Europa wil grondstoffenzekerheid

afvalforum jaargang 17 • maart 2013

1

English summary included

Europa wil grondstoffenzekerheid Oudpapier: van rondom de kerk naar internationale markt Nieuw verpakkingenakkoord beoogt rust en vrijheid Open standaard verlicht administratieve lasten

kort nieuws EDERLANDS AFVAL IN N CIJFERS GEPUBLICEERD Recent heeft de overheid het rapport ‘Nederlands afval in cijfers, gegevens 2006 – 2010’ gepubliceerd. De zevende editie van de rapportage maakt duidelijk dat recycling licht is afgenomen van 79% in 2007 tot 78% in 2010. Energieterugwinning is sinds 2006 gestaag toegenomen, met een sterke stijging in 2010 tot 10%. De totale hoeveelheid afval is in Nederland van 2006 tot en met 2008 toegenomen van 61 Mton tot 62,6 Mton. Daarna is dit afgenomen tot een totaal van 59,9 Mton in 2010. Bijna de helft van de 8,8 miljoen kilogram consumentenafval is in 2010 gerecycled. Dit is al enkele jaren redelijk stabiel. Door uitbreiding van de capaciteit van afvalenergiecentrales (AEC’s) is het verbranden van afval toegenomen tot en met 2009. In 2010 is het sterk afgenomen. Dit komt omdat AEC’s in 2010 de status nuttige toepassing hebben gekregen, waardoor de verwerking niet meer verbranden is maar energieterugwinning. Het storten van afval blijft dalen van 4,3% in 2006 naar 2,3% in 2010. Bij vaststellen van het Landelijke afvalbeheerplan (LAP) in 2003 is afgesproken dat het ministerie van Infrastructuur en Milieu de voortgang van de uitvoering van het beleid volgt. In het rapport staan de productie en verwerking van Nederlands afval, de thermische verwerking van afvalstoffen, het storten en de in- en uitvoer van afval. De verwerking is opgenomen volgens de indeling van de Europese Kaderrichtlijn afvalstoffen. De rapportage is te vinden op www.lap2.nl

A FVALBAKKEN MET REISINFORMATIE EN NIEUWS In Londen city staan afvalbakken in de vorm van levensgrote iPhones. De afvalbakken geven voorbijgangers reisinformatie en het laatste nieuws. Er zijn inmiddels bijna honderd van deze bakken geplaatst in de binnenstad. De gemeente wil hiermee iets doen aan de krantenvervuiling in de stad en werken aan het behalen van de Europese recyclingdoelstellingen. De bakken kosten 35.000 euro per stuk. De ‘techno-pods’, zoals ze in Londen worden genoemd, zijn gemaakt van plexiglas en hebben aan beide kanten een beeldscherm. Een team van journalisten verzorgt het nieuws. Ze kunnen ook worden gebruikt als informatiepanelen in geval van

nood. De ‘pods’ worden ook gebruikt voor reclame-uitingen. Zo leveren ze geld op. Stichtingen en goede doelen mogen gratis adverteren. Andere inkomstenbronnen worden nog verkend: sponsos, uitgevers, filmproducenten, en telecombedrijven voor dataconnectie.

D ALING INZAMELING E-WASTE Voor het eerst sinds de start van het inzamelsysteem is minder e-waste, afgedankte elektrische apparaten en kapotte energiezuinige lampen, ingezameld dan in het voorgaande jaar. Wecycle heeft vorig jaar 121 miljoen kilo e-waste ingezameld tegen 128 miljoen kilo in 2011. Hiernaast heeft Wecycle in 2012 bijna 18 miljoen kilo e-waste geregistreerd. Inclusief registratie rapporteert Wecycle over vorig jaar meer dan 8 kilo e-waste per inwoner. De doelstelling is 4 kilo per inwoner. De daling is met name merkbaar bij het ingezamelde volume ICT-apparatuur, dat met bijna 15 procent is gedaald naar 15,5 miljoen kilo. De inzameling van alle andere elektrische apparaten is met 4 procent gedaald tot 102,3 miljoen kilo. 3,4 miljoen

kilo energiezuinige verlichtingsapparatuur is ingezameld. De inzameling van spaarlampen en tl-buizen is teruggelopen, maar dit is gecompenseerd doordat 2 procent meer armaturen zijn ingezameld. Er zijn diverse oorzaken voor de daling van het aantal kilo’s ingezameld e-waste. De verkoop van nieuwe apparaten is in 2012 teruggevallen waardoor minder is afgedankt. Dit betreft niet alleen zwaardere apparaten als groot witgoed (koelkasten, wasmachines, vaatwassers), maar ook bruingoed (TV’s, audio/videoapparaten) en ICT-apparatuur. Ook neemt de inzameling van zware TV’s en monitoren met een beeldbuis af, omdat veel consumenten inmiddels platte schermen in huis hebben.

G REEN DEAL SCOOTERRECYCLING Staatssecretaris Wilma Mansveld (Infrastructuur en Milieu) en de stichting Scooter Recycling Nederland (SRN) hebben begin maart een Green Deal Scooterrecycling gesloten. Deze moet het voor bedrijven eenvoudiger en aantrekkelijker maken om onderdelen van afgedankte bromen snorfietsen milieuverantwoord te recyclen. In de Green Deal zegt het Rijk

2

afvalforum maart 2013

toe wet- en regelgeving te vereenvoudigen zodat bedrijven die bromen snorfietsen willen demonteren met minder administratieve lasten worden geconfronteerd. Door de toename van het aantal bromen snorfietsen in Nederland en de daarmee samenhangende groei van het aantal afgedankte voertuigen werkt SRN sinds 2011 aan een landelijk dekkend

netwerk van bedrijven. Het gaat hier om bedrijven waar particulieren hun oude bromen snorfietsen kunnen inleveren en bedrijven die oude voertuigen bij de inzamelpunten ophalen om deze te ontdoen van alle milieubelastende vloeistoffen en materialen. Ook zijn er bedrijven die het restproduct in de recycling brengen.

Colofon afvalforum maart 2013 jaargang 17 nummer 1 verschijnt drie keer per jaar afvalforum biedt nieuws, ontwikkelingen, feiten en meningen over afval. Het behandelt zowel het beleid als de praktijk van afvalbeheer. afvalforum wordt uitgegeven door de Vereniging Afvalbedrijven. De Vereniging Afvalbedrijven behartigt de belangen van afvalbedrijven die actief zijn in de gehele keten: van inzameling, recycling, hergebruik en rioleringsbeheer tot en met de verwerking van afval. De Vereniging Afvalbedrijven steunt haar leden bij de groei naar één Europese afvalmarkt en maakt zich hard voor optimale randvoorwaarden voor een milieuhygiënische en kosteneffectieve afvalverwijdering en -verwerking. Leden van de Vereniging ontvangen afvalforum gratis, evenals bestuurders, politici en ambtenaren bij overheden. hoofdredactie Vereniging Afvalbedrijven, ’s-Hertogenbosch Daniëlle van Vleuten eindredactie Addo van der Eijk, Usquert redactieadres De redactie van afvalforum is geïnteresseerd in afvalnieuws. Persberichten en ideeën voor artikelen kunt u sturen naar: Redactie afvalforum Postbus 2184, 5202 CD ’s-Hertogenbosch [email protected]

Nu de monitoring nog… U kent ze wel: taaie en ingewikkelde dossiers die veel tijd vergen en alleen via moeilijke en langdurige besluitvorming tot stand komen. Een goed voorbeeld is het Verpakkingenakkoord, dat uiteindelijk per 1 januari tot langjarige afspraken heeft geleid tussen producenten/importeurs, gemeenten en rijksoverheid. Het doel is duidelijk: beperking en beheersing van materiaalstromen, beperking van zwerfafval, verlaging van de milieudruk en dat alles in een gezond economisch kader. Duidelijk is dat hier grote belangen mee zijn gemoeid, zowel economisch als maatschappelijk, en dus ook politiek. Wij zijn blij met de nu gemaakte afspraken en, als uitvoerende partij, kijken wij uit naar een goede samenwerking met betrokken partijen. Een sterkere regierol van de gemeenten vinden wij positief, wij denken graag mee bij de verdere uitwerking van de nieuwe afspraken. Een belangrijke is de noodzakelijke monitoring die betrouwbare en beschikbare resultaten oplevert. De laatste jaren is veel tijd verspild aan discussies over de zogenoemde Certificeringsrichtlijn Verpakkingen (CRV). Wellicht een bruikbaar instrument voor het volgen van het verpakkingsafval van consumenten. Voor bedrijfsafval is het echter volstrekt ongeschikt omdat dit op een geheel andere manier wordt ingezameld. Het afval komt hier grotendeels in mengvrachten vrij. Voor een betrouwbare monitoring van bedrijfsverpakkingsafval is het veel logischer om aan te sluiten op de bestaande praktijk en de bestaande certificering (ISO 9000/14000). Kunststofverpakkingsafval vraagt bijzondere aandacht. Het is lastig te monitoren omdat het bij bedrijven gemengd met andere stromen wordt ingezameld. Hiervoor moeten kentallen worden ontwikkeld, zoals dat voor oudpapier al jaren gebruikelijk is. Dan kan er iets zinvols worden gezegd over de percentages. Bijkomend voordeel is dat de administratieve lasten voor de bedrijven niet onnodig worden verhoogd. Het is van groot belang om er samen voor te zorgen dat de monitoring leidt tot betrouwbare en bruikbare cijfers. Laten we niet vergeten dat het definitieve besluit over de afschaffing van het statiegeld in 2014 hierop gebaseerd wordt.

ir. Pieter H. Hofstra Voorzitter Vereniging Afvalbedrijven

engelse teksten Derek Middleton, Zevenaar opmaak Ontwerpburo Suggestie & illusie, Utrecht foto cover iStockphoto drukker S&B Druk, Oss abonnement € 35,- per jaar (4 nummers) Gratis voor specifieke doelgroepen Meer informatie bij Vereniging Afvalbedrijven, t. (073) 627 94 44 Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of gereproduceerd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. ISSN 1386-4378 adverteren in afvalforum afvalforum wordt verspreid naar (inter)nationale bestuurders, politici, directeuren, managers, technici en andere deskundigen in de afvalsector (controlled circulation). Meer informatie bij Recent BV, telefoon (020) 330 89 98

Inhoud 4

Nieuwe Raamovereenkomst Verpakkingen beslaat tien jaar

8

Sluiten van de papierkringloop

10 Interview met CDA-Kamerlid Agnes Mulder 12 Open standaard versnelt dataverkeer in afvalketen 15 Het MVO-kleurenpalet van: Irado 16 Mkb-stem binnen Vereniging Afvalbedrijven 18 European Innovation Partnership (EIP) Grondstoffen En verder: Korte nieuws 2, 7, 14 en 20

English summary 21

www.verenigingafvalbedrijven.nl www.wastematters.eu

NIEUWE RAAMOVEREENKOMST VERPAKKINGEN BESLAAT TIEN JAAR

Rust rond verpakkingendossier Rust en vrijheid. Dat straalt de nieuwe Raamovereenkomst Verpakkingen uit. De ondertekenaars - de rijksoverheid, de VNG en het verpakkende bedrijfsleven - willen het komende decennium een heldere koers varen. De doelen staan vast, de partijen zijn vrij hoe ze te bereiken. Afvalbedrijven krijgen meer ruimte om de monitoring in te vullen.

Akkoord zet in op minder en duurzamer verpakkingsmateriaal waarvan een groot deel wordt gerecycled (foto: iStockphoto)

DOOR ADDO VAN DER EIJK

Er ligt een nieuwe Raamovereenkomst Verpakkingen. De vorige, die in 2007 werd ondertekend, liep eind 2012 af. Al anderhalf jaar werd over de opvolger onderhandeld. Pas afgelopen december, op de valreep, gingen de gemeenten akkoord. “Er ligt een goed en evenwichtig akkoord”, stelt Cees de Mol van Otterloo, directeur van Stichting Afvalfonds Verpakkingen, die namens het verpakkende bedrijfsleven bij de onderhandelingen aanschoof. Over één punt bestond volgens hem geen discussie: de duur. “Dit akkoord beslaat tien jaar, dus tot en met 2022. Het vorige gold vijf jaar. Dat bleek te kort. Dit dossier heeft continuïteit en rust nodig. Het bereiken van de doelen, onder meer voor kunststof, vergt forse investeringen. Denk aan nieuwe ondergrondse containers en sorteerinstallaties voor kunststof zoals in Rotterdam. Tien jaar biedt voldoende langetermijnzekerheid om te investeren.” Een fundamentele verandering vindt De Mol van Otterloo de focus op het verduurzamen van verpakkingen. Het vorige akkoord sprak volgens hem enkel in de kantlijn over thema’s als preventie. “Het komende decennium willen we een forse verduurzamingsslag maken. Afgesproken is onder meer om een Kennisinstituut Duurzaam Verpakken op te richten”, zegt hij.

MEER VRIJHEID Het akkoord is ambitieus, stelt De Mol van Otterloo. Voor zowel kunststof als voor hout ligt de lat hoger. Beide doelen stijgen stapsgewijs; kunststof tot 52 procent, hout tot 45 in 2022. “Daarnaast stellen we concrete doelen, bijvoorbeeld over de dikte van verpakkingen, of over het percentage gerecycled materiaal in verpakkingen. Die doelen staan niet in het akkoord. Dat moeten de wetenschappers binnen het Kennisinstituut bepalen. De onderhandelaars zijn geen experts.” Het akkoord ademt vrijheid. Het uitgangspunt is dat de doelen helder zijn, maar dat de partijen vrij zijn om hun eigen route uit te stippelen. Gemeenten mogen bijvoorbeeld voor kunststof verpakkingen kiezen tussen bron- en nascheiding, als ze maar de kwaliteitsnormen en doelstellingen halen. Het verpakkende bedrijfsleven mag een streep trekken door het statiegeld voor grote petflessen, mits ze dit jaar voldoet aan een aantal prestatiegaranties. Volgend jaar valt hierover een besluit. Zo moet het hergebruik van huishoudelijk kunststofaf-

4


NIEUW: KENNISINSTITUUT DUURZAAM VERPAKKEN Vanaf begin dit jaar is Nederland een nieuw instituut rijker: het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken. De ambitie is niet mals. “Onze opdracht is om een bijdrage te leveren aan het verduurzamen van de verpakkingsketens”, vertelt kwartiermaker Hester Klein Lankhorst. Het instituut bekijkt de verpakkingen met een breed blikveld. “Centraal staat de ketenaanpak, waarbij we de gehele keten meenemen, dus ook het verminderen van verpakkingen en zelfs de relatie met het product.” Als voorbeeld hiervan noemt ze gesealde

HESTER KLEIN LANKHORST (KENNISINSTITUUT DUURZAAM VERPAKKEN):

‘Wij richten ons enkel op de feiten.’

val groeien naar 90 kton, moet in overleg met gemeenten bij alle supermarkten een inzamelingsbak staan en moeten nieuwe petflessen voor een kwart bestaan uit recyclaat. De Mol van Otterloo: “Ons streven is een kostenefficiënt systeem, waarmee we het hergebruikpercentage voor kunststof halen. Daarom willen we naar één systematiek, namelijk de Plastic Heroes. Met de grote petflessen voegen we veel waarde aan dit systeem toe. De inzameling van papier en karton dekt de eigen kosten. Daar hoeft geen geld bij. Dat is uiteindelijk ook het streven voor kunststof.”

komkommer, die dankzij de verpakking minder snel bederft. “De milieudruk van voedselverspilling ligt veel hoger dan van verpakkingen. Houden we daar geen rekening mee, dan gooien we het kind met het badwater weg.” Om kennis te vergaren, gaat het instituut partnerschappen aan met universiteiten. “Daar is veel kennis aanwezig, maar deze is versnipperd. Wij bundelen de kennis en dragen het over aan professionals, zowel van gemeenten als van bedrijven. Voor consumenten richten we een vraagbaak en meldpunt in. Daarnaast stellen we met wetenschappers per materiaalketen en per branche verduurzamingsplannen op met concrete doelen, waar het bedrijfsleven en waar nodig gemeenten vervolgens mee aan de slag gaan.” Het instituut is een initiatief van de rijksoverheid, de VNG en het verpakkende bedrijfsleven. Deze partijen vormen het bestuur. Er is ook een Raad van Advies, waarin onder meer de Vereniging Afvalbedrijven, ngo’s en

te maken, daalde het resultaat in één jaar naar 83 procent”, aldus Zwaveling. De monitoring draait om twee kerncijfers: de hoeveelheid van een materiaalsoort die op de markt is gebracht en de hoeveelheid die is hergebruikt. Het tweede cijfer wordt aangeleverd door gemeenten en afvalbedrijven. “Bij gemeenten loopt de monitoring goed”, zegt Zwaveling. “Gemeenten ontvangen een vergoeding voor de huishoudelijke verpakkingen die ze inzamelen. Aan de vergoeding is een rapportage gekoppeld.”

BEDRIJFSPROCESSEN MONITORING Voor afvalbedrijven is de monitoring van belang. Sinds oktober sleutelt een werkgroep monitoring, met daarin de ondertekenaars van het akkoord, aan een nieuwe opzet. “Over de monitoring was de afgelopen jaren veel te doen”, vertelt Dick Zwaveling, vanaf april de nieuwe directeur van Nedvang, de organisatie verantwoordelijk voor de monitoring. De monitoring moet betrouwbaarder, stelt Zwaveling. Al doet Nederland het volgens hem vergeleken met het buitenland best goed. “Toch moet het beter”, zegt hij. Treffend voorbeeld is de glasrecycling, die onlangs onder de norm van 90 procent belandde. “Door strenger te zijn, en geen schattingen

Cijfers over de ingezamelde bedrijfsverpakkingen komen binnen via afvalbedrijven. “Wij zijn graag bereid om gegevens aan te leveren, maar de monitoring mag niet teveel ingrijpen in onze bedrijfsprocessen”, vertelt Jan Thewissen, EHS Country manager bij Shanks. De afvalbranche is volgens hem sinds jaar en dag een belangrijke speler binnen het verpakkingendossier. “De afvalsector zorgt voor de inzameling, verwerking en monitoring van bedrijfsverpakkingen. We zijn blij dat er een overeenkomst ligt. Bij langdurige onderhandelingen is niemand gebaat.” Monitoren van bedrijfsverpakkingen is geen sinecure. Bedrijven als Shanks krijgen dagelijks grote hoeveelheden gemengde

materiaalorganisaties zitten. “Wij zijn onafhankelijk”, benadrukt Klein Lankhorst, “en richten ons enkel op de feiten. Dat is belangrijk, omdat dit dossier bol staat van de meningen.” Een zestal concrete projecten staat momenteel op stapel. Urgent is de pilot drankenkartons, die eind dit jaar moet zijn afgerond. “Wetenschappers van drie universiteiten voeren de pilot bij gemeenten uit, terwijl buitenlandse onderzoekers meekijken. De onderzoeksvraag luidt: wat zijn de kosten en de milieudrukreductie van verschillende inzamelsystemen. Uiteraard kijken we ook burgeracceptatie.” De andere projecten gaan onder meer over het terugdringen van plastic draagtasjes in het winkelkanaal, het verminderen van kunststofwikkels om geadresseerd drukwerk, en het verlagen van de milieudruk van metalen verpakkingen. “Deze projecten zijn afgesproken in de raamovereenkomst”, aldus Klein Lankhorst.

stromen binnen, waarbij de vraag of het verpakkingen of niet-verpakkingen zijn voor het afvalbedrijf niet relevant is. “Wij houden aan de poort niet bij of het verpakkingen zijn. Onze locaties krijgen bijvoorbeeld dagelijks honderden vrachten bouwen sloopafval binnen. Daar zitten verpakkingen in, maar niemand weet hoeveel. Alle bakken napluizen is ondoenlijk. Afvalbedrijven registreren inkomende en uitgaande materiaalstromen, geen verpakkingen.”

CONCERNNIVEAU Toch is het Nedvang enkel om de verpakkingscijfers te doen. Om helderheid te creëren lanceerde de organisatie eerder de Certificering Richtlijn Verpakkingsafval

»

DICK ZWAVELING (NEDVANG):

‘Voor afvalbedrijven ontstaat meer ruimte en flexibiliteit.’


5

HET AKKOORD EN DE KOSTEN De verpakkingenbelasting verdween afgelopen jaarwisseling. Nieuw is de verpakkingsheffing, een zogeheten Afvalbeheersbijdrage Verpakkingen, betaald door ondernemingen die jaarlijks 50 duizend kilogram of meer verpakkingsmateriaal op de markt brengen. “Wij heffen de bijdrage bij zo’n drieduizend producenten en importeurs. Tot voor kort deed de Belastingdienst dat”, zegt Cees de Mol van Otterloo, directeur van Stichting Afvalfonds Verpakkingen. De bedrijven treffen een lagere factuur in de bus. “Dat is positief voor ondernemers. Een groot deel van de opbrengst van de oude verpakkingenbelasting ging naar de schatkist.” De stichting betaalt ook minder uit. “De vergoedingen voor gemeenten gaan dit jaar met zo’n 10 procent omlaag. Een studie van PriceWaterhouseCoopers, uitgevoerd in opdracht van de VNG, het milieuministerie en het verpakkende bedrijfsleven, wijst uit dat gemeenten lagere kosten maakten dan dat ze aan vergoedingen ontvingen.”

(CRV) voor afvalbedrijven die aan Nedvang rapporteren. Thewissen: “Om aan de certificering te voldoen, moesten we per maand per locatie gedetailleerde cijfers over vrachten rapporteren. Wij, en met ons alle leden van de Vereniging Afvalbedrijven (VA) die gegevens moeten aanleveren, zagen er nut en noodzaak niet van in. De laatste jaren leverden we de cijfers op jaarbasis en op concernniveau aan. De gegevens haalden we uit ons landelijk registratiesysteem, waardoor we dubbeltellingen uit interne rapporten elimineren. Daar zaten ook schattingen bij, daar valt niet aan te ontkomen. We moeten niet de schijn wekken dat we de percentages tot drie cijfers achter de komma kunnen bepalen.” Thewissen heeft voorgesteld om per type

JAN THEWISSEN (SHANKS):

‘De monitoring mag niet teveel ingrijpen in onze bedrijfsprocessen.’

6


afvalstroom landelijke kengetallen vast te stellen. “Voor gangbare afvalstromen geldt dan een vast percentage verpakkingen. Voor papier bestaan dergelijke kengetallen al. Met de kengetallen kunnen we ons blijven focussen op materiaalstromen.” Het voorstel om tot kengetallen te komen is inmiddels door Nedvang overgenomen. Thewissen: “Overigens zijn de cijfers die wij aanleveren reeds bekend door de rapportages van de materiaalorganisaties, zoals PapierRecycling Nederland (PRN) en de Stichting Duurzaam Verpakkingsglas. Zou Nedvang volledig aansluiten bij de gegevensverzameling van deze organisaties, dan is onze rapportage grotendeels overbodig.”

MEER RUIMTE Zwaveling van Nedvang erkent de knelpunten, waar bedrijven in de dagelijkse monitoringpraktijk tegenaan lopen. Hij wil helderheid verschaffen. “Met de werkgroep monitoring stellen we op het ogenblik een basisdocument op, waarin we de randvoorwaarden en de definities beschrijven. We bespreken het document met de afvalsector en de materialenorganisaties. Er zijn meerdere stakeholderbijeenkomsten georganiseerd, waarbij ook de VA is aangeschoven.” Het lijkt erop dat de afvalbedrijven op hun wenken worden bediend. Besloten is onder

CEES DE MOL VAN OTTERLOO (STICHTING AFVALFONDS VERPAKKINGEN):

‘Er ligt een goed en evenwichtig akkoord.’

meer dat de bedrijven de vrijheid krijgen om de monitoring binnen hun eigen systeem in te passen. Ook hierin klinkt vrijheid als de mantra van de raamovereenkomst door. “Voor afvalbedrijven ontstaat meer ruimte en flexibiliteit, mits ze een betrouwbare rapportage aanleveren”, zegt Zwaveling. Met een knipoog naar de belastingen: Leuker kunnen we het niet maken, wel makkelijker. De Belastingdienst registreerde de afgelopen jaren hoeveel verpakkingen op de markt zijn gebracht. Met het afschaffen van de verpakkingenbelasting neemt de kersverse Stichting Afvalfonds Verpakkingen die taak over. “Wij gaan betrouwbaar rapporteren”, verzekert De Mol van Otterloo, directeur van de stichting. “We nemen het systeem en de werkwijze van de Belastingdienst over. In de Tweede Kamer is afgesproken dat onze rapportage wordt voorzien van een extern auditrapport.”

ROLVERDELING Met de oprichting van de Stichting Afvalfonds Verpakkingen verandert de rolverdeling. De Mol van Otterloo: “Voortaan dragen wij namens het verpakkende bedrijfsleven de producentenverantwoordelijkheid. Nedvang blijft een uitvoeringsorganisatie. Door het scheiden van de producentenverantwoordelijkheid en de uitvoering willen we zorgen voor een meer heldere en zuivere rolverdeling.” Zwaveling schetst het takenpakket van Nedvang: “Voor gemeenten en afvalbedrijven blijven wij het aanspreekpunt. Wij zorgen voor de uitbetaling van vergoedingen aan gemeenten, en dragen zorg voor de monitoring.” Thewissen van Shanks verwacht veel van het akkoord. Veel interessanter dan gesteggel over cijfers vindt hij de uitdaging om verpakkingen daadwerkelijk te verduurzamen. “Met een betere rapportage recyclen we geen kilo extra”, zegt hij. “Laten we met elkaar de komende tien jaar de schouders onder de recycling van verpakkingen zetten.”

kort nieuws MRIN TEVREDEN O OVER NASCHEIDING KUNSTSTOF Omrin heeft afgelopen jaar 36% meer kunststof nagescheiden dan in het jaar daarvoor. In de nascheidingsinstallatie in Oudehaske is in 2012 ruim 8.950 ton kunststof verpakkingsafval uit het huishoudelijk restafval gehaald. Dat is 26,8 kg per huishouden. In 2011 was dat 6.600 ton, 19,6 kilogram per huishouden. Voor 2013 verwacht Omrin door investeringen in de installatie circa 33,4 kg kunststof verpakkingsafval per huishouden te behalen. Omrin concludeert op basis van de resultaten van gemeenten die het kunststof bij de bron scheiden, dat het nascheidingssysteem voor haar verzorgingsgebied in 2012 een 64% hoger resultaat heeft opgeleverd dan wanneer de Omrin-gemeenten voor een systeem van bronscheiding hadden gekozen. De resultaten van Omrin zijn vergelijkbaar met die van diftar-gemeenten. Uit onafhankelijk onderzoek blijkt dat de kwaliteit van het door Omrin nagescheiden kunststof verpakkingsafval voldoet aan de landelijke criteria. Kwalitatief scoort het nascheidingssysteem van Omrin goed. Het door Omrin nagescheiden kunststof materiaal wordt voor 80,7% hergebruikt. Bij een systeem van bronscheiding is dat 76%.

I NZAMELWAGEN VOOR ZEVEN AFVALSTROMEN Sinds 25 februari rijdt in de gemeente Leek (Groningen) een unieke wagen rond die papier, plastic, glas, schillen, kleding en metalen gescheiden in één keer inzamelt. In dezelfde rondgang worden ook de grijze en groene containers geleegd. De speciale inzamelwagen is ontwikkeld door Hoeksema’s Regionale Milieudiensten (HRM) uit Grootegast. Staatssecretaris van Milieu Wilma Mansveld, die aanwezig was bij de onthulling van de wagen, sprak van een voorbeeldproject. Mansveld: “Afval bestaat wat mij betreft niet meer. Alles is een grondstof geworden. Hier zie je hoe recycling weer een heel nieuwe dynamiek krijgt.” HRM zoekt nog naar een naam voor de wagen. Ideeën kunnen tot eind maart worden ingeleverd.

GEEN APPARAAT TE KLEIN VOOR RECYCLING Wecycle is sinds begin 2013 actief in de kleinste gemeente van Nederland: Madurodam. Vrachtwagen en minimasten in Madurodam moeten bezoekers bewust maken dat geen afgedankt elektrisch appa-

raat of spaarlamp te klein is voor recycling. Met name kleine elektrische apparaten en spaarlampen belanden nog vaak in de vuilnisbak. In totaal ruim 35 miljoen kilo per jaar.

VIERDAAGSE WERKWEEK BIJ AFVALINZAMELING AVRI Na een proef van een jaar heeft Avri besloten de vierdaagse werkweek voor de medewerkers afvalinzameling definitief in te voeren. Uit een onderzoek blijkt dat 92% van deze medewerkers hier voorstander van is. Avri is hiermee één van de pioniers op het gebied van 4x9 uur werken bij uitvoeringsdiensten van de overheid. Het biedt voordelen voor zowel welzijn, milieu als bedrijfsvoering. Uit de proef zijn geen nadelige gevolgen gebleken voor de gezondheid van de tachtig medewerkers afvalinzameling. Wat welzijn betreft zijn verreweg de meeste van de werknemers positief, vanwege de extra roostervrije dag die dit oplevert. Werknemers met jonge kinderen gebruiken deze vaak als papa- of mamadag, waardoor ze kosten voor kinderopvang kunnen

uitsparen. Avri speelt hiermee goed in op behoeften van moderne werknemers. Het bedrijf verwacht hierdoor aantrekkelijk te zijn en blijven als werkgever. Avri blijft welzijn en gezondheid van de medewerkers volgen. De afname van woon-werkverkeer van personeel is goed voor het milieu omdat dit een lagere uitstoot van CO2 en fijnstof geeft. Daarnaast leidt het tot een bedrijfsmatige besparing op de vergoeding voor reiskosten. Een ander bedrijfsvoordeel is dat personeel en materieel efficiënter kunnen worden ingezet. In totaal realiseert Avri door het 4x9 uur werken een jaarlijkse besparing van circa € 100.000,-. Dit wordt gebruikt om de afvalstoffenheffing in de regio Rivierenland verder te verlagen.


7

SLUITEN VAN DE PAPIERKRINGLOOP

Mooie mondiale toekomst Hergebruik heeft de wind mee. Terwijl Brussel de recyclingdoelen opschroeft, en de waarde van secundaire grondstoffen alom wordt geprezen, maakt Nederland zich sterk om een centrale rol te vervullen als grondstoffenrotonde. Het momentum is er. Elke afvalstroom bewandelt een ander pad naar een meer hoogwaardige verwerking. In deze serie brengt afvalforum telkens een stroom in beeld.

-0,9%

Aflevering 2: papier.

106

totale papierproductie

mln ton

mln ton

-4,2%

1,0%

Een intrigerende gedachte: de kans dat van het zilverpapier van chocoladerepen 53 mln ton deze pagina van afvalforum binnenkort is en doppen van glazen melkflessen voor consumptie verwerkt in de voorpagina van het comhet zendelingenwerk van missionarissen. gerecylced papier munistische Volksdagblad in China is Wie heeft niet voor de sportclub, school, niet groot, maar ook niet gelijk aan nul. muziekvereniging of kerk oudpapier opgeNederlanders zijn immers wereldkampioen haald of apart gehouden? Een kilo ‘bont’ Europa inzamelaars van oudpapier, dat bij uitstek - los papier en karton - levert tegenwoordig een globaal verhandelde grondstof is. vier tot vijf cent op, voor een kilo houtvrij Het gaat goed met de grondstoffenwit schrijfpapier wordt twintig cent0,2 neerstijging/daling mln ton rotonde van oudpapier, zeggen mensen van 2010 tot 2011 gelegd. Door de opkomst van de blauwe die de markt kennen. Ze zien een ‘mooie rolcontainer neemt de professionele elders inzatoekomst’ voor de grondstof, zeker in meling steeds meer de rol van vrijwilligers mondiaal perspectief. Vooral China heeft over, al sporen nog veel organisaties hun voorlopig een onstilbare papierhonger. In leden aan om oudpapier in te zamelen. Nederland zijn de vooruitzichten minder De milieuvoordelen van hergebruik van rooskleurig, doordat de vraag naar grafisch papier zijn evident. Meer recyclen betekent papier is ingezakt, een combinatie van ontminder papier in het restafval, dus minder lezing, digitalisering en recessie. verbranding en CO2-uitstoot. Meer recyclen betekent ook minder bomenkap en minder VRIJWILLIGERS energieverbruik bij de papierproductie. Oudpapier behoort tot de eerste stromen Toch hebben houtvezels niet het eeuwige die onze samenleving vele decennia leven. In theorie kunnen ze zeven keer geleden massaal ging recyclen, afgezien mee, maar het gemiddelde ligt in Europa op vier keer. “Na zeven keer zijn de vezels zo klein en kort, dat ze met het water wegspoelen”, vertelt Martin van Tuyl, directeur van SITA Paper Recycling & Trading. “Om WIENUS VAN OOSTERUM de papierkwaliteit op peil te houden, zijn steeds nieuwe vezels nodig.” (PAPIER RECYCLING

NEDERLAND):

‘Door de economische recessie en de ontlezing neemt de inzameling in Nederland af.’

8


DOELEN GEHAALD Terwijl wereldwijd oudpapier toeneemt, loopt in Nederland de afgelopen jaren het ingezamelde gewicht van oudpapier langzaam terug. “Een gevolg van de economische recessie en de ontlezing”, zegt Wienus van Oosterum, directeur van Papier

Recycling Nederland. “In 2009 zegden veel mensen hun abonnementen op kranten en tijdschriften op. Dat was een enorme klap.” De teruggang in het grafische papier wordt deels goedgemaakt door de groei van kar10 tonnen verpakkingsmateriaal. “De verpakmln ton kingen liepen in 2011 en 2012 goed door. We blijven immers eten.” Het inzamelen hergebruikpercentage van oudpapier voor de productie van nieuw papierAzië en karton is in twee decennia omhoog geschoten van 58 procent in 1991 naar 86 procent in 2011. Van de 176 kilo papier en karton die elke Nederlander jaarlijks ‘consumeert’, wordt ongeveer 150 kilo als oudpapier ingezameld en hergebruikt. Het Nederlandse doel van 75 procent inzameling en hergebruik wordt al jaren ruimschoots gehaald. Meer nadruk op inzameling heeft volgens Van Tuyl zeker zin, omdat ‘er nog steeds veel papier en karton in het restafval zit.’ Er is een ‘maar’, stelt Van Tuyl: “Meer inzamelen betekent automatisch meer vervuild papier inzamelen. Met een toename daalt de kwaliteit van het oudpapier. Er zit een grens aan het inzamelen van oudpapier. Naar schatting tien procent van het papier wordt gebruikt voor persoonlijke hygiëne, zoals wc-papier en papieren zakdoekjes. Deze stroom is niet recyclebaar en moet verbrand worden voor energieopwekking.” In de Europese Unie wordt gemiddeld iets meer dan 70 procent van het papier en karton ingezameld. Het doel van 70 procent in 2015, afgesproken door de Europese brancheorganisaties voor papierrecycling, 9,5%

62

DOOR HAN VAN DE WIEL

0,8%

papierrecycling

DISSIDENTE STEM

is daarmee reeds behaald. Dat neemt niet weg, dat er veel ruimte is voor verbetering, zegt Merja Helander, voorzitter van de European Recovered Paper Association (ERPA). “Zeker in landen die onder het gemiddelde liggen. Met name in Zuiden Oost-Europa is veel potentieel voor verbetering.” Maar, voegt ze eraan toe, alsjeblieft wel middels een goed inzamelsysteem. “Bij voorkeur door mensen thuis het papier te laten scheiden van het andere afval, zodat er monostromen ontstaan. We hebben liever geen gemengde - comingled - stromen zoals in het Verenigd Koninkrijk en Ierland. Die leiden tot onnodige vervuiling van oudpapier en lagere opbrengsten.”

Europa heeft de ambitie een recyclingsociety te worden. Voor oudpapier ligt een doorbraak in het verschiet wanneer het de felbegeerde einde-afvalstatus krijgt. Vanaf dat moment gaat oudpapier als product door het leven en kan het zonder de belemmeringen die voor afval gelden worden verhandeld. Binnen technische comités wordt al geruime tijd over de einde-afvalstatus voor oudpapier gesproken, met name over de kwaliteitscriteria. Al jaren zijn de belanghebbenden het grondig met elkaar eens: oudpapier moet de einde-afvalstatus krijgen. Sinds kort is er echter één dissidente stem: de papierindustrie. “Die industrie is om redenen die ik niet ken van de ene dag op de andere van mening veranderd”, zegt Helander van ERPA. De redenen van de omslag laten zich raden: waar de afvalstoffenmarkt onderhevig is aan administratieve regeldruk - Van Tuyl noemt het in zijn sector beruchte begeleidingsdocument Bijlage VII - kan het product oudpapier binnenkort veel vrijer wereldwijd worden verhandeld. Dus zolang oudpapier afval is, blijft er meer in Europa, en dat is in het belang van de papierfabrieken. Voor de inzamelaars en verwerkers van oudpapier is dat ongunstig.

MERJA HELANDER (EUROPEAN RECOVERED PAPER ASSOCIATION):

‘We hebben liever geen gemengde stromen.’

MARTIN VAN TUYL (SITA PAPER RECYCLING & TRADING):

‘De potentie in China is mega.’

Ze hebben te maken met een krimpende Europese markt, terwijl die in China juist booming is: bijna 14 procent van het in de EU ingezamelde oudpapier gaat richting China. Van Tuyl: “Een gemiddelde Chinees verbruikt jaarlijks 60 kilo oudpapier. Een paar jaar geleden was dat de helft. De potentie in China is dus mega.” De verrassende omslag van de papierindustrie heeft volgens Helander geen grote gevolgen. Ze verwacht niet dat de einde-afvalstatus voor oudpapier niet doorgaat. “De industrie heeft hopelijk niet zoveel macht om het goede resultaat te bederven. We zijn er van overtuigd dat de Europese beslissers het juiste doen.”

Bron: CEPI & BIR, 2011

106


4,6%

-0,9%


177 mln ton

mln ton

125 mln ton

consumptie gerecylced papier

53

mln ton

papierrecycling

-4,2%

Europa

0,2 mln ton

elders

10

mln ton

9,5%

consumptie gerecylced papier

stijging/daling van 2010 tot 2011

97

mln ton

4,4%

1,0%

0,8%

62

mln ton

4,7%

papierrecycling

Azië afvalforum maart 2013

9

‘We moeten koploper op gebied van recycling blijven.’

CDA-KAMERLID AGNES MULDER:

‘Geef partijen de ruimte’ Het nieuwe CDA-Kamerlid Agnes Mulder kijkt in het afvalbeleid vooral naar de lange termijn. Ze pleit voor een duurzame grondstoffenstrategie en ziet daarin veel kansen voor het Nederlandse bedrijfsleven. ‘We moeten koploper op gebied van recycling blijven. Dat is belangrijk voor ons welzijn én voor onze welvaart.’

10


DOOR JOOP HAZENBERG

KRINGLOOPECONOMIE Het duurt even om Agnes Mulder te pakken te krijgen. Als nieuw Kamerlid voor het CDA heeft ze meteen een drukke agenda en moet ze zich op uiteenlopende terreinen inwerken. Intussen vliegen de Kamervragen over afvalbeleid de deur uit, van de export van elektronica tot het afschaffen van statiegeld. Haar motto: ‘Wie vraagt, komt verder!’ Behalve met grondstoffen en afval houdt de 39-jarige politica zich bezig met de portefeuilles economie, energie, duurzaamheid, klimaat, internationale handel en ontwikkelingssamenwerking. “Met name bij grondstoffen en afval komen de portefeuilles mooi samen”, zegt ze over de hoeveelheid dossiers. “Mijn kracht ligt in het verbinden van onderwerpen.” Al snel wordt het interview afgebroken omdat met spoed vragen moeten worden ingediend over de aardschokken als gevolg van gaswinning. Zo divers is het leven van een politicus.

OMSCHAKELEN Agnes Mulder had eind januari haar eerste algemeen overleg over het Nederlandse afvalbeleid. Daar kijkt ze tevreden op terug. “Ik heb punten kunnen inbrengen die voor het CDA van groot belang zijn, zoals inzetten op een duurzame grondstoffenstrategie. We moeten omschakelen van een ouderwetse economie die grondstoffen en goederen gebruikt, naar een economie waarin hergebruik wordt meegenomen bij het ontwerp. Dit is van belang voor ons welzijn, en zeker ook voor onze welvaart. Ik zie hier kansen voor het bedrijfsleven om onze voorsprong nog verder uit te bouwen.” Mulder heeft meer punten op haar wensenlijst voor het kabinet. “Naast recycling wil het CDA dat er een Europees verbod komt op het gebruik van microplastics in cosmetica en kleding. Deze microplastics zijn een plaag voor het milieu. Ze bevatten giftige stoffen die in de voedselketen terechtkomen. Zo’n verbod duurt nog wel even. In de tussentijd pleit ik voor een label op producten met microplastics. Dan kunnen consumenten zelf een keuze maken.” Over het recent ondertekende verpakkingenakkoord is de jonge politica te spreken. Ze noemt het akkoord ‘goed en ambitieus’ en ziet heil in onderzoek naar de technische en economische mogelijkheden van recycling. “Dit is echt een stap voorwaarts. Mede hierdoor kan Nederland koploper blijven in Europa op het gebied van recycling.”

Het CDA ambieert dus een duurzame grondstoffenstrategie. Concreet betekent dat een grotere inzet op hergebruik en substitutie, vooral voor zeldzame grondstoffen. Nederland moet daarin leidend zijn, vindt Agnes Mulder. “Als het aan ons ligt, wordt rond 2020 zeker 85 procent van het afval hergebruikt. Neem het bedrijf Go Green Compost Us, dat plastic bakjes wil vervangen door een volledig afbreekbare biologische variant. Dan kom je echt op een bio-based economie uit.” Mulders ideaal is een volwaardige kringloopeconomie, gebaseerd op principes als ‘ketentransparantie’ en ‘ketenverantwoordelijkheid.’ Deze principes kunnen het terugbrengen van emissieniveaus versnellen. Mulder vindt een ruimer blikveld belangrijk omdat het ook mensen in andere landen raakt. “In China wordt onze elektronica hergebruikt zonder rekening te houden met de schadelijke gevolgen, zoals tindampen voor kinderen. Denk ook aan de sloop van schepen in India en Pakistan. De schepen worden op stranden zonder veiligheidsmaatregelen vrijwel met de hand gedemonteerd, met alle gevolgen van dien.” Maar dat kan Nederland toch niet alleen oplossen? “Afval is handel en daarom is de Europese markt het kader waarin ik verandering wil. Ik heb de staatssecretaris opgeroepen om op Europees niveau onze producten zoveel mogelijk binnen de eigen kringloop te hergebruiken. Daar heeft de Rekenkamer in een recent rapport ook op gewezen.”

‘We moeten producten binnen de Europese kringloop hergebruiken.’

Randstad. Helaas hebben mensen uit de Randstad vaak geen idee wat in de regio speelt. Neem de gaswinning in Groningen. In het westen van het land denken de mensen dat het allemaal wel meevalt, terwijl Groningers echt vrezen voor hun veiligheid.” De ‘dienende opstelling’ van overheid en politiek past naadloos in de CDA-ideologie. Mulder vindt het belangrijk dat de eigen verantwoordelijkheid van burgers en bedrijven voorop komt te staan. “Zij hebben de ruimte nodig om die verantwoordelijkheid te kunnen nemen”, licht de politica toe. “Daarvoor is vertrouwen nodig vanuit de overheid. De richting waar we naar toe willen, bepalen we met elkaar. Maar hóe je daar komt, dat is aan inwoners en ondernemers. Dat geldt natuurlijk ook voor het afvalbeleid. De Raamovereenkomst Verpakkingen moet de komende tijd worden uitgewerkt. Ik zeg: geef de partijen de ruimte om dat te doen.’

STEM EEN DRENT Ondanks haar leeftijd heeft Agnes Mulder op vrijwel alle politieke niveaus ervaring. Van 2003 tot 2007 was ze Statenlid in Drenthe, een paar jaar later werd ze fractievoorzitter van het CDA in Assen. In de tussentijd stelde ze zich kandidaat voor het Europees Parlement met de leus ‘Stem een Drent in het Europarlement’. Tot haar grote verrassing kreeg ze maar liefst 16 duizend voorkeursstemmen. Inmiddels heeft Mulder de overstap naar Den Haag gemaakt, als nummer 9 van de CDA-lijst met wederom een lokale leus: ‘Den Haag kan wel een beetje Drenthe gebruiken.’ Wat bedoelt ze daarmee? “De Kamer moet zich dienend opstellen. Het land is er niet voor Den Haag, maar omgekeerd. Het Binnenhof moet naar buiten, luisteren wat er gezegd en gevoeld wordt buiten Den Haag. Nederland is groter dan de

WIE IS AGNES MULDER? Agnes Mulder (1973) is sinds september 2012 lid van de Tweede Kamer voor het CDA. Zij is al bijna twintig jaar actief lid van de partij. Eerst bij de jongerentak CDJA, daarna als Statenlid in Drenthe en vervolgens als fractievoorzitter van het CDA in de gemeenteraad van Assen. In 2009 stelde ze zich kandidaat voor de partij in het Europees Parlement. Als deel van de campagne gaf ze een helm aan toenmalig premier Balkenende, zodat hij veilig in een elektrische auto op het TT circuit van Assen kon racen.


11

OPEN STANDAARD VERSNELT DATAVERKEER IN AFVALKETEN

Afval-ICT, open u! De afvalsector beleeft een digitale revolutie. De uitwisseling van gegevens verloopt sneller en efficiënter als de software dezelfde digitale taal spreekt. Zo’n open standaard bestaat nu voor de elektronische begeleidingsbrief. Met deze standaard staan alle neuzen, ook die van de softwareleveranciers, dezelfde kant uit.

HANS NEELE (LANDELIJK MELDPUNT AFVALSTOFFEN):

‘Een open standaard vergroot de gebruiksmogelijkheden.’

Met de open standaard kan de informatie-uitwisseling sneller en efficiënter verlopen (foto: TLN)

12


DOOR PIETER VAN DEN BRAND

Gebrek aan openheid is een bekend euvel in computerland. Softwaresystemen van verschillende leveranciers kunnen vaak niet met elkaar ‘praten’. Dat gemis betekent in de praktijk dat mensen soms gegevens uit het ene systeem in het andere moeten typen. Een tijdrovende en zinloze bezigheid. Ook de afvalsector kent dit probleem. Ontdoeners, inzamelaars, vervoerders, verwerkers en overheid wisselen gegevens uit over onder meer de aard, de hoeveelheid, de samenstelling van het afval, de laadlocaties, de ontvangers, de codes en andere wettelijk verplichte meldingen. Deze informatie gaat op uiteenlopende wijze heen en weer, constateert Paul van der Linde, secretaris van de deelmarkt Afvalstoffentransport van brancheorganisatie Transport en Logistiek Nederland (TLN). “Soms gaat dat per e-mail met als bijlage een PDF of een andersoortig bestand, soms op een handgeschreven papiertje, soms wordt de begeleidingsbrief zelfs overgetikt in de computer.” De veelvoud aan repeterende handelingen kost tijd en dus veel geld, aldus Van der Linde, los van de mogelijke fouten die een onduidelijk handschrift met zich mee kan brengen. De informatie-uitwisseling kan sneller en efficiënter verlopen als software gebruik maakt van open standaarden. “Een open standaard is een gezamenlijke afspraak”, legt Van der Linde uit. “Deze afspraak kan gesloten zijn, dus alleen voor een select gezelschap, of open. Open wil zeggen dat iedereen de vrije beschikking heeft of krijgt over de afgesproken standaard.” Eind 2011 lanceerde TLN het initiatief om het berichtenverkeer in de sector te standaardiseren. Als de software van afvalbedrijven open standaard is, kunnen computersystemen worden gekoppeld waardoor gegevens automatisch van het ene naar het andere systeem overgaan. TLN begon met de verplichte Elektronische Begeleidingsbrief Afval, kortweg EBA. De vrachtbrief gaat steeds vaker digitaal mee in boordcomputer, mobiele telefoon of PDA van de chauffeur. Volgens de website van het Landelijk Meldpunt Afvalstoffen (LMA) hebben ruim dertig bedrijven toestemming om de EBA onderweg via ‘een alternatieve gegevensdrager’ te tonen. “Dat scheelt aanzienlijk in de kosten”, stelt Van der Linde, “aangezien de aanschaf en verwerking handling van de papieren begeleidingsbrief op enkele euro’s per exemplaar

NIEUWE STICHTING BEHEERT EBA-STANDAARD

PAUL VAN DER LINDE (TRANSPORT EN LOGISTIEK NEDERLAND):

‘Met een open EBAstandaard kan de afvalsector tientallen miljoenen euro’s besparen.’

uitkomt. Met een open standaard voor de EBA kan de afvalsector tientallen miljoenen euro’s besparen.” En dan te bedenken dat van de papieren begeleidingsbrief nog jaarlijks zo’n tien miljoen in omloop zijn bij zo’n zevenduizend gebruikers.

Technisch is de EBA-standaard klaar. Echter, ook het beheer ervan vraagt aandacht. Binnenkort wordt een onafhankelijke stichting opgericht, die gaat toezien op het beheer en de verbetering van de open standaard. Gerard Veldhuijzen van Stoel Milieu en Tol Milieu: “Een open standaard is een dynamisch gegeven. Het kan zijn dat we de informatie die we nu uitwisselen, moeten uitbreiden of dat koppelingen met nieuwe systemen nodig zijn.” De open standaard EBA is niet verplicht. Maar het is wel de bedoeling dat transporteurs, inzamelaars en verwerkers de open standaard gaan gebruiken. “Adoptie van de standaard is belangrijk”, zegt Veldhuijzen. “Gelukkig zijn de grote afvalspelers er al bij betrokken. Kleinere bedrijven zullen vermoedelijk met papier blijven werken. Al komen er steeds meer goedkopere ICT-oplossingen op de markt via sms of een app. De drempel naar digitaal wordt steeds lager.”

Op 7 november 2012 ondertekenden de voorzitters van de Vereniging Afvalbedrijven, Transport en Logistiek Nederland en BRBS Recycling mede namens de NVRD de afspraken voor het beheer van de open standaard. Van links naar rechts: Pieter Hofstra (VA), Alexander Sakkers (TLN) en Jan Schuttenbeld (BRBS).

AFVALKETEN TLN vond al snel de hele afvalketen aan haar zijde, getuige de deelname van brancheverenigingen als Vereniging Afvalbedrijven, NVRD, BRBS Recycling, FNOI (papierrecycling) en MRF (metaal). “De digitalisering rukt steeds verder op in de afvalsector. Het is niet meer van deze tijd dat transporteurs die een boordcomputer in de auto hebben, daar een printertje naast moeten hebben om de begeleidingsbrief te printen. Het gebruik van open standaarden zal het veel makkelijker maken gegevens tussen ICT-systemen uit te wisselen. Dat besef wordt breed gedeeld”, benadrukt directeur Gerard Veldhuijzen van Stoel Milieu en Tol Milieu, beide onderdeel van de Icova Groep (Shanks). Veldhuijzen is voorzitter van de stuurgroep voor de open standaard. Op dit moment zijn de softwareleveranciers druk doende met het aanpassen van hun systemen. De leveranciers zijn enthousiast, aldus Veldhuijzen. “Ze zijn

GERARD VELDHUIJZEN (ICOVA GROEP):

‘Adoptie van de standaard is belangrijk.’

vanaf het begin bij het proces betrokken. Vorig jaar hebben ze zich vier dagen vrijwillig op laten sluiten om de open standaard te formuleren. Hiervoor moet ik ze een pluim geven. Ze zien in dat de open standaard er vroeg of laat toch wel zal komen. Geen enkele leverancier wil alleen komen te staan in een wereld die volop met elkaar communiceert.” Ook het Landelijk Meldpunt Afvalstoffen (LMA) juicht de komst van de open standaard voor de EBA toe. De overheid is een groot voorstander van het gebruik van elektronische gegevensdragers. Hiermee, legt projectadviseur Hans Neele uit, kunnen de administratieve lasten voor het bedrijfsleven aanzienlijk afnemen. “Vandaar dat we de mogelijkheid in het leven hebben geroepen om een ontheffing aan te vragen voor het verplicht gebruik van de papieren begeleidingsbrief. Daarmee stimuleren we

digitale toepassingen. We zien dat naast afvalbedrijven steeds vaker softwareleveranciers eenmalig een ontheffing aanvragen voor al hun klanten. Het aantal potentiële gebruikers kan dus oplopen tot vele honderden. Een open standaard vergroot de gebruiksmogelijkheden.” Het verplicht opleggen van een open standaard is vooralsnog niet aan de orde, aldus Neele. “We gaan ervan uit dat het nut van de open standaard zich vanzelf gaat bewijzen.” Naast de EBA-standaard ziet Veldhuijzen volop kansen voor andere standaardisaties in de afvalsector. Zo denkt hij aan een open standaard voor digitale facturen, vergelijkbaar met de ‘Z factuur’ in de bouw. Voor de software achter de pasjes waarmee burgers ondergrondse afvalcontainers bedienen, is al een open standaard ontwikkeld. “Van dit voorbeeld hebben wij nadrukkelijk geleerd”, zegt Veldhuijzen.


13

kort nieuws C ONTRACT ENOCO EN VAN GANSEWINKEL VOOR WARMTELEVERING Vanaf oktober 2014 gaat Eneco restwarmte afnemen van de afvalenergiecentrale AVR, onderdeel van de Van Gansewinkel Groep, in Rozenburg. De restwarmte komt beschikbaar als warmtevoorziening voor 95.000 woning(equivalent)en in Vlaardingen, Schiedam en Rotterdam. Door het nuttig inzetten van de restwarmte kan jaarlijks 95 kiloton aan CO2-uitstoot bespaard worden. Dit is een forse bijdrage aan de plannen van de betrokken gemeenten om in de regio Rotterdam de uitstoot van CO2 en fijnstof (NOx) terug te dringen. De samenwerking met Eneco sluit aan bij de ambitie van de Van Gansewinkel Groep om zoveel mogelijk restwarmte op een duurzame manier ter beschikking te

stellen aan Rotterdam en omgeving. Voor het transporteren van de restwarmte van AVR gaat Eneco warmteleidingen aanleggen vanaf Rozenburg, onder de Nieuwe Waterweg door, via Vlaardingen en Schiedam naar Rotterdam. Het tracé is 16,8 km lang. Medio 2012 is gestart met voorbereidende werkzaamheden voor dit Eneco project ‘Leiding over Noord’ (zie afbeelding). Eneco verwacht in het derde kwartaal van 2013 met de aanlegwerkzaamheden te kunnen starten, na afronding van alle gesprekken met betrokken partijen en voorbereidende werkzaamheden. Meer informatie over het project is beschikbaar op www.eneco.nl/ leidingovernoord

I NDAVER BOUWT GFT-VERGISTER IN ALPHEN A/D RIJN Indaver Nederland start dit jaar op de bestaande gft-composteringslocatie in Alphen aan den Rijn met de bouw van een gft-vergister. De aandeelhouders hebben hiervoor in januari akkoord gegeven. Het opgewekte biogas worden omgezet in gas met dezelfde kwaliteit als aardgas. Dit ‘groen gas’ wordt ingevoerd in het aardgasnetwerk. De locatie met vergister en compostering krijgt een capaciteit van 75 kiloton per jaar en gaat jaarlijks circa 4 miljoen m3 groen gas produceren. Naast groen gas wordt vloeibaar CO2 geproduceerd. Die wordt bijvoorbeeld ingezet in de glastuinbouw. Naar verwachting starten de bouwactiviteiten in het voorjaar en is de vergistingsinstallatie medio 2014 operationeel. Indaver is sinds 1 januari 2013 de merknaam voor alle activiteiten van Indaver in Nederland. Sedert 2010 voerde het bedrijf twee merken naast elkaar, Indaver en DELTA (Milieu). Daar is nu een einde aan gekomen.

J AARCONGRES FEAD

2 3 MAART: LANDELIJKE COMPOSTDAG Op 23 maart vindt de jaarlijkse Landelijke Compostdag plaats. Op vele locaties verspreid over het land kan weer gratis compost worden afgehaald. De officiële opening wordt dit jaar verricht door Tweede

14


Kamerlid Carla Dik-Faber (ChristenUnie) en vindt plaats bij de VAR in WilpAchterhoek. De dag wordt georganiseerd door de Vereniging Afvalbedrijven en de BVOR in samenwerking met leden en gemeenten. Met het gratis uitdelen van compost bedanken bedrijven en gemeenten de burgers voor hun inspanning om gft-afval en groenafval gescheiden aan te leveren. Bovendien willen zij iedereen kennis laten maken met dit product dat zowel voor de bodem als voor het milieu van grote waarde is. Alle locaties zijn -mits bekend bij de organisatie- te vinden op www.compostdag.nl.

Het jaarcongres van Europese koepelorganisatie van afvalbrancheverenigingen FEAD vindt plaats op 25 april in Gent. Gastheer is dit jaar de Belgische brancheorganisatie FEBEM/FEGE. Het congres gaat over de rol van duurzaam afvalbeheer bij de ontwikkeling van een resource efficient Europe. De dag kent een ochtend- en middagprogramma. Het eerste deel richt zich op het creëren van de juiste condities om resource efficiency te realiseren in een open markt. De middag wordt besteed aan het beoordelen van de route die Europa met de herziening van de Kaderrichtlijn Afvalstoffen bewandelt om de doelen uit de Resource Efficient Roadmap van de Europese Commissie te bereiken. De dag voor het congres krijgen de deelnemers de gelegenheid een bezoek te brengen aan de sorteerinstallatie van Shanks in de haven van Gent, een stadswandeling te maken door Gent en gebruik te maken van het FEAD-diner. Meer informatie op www.fead.be

Steeds meer afvalbedrijven omarmen het maatschappelijk

HET MVO-KLEURENPALET VAN: IRADO

De P van People

verantwoord ondernemen (MVO). Een duurzaamheidsgolf trekt door de sector, met de drie p’s - people, planet, profit - als boegbeeld. MVO kent vele verschijningsvormen. In de

Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) betekent voor

praktijk kleurt elk afvalbedrijf

Irado vooral: met mensen werken. Daar zit de meerwaarde voor deze

MVO op zijn eigen wijze in. In

afvalinzamelaar en beheerder van de openbare ruimte. “Door MVO

deze serie vertellen bedrijven

zijn we maatschappelijk partner voor onze opdrachtgevers”, vertelt directeur André Hertog.

DOOR MARIEKE VOS

André Hertog bladert door het jaarverslag van zijn bedrijf, een uitgave met veel foto’s van medewerkers: “Kijk, deze man werkt nu in de groenvoorziening. Daar is hij helemaal op zijn plek. Deze man stroomde door en repareert tegenwoordig speeltoestellen.” Irado zet serieus in op MVO. De afvalinzamelaar in onder meer Schiedam en Vlaardingen werkt zoveel mogelijk duurzaam. Binnenkort wordt het bedrijf geaudit voor de MVO-Prestatieladder, een onafhankelijke certificatienorm voor MVO. Irado gaat voor niveau 2. “We voeren verbeteringen over de hele linie door. Toch liggen voor ons de grootste MVO-kansen aan de menskant”, zegt Hertog. Als voor-

ANDRÉ HERTOG (IRADO):

‘Voor ons liggen de grootste MVO-kansen aan de menskant.’

beeld noemt hij het Schielanderproject, dat Irado anderhalf jaar geleden startte met de gemeente Schiedam en uitzendbureau Randstad. “Elk jaar gaan circa dertig Schiedammers uit de bijstand bij ons aan het werk. We garanderen dat minimaal de helft van hen een vast contract krijgt, bij Irado of bij Randstad. De Schielanders

Irado laat bijvoorbeeld onderdelen van een ondergrondse afvalcontainers in elkaar zetten door mensen van een lokale sociale werkplaats (foto: Jean-Pierre Jans)

hoe zij het containerbegrip MVO vormgeven.

krijgen op deze manier weer een dagritme, ze leren bij ons een vak en op tijd komen.” Het afvalbedrijf heeft in de gemeente Schiedam een breed takenpakket: het doet naast afvalinzameling ook het beheer van de openbare ruimte, het onderhoudt een kinderboerderij en heeft samen met Het GOED twee kringloopwinkels. “We kunnen mensen dus verschillende soorten werk bieden”, zegt Hertog.

PARTNERROL Irado startte het Schielanderproject om haar “partnerrol met de gemeente daadwerkelijk in te vullen”, zegt Hertog. Het afvalbedrijf werkt ook samen met de sociale werkplaats. “We bestellen bijvoorbeeld de ondergrondse afvalcontainers in onderdelen en laten ze door hen assembleren. Dat is even duur als ze compleet bestellen. Zo blijft het geld en het werk in de gemeenschap.” Irado vergroot op deze manier haar band met haar klanten, wat belangrijk is om ook in de toekomst voldoende opdrachten te krijgen. Hertog heeft er duidelijk plezier in. “Natuurlijk moet je je eigen medewerkers goed uitleggen waarom je dit doet. Nu het eenmaal loopt, zie je dat het goed is voor je eigen organisatie. Het geeft voldoening. Mensen vinden het leuk om op deze manier bezig te zijn.” Irado gaat komend jaar voor de volgende stap: MVO-Prestatieladder 3. “Moeilijk is dat niet, maar je moet er wel wat voor doen. We moeten beleid hebben, en aantonen dat we het uitvoeren. Meest belangrijk is dat we constant zoeken naar verbeteringen.” Dat bedrijven in zijn branche MVO toepassen, is volgens Hertog een uitgemaakte zaak: “Je ontkomt er niet aan. Gemeenten, inwoners en medewerkers verwachten van ons dat we verantwoordelijkheid nemen voor milieu, mens en maatschappij.”


15

MKB-STEM BINNEN VERENIGING AFVALBEDRIJVEN

‘Zit je aan tafel, dan beslis je mee’ Sinds 2010 zetelt Rens Zwanenburg in het bestuur van de Vereniging Afvalbedrijven. Daar laat de ‘typische mkb’er’ het geluid van de kleinere afvalbedrijven doorklinken. De grote bedrijven domineren de afvalmarkt en die verhouding werd voor Zwanenburg’s deelname weerspiegeld in het VA-bestuur. ‘Kleine leden hebben nu het gevoel dat ze ook kunnen meebeslissen.’

RENS ZWANENBURG (INTERCHEM):

‘Via de vereniging blijven de ondernemingen betrokken bij nationaal en Europees beleid.’

16


DOOR HARRY PERRÉE

Hij heeft een strak zwart pak aan, maar het witte hemd staat losjes open en zijn grijze halflange haren heeft hij achterover gekamd. “Ik doe het net iets anders dan de anderen”, straalt Rens Zwanenburg (56) uit. Een eigenzinnige man. En dat is waarschijnlijk de reden dat de directeur van InterCheM is aangetrokken als het eerste bestuurslid van de Vereniging Afvalbedrijven (VA) om speciaal de kleinere bedrijven te vertegenwoordigen. “Ik ben 33 jaar geleden in het afval gerold. Dat is mijn ding.”, vertelt hij in zijn bedrijfskantoor aan de A73 in Beuningen. Zwanenburg beschrijft zichzelf als een ‘typische mkb’er’. Hij zou nooit binnen een multinational kunnen functioneren. “Dat houd ik geen tien minuten vol. En zij met mij niet.” Overleggen met multinationals is een heel ander verhaal. Dat gaat prima. Sinds 2010 behartigt Zwanenburg in het VA-bestuur de belangen van de kleinere bedrijven. In het bestuur zit hij tussen bestuursleden van de grote en middelgrote afvalbedrijven. ‘Kleiner’ zijn de mkb-bedrijven alleen in de schaduw van de marktleiders, sommigen hebben een omzet van tientallen miljoenen euro’s. Voor de InterCheM-directeur is het bepaald niet zijn eerste bestuursfunctie. Als voorzitter van de Vereniging Interprovinciale Afvalbedrijven en van de Verenigde Milieubedrijven Zuid-Holland heeft hij al vaker met dat bijltje gehakt. Ja, het was nodig om het geluid van de kleine leden te laten doorklinken in het bestuur, bevestigt hij. “Ik kan me voorstellen dat kleine bedrijven zich een beetje het vijfde wiel aan de wagen voelden. Persoonlijk heb ik dat niet ervaren, maar dat heeft waarschijnlijk met mijn karakter te maken. Als ik vind dat ik iets nodig heb, of ik heb een vraag, dan stel ik die gewoon.

VERFRISSENDE INBRENG Rens Zwanenburg zal niet het laatste bestuurslid zijn dat zich hardmaakt voor de belangen van kleinere afvalbedrijven. De Vereniging Afvalbedrijven (VA) heeft vastgelegd dat in het twaalfkoppige bestuur altijd één lid deze belangen behartigt. Dat werkt goed, vindt directeur Dick Hoogendoorn. “Daar waar de discussie vaak tussen de grotere leden wordt gevoerd, is het verfrissend om een nuchtere inbreng te horen van ‘heb je dáár wel eens aan gedacht?’ Administratieve lastendruk wordt bijvoorbeeld door kleinere bedrijven als knellender ervaren dan door grote bedrijven. Iedereen moppert over de EVOA, maar grotere bedrijven zijn beter geëquipeerd om die hele papierberg af te handelen. Dan is het goed dat kleinere bedrijven roepen: ‘Kom op jongens, doe er wat aan’.” Omdat bijna alle grote bedrijven reeds lid zijn, mikt de vereniging nu vooral op kleinere leden. “Je wilt als afvalbedrijf dat jouw geluid doorklinkt in Den Haag en Brussel”, houdt Hoogendoorn hen voor. “Een brancheorganisatie heeft daar beter toegang. Met meer leden hebben we meer middelen en kunnen we intensiever lobbyen. Daarom willen we dat zoveel mogelijk professionele bedrijven uit de sector lid worden.” Voor het verwerven van nieuwe leden richt de VA zich vooral op de voorkant van de afvalketen: preventie en recycling. “Onterecht zien velen ons als de belangenbehartiger van de verbrandings- en stortsector. Dat is onjuist. We vertegenwoordigen de gehele afvalketen. De komende tijd maken we ons sterk voor de realisatie van de circulaire economie. Dat betekent dat we nog meer aandacht besteden aan recycling.”

DICK HOOGENDOORN (VERENIGING AFVALBEDRIJVEN):

‘We vertegenwoordigen de gehele afvalketen.’

Daar kreeg ik ook vroeger van de VA altijd een keurig antwoord op.” De grote bedrijven domineren de markt en die verhouding werd voor zijn komst weerspiegeld in het VA-bestuur. “Ik heb geprobeerd dat om te buigen. Kleinere leden hebben nu in ieder geval het gevoel dat we kunnen meebeslissen als er besluiten worden genomen. Met vragen over wetgeving en beleid kunnen kleinere bedrijven altijd terecht bij het bureau van de VA. Kleinere bedrijven beschikken niet over stafafdelingen die belangrijke ontwikkelingen binnen de afvalsector in de gaten houden.”

EIGEN MENSEN Een voorbeeld? “Dan moet ik even nadenken.” Hij neemt een slok uit een flesje bronwater en zet het terug op de vergadertafel. Dan zegt hij: “Neem de vergunningaanvragen bij provincies. Terwijl op papier een vergunningaanvraag na goed vooroverleg in zes maanden en zes weken rond is, kan zich dat in werkelijkheid zomaar enkele jaren voortslepen. De VA heeft zich jarenlang in Den Haag ingezet voor een soepeler beleid rond milieuvergunningen voor afvalbedrijven. Er zijn convenanten gesloten om het vergunningentraject te stroomlijnen, en om de handhaving te verbeteren. Juist voor kleine ondernemingen is dat van groot belang. Grote ondernemin-

gen beschikken over eigen mensen voor vergunningverlening, terwijl kleine ondernemingen het traject meestal uitbesteden. Een korter vergunningentraject scheelt veel kosten.” Uit de losse pols schat Zwanenburg dat Nederland circa 250 afvalbedrijven met een milieuvergunning telt voor open overslag, sorteren, recyclen of verwerken van afval. Gezien de inzet van de VA zou een groot deel van deze bedrijven lid moeten zijn, vindt Zwanenburg. Dat is echter niet het geval. Hij raadt kleinere bedrijven aan zich aan te sluiten. “Zit je aan tafel, dan kun je beslissen. Zit je niet aan tafel, dan wordt er over je beslist. Persoonlijk heb ik er een hekel aan als anderen over het wel en wee van mijn bedrijf beslissen. Daar ben ik geen ondernemer voor geworden.”

ten om lid te worden. Zo maakt de VA zich sterk voor het algemeen afvalbelang. Daarop liften ook kleinere bedrijven mee. Hoe beter het immers gaat met de afvalsector, hoe beter mkb-bedrijven floreren. Lidmaatschap verbreedt het blik- en werkveld, stelt Zwanenburg. “Kleinere bedrijven hebben vooral een regionale oriëntatie. Via de vereniging blijven de ondernemingen betrokken bij nationaal en Europees beleid. Neem de Arbocatalogus Afvalbranche: dankzij de VA spraken we als kleinere bedrijven mee over de inhoud van de catalogus. Individueel zouden we dat nooit voor elkaar krijgen. Daarvoor heb je echt een branchevereniging nodig.”

NAAMSBEKENDHEID Ondernemer is Zwanenburg, zo benadrukt hij tijdens het interview meer dan eens, om zaken te doen. Dat was voor hem de aanleiding lid te worden van een branchevereniging. “Ik heb mijn lidmaatschap gebruikt om mijn naamsbekendheid te vergroten en mijn netwerk uit te breiden. Ik wil graag mijn contributie terugverdienen. Zit je in dezelfde teil, dan zwem je makkelijker. Je krijgt er binnen de VA zo vijftig potentiële debiteuren of crediteuren bij.” Zwanenburg noemt nog talloze argumen-

RENS ZWANENBURG (INTERCHEM):

‘Ik heb er een hekel aan als anderen over mijn bedrijf beslissen.’


17

EUROPEAN INNOVATION PARTNERSHIP (EIP) GRONDSTOFFEN

Autarkisch Europa Grondstoffenzekerheid. Dat is wat het kersverse European Innovation Partnership (EIP) Grondstoffen wil bereiken. Overheden, bedrijven en kennisinstellingen zoeken binnen het programma naar innovatieve oplossingen om grondstoffen beschikbaar en betaalbaar te houden. Recycling is zo’n oplossing. FREEK VAN EIJK (SITA):

‘Nieuwe businessmodellen zijn onderdeel van de EIP-agenda.’

DOOR RENÉ DIDDE

De Europese Commissie maakt zich zorgen over de toekomstige toegankelijkheid die de Europese industrie heeft tot grondstoffen. Veel strategische grondstoffen, zoals nikkel, zeldzame aardmetalen en fosfaat, zijn ongelijk verdeeld over de aardkorst. Voor zover ze ergens in Europa in enige substantiële hoeveelheden aanwezig zijn, stuit de winning ervan niet zelden op ecologische randvoorwaarden en regelgeving, zoals met de nikkelmijnen in Scandinavië het geval is. Om de strategische grondstoffen voor de industrie beschikbaar en betaalbaar te houden en de afhankelijkheid van de import en geopolitieke grillen te verminderen, is onlangs de European Innovation Partnership (EIP) Grondstoffen opgericht. EIP Grondstoffen is een samenwerkingsverband van overheden, bedrijven en kennisinstellingen, dat wordt aangestuurd vanuit DG Ondernemingen. Er bestaan ook

PETER HOFFMEYER (NEHLSEN AG):

‘In recycling stoppen we zeker meer energie.’

18


andere Europese EIP’s, onder meer voor water en gezond ouder worden.

MEER RECYCLING Méér recycling is een logische route naar een zelfvoorzienend Europa. Recycling slaat twee vliegen in één klap. Enerzijds maakt het Europa onafhankelijker van import, anderzijds lost Europa haar eigen afvalprobleem op. “Natuurlijk is recycling een bekende route, waar we zeker meer energie in gaan stoppen” zegt Peter Hoffmeyer, lid van de EIP-stuurgroep, waarin maar liefst zeven ministers van EU-lidstaten, drie DG’s van de Europese Commissie en een tiental CEO’s van internationale bedrijven zitting hebben. De stuurgroep is sinds kort bijeen. Hoffmeyer, CEO van de Duitse afvalverwerker Nehlsen AG, staat aan de vooravond van zijn eerste vergadering. Hij ambieert een gezamenlijke Europese aanpak. “Tot dusver gaat elk land een beetje zijn eigen weg op het terrein van grondstoffen. Veel landen winnen stoffen als metalen, papiervezels, glas en kunststoffen terug om ze te hergebruiken, terwijl ze in andere landen op stortplaatsen belanden”, constateert Hoffmeyer. Hij stelt voor om eerst goed te inventariseren hoe het in de 26 lidstaten is gesteld met de waardevolle afvalstromen. Ook wil hij uitzoeken welke reststoffen het meest geschikt zijn om als secundaire grondstoffen in te zetten. Op zoek naar oplossingen kijkt het EIP Grondstoffen breder dan alleen secundaire

grondstoffen. “Recycling kan innovatiever, maar je kunt het vraagstuk van schaarse grondstoffen ook oplossen door nieuwe, milieuvriendelijke mijnbouwtechnieken te ontwikkelen, waardoor de grondstoffen op grotere diepte of in meer afgelegen gebieden kunnen worden gewonnen. Ook valt het probleem op te lossen door productinnovaties, en door producten te vervangen door algemener voorkomende grondstoffen.” Freek van Eijk van SITA voegt toe dat - naast toegang tot grondstofvoorraden buiten Europa, het optimaliseren van de Europese mijnbouw, minder verspilling en meer recycling - ook nieuwe businessmodellen onderdeel zijn van de agenda van het EIP Grondstoffen. “Denk aan nieuwe samenwerkingsverbanden of aan leaseconstructies, waarbij consumenten niet langer producten bezitten, maar leasen. Het idee erachter is dat we niet alleen de keten sluiten, maar ook grondstoffen langer en effectiever in de keten laten circuleren, waardoor de vraag naar nieuwe grondstoffen afneemt. Leasen veroorzaakt veranderingen in het eigendom en de plek in de keten waar het afval vrijkomt”, aldus Van Eijk. Hij zit in de zogeheten EIPsherpagroep, en behoort daarmee tot de verbindingsofficieren tussen de stuurgroep en de vijf EIP-werkgroepen.

Recycling houdt grondstoffen beschikbaar en betaalbaar (foto: Norbert Bosman)

PILOTPROJECTEN EIP Grondstoffen bevindt zich in de oprichtingsfase. Deze zomer moet een strategisch implementatieplan op tafel liggen, met daarin beleidsvoorstellen en aanbevelingen voor een prioritering van innovatiesubsidies. Het EIP wil onder meer dat tien innovatieve pilotprojecten worden uitgevoerd, niet alleen voor nieuwe technieken voor inzameling en recycling, maar ook voor innovatieve delving- en exploratietechnieken. “Bijvoorbeeld 3D-beelden van de ondergrond”, zegt Van Eijk. “Sommige regio’s, zoals het Erzgebirge in Saksen (Duitsland), waren honderden jaren belangrijke mijnbouwgebieden. Wat vroeger economisch niet interessant was om terug te winnen, kan vandaag de dag een aantrekkelijke bron vormen van lithium, tin of indium. Het in kaart brengen van de voorraden en het verantwoord winnen en verwerken is onderdeel van de EIP verkenning. Er zou een goede database moeten komen van de verwachte grondstofvraag en de voorraden van zowel primaire als secundaire grondstoffen. Met betere data en statistieken kan beter gestuurd worden en is een vergelijking tussen lidstaten mogelijk.’ In een van de vijf EIP-werkgroepen zit Derk Bol, programmamanager van M2I, een technisch topinstituut gelieerd aan de TU Delft. M2I verricht onderzoek naar materiaalinnovaties. Net als Hoffmeyer en Van Eijk ziet Bol in het EIP-programma innovatiekansen voor zowel recycling als

vervanging. “Je kunt energie stoppen in het terugwinnen van neodymium - een zeldzaam aardmetaal dat in magneten wordt toegepast - maar je kunt ook naar vervangende grondstoffen voor high performance magneten zoeken”, aldus Bol, die ook zijn eerste EIP-vergadering nog moet bijwonen. Volgens hem moeten de EIP-proefprojecten onder andere focussen op geavanceerde shredder- en extractietechnieken om grondstoffen te recyclen. Als belangrijke technologische innovatie voor de afvalsector noemt Bol de terugwinning van metalen uit afgedankte mobiele telefoons. “Daarin zit naast koper, tin en zeldzame aardmetalen ook goud. De concentratie aan goud in een mobiele telefoon is hoger dan de concentratie aan goud in gouderts. De grote hoeveelheden telefoons die tegenwoordig worden afgedankt, maakt winning interessant.” Ook ziet Bol brood in de waardevolle metalen in het bodemas van afvalenergiecentrales.

BELEIDSVOORSTELLEN Voor de EIP-beleidsvoorstellen heeft Bol de volgende aanbeveling: “Zet geen geavanceerde recyclinginstallatie voor mobiele telefoons in elke lidstaat. Kijk eerst waar dat het makkelijkste kan. Dat betekent dat je mobiele telefoons vrijelijk moet kunnen transporteren over de EU-landsgrenzen.” Ook Freek van Eijk van SITA beveelt een beleidsvoorstel aan: “Zorg dat subsidies voor Oost- en Zuid-Europa niet gericht zijn op beter storten, maar op verwer-

DERK BOL (M2I):

‘Je kunt ook naar vervangende grondstoffen zoeken.’

king volgens de afvalhiërarchie. Als elke Europese lidstaat dezelfde status op het gebied van afvalverwerking zou hebben als Nederland, dan zouden we veel verder zijn”, aldus Van Eijk. Dat betekent overigens niet dat de Nederlandse afvalsector achterover mag leunen. Van Eijk bepleit samenwerking met producenten op onder meer het vlak van design for recycling en circulaire economie-concepten. Hij is er van overtuigd dat de door het EIP Grondstoffen in gang gezette ontwikkelingen de afvalbranche ten goede zullen komen. Als voorbeeld noemt hij de circulaire economie. “Samen met onze klanten moeten we meer waarde uit het afval zien te halen in de vorm van secundaire grondstoffen, CO2-reductie en nieuwe circulaire economie-banen. Uiteindelijk wil Europa dat door het EIP Grondstoffen de Europese industrie concurrerender wordt.”


19

kort nieuws E FFECTIVITEIT EU-SUBSIDIE ONDERZOCHT De Europese Rekenkamer publiceerde eind januari een rapport over de besteding van Europese subsidies aan afvalverwerking. De controleurs van de EU constateerden dat de doeltreffendheid van de EU-financiering voor het beheer van stedelijk afval beperkt was. Alleen de resultaten van projecten die waren gebaseerd op een solide gescheiden inzameling aan de bron waren lonend. De regio’s die ondersteunende maatregelen toepasten, zoals het voeren van voorlichtings- en bewustmakingscampagnes, herziening van

administratieve procedures of het instellen van positieve of negatieve financiële prikkels, realiseerden de doelstellingen van het Europese afvalbeleid. De toepassing van dergelijke ondersteunende maatregelen was geen voorwaarde voor het ontvangen van een EU-subsidie. EU-financiering in andere regio’s leidde slechts tot kleine verbeteringen in het afvalbeheer. De Rekenkamer constateerde belangrijke tekortkomingen bij de verslaglegging van lidstaten over het bereiken van de EU-doelen. Hierdoor was het voor de

S CHOON VERVOER De afvalbranche spant zich in voor schoner afvalvervoer. Zo hebben SITA en Van Gansewinkel recent nieuwe wagens in gebruik genomen die minder belastend zijn voor het milieu. Van Gansewinkel rijdt sinds eind januari in Amsterdam met de eerste inzamelwagen die wordt aangedreven door een zuinige Euro 6 motor van Scania. Euro 6 voldoet aan de strengste Europese normen voor de uitstoot van schadelijke stoffen. SITA heeft samen met de gemeenten Arnhem en Duiven in februari twee LNG-wagens in gebruik genomen. De wagens rijden op LNG, vloeibaar aardgas, dat door certificaten de naam groen gas mag dragen. Deze zijn een stuk schoner, stiller en duurzamer dan voertuigen die op diesel rijden.

De komende twee jaar test SITA in België een hybride elektrische afvalinzamelwagen. De zogenoemde ‘Metropolis’ is - op initiatief van en in samenwerking met SITA en MAN AG - door een consortium van deskundigen volledig bij Benteler Engineering Services in Helmond ontwikkeld en gebouwd. De wagen levert een belangrijke bijdrage aan CO2reductie en geeft minder geluidsoverlast. Het voertuig is uitgerust met een ‘Birdview’systeem: een camerasysteem dat het verkeer rond de vrachtwagen 360° in beeld brengt. Deze technologie is ontwikkeld om de verkeersveiligheid in stedelijke gebieden te vergroten. De chauffeur heeft niet alleen een goed overzicht van de verkeerssituatie, maar kan ook veel veiliger met zijn voertuig manoeuvreren.

Een LNG-wagen van SITA met op de voorgrond v.l.n.r. Martin van Tuyl (SITA), Henk Nijland (gemeente Duiven) en Margreet van Gastel (gemeente Arnhem)

20


Europese Commissie lastig om toezicht te houden op de resultaten. Hoewel in vrijwel alle geselecteerde regio’s enkele verbeteringen in het beheer van afvalstoffen werden waargenomen, nam de afvalproductie per persoon in zes van de acht onderzochte regio’s toe. Slechts in een kwart van de onderzochte regio’s groeide het percentage gescheiden inzameling significant. Dit leidde tot een verminderde afhankelijkheid van storten en droeg bij aan het behalen van de EU-doelen.

RITS RESTAFVAL B NAAR TWENCE Twence heeft met het Britse afvalbedrijf FCC Recycling Ltd. een overeenkomst gesloten voor het verwerken van 200 kiloton gesorteerd huishoudelijk restafval (RDF). Vorig jaar sloot Twence zijn eerste contract in Groot Brittannië. Twence-directeur Paul de Jong: “Internationalisering is een strategisch speerpunt van Twence. Afval is al lang geen nationaal vraagstuk meer, maar Europese business. Het versterkt de basis voor onze bedrijfscontinuïteit. Door het contract met FCC wordt onze internationale marktpositie aanzienlijk versterkt. Tevens neemt onze betrokkenheid bij de terugwinning van grondstoffen in de UK toe.” Brits huishoudelijk afval wordt eerst in scheidingsinstallaties van FCC gesorteerd. De verkregen grondstoffen worden voor hergebruik in Groot-Brittannië geschikt gemaakt. Het residu (RDF) wordt ingepakt in folie en als balen van ruim een ton per stuk naar de afvalenergiecentrale van Twence in Hengelo vervoerd. Door het inpakken in folie komt tijdens het transport geen geur vrij en ontstaat geen zwerfafval. Onderzoek van CE Delft maakt duidelijk dat de milieubalans van het vervoer en het omzetten van het RDF in stroom en warmte in Nederland positief uitvalt ten opzichte van storten in Groot-Brittannië. Dit land heeft weinig thermische verwerkingscapaciteit en stort nog ruim de helft van alle huishoudelijke afval. Onafhankelijk Brits onderzoek van bureau WRAP bevestigt de conclusies van CE.

wasteforum The Dutch Waste Management Association (Vereniging Afvalbedrijven) serves both the national and international interests of waste-processing companies throughout the entire waste chain. This involves Dutchbased companies that collect, recycle, reuse, compost and incinerate waste, as well as those that process waste for landfill and sewage treatment companies.

NEW PACKAGING FRAMEWORK AGREEMENT SETS CLEAR GOALS A new Packaging Framework Agreement signed by the government, the Association of Netherlands Municipalities and the packaging industry came into force this year. The ten-year agreement provides the stability needed for investment and sets clear, long-term goals. The key focus is on more sustainable packaging, including the establishment of a Knowledge Centre for Sustainable Packaging to collate research, provide information and draw up sustainability plans and concrete objectives, such as the thickness and percentage recycled content of new packaging. The DWMA has a seat on the Advisory Board. The agreement contains ambitious stepwise targets for re-use, rising to 52% for plastics and 45% for wood in 2022, but lets local authorities and industry fill in the details. For plastics the aim is single, cost-efficient collection system for packaging and bottles. Monitoring is a key issue for waste companies. Discussions are underway with Nedvang, the agency responsible for monitoring, on a new system that gives waste companies greater freedom in how to meet reporting obligations. The waste companies must provide data on collected industrial and commercial packaging waste, but sorting the large volumes of mixed streams to record the packaging content is simply not feasible. Their proposal to draw up standard percentages per waste stream and derive monitoring reports from their own information systems, which are based on material streams, will probably be accepted.

More news from Europe and the Association can be found on our website: www.wastematters.eu


21

CORPORATE SOCIAL RESPONSIBILITY: SPOTLIGHT ON IRADO Irado is a waste collection company and also maintains public spaces. Besides sustainable working practices, its CSR activities focus largely on the ‘P’ for people, both employees and members of the community. ‘Through CSR we are a social partner for our clients’, says director André Hertog. He mentions a project with Randstad employment agency and the municipality of Schiedam, where the company collects waste, maintains public spaces and a children’s farm, and jointly runs two recycling shops. Each year 30 people receiving social benefits are given work at Irado and at least half receive a permanent contract with Irado or Randstad. Irado also works with the local social enterprise, which assembles its underground waste containers. This approach strengthens the bonds with local authority clients, benefits the company and gives its employees a sense of fulfilment.

DWMA BOARD MEMBER RENS ZWANENBURG SPEAKS UP FOR WASTE SMES Rens Zwanenburg, director of InterChem, joined the DWMA board in 2010 to represent the smaller waste companies and give them a voice in decision making. Many waste SMEs are not members and he urges them to join as they also benefit from the DWMA’s work. Via the DWMA they can influence important legislative and regulatory change, which they could not do individually. He cites the streamlining of environmental licensing procedures for waste companies, which brings significant cost reductions, and the preparation of the Health & Safety Catalogue. They can also obtain advice on legislation and policy, and benefit from networking opportunities and the DWMA’s input into national and European policymaking. DWMA director Dick Hoogendoorn says the Association is keen to attract more SME members to boost its lobbying efforts. Companies active in prevention and recycling are especially welcome, as DWMA activities over the coming period will focus on the circular economy.

THE FUTURE FOR PAPER RECYCLING IS GLOBAL The Netherlands is working to secure a central role as a European ‘raw materials roundabout’ and spearhead a revolution in waste management based on value. The second article in the series on materials recycling looks at paper. Paper recycling is on the rise globally, but the amounts collected in the Netherlands are falling off due to the recession and digitalisation. The recycling percentage is now 86%, well above the Dutch target of 75%. The European recycling rate is just above the 70% target, but the European Recovered Paper Association (ERPA) sees room for improvement, particularly in Southern and Eastern Europe, and wants more source separation instead of dirtier comingled streams. The global market for waste paper has massive growth potential, fuelled largely by the insatiable demand from China, which imports about 14% of European waste paper. However, the raw materials roundabout for paper will only really take off if paper is awarded end-of-waste status and can be traded as a product. Sticking points in the discussions are quality criteria and recent opposition from the paper manufacturers. Nevertheless, the ERPA expects the European authorities will eventually agree on end-of-waste status.

22


OPEN STANDARD SPEEDS UP DATA TRANSFER THROUGH WASTE CHAIN The Dutch waste sector is on the verge of a digital revolution. At the end of 2011 the waste section of the haulage association Transport and Logistics Netherlands (TLN) launched an initiative to develop an open standard for the digital waste transfer note (EBA), which is already used by more than 30 companies instead of the paper form. Widespread introduction of the open standard will allow waste companies to automatically exchange data and could save the sector tens of millions of euros, cutting out the time-consuming and costly transfer of information between paper and different digital formats on company information systems, vehicle on-board computers, mobile phones and PDAs. The DWMA and other waste associations have embraced the initiative and established a steering group with the software suppliers, who are adapting their systems. An independent organisation will manage and improve the standard, which is also welcomed by the National Waste Reporting Centre, which registers all receipts of commercial, industrial and hazardous wastes. The major waste companies are already committed and it is expected that as cheaper ICT solutions appear on the market the smaller companies will also switch to digital data transfer. The sector looks forward to further standardisation, for example for invoicing.

AGNES MULDER MP: SUSTAINABLE RAW MATERIALS STRATEGY NEEDED Agnes Mulder MP is the opposition Christian Democrat Party (CDA) spokesperson for economic and environmental affairs, including waste and raw materials. The CDA is pushing for a sustainable raw materials strategy driven by recycling, reuse and substitution, especially for scarce raw materials. ‘Our aim is 85% waste recycling by 2020.’ In her vision of the service-oriented government, market players and individuals take responsibility for achieving this goal. Her ideal is a full recycling economy, based on the principles of ‘supply chain transparency’ and ‘supply chain responsibility’, in which materials reuse is incorporated into product design. This requires an international approach: ‘Our products must be reused within European recycling loops’. She is encouraged by the ambition of the recent Packaging Framework Agreement and sees opportunities for research into the technical and economic potentials of recycling to maintain the Netherlands’ position as a world leader.

RAW MATERIALS EIP TO STIMULATE INNOVATIVE RECYCLING The new European Innovation Partnership (EIP) on raw materials brings together governments, companies and researchers to find ways to safeguard supplies and reduce dependence on imports. Peter Hoffmeyer, CEO of Nehlsen AG (Germany) and a member of the High Level Steering Group of the EIP, stresses the role of more innovative recycling and proposes a coordinated European approach to review the status of valuable waste streams in the member states and identify the most promising sources of secondary raw materials. Other lines of research are product innovations, materials substitution and techniques for mining more deeply and in remoter areas. New business models such as collaborative and consumer leasing arrangements to keep materials in the recycling loop for longer are also on the agenda, adds Freek van Eijk of SITA, member of the Sherpa group (the link between the Steering Group and the 5 operational groups). He urges waste companies to work with manufacturers on design for recycling and circular economy concepts. Derk Bol of the Dutch material innovations institute M2i and a member of EIP operational group 2 sees potential in finding alternative raw materials. He also says a key technical innovation for the waste sector will be recovering metals from mobile phones, and proposes pilot projects on advanced shredder and extraction techniques. The EIP strategic plan with policy proposals and recommendations on innovation subsidies and pilot projects will be presented this summer.


23

Europa wil grondstoffenzekerheid

Recommend Documents