beleidsmatig de nodige conclusies uit te kunnen trekken.” Deze opdracht werd tot een einde gebracht. In een eerste bijdrage wordt het evaluatierapport zelf in zijn geheel gepubliceerd. Een eerste vraag die vrij snel opkomt gaat niet zozeer over de uitkomst van dit rapport, maar eerder over de legitimiteit van de inhoud van het rapport dat uiteindelijk toch door een aantal ‘belanghebbenden’ werd opgemaakt. Zowel het tijdschrift Panopticon als de Cahiers Politiestudies werden onmiddellijk en enthousiast bereid gevonden om te zoeken naar een breder draagvlak voor dit debat. In de schoot van de academische wereld werden een aantal congressen georganiseerd
Maklu
7
H e t a c a d e m is c h e , p o l it ië l e e n p o l it ie k e d e b a t o v e r d e e v a l u a t ie v a n 1 0 ja a r p o l it ie h e r v o r m in g
in nauwe sam enwerking m etde Associatie UniversiteitGent,de Vrij e Universiteit Brussel/Université Libre de Bruxelles,de Katholieke UniversiteitLeuven,hetCentrum voor Politiestudies en hetCentre d’Etudes sur la Police.Deze betekenisvolle realisatie getuigtnietalleen van de ruim e interesse die erleeftvoorhetonderwerp, m aarsluitvooral aan bijdebereidheid om m ultidisciplinairdezeevaluatiekritisch te doorgronden.Ook hetParlem ent,datondertussen via de Com m issie Binnenlandse zaken (Kam eren Senaat)kennisheeftgenom en van hetrapporten debatten aanving waarbijinhoud en conclusieswerden besproken,kon ditinitiatiefalleen m aartoej uichen.Na destartdag ‘evaluatiepolitiehervorm ing’op 2 j uli2009 in hetBrusselsparlem ent,werden achtereenvolgenssem inariesgeorganiseerd op 16septem ber2009op deVUB/ULB teBrussel,op 29oktober2009aan deAssociatieUniversiteitGenten op 8decem ber2009doorLINC teLeuven.Dezereekswerd op 1februari2010teBrussel afgesloten m eteen einddiscussiedag.Op dezecongresdagen werd sam en teruggeblikt naarhetverleden en werd vooral vooruitgekeken naardetoekom st.Depolitiehervorm ing bevindtzich im m ersnietin een eindfaseen heel watinitiatieven blij ven noodzakelij k.Om die reden wordtin deze reader,naasteen blik op hetverleden,vooral aandachtgeschonken aan detoekom stvan deBelgischepolitie.Dezereaderverenigt zowel auteursvanuitacadem ische hoek (eerste gedeelte)alspractici(politiechefsen politici) (tweede gedeelte). Er wordt door de auteurs gereflecteerd over verleden en toekom st. Dezereaderkan worden opgedeeld in tweegrotedelen:(1)hetverleden en (2)detoekom st.Hettweedegedeeltewordtop zij n beurtdan weeringedeeld in een (a)academ isch debat,(b)een politieel debaten (3)een politiek debat. Een eerste gedeelte,het verleden,groepeert3 bij dragen.De eerste bij drage betrefthet rapportzelf.In een tweedebij drage“Evaluatie 10 jaar politiehervorming: een nabeschouwing” schetstWilly Bruggeman,voorzittervan deFederalepolitieraad deoverheidsbeslissingen dieop basisvan ditrapportwerden genom en.Een derdebij drage“Tien jaar politiehervorming: een proeve tot evaluatie van de evaluatie” van Brice De Ruyver, hoogleraarverbonden aan deuniversiteitGent,geefteen aantal pertinenteopm erkingen bijhetrapportaangevuld m etwaardevollebeschouwingen. In een tweedegedeeltewordtde toekomst vanuitverschillendeperspectieven bekeken. Erwordtin volgordeaandachtbesteed aan het(a)academ ische,(b)politiëleen (c)politiekedebat. Eersten vooral kom en een aantal academ iciaan hetwoord.In een eerstebij dragein ditgedeelte“De verhouding politie – wetenschappelijk onderzoek. Een kritische evaluatie van 25 jaar politieonderzoek in Europa en de Angelsaksische wereld” wordtdoorPaul Ponsaers, hoogleraar verbonden aan de Universiteit Gent, het bilan opgemaakt van 25 jaar politieonderzoek in Europa en in de Angelsaksische wereld.Hijzoom tdaarbijin op een aantal heikele punten zoals de inbedding van onderzoek (structurering, financiering,..)en deaard ervan (disciplineen gehanteerdem ethodes).Ook wordtin ditoverzichtonderzochtwelkethem a’saan bod kom en in politieonderzoek en welkeworden onderbelicht.In zij n bij drage bepleitPonsaershetoverstij gen van wetenschappelij k en disciplinairethnocentrism e.
8
Maklu
Het academische, politiële en politieke debat over de evaluatie van 10 jaar politiehervorming
VervolgensbrengtElke Devroe,HoofdredacteurvandeCahiersPolitiestudies,inhaar bij drage“Een academisch wederwoord”om standig verslag uitoverdedrieacadem ische sem inarsdietussen 2j uli2009en 1februari2010hebben plaatsgevonden.Deverschillende form ulesdie op deze academ ische sem inarieswerden gehanteerd kom en aan bod en dethem a’sem inariebinnen politieonderzoek diewerden besproken.Tenslotte wordtaandachtbesteed aan deknelpunten binnen hetbestaand wetenschappelij k onderzoeksdispositiefen deklooftussen wetenschap en politiebeleid en –praktij k. Marleen Easton,docente verbonden aan de Hogeschool Gent,sluithetacadem isch debatvoorBelgiëafin haarbij drage“Politieonderzoek in het vizier. Reflecties vanuit het Centrum voor Politiestudies”. Zij reflecteert kritisch over gerealiseerde (onderzoeks)projecten in de schoot van het CPS sinds 2005. Als voorzitster van het toenmalig Academ isch Platform in deschootvan hetCPSm aarvooral alslid van deRaad van Bestuur m aaktEaston een concluderendebeschouwing overderol van hetCPSin hetpolitieonderzoek van m orgen in België/Vlaanderen. In een gedeelte wordt tevens een reflexie vanuit Nederland gepresenteerd.In zij n bij drage“De toekomst van het politieonderzoek”reiktKees van der Vijver,em eritushoogleraarpolitiestudies aan de Universiteitvan Twente,ons vanuiteen historische terugblik een aantal handvaten voorde ontwikkeling van hetpolitieonderzoek in de toekom st.Vanuitdevaststellingdatpolitieonderzoek zondertwij fel van groteinvloed isgeweestop deontwikkelingen van depolitie,voorzietVan derVij verin een kader voorwetenschappelij keprogram m ering diepraktisch bruikbaarisvoordetoekom st. Een tweedebij dragein ditNederlandsegedeelte“Integratie van de politie in wijken, professionele netwerken en lokaal bestuur in Nederland” van Ries Straver (verbonden aan de Politieacadem ie),Ronald Ulrich & Ivo van Duijneveldt (beide verbonden aan Andersson ElffersFelixteUtrecht)en Lodewijk Gunther Moor (verbonden aan deStichting Maatschappij ,Veiligheid en Politiein Dordrecht)brengteen aantal concreteontwikkelingen in kaartdiedevraag naardehuidigem aatschappelij keintegratievan de Nederlandsepolitierelevantm aken.Deresultaten van concreetem pirisch onderzoek worden geschetstop basiswaarvan auteursoverdeze integratie uitspraken kunnen doen.Deauteurssluiten afm eteen reeksconcreteaanbevelingen voordepolitiepraktij k. Een tweedegedeelte(b)m aaktruim tevoorhetpolitieel debat,en presenteertbij dragen vanuit de politie zelf,en ditzowel vanuitdefederalealsvanuitdelokalepolitie. Fernand Koekelberg, Com m issarisGeneraal van deFederalePolitie,trektin zij n bij drage“Een toekomstvisie voor de federale politie: een politie in beweging in een geïntegreerd kader”hetpolitieel debatop gang.Bewustvan hetfeitdathijin ditdebatzowel rechter alspartijwasin zij n betrokkenheid bijde totstandkom ing van hetevaluatierapport, werpthijeen zo obj ectiefm ogelij keblik op detoekom stvan depolitie.Vanuitzij n ervaring alskorpschefen m ethetnodige realism e bepleithijde geïntegreerdheid van hethuidigepolitiebestel,een aandachtspuntvoordetoekom st. Devolgendebij dragekom tvanuitdelokalepolitie.Dirk Van Nuffel,voorzittervan deVasteCom m issievan deLokalePolitie,trektin zij n bij drage“De evaluatie geëvalueerd: “werven” voor de lokale politie” hetdebat,gevoerd in de schootvan de Federale Maklu
9
Het academische, politiële en politieke debat over de evaluatie van 10 jaar politiehervorming
politieraad naar aanleiding van de evaluatie, open naar een debat over de bredere politiefunctie in onze hedendaagse samenleving. Voor Van Nuffel is daarover een voortdurende kritische reflectie vereist vanuit een dialoog tussen beleidsmakers, politiemensen en wetenschappers. Deze laatste noemt hij “paardenfluisteraars” omdat ze effectief dingen in beweging kunnen zetten. Van Nuffel bepleit dan ook een vermaatschappelijking van het Belgische politieonderzoek. Voor het (c) politieke debat tenslotte worden de visies van de voormalige voogdijministers en de neerslag van het politieke debat op de slotdag van 1 februari 2010 in de kijker geplaatst. Zowel de toenmalige minister van Binnenlandse Zaken Annemie Turtelboom en de toenmalige minister van Justitie Stefaan Declerck geven achtereenvolgens hun politieke visie op de evaluatie van de politiehervorming en breken elk op hun manier een lans voor de toekomst. Annelies De Schrijver, doctoraatsbursaal aan de Katholieke Universiteit Leuven en Jeroen Maesschalck, hoofddocent aan de Katholieke Universiteit Leuven, brengen aansluitend verslag uit over het politieke debat dat op de slotdag op 1 februari 2010 werd gevoerd. Thema’s die daarbij op tafel lagen zijn de politiecapaciteit en –structuur, het politiestatuut, de inspectie en controle, de financiering van de lokale politie en de wijkwerking. De gebundelde bijdragen uit België en Nederland bieden in hun totaliteit een zeer gevarieerde inzage in het academische, politiële en politieke debat en dit zowel over verleden, heden als toekomst. In de concluderende bijdrage “Conclusie: kijken naar de toekomst van de politie” van Bruggeman, Easton, Devroe & Ponsaers staan de interacties tussen de politieke, politiële en academische wereld centraal. De bruggen die hier geslagen worden impliceren dan ook een blijvende uitnodiging aan alle betrokkenen om in de toekomst op deze weg verder te gaan. De editoren: Willy Bruggeman Elke Devroe Marleen Easton
10
Maklu
