Etil

Colofon

Het regioPortret Drechtsteden verschijnt één keer per jaar en brengt de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt in de sector Zorg en WJK in beeld voor de regio Drechtsteden. Het regioPortret Drechtsteden wordt samengesteld door het consortium Panteia, SEOR en Etil, in opdracht van het Ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Sport, de Stichting Arbeidsmarkt en Opleidingsbeleid Verpleeg- en Verzorgingstehuizen en Thuiszorg, FCB, de Stichting Arbeidsmarkt Gehandicaptenzorg, de Stichting Arbeidsmarkt Ziekenhuizen, de Stichting O&O Fonds Geestelijke Gezondheidszorg, het kenniscentrum voor leren in de praktijk in Zorg, Welzijn en Sport Calibris en UWV WERKbedrijf. Gebruikte bronnen: CPB, CBS, PGGM, DUO-CFI, UWV WERKbedrijf, Prismant, bewerking door Panteia/SEOR/Etil.

1

Inhoudsopgave PAGINA 1 ALGEMEEN

3

AANBOD 2 3 4 5 6

POTENTIËLE BEROEPSBEVOLKING ARBEIDSPARTICIPATIE BEROEPSBEVOLKING PENDEL NIET-WERKENDE WERKZOEKENDEN (NWW)

4 5 6 7 8

VRAAG 7 WERKGELEGENHEID IN ZORG & WJK

9

ONDERWIJS 8 INSTROOM IN OPLEIDINGEN VOOR ZORG & WJK 9 DEELNEMERS IN OPLEIDINGEN VOOR ZORG & WJK 10 SECTOR- EN STUDIERENDEMENT

11 13 15

OORDEEL WERKNEMERS-WERKGEVERS 11 HET OORDEEL VAN WERKNEMERS 12 HET OORDEEL VAN WERKGEVERS

17 18

13 SAMENVATTEND OVERZICHT

19

DEFINITIES

20

BIJLAGEN

23

2

1 Algemeen Inleiding Het Onderzoeksprogramma Arbeidsmarkt Zorg en WJK (Welzijn en maatschappelijke dienstverlening, Jeugdzorg en Kinderopvang) beoogt relevante organisaties te voorzien van eenduidige en betrouwbare informatie over de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt in de gezondheidszorg en de WJK. Daartoe worden onder andere regioportretten opgesteld voor elk van de 28 onderscheiden regio’s. De voorliggende rapportage betreft het regioportret voor Drechtsteden, deze regio valt in het werkgebied van werkgeversverband WGV Z&W Zuid-Holland Zuid.

De regio bestaat uit de volgende gemeenten: Alblasserdam, Dordrecht, Giessenlanden, Gorinchem, Graafstroom, Hardinxveld-Giessendam, Hendrik-IdoAmbacht, Leerdam, Liesveld, Nieuw-Lekkerland, Papendrecht, Sliedrecht, Zederik en Zwijnsdrecht.

Uitgangspunten regioportret Bij het opstellen van de regioportretten is gebruik gemaakt van de meest recente beschikbare informatie. Aangezien voor een aantal relevante onderwerpen nog geen goede en bruikbare regionale gegevens beschikbaar zijn, kan en zal dit RegioPortret 2011 niet alle vragen over de regionale arbeidsmarkt kunnen beantwoorden, maar moet het op hoofdlijnen de regio wel voldoende handvatten bieden voor arbeidsmarktbeleid. Het is uitdrukkelijk de bedoeling de regioportretten in volgende jaren aan te vullen met nieuwe gegevens die beschikbaar komen. Het onderzoeksteam gaat hierbij voor de grootst mogelijke transparantie, om duidelijk en inzichtelijk te maken waar bepaalde resultaten op gebaseerd zijn. Informatie over de regionale arbeidsmarkt in Zorg en WJK heeft over het algemeen betrekking op een regionale verdeling van landelijke gegevens en ontwikkelingen. Dit betekent dat landelijke gegevens de basis vormen. Op basis van kenmerken die specifiek zijn voor een bepaalde regio, is bepaald hoe landelijke ontwikkelingen zich naar deze regio vertalen. Een belangrijk onderdeel van de pragmatische aanpak heeft betrekking op de regionale werkgelegenheid in Zorg en WJK. Verschillende bronnen zijn hiervoor voorhanden, alle met hun eigen voor- en nadelen. Op basis van een uitgebreide analyse van een viertal beschikbare bronnen (het Sociaal Statistische bestand SSB, gegevens van PGGM, het landelijke vestigingenregister LISA en het Banenbestand van CBS) is besloten om in de regioportretten voor de regionale verdeling van werkgelegenheid uit te gaan van het CBS Banenbestand. Aangezien gegevens over regionale vacatures en regionale mobiliteit nog niet beschikbaar zijn, zijn deze niet opgenomen in dit regioportret. Wel zijn de landelijke cijfers hieromtrent in de bijlage opgenomen. Regionale prognoses omtrent overschotten en tekorten van verplegend, verzorgend en sociaalagogisch personeel worden voor het eerst in het RegioPortret 2012 gepresenteerd. De regionale werkverbanden, waaronder WGV Z&W Zuid-Holland Zuid, hebben de mogelijkheid gekregen om feedback te geven op hun RegioPortret 2011. Deze feedback kon twee vormen aannemen. Allereerst tekstuele feedback om resultaten zoals in het RegioPortret weergegeven beter te kunnen duiden, en te voorzien van couleur locale. Deze feedback vindt u terug in het RegioPortret dat voor u ligt. Daarnaast feedback op de vastgestelde cijfers met betrekking tot de regionale arbeidsmarkt. Deze feedback wordt verzameld en waar mogelijk meegenomen in het RegioPortret 2012.

3

2 Potentiële beroepsbevolking Samenstelling potentiële beroepsbevolking naar categorie, Drechtsteden, 2009

Bevolkingspiramide Drechtsteden, 2010 en 2020

Potentiële beroepsbevolking 258.800 personen

Werkzame beroepsbevolking (heeft werk ≥ 12u pw) 175.400 personen

Werkloze beroepsbevolking (zoekt werk ≥ 12u pw) 6.500 personen

Wil ≥ 12u pw werken 7.700 personen

Leeftijden

Beroepsbevolking (heeft/zoekt werk ≥ 12 u pw) 181.900 personen

Nietberoepsbevolking 76.900 personen

Wil of kan niet ≥ 12u pw werken 69.200 personen

Reden: Opleiding/studie (32%) Ziekte/AO (23%) Vut (15%) Zorgtaken (17%) Anders (13%)

Bron: EBB, bewerking Etil

Ontwikkeling potentiële beroepsbevolking Drechtsteden en Nederland, 1996-2020 (index; 1996=100) 110 105

95 e.o. 90-94 85-89 80-84 75-79 70-74 65-69 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20-24 15-19 10-14 5-9 0-4

17.500

7.500 mannen 2010 mannen 2020

2.500

12.500

vrouwen 2010 vrouwen 2020

Bron: CBS Statline, bewerking Etil Samenstelling potentiële beroepsbevolking De potentiële beroepsbevolking wordt gevormd door alle mensen tussen 15 en 64 jaar. In 2009 waren er in potentie 258.800 mensen beschikbaar voor de arbeidsmarkt in Drechtsteden. Daarvan hebben 175.400 mensen een baan van minimaal 12 uur per week. Ongeveer 14.000 mensen vormen de arbeidsreserve op de arbeidsmarkt in Drechtsteden, deze mensen willen 12 uur of meer per week werken. Van deze groep zijn 6.500 personen actief op zoek naar een baan en op korte termijn beschikbaar. Leeftijdsopbouw bevolking De grafiek rechtsboven toont de leeftijdsopbouw van de bevolking in Drechtsteden. De 'ui-vorm geeft aan dat de bevolking ontgroent en vergrijst. Dit betekent dat de instroom van jongeren krimpt, terwijl de uitstroom van ouderen groeit. Op termijn neemt hierdoor de potentiële beroepsbevolking af, omdat minder jongeren instromen dan ouderen uitstromen.

100 95 90 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 Drechtsteden Bron: CBS Statline, bewerking Etil

Nederland 4

Prognose tot en met 2020 De grafiek hiernaast toont een licht afnemende potentiële beroepsbevolking in Drechtsteden tussen 2010 en 2012. Na 2012 blijft deze ongeveer stabiel. Landelijk schommelt de potentiële beroepsbevolking op een niveau dat 4% hoger is dan in 1996.

3 Arbeidsparticipatie Ontwikkeling bruto arbeidsparticipatie mannen in Drechtsteden en Nederland, 1996-2015 (in %)

Ontwikkeling bruto arbeidsparticipatie vrouwen in Drechtsteden en Nederland, 1996-2015 (in %)

85% 80% 75% 70% 65% 60% 55% 50% 45% 40%

85% 80% 75% 70% 65% 60% 55% 50% 45% 40% 1996

1998

2000

2002

2004

2006

2008

Drechtsteden

2010

2012

2014

1996

Nederland

2002

2004

2006

2008

2010

2012

2014

Nederland

Bron: CBS Statline, bewerking Etil Bruto arbeidsparticipatie

Bruto arbeidsparticipatie naar kenmerken, 2009 en 2015 (in %) Drechtsteden 2009 70%

Drechtsteden 2015 74%

Nederland 2009 71%

Nederland 2015 73%

Mannen Vrouwen

81% 60%

81% 67%

79% 63%

79% 68%

15-24 jaar 25-34 jaar 35-44 jaar 45-54 jaar 55 jaar e.o

47% 89% 85% 80% 48%

46% 90% 90% 83% 59%

45% 87% 86% 81% 50%

46% 89% 88% 85% 56%

Autochtoon 72% Allochtoon 64% Bron: EBB, CBS Statline, bewerking Etil

2000

Drechtsteden

Bron: CBS Statline, bewerking Etil

Totaal

1998

De bruto participatiegraad geeft de verhouding weer tussen de (werkzame en werkloze) beroepsbevolking en de potentiële beroepsbevolking. De arbeidsparticipatie stijgt al jaren onder met name vrouwen (zie boven). Onder invloed van sociaal-maatschappelijke ontwikkelingen en stimulerende maatregelen om werk en gezin te combineren, is het aantal vrouwen en ouderen dat beschikbaar is voor de arbeidsmarkt, toegenomen. Daarnaast is het opleidingsniveau van de potentiële beroepsbevolking toegenomen en participeren hoger opgeleiden over het algemeen meer op de arbeidsmarkt. In 2009 was de participatiegraad in Drechtsteden 70% tegenover landelijk 71%. Ook de komende jaren blijft de arbeidsparticipatie stijgen. In 2015 zal de bruto arbeidsparticipatie in Drechtsteden zijn gestegen tot 74%. In Nederland is dit 73%.

72% 66%

Kenmerken bruto arbeidsparticipatie De participatie onder mannen ligt landelijk en in Drechtsteden hoger dan onder vrouwen. Dit blijft zo tot 2015. Bovenstaande grafieken tonen dat vooral de participatie onder vrouwen zal blijven stijgen tot ongeveer 70%. Die van mannen zal rond de 80% blijven schommelen. De arbeidsparticipatie van mannen ligt in Drechtsteden boven het landelijk gemiddelde, terwijl de participatie van vrouwen er juist onder ligt. In de leeftijdsgroep 25-54 jaar participeert tussen de 80 en 89% op de arbeidsmarkt. Bij jongeren (25-) en ouderen (55+) ligt het percentage lager. In 2009 ligt de arbeidsparticipatie van ouderen in Drechtsteden beneden het landelijk gemiddelde. Naar verwachting zal in Drechtsteden de participatie onder ouderen fors stijgen tot 59%, daarmee wordt de achterstand op Nederland dus omgezet in een voorsprong. De participatie van allochtonen ligt in 2009 lager dan landelijk.

5

4 Beroepsbevolking Ontwikkeling beroepsbevolking Drechtsteden en Nederland, 1996-2015 (index; 1996=100)

Kenmerken beroepsbevolking, 2009 en 2015 (in %)

130 125 120 115 110 105 100 95 90

Drechtsteden 2009 181.900

Drechtsteden 2015 190.400

Nederland 2009 7.846.200

Nederland 2015 8.135.700

Mannen Vrouwen

58% 42%

55% 45%

56% 44%

54% 46%

15-24 jaar 25-34 jaar 35-44 jaar 45-54 jaar 55 jaar e.o

12% 23% 27% 24% 13%

12% 22% 24% 26% 16%

11% 22% 27% 25% 14%

12% 23% 23% 27% 15%

Totaal (absoluut)

1996

1998

2000

2002

2004

Drechtsteden

2006

2008

2010

2012

2014

Nederland

Autochtoon 84% Allochtoon 16% Bron: CBS Statline, bewerking Etil

Bron: CBS Statline, bewerking Etil

82% 18%

Toekomstige ontwikkelingen

Kenmerken van beroepsbevolking

Tot de beroepsbevolking behoren alle mensen die werkend of werkzoekend actief zijn op de arbeidsmarkt. Dit wordt bepaald door een combinatie van de potentiële beroepsbevolking en arbeidsparticipatie. Ondanks een stabiele potentiële beroepsbevolking blijft de beroepsbevolking in Drechtsteden stijgen de komende jaren. Deze groei ontstaat doordat er meer mensen gaan werken.

In de beroepsbevolking is het aandeel mannen groter dan het aandeel vrouwen. Dat geldt zowel voor Drechtsteden als landelijk. Ook naar leeftijd wijkt de beroepsbevolking in de regio niet af van Nederland. Driekwart van de beroepsbevolking bevindt zich tussen de 25 en 54 jaar. In 2015 is er wel een kleine verschuiving te zien van de categorie 35-44 jaar naar 45-54 jaar. De verdeling naar etniciteit toont dat de beroepsbevolking in Drechtsteden een iets kleiner aandeel allochtonen kent dan het landelijk gemiddelde.

In 2009 bestaat de beroepsbevolking in Drechtsteden uit 181.900 personen en groeit in 2015 verder tot 190.400. Landelijk zal de beroepsbevolking tussen 2009 en 2015 eveneens stijgen van ruim 7,8 miljoen personen naar ruim 8,1 miljoen in 2015. In Drechtsteden groeit de beroepsbevolking ongeveer even hard als in Nederland.

6

5 Pendel Binnenlandse pendel in Zorg en WJK, Drechtsteden, 2006-2009

Binnenlandse pendel in Zorg en WJK en alle sectoren, 2009 (uitgedrukt als percentage van totaal aantal werknemers)

8.000 6.000

80%

4.000

60%

2.000

40%

0

20%

-2.000

0%

-4.000

-20%

-6.000

-40%

-8.000

-60%

-10.000 2006

Inkomende pendel

2007

2008

Uitgaande pendel

-80%

2009

Bron: Loonaangifte, Statistiek Werkgelegenheid en Lonen (SWL), CBS, bewerking Etil Inkomende pendel uit buitenland, 2009* Zorg en WJK Alle sectoren Drechtsteden 40 2.290 Nederland 9.600 147.600 Voor Nederland geldt de volgende uitsplitsing: België 70% 29% Duitsland 27% 29% Polen 0% 32% Overig buitenland 3% 10% * Er zijn geen gegevens bekend over uitgaande pendel naar het buitenland. Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil Top-3 inkomende en uitgaande pendelstromen in Zorg en WJK Drechtsteden, 2009 Inkomende pendel Regio van herkomst Rijnmond 2.130 West-Brabant 1.470 Zuid-West Gelderland 970 Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil

Zorg en WJK Drechtsteden

Pendelsaldo

Uitgaande pendel Regio van bestemming Rijnmond Utrecht e.o. Rijnstreek

4.620 1.120 870

Inkomende pendel

Alle sectoren Drechtsteden Uitgaande pendel

Pendelsaldo

Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil Een belangrijk fenomeen voor de bepaling van vraag en aanbod op de regionale arbeidsmarkt is de pendel. De regionale arbeidsmarkt is geen gesloten systeem. Zo is er sprake van inkomende binnenlandse pendel. Dit zijn personen die weliswaar in de regio werken, maar elders in Nederland wonen. Omgekeerd is er ook sprake van uitgaande binnenlandse pendel, personen die wel in de regio wonen, maar elders in Nederland werken. Deze gegevens komen uit Statistiek Werkgelegenheid en Lonen van het CBS. Daarnaast kan er, voornamelijk in grensregio’s, sprake zijn van buitenlandse pendel. Er is bekend hoeveel inwoners van een ander land in de regio werken, de inkomende buitenlandse pendel. Omdat deze gegevens niet voor het buitenland beschikbaar zijn, is onduidelijk hoeveel inwoners van de regio in het buitenland werkzaam zijn (de uitgaande buitenlandse pendel). Binnenlandse pendel In Drechtsteden is er in Zorg en WJK sprake van een negatief binnenlands pendelsaldo. In 2009 was het pendelsaldo in Zorg en WJK -2.000. Dat betekent dat veel inwoners van Drechtsteden die werkzaam zijn in Zorg en WJK, buiten de regio werken. Een kleine 8.000 inwoners van Drechtsteden verlaat de regio om elders in de zorg te gaan werken, terwijl ongeveer 6.000 mensen de omgekeerde beweging maken. Dus per saldo verlaten meer werknemers in de sector de regio. De populairste bestemmingen om vanuit Drechtsteden in Zorg en WJK te gaan werken, zijn naburige regio’s Rijnmond, Utrecht en omgeving en Rijnstreek. De grafiek rechtsboven vergelijkt de binnenlandse pendel in Zorg en WJK met andere sectoren. Dan blijkt dat het binnenlands pendelsaldo in de zorg iets negatiever uitvalt dan in andere sectoren. Buitenlandse pendel Er zijn alleen gegevens beschikbaar over de inkomende buitenlandse pendel. In totaal komen bijna 2.300 buitenlanders naar Drechtsteden om te werken, daarvan komt slechts een zeer beperkt deel in zorg en welzijn terecht. Op basis van landelijke cijfers weten we dat de grootste groep buitenlandse werknemers die in Nederland komt werken in Zorg en WJK, afkomstig is uit België, gevolgd door Duitsers. In vergelijking met andere sectoren werken er relatief veel Belgen in de Nederlandse gezondheids- en welzijnszorg.

7

6 Niet-Werkende Werkzoekenden (NWW) Kenmerken totale werkloosheid, 2010 (jaargemiddelde) Regio's

Ontwikkeling werkloosheidspercentage in Drechtsteden en Nederland, jaargemiddelde 2007-2010 (in %)

Drechtsteden

Nederland

8.120 280

497.900 18.400

Mannen Vrouwen

52% 48%

52% 48%

15-24 jaar 25-54 jaar > 55 jaar

10% 69% 20%

8% 70% 22%

< 1 jaar werkloos > 1 jaar werkloos

66% 34%

53% 47%

Basisonderwijs VMBO HAVO/VWO MBO HBO/Bachelor WO/Master Bron: UWV Werkbedrijf, CBS

31% 22% 4% 31% 9% 3%

28% 21% 4% 31% 11% 4%

Totaal NWW Totaal NWW Zorg en WJK

7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% 2007

2008 Drechtsteden

2009

2010

Nederland

Bron: UWV Werkbedrijf, CBS

Kenmerken werkloosheid

Recente ontwikkelingen werkloosheid

Als het aanbod van de arbeidsmarkt niet aansluit op de vraag, ontstaat werkloosheid. De cijfers worden uitgedrukt in het aantal niet-werkende werkzoekenden (NWW’ers). Dit zijn mensen tussen 15 en 64 jaar die werk zoeken van minstens twaalf uur per week en daarvoor staan ingeschreven bij het UWV WERKbedrijf. In 2010 waren in Drechtsteden 8.120 mensen werkloos, daarvan was 52% man en 20% van de NWW'ers was ouder dan 55 jaar, terwijl 10% nog geen 25 was. In Drechtsteden had 53% van de NWW’ers maximaal een vmbo-opleiding (landelijk 49%), 35% was middelbaar opgeleid (gelijk aan landelijk) en 12% was hoger opgeleid (landelijk 15%). Opvallend is daarnaast het lagere aandeel langdurig werklozen.

De ontwikkeling van de werkloosheid weerspiegelt de economische ontwikkeling. Toch valt op dat de werkloosheid ondanks de economische crisis in 2009 en 2010 slechts beperkt steeg, terwijl de productie enorm terugviel. Verklaringen hiervoor zijn: Labour hoarding: mensen in dienst houden met het oog op verwachte toekomstige krapte. Werktijdverkorting en deeltijd-WW. Flexibilisering van de arbeidsmarkt: meer flexwerkers en zzp’ers. Mogelijke veranderingen in de sectorstructuur: meer diensten en minder industrie waardoor het effect van productiedaling op personele bezetting verandert. Onvervulde vacatures: zelfs op het dieptepunt van de crisis waren er landelijk nog 100.000 openstaande vacatures. Het is plausibel dat een deel van de mensen die door de crisis hun werk kwijt raakten, konden instromen op nog openstaande vacatures bij andere arbeidsorganisaties. Langer doorleren door jongeren. In Drechtsteden ligt de werkloosheid structureel iets lager dan landelijk. Het gemiddelde NWW-percentage was in 2010 4,4% in de regio en 6,4% in Nederland.

Het aantal NWW in Zorg en WJK is gebaseerd op het aantal bij UWV WERKbedrijf ingeschreven NWW’ers in de voor de sector Zorg en WJK meest relevante grofmazige beroepsgroepen. Dit zijn de (para)medische, algemeen verzorgende en sociaal-maatschappelijke beroepsgroepen tot en met het hogere beroepsniveau. In Drechtsteden staan daarom 280 niet-werkende werkzoekenden in zorg en welzijn ingeschreven in 2010. Dit is waarschijnlijk een onderschatting van het werkelijke aantal. Het UWV deelt een aantal Zorg- en WJK-beroepen in bij nietzorg/WJK-beroepen en deze blijven daarom buiten beschouwing.

8

7 Werkgelegenheid in Zorg & WJK Werknemers in Drechtsteden en Nederland uitgesplitst naar sector, 2009

Werkgelegenheid Absoluut 22.600

In werknemers

Drechtsteden Zorg WJK % totale % totale werkgelegenheid absoluut werkgelegenheid 13% 1% 2.400

Nederland

Zorg Absoluut 1.007.400

% totale werkgelegenheid 13%

Absoluut 171.200

WJK % totale werkgelegenheid 2%

In arbeidsvolume werknemers

15.900

11%

1.600

1%

678.700

11%

116.400

2%

In banen van werknemers

24.500

14%

2.600

1%

1.079.700

14%

182.300

2%

Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil Ontwikkeling aantal werknemers in Zorg en WJK, in Drechtsteden en Nederland, 2006-2009 (index; 2006=100) 108

Verdeling werknemers naar branches, 2009

Drechtsteden 1% 6%

106

3%

Ziekenhuizen

104 102

10%

100

33%

98

96

24%

94

Gehandicaptenzorg

8%

92 2006

2007 Drechtsteden

2008 Nederland

15%

2009

VVT

Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil

Nederland Nederland

Ontwikkeling aantal werknemers in Drechtsteden naar branche, 2006-2009

2%

NL

Branches Ziekenhuizen Geestelijke gezondheidszorg (GGZ) Gehandicaptenzorg Verpleeg- en verzorgingshuizen en thuiszorg (VVT) Zorg overig Jeugdzorg Kinderopvang Welzijn en maatschappelijke dienstverlening (WMD)

Gem. jaarlijkse groei 20062009 (%) 2,5% 3,4% 3,4%

2006 7.200 1.300 4.000

2007 7.500 1.400 3.500

2008 7.800 1.400 3.900

2009 8.200 2.100 3.800

Gem. jaarlijkse groei 20062009 (%) 4,3% 20,6% -1,2%

7.000 2.300 400 1.200

6.500 2.400 300 1.400

5.800 2.300 400 1.500

6.000 2.500 100 1.500

-4,7% 3,0% -17,2% 7,7%

1,6% -0,6% 5,2% 9,1%

1.300

1.200

800

800

-11,0%

-1,5%

Totaal 24.700 Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil

24.200

23.900

25.000

0,8%

2,2%

9

Geestelijke gezondheidszorg

6%

6% 13%

5%

Zorg overig

22%

Jeugdzorg

20%

11% 15%

7%

Kinderopvang

4% 12% 14%

13% 34%

WMD 10% 15%

Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil

Karakteristieken van werknemers naar branche, Drechtsteden, 2009 Aantal werknemers 2009

Deeltijd factor

Gemiddelde leeftijd

Aandeel 55+

Ziekenhuizen 8.200 GGZ 2.100 Gehandicaptenzorg 3.800 VVT 6.000 Zorg overig 2.500 100 Jeugdzorg Kinderopvang 1.500 WMD 800 Totaal Zorg en WJK Drechtsteden 25.000 Totaal alle sectoren Drechtsteden 169.900 Totaal Zorg en WJK Nederland 1.178.600 Totaal alle sectoren Nederland 7.483.800 Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil

0,71 0,78 0,68 0,64 0,78 0,78 0,60 0,69 0,67 0,80 0,67 0,79

41,1 38,6 38,0 40,2 40,7 38,5 33,8 43,1 39,8 38,9 40,6 39,0

15% 12% 11% 15% 14% 12% 5% 21% 14% 16% 15% 16%

Branches

Aandeel Aandeel 35- vrouwen 30% 41% 42% 33% 32% 42% 58% 27% 35% 43% 33% 43%

89% 74% 83% 92% 72% 67% 97% 75% 86% 55% 84% 59%

Aandeel zelfstandigen in werkgelegenheid in Zorg en WJK, 2006-2008 (in %) 3,0% 2,5% 2,0% 1,5% 1,0%

0,5% 0,0% 2006

2007 2008 Zelfstandigen Drechtsteden Zelfstandigen Nederland

Bron: SSB Zelfstandigen Zorg en WJK binnen geheel van sectoren Dit hoofdstuk gaat in op de ontwikkeling van de werkgelegenheid in Zorg en WJK. De werkgelegenheid wordt gemeten in het aantal werknemers, dit is het gemiddeld aantal personen dat in de maand december een arbeidsovereenkomst heeft. De recente recessie is landelijk niet van invloed geweest op de ontwikkeling van de werkgelegenheid in de sector Zorg en WJK. Waar de werkgelegenheid in veel andere sectoren in 2009 sterk is afgenomen, is in de Zorg en WJK sprake van groei. In 2009 bedroeg het aantal werknemers bijna 1,2 miljoen. Gedurende de periode 2006-2009 groeide landelijk het aantal werknemers per jaar gemiddeld met ruim twee procent. In Drechtsteden zijn 25.000 werknemers werkzaam in Zorg en WJK. In totaal omvat de sector Zorg en WJK 14% van alle werknemers. Landelijk is dit aandeel 15%. Net als landelijk nam de werkgelegenheid in Zorg en WJK in Drechtsteden toe in de periode 2006-2009. Procentueel was de toename gemiddeld 0,8% per jaar. Hoewel de grote lijnen herkenbaar zijn, is het mogelijk dat de werkgelegenheidsontwikkeling op regionaal niveau, wanneer dit wordt bekeken van jaar op jaar, in sommige gevallen wat vreemde bewegingen kan laten zien. Zo is er in Drechtsteden een groot verschil in werkgelegenheid in de geestelijke gezondheidszorg van 2008 naar 2009. Het aantal werknemers neemt dan toe van 1.400 naar 2.100 werknemers. Hieraan kunnen meerdere oorzaken ten grondslag liggen. Het vergt nog nader onderzoek om uit te vinden wat daar precies aan de hand is. Branches De ontwikkeling van de werkgelegenheid verschilt sterk tussen de diverse branches. In het algemeen waren in 2009 de meeste werknemers in zowel Drechsteden als Nederland werkzaam in de branches VVT en ziekenhuizen. 10

Tussen 2006 en 2009 is met name de groei van het aantal werknemers in de kinderopvang en de jeugdzorg landelijk sterk geweest, respectievelijk 9,1 en 5,2%. De groei van het aantal werknemers in de VVT en zorg overig lag met respectievelijk 1,6 en -0,6% onder het gemiddelde voor de sector als geheel. Op regionaal niveau wijkt de ontwikkeling per branche sterk af van het landelijk beeld. Zo is de GGZ de grootste groeier naast de kinderopvang. In Drechtsteden nam het aantal werknemers, in de periode 2006-2009, in de branches jeugdzorg en WMD sterk af (met respectievelijk 17,7 en 11% per jaar). Kenmerken werknemers in zorgsector Een fors deel van de werkgelegenheid in de Zorg en WJK betreft deeltijdwerk. In Drechtsteden werkte de gemiddelde werknemer in de Zorg en WJK in 2009 0,67 werkweek, dat is gelijk aan landelijk. De omvang van de gemiddelde werkweek verschilt sterk tussen de diverse branches. In Drechtsteden hebben de branches kinderopvang en VVT de kleinste omvang van de gemiddelde werkweek met respectievelijk 0,60 en 0,64. De gemiddelde leeftijd van werknemers in de sectoren Zorg en WJK is 40 jaar en ongeveer 86% van de werknemers is vrouw. Het aandeel jongeren (35-) is in alle branches, uitgezonderd WMD, ruim tweemaal zo groot als het aandeel ouderen (55+). Zelfstandigen in Zorg en WJK Bovenstaande grafiek toont het aandeel zelfstandigen in de sector. In de afgelopen jaren is zowel in Drechtsteden als Nederland het aandeel zelfstandigen toegenomen. De trend van 'individualisering' van de beroepsbevolking, namelijk het in toenemende mate kiezen (vrijwillig of gedwongen) voor een bestaan als zelfstandige zonder personeel (zzp'er) speelt ook een rol in de sector Zorg en WJK.

8 Instroom in opleidingen voor Zorg & WJK Instroom in opleidingen voor Zorg en WJK in Drechtsteden en Nederland, 2009, absoluut en uitgedrukt als percentage van de totale instroom in opleidingen voor Zorg en WJK Drechtsteden % instroom Absoluut Zorg & WJK

Nederland % instroom Absoluut Zorg & WJK

Kwalificaties Zorghulp (niveau 1) 17 1% 1.096 Helpende zorg en welzijn (niveau 2) 239 18% 9.431 Verzorgende (niveau 3) 200 15% 7.658 Verpleegkundige (niveau 4) 151 11% 5.533 Verpleegkundige (niveau 5) 83 6% 3.306 AG* Assisterenden (niveau 4) 70 5% 2.784 SAW Pedagogisch werker (niveau 3) 227 17% 7.625 Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 3) 62 5% 3.603 Pedagogisch werker (niveau 4) 28 2% 2.794 Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 4) 30 2% 831 Sociaal-cultureel werker (niveau 4) 21 2% 839 Sociaal-maatschappelijk dienstverlener (niveau 4) 22 2% 715 Sociaal-pedagogische hulpverlening (niveau 5) 100 7% 4.624 Cultureel-maatschappelijke vorming (niveau 5) 25 2% 708 Maatschappelijke dienstverlening (niveau 5) 84 6% 3.662 Totaal Zorg en WJK 1.358 100% 55.209 Totaal overige opleidingen 5.324 226.454 Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil * Dit betreft een optelling van de kwalificaties apothekersassistent, doktersassistent en tandartsassistent. V&V

Instroom in opleidingen voor Zorg en WJK in Drechtsteden en Nederland, 2009

2% 17% 14% 10% 6% 5% 14% 7% 5% 2% 2% 1% 8% 1% 7% 100%

BOL BBL HBO

V&V 333 344 83

V&V BOL 14.689 BBL 11.813 HBO 3.306 Bron: DUO-CFI,

Drechtsteden Zorg & WJK Overig Abs. % Abs. % SAW 292 625 22% 2.228 78% 98 442 25% 1.334 75% 209 291 14% 1.762 86% Nederland Zorg & WJK Overig SAW Abs. % Abs. % 11.236 25.925 22% 89.910 78% 5.171 16.984 26% 48.354 74% 8.995 12.300 12% 88.190 88% CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil

Instroom in opleidingen voor Zorg en WJK

Kenmerken instroom MBO

Het onderwijs in de sector draagt aanzienlijk bij aan het arbeidsaanbod. Elk jaar kiest ongeveer een kwart van alle jongeren voor een opleiding voor Zorg en WJK (mbo+hbo). De populairste opleidingen op mbo-niveau zijn helpende zorg en welzijn (niveau 2), pedagogisch werker (niveau 3) en verzorgende (niveau 3).

De samenstelling van de bevolking naar leeftijd verandert in de toekomst en het aandeel personen van niet-Nederlandse herkomst neemt toe, met name in grootstedelijke gebieden. Uitgaande van een toenemende vraag naar zorgdiensten is het voor de arbeidsmarkt in de Zorg en WJK van belang om aantrekkelijk te zijn voor deze groep personen. De grafieken op de rechterpagina hebben betrekking op de samenstelling van de instroom in opleidingen voor Zorg en WJK. In Drechtsteden is het aandeel mannen, het aandeel allochtonen en het aandeel 25-plussers in BOL- en BBLzorgopleidingen vrijwel gelijk aan Nederland.

In Drechtsteden is de instroom in BOL-opleidingen voor Zorg en WJK kleiner dan in BBL-opleidingen. Ongeveer 20% van alle BOL-leerlingen kiest voor een dergelijke opleiding en zo’n 25% van de BBL’ers maakt deze keuze. Zowel het aandeel BOL als BBL in Zorg en WJK is ongeveer gelijk aan landelijk. In Drechtsteden is de instroom binnen het hbo het grootst in sociaalpedagogische hulpverlening. Ongeveer 14% van alle leerlingen in Drechtsteden, die instromen in het hbo, kiest voor een opleiding voor Zorg en WJK. De grafiek op de rechterpagina (bovenaan) toont dat de totale instroom in opleidingen voor Zorg en WJK tussen 2006-2009 slechts beperkt is toegenomen. In Drechtsteden nam de instroom over de gehele periode met 0,9% toe, terwijl dit landelijk met bijna 7% toenam. De instroom in opleidingen voor Zorg en WJK is wel harder gegroeid dan in andere opleidingen.

11

Kenmerken instroom HBO In 2009 lag het aandeel mannen dat landelijk instroomde in opleidingen voor Zorg en WJK op hbo-niveau respectievelijk rond 20%. Hierin wijkt de regio niet af van het landelijk beeld. In Drechtsteden wijkt het aandeel allochtonen eveneens niet af van het landelijk gemiddelde. Het aandeel 25plussers lag in Drechtsteden met 21,5% onder het landelijk gemiddelde (23%).

Ontwikkeling instroom in opleidingen voor Zorg en WJK en overige opleidingen, Drechtsteden en Nederland, 2006-2009 (in %) 8% 6% 4% 2% 0% Drechtsteden

Nederland

Totaal overige opleidingen

Zorg en WJK

Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil Kenmerken instroom in mbo-opleidingen voor Zorg en WJK uitgesplitst naar BOL en BBL, 2009, Drechtsteden (in %) 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

Kenmerken instroom in mbo-opleidingen voor Zorg en WJK uitgesplitst naar BOL en BBL, 2009, Nederland (in %) 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

Aandeel man

Aandeel allochtoon BOL

Aandeel >25 jaar

Aandeel man

BBL

Aandeel allochtoon BOL

Aandeel >25 jaar

BBL

Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil

Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil

Kenmerken instroom in hbo-opleidingen voor Zorg en WJK 2009, Drechtsteden (in %) 25%

Kenmerken instroom in hbo-opleidingen voor Zorg en WJK 2009, Nederland (in %) 25%

20%

20%

15%

15%

10%

10%

5%

5%

0%

0% Aandeel man

Aandeel allochtoon

Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil

Aandeel >25 jaar

Aandeel man

Aandeel allochtoon

Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil 12

Aandeel >25 jaar

9 Deelnemers in opleidingen voor Zorg & WJK Kenmerken deelnemers in mbo- en hbo-opleidingen voor Zorg en WJK*, 2010 Drechtsteden Kwalificaties V&V Zorghulp (niveau 1) Helpende zorg en welzijn (niveau 2) Verzorgende (niveau 3) Verpleegkundige (niveau 4) Verpleegkundige (niveau 5) AG Assisterenden (niveau 4) SAW Pedagogisch werker (niveau 3) Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 3) Pedagogisch werker (niveau 4) Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 4) Sociaal-cultureel werker (niveau 4) Sociaal-maatschappelijk dienstverlener (niveau 4) Sociaal-pedagogische hulpverlening (niveau 5) Cultureel-maatschappelijke vorming (niveau 5) Maatschappelijke dienstverlening (niveau 5) Totaal Zorg en WJK Totaal overige opleidingen Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil * In het onderwijs wordt de term welzijn gehanteerd in plaats van WJK.

Aantal 2010 20 407 481 497 280 213 773 253 183 144 68 59 411 65 269 4.123 17.310

Aandeel BOL 10% 85% 25% 57% n.v.t. 86% 92% 77% 77% 15% 90% 97% n.v.t. n.v.t. n.v.t. 52% 38%

Aandeel BBL 90% 15% 75% 43% n.v.t. 14% 8% 23% 23% 85% 10% 3% n.v.t. n.v.t. n.v.t. 24% 22%

Aandeel mannen 0% 7% 5% 12% 9% 3% 8% 20% 20% 33% 49% 39% 21% 32% 21% 14% 62%

Aandeel allochtonen 65% 41% 14% 9% 13% 36% 27% 10% 16% 14% 50% 41% 20% 39% 25% 22% 24%

Aandeel 25+ 60% 17% 40% 15% 17% 14% 9% 21% 19% 52% 12% 31% 26% 28% 30% 21% 18%

Aandeel BBL 28% 17% 61% 41% n.v.t. 12% 14% 27% 29% 48% 6% 4% n.v.t. n.v.t. n.v.t. 21% 17%

Aandeel mannen 8% 10% 7% 14% 13% 4% 7% 22% 18% 24% 47% 26% 19% 35% 19% 15% 59%

Aandeel allochtonen 51% 40% 20% 14% 13% 37% 30% 20% 19% 14% 47% 56% 23% 30% 29% 26% 25%

Aandeel 25+ 37% 21% 44% 26% 21% 17% 14% 26% 29% 40% 9% 14% 27% 31% 28% 25% 20%

Kenmerken deelnemers in mbo- en hbo-opleidingen voor Zorg en WJK*, 2010 Nederland Aantal Kwalificaties 2010 V&V Zorghulp (niveau 1) 1.310 Helpende zorg en welzijn (niveau 2) 18.472 Verzorgende (niveau 3) 19.540 Verpleegkundige (niveau 4) 17.772 Verpleegkundige (niveau 5) 12.796 AG Assisterenden (niveau 4) 7.943 SAW Pedagogisch werker (niveau 3) 24.332 Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 3) 10.908 Pedagogisch werker (niveau 4) 10.790 Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 4) 3.987 Sociaal-cultureel werker (niveau 4) 3.620 Sociaal-maatschappelijk dienstverlener (niveau 4) 2.779 Sociaal-pedagogische hulpverlening (niveau 5) 20.573 Cultureel-maatschappelijke vorming (niveau 5) 3.283 Maatschappelijke dienstverlening (niveau 5) 14.552 Totaal Zorg en WJK 172.657 Totaal overige opleidingen 768.971 Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil * In het onderwijs wordt de term welzijn gehanteerd in plaats van WJK.

Aandeel BOL 72% 83% 39% 59% n.v.t. 88% 86% 73% 71% 52% 94% 96% n.v.t. n.v.t. n.v.t. 50% 35%

13

Kenmerken deelnemers in mbo-opleidingen voor Zorg en WJK uitgesplitst naar BOL en BBL, 2010, Drechtsteden (in %)

Kenmerken deelnemers in hbo-opleidingen voor Zorg en WJK 2010, Drechtsteden (in %)

60%

60%

50%

50%

40%

40%

30%

30%

20%

20%

10%

10%

0% Aandeel man

Aandeel allochtoon BOL

0%

Aandeel >25 jaar

Aandeel man

Aandeel allochtoon

Aandeel >25 jaar

BBL

Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil

Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil

Deelnemers MBO

Kenmerken deelnemers

Gediplomeerde schoolverlaters van de opleidingen voor Zorg en WJK vormen nieuw aanbod voor de arbeidsmarkt in de sector Zorg en WJK. Het aantal onderwijsdeelnemers op een bepaald moment is een indicatie voor de arbeidsmarktinstroom van gediplomeerden op de middellange termijn.

In zowel Drechtsteden als landelijk nemen er relatief veel mannen deel aan de opleiding sociaal-cultureel werker.

In Drechtsteden volgen op mbo-niveau bijna 3.100 deelnemers een opleiding voor Zorg en WJK. De meeste deelnemers volgen de mbo-opleidingen pedagogisch werker (niveau 3), verpleegkundige (niveau 4) en verzorgende (niveau 3). In Drechtsteden volgen op hbo-niveau ruim 1.000 deelnemers een opleiding voor Zorg en WJK. De meeste deelnemers volgen de opleiding sociaal-pedagogische hulpverlening.

In Drechtsteden hebben de opleidingen zorghulp en sociaal cultureel werker een opvallend hoog aandeel allochtone deelnemers (tussen de 50 en 65%). Dit is hoger dan landelijk. Het aandeel 25-plussers is fors in zorghulp, medewerker maatschappelijke zorg en verzorgende (niveau 3). Het hoge aandeel 25-plussers in de eerste opleiding is opvallend hoog ten opzichte van Nederland. In vergelijking met BOL-opleidingen, hebben BBL-opleidingen een hoog aandeel 25-plussers (zie linksboven). Het aandeel allochtonen is duidelijk beperkter in BBL-opleidingen in de regio. Op hbo-niveau wijkt het deel van de deelnemers dat man, allochtoon of 25-plus is af van dat op mbo-niveau. Het aandeel mannen dat op hbo-niveau een opleiding in zorg en welzijn volgt, is tweemaal zo groot dan in BOL-opleidingen. Het aandeel allochtonen op hbo-niveau is kleiner dan in BOL-opleidngen, maar groter dan in BBL-opleidingen. Het aandeel 25-plussers is op hbo-niveau groter dan in BOLopleidingen, maar kleiner dan in BBL-opleidingen.

14

10 Sector- & Studierendement Gediplomeerden (abs., 2009), sector- en studierendement in mbo- en hbo-opleidingen, 2007 (in %) SECTORRENDEMENT Drechtsteden Gediplomeerden Rendement Rendement Zorg & WJK Zorg (%) WJK (%) 26 58% 0% 839 57% 0% 170 90% 0% 100 85% 0% 56 87% 0% 51 64% 0% 90 17% 39% 6 ** ** 152 58% 12% 7 ** ** 10 ** ** 11 13% 9% 72 51% 20% 9 ** ** 43 26% 40%

STUDIERENDEMENT

Nederland Gediplomeerden Rendement Rendement Drechtsteden Nederland Zorg & WJK Zorg (%) WJK (%) 1.205 43% 2% 0% 71% 35.277 46% 5% 76% 77% 6.290 87% 2% 70% 69% 4.039 85% 1% 63% 65% 2.615 85% 1% 58% 62% 2.337 73% 0% 73% 72% 5.996 21% 43% 59% 64% 595 70% 5% * * 5.995 52% 15% 66% 67% 914 76% 6% * * 869 7% 22% 36% 50% 497 11% 9% 60% 53% 3.399 44% 21% 63% 61% 471 7% 26% 53% 49% 2.400 29% 33% 45% 57%

Kwalificaties Zorghulp (niveau 1) Helpende zorg en welzijn (niveau 2) Verzorgende (niveau 3) Verpleegkundige (niveau 4) Verpleegkundige (niveau 5) AG Assisterenden (niveau 4) SAW Pedagogisch werker (niveau 3) Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 3) Pedagogisch werker (niveau 4) Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 4) Sociaal-cultureel werker (niveau 4) Sociaal-maatschappelijk dienstverlener (niveau 4) Sociaal-pedagogische hulpverlening (niveau 5) Cultureel-maatschappelijke vorming (niveau 5) Maatschappelijke dienstverlening (niveau 5) Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, SSB, bewerking Etil * Deze opleiding bestond nog niet in schooljaar 2005/2006 en daarom kan geen studierendement worden bepaald. **Geen berekening mogelijk i.v.m. te kleine aantallen. V&V

Sectorrendement

Studierendement

Het sectorrendement is gedefinieerd als het percentage gediplomeerden van een opleiding voor Zorg en WJK dat een jaar na diplomering werkzaam is in de sector Zorg en WJK. Het regionale sectorrendement is bepaald op basis van de woonregio van de gediplomeerde.

Het studierendement, de mate waarin studenten een diploma halen, loopt uiteen. Van de mbo-leerlingen verpleging en verzorging haalt in Drechtsteden gemiddeld 72% hun diploma (dit betreft een gewogen gemiddelde op basis van het aantal gediplomeerden). Dat is iets meer dan landelijk (75%). Het studierendement onder mbo-leerlingen SAW in Drechtsteden ligt gemiddeld op 62%.

Het sectorrendement is in Drechtsteden het hoogst voor verpleegkundigen (niveau 4 en 5) en verzorgenden (niveau 3). Eén jaar na diplomering is van alle gediplomeerden ongeveer 87% van deze groep werkzaam in de zorgsector. Voor assisterenden (niveau 4) ligt het rendement rond de 64%.

Op mbo-niveau 1 en 2 ligt het studierendement in Drechtsteden gemiddeld boven de 75%, dat is ongeveer gelijk aan landelijk. Op niveau 3 en 4 ligt het rendement tussen de 58 en 73% in Drechtsteden. Alleen bij de opleiding sociaal-cultureel werker rondt nog geen 36% van de mbo-leerlingen de studie succesvol af. Drechtsteden. Dit is fors lager dan het landelijk beeld. Over het algemeen is het rendement van BBL-opleidingen het hoogst.

Van de overige opleidingen, zowel op mbo- als hbo-niveau, is het rendement veel lager. Een laag sectorrendement betekent niet per se dat deze personen niet uiteindelijk in de sector Zorg en WJK gaan werken. Veel gediplomeerden, met name van de lagere niveaus van het mbo, stromen door naar een vervolgopleiding en volgen dus nog enige jaren onderwijs. Een deel van deze personen zal later alsnog instromen op de arbeidsmarkt Zorg en WJK, maar dan vanuit de vervolgopleiding.

Het studierendement in hbo-opleidingen in de sector Zorg en WJK ligt duidelijk lager dan dat in het mbo. In Drechtsteden haalt gemiddeld 57% van de hbo’ers zijn diploma in maximaal vijf jaar.

15

16

11 Het oordeel van werknemers (Werknemersonderzoek) Werkbeleving 2011 in Drechtsteden en Nederland

(vijfpuntsschaal: 1 = negatief tot 5 = positief)

Drechtsteden Nederland Werkbeleving* Zorg (n=303) WJK (n=91) Zorg (n=8.579) WJK (n=2.349) Ervaren werkdruk 3,5 3,5 3,4 3,5 Waardering door leidinggevende 3,8 3,7 3,7 3,6 Inhoud & omstandigheden werk 4,4 4,2 4,1 4,1 Ervaren zelfstandigheid 3,6 3,7 3,6 3,5 Bron: Werknemersonderzoek Zorg en Welzijn 2011 Stratus, bewerking Etil * Voor uitleg over de samenstelling van de vier onderdelen van 'werkbeleving', zie bijlage 2. Werkbeleving 2011 in Nederland uitgesplitst naar branche

(vijfpuntsschaal: 1 = negatief tot 5 = positief)

ZKH GGZ GHZ VVT Werkbeleving* (n=2.397) (n=1.017) (n=1.582) (n=2.813) Ervaren werkdruk 3,4 3,4 3,3 3,4 Waardering door leidinggevende 3,6 3,6 3,6 3,6 Inhoud & omstandigheden werk 4,2 4,1 4,1 4,1 Ervaren zelfstandigheid 3,4 3,7 3,6 3,6 Bron: Werknemersonderzoek Zorg en Welzijn 2011 Stratus, bewerking Etil * Voor uitleg over de samenstelling van de vier onderdelen van 'werkbeleving', zie bijlage 2.

Zorg overig (n=770) 3,4 3,7 4,2 3,3

JZ (n=805)

3,3 3,7 4,1 3,8

KO (n=779) 3,5 3,8 4,3 3,5

WMD (n=765) 3,5 3,6 4,2 3,9

Vertrekgeneigdheid VOV-personeel in Drechtsteden (in %)

Werkbeleving 2011 van VOV personeel en niet-VOV-personeel in Drechtsteden (vijfpuntsschaal: 1 = negatief tot 5 = positief) VOVniet-VOVpersoneel personeel Werkbeleving* (n=281) (n=84) Ervaren werkdruk 3,4 3,7 Waardering door leidinggevende 3,9 3,7 Inhoud & omstandigheden werk 4,0 4,2 Ervaren zelfstandigheid 3,9 3,5 Bron: Werknemersonderzoek Zorg en Welzijn 2011 Stratus, bewerking Etil * Voor uitleg over de samenstelling van de vier onderdelen van 'werkbeleving', zie bijlage 2.

8%

WJK

7% 2% 8%

Zorg

7% 1%

0% 2% 4% Op zoek naar een andere baan

6%

8%

10%

Op zoek en minimaal enige actie hiertoe ondernomen Op zoek, minimaal enige actie hiertoe ondernomen en buiten de sector zoeken of geen voorkeur hebbend Bron: Werknemersonderzoek Zorg en Welzijn 2011 Stratus, bewerking Etil

n= het aantal respondenten dat de desbetreffende vraag heeft beantwoord. 17

12 Het oordeel van werkgevers (Werkgeversonderzoek*) Knelpunten in personeelsbeleid, top 5 Drechtsteden (n=32) Onder- of overkwalificatie van personeel Het aantrekken van (nieuw) personeel Onvoldoende beschikbaarheid van personeel a.g.v. verlof/vakantie Beheersing van de werkdruk Ziekteverzuim en/of WAO-instroom Bron: Werkgeversonderzoek Zorg en Welzijn 2011 Stratus, bewerking Etil

Nederland (n= 1.000) 27% 23% 23% 20% 12%

Beheersing van de werkdruk Onvoldoende beschikbaarheid van personeel a.g.v. verlof/vakantie Het aantrekken van (nieuw) personeel Vergrijzing van het personeel Loonkosten

27% 21% 20% 20% 17%

Maatregelen die de instellingen nemen om de werkdruk te verminderen Top 5 en ranking meest succesvolle maatregelen, Drechtsteden en Nederland Drechtsteden (n=32) Werkprocessen efficiënter vormgeven Door extra personeel aan te trekken Coaching van leidinggevenden Betere roostering Aanpassen werktijden Geen maatregelen genomen Bron: Werkgeversonderzoek Zorg en Welzijn 2011 Stratus, bewerking Etil

Nederland (n= 1.000 ) 24% 10% 7% 5% 5% 24%

Werkprocessen efficiënter vormgeven Door extra personeel aan te trekken Betere roostering Werkdrukanalyse Coaching van leidinggevenden Geen maatregelen genomen

Werknemers In juni 2011 gaven bijna 400 werknemers in Drechtsteden hun oordeel over werken in de sector Zorg en WJK. Op de linkerpagina staan enkele resultaten van dit onderzoek. Aan de hand van een aantal stellingen is de werkbeleving van medewerkers in de sector gemeten. Het gaat hier om vier factoren die gezamenlijk de gemiddelde werkbeleving vormen. Men is meest tevreden over het werk zelf en het minst tevreden over de ervaren werkdruk, dit geldt met name in WJK. In Drechtsteden zijn werknemers in WJK positiever over de inhoud en omstandigheden van het werk dan landelijk. Landelijk wordt de meeste werkdruk ervaren in de branches gehandicaptenzorg en jeugdzorg. In Drechtsteden wijkt de werkbeleving van VOV-personeel af van die van niet-VOVpersoneel. Het VOV-personeel is positiever over de inhoud en omstandigheden van het werk. Bij alle overige factoren scoort VOV-personeel lager dan niet-VOV-personeel.

15% 11% 8% 4% 3% 42%

Meest succesvol 1 2 3 4

Werkgevers Ook werkgevers zijn in juni 2011 benaderd voor een onderzoek en in totaal hebben 32 werkgevers in Drechtsteden deelgenomen. In het onderzoek is onder andere gevraagd naar knelpunten in personeelsvoorziening en maatregelen om werkdruk te verminderen. De top 5 van knelpunten in personeelsbeleid wijkt in Drechtsteden af van het landelijk gemiddelde. Knelpunt nummer 1 dat werkgevers in Drechtsteden ervaren is 'Onder- of overkwalificatie van personeel'. Landelijk is de 'beheersing van de werkdruk' het knelpunt nummer 1. Maatregelen om diezelfde werkdruk te verminderen komen in Drechtsteden wel enigzins overeen met het landelijk beeld. De populairste maatregel die werkgevers in Drechtsteden nemen is 'werkprocessen efficiënter vormgeven'. Slechts 24% van de werkgevers in Drechtsteden geeft aan géén maatregelen te nemen om de werkdruk te verminderen, dat is fors lager dan landelijk.

Een kleine 8% van het VOV-personeel in Drechtsteden geeft aan op zoek te zijn naar een andere baan (Zorg en WJK). In zowel zorg als WJK is het overgrote meerendeel van deze groep echt actief op zoek naar een andere baan (7%). Actief op zoek wil zeggen dat mensen van zichzelf aangeven activiteiten te ontplooien om een nieuwe baan te vinden. In de zorg is slechts 1% van de 'actief zoekenden' op zoek naar een baan buiten de zorgsector. In WJK ligt dit percentage op 2%. In Drechtsteden is het dreigende verlies voor de sector Zorg en WJK dus respectievelijk 1 en 2%.

n= het aantal respondenten dat de desbetreffende vraag heeft beantwoord. * De resultaten van het werkgeversonderzoek zijn op regionaal niveau niet representatief maar indicatief. 18

13 Samenvattend overzicht AANBOD

VRAAG

Drechtsteden ontgroent en vergrijst. De potentiële beroepsbevolking, alle mensen tussen 15 en 64 jaar, bestond in 2009 uit 258.800 mensen in Drechtsteden. In de toekomst zal dit aantal ongeveer gelijk bljiven. In 2009 was de participatiegraad in Drechtsteden 70% tegenover landelijk 71%. De komende jaren blijft de arbeidsparticipatie stijgen. Deze stijging vindt voornamelijk onder vrouwen plaats. In 2009 ligt de arbeidsparticipatie van ouderen in Drechtsteden beneden het landelijk gemiddelde. In 2015 zal deze achterstand zijn omgezet in een voorsprong. De participatie van allochtonen ligt in 2009 lager dan landelijk. In 2009 bestaat de beroepsbevolking in Drechtsteden uit 181.900 personen en groeit in 2015 verder tot 190.400. In de regio groeit de beroepsbevolking ongeveer even hard als in Nederland.

In Drechtsteden zijn 25.000 werknemers werkzaam in zorg en WJK. In totaal omvat de sector Zorg en WJK 14% van alle werknemers tegenover 15% landelijk. De meeste mensen zijn werkzaam in de branches VVT en ziekenhuizen. Net als landelijk nam de werkgelegenheid in Zorg en WJK in Drechtsteden toe in de periode 2006-2009. Procentueel was de toename gemiddeld 0,8% per jaar, terwijl de werkgelegenheid landelijk toenam met ruim 2% per jaar. In Drechtsteden nam het aantal werknemers, in de periode 2006-2009, in de branches jeugdzorg en WMD sterk af (met respectievelijk 17,7 en 11%). Een fors deel van de werkgelegenheid in de Zorg en WJK betreft deeltijdwerk. In Drechtsteden werkte de gemiddelde werknemer in de Zorg en WJK in 2009 0,67 werkweek, dat is gelijk aan landelijk. Regionaal hebben de branches kinderopvang en VVT de kleinste omvang van de gemiddelde werkweek. De gemiddelde leeftijd van werknemers in Zorg en WJK is 40 jaar en 86% van de werknemers is vrouw. In Drechtsteden is het aandeel jongeren (35-) in alle branches, uitgezonderd WMD, minstens tweemaal zo groot als het aandeel ouderen (55+). In de afgelopen jaren is zowel in Drechtsteden als Nederland het aandeel zelfstandigen werkzaam binnen Zorg en WJK toegenomen.

ONDERWIJS

OORDEEL WERKNEMERS-WERKGEVERS

Het onderwijs in de sector draagt aanzienlijk bij aan het arbeidsaanbod. Elk jaar kiest bijna een kwart van alle jongeren voor een opleiding voor Zorg en WJK. Tussen 2006 en 2009 is in Drechtsteden de instroom met slechts 1% gegroeid tegenover 7% landelijk. De populairste opleidingen op mbo-niveau zijn helpende zorg en welzijn (niveau 2), pedagogisch werker (niveau 3) en verzorgende (niveau 3). In Drechtsteden is de instroom binnen het hbo het grootst in sociaal-pedagogische hulpverlening. In Drechtsteden is het aandeel mannen, het aandeel allochtonen en het aandeel 25plussers in BOL- en BBL-zorgopleidingen gelijk aan Nederland. Het aandeel 25plussers op hbo-niveau lag in Drechtsteden met 21,5% onder het landelijk gemiddelde (23%). Het sectorrendement is ongeveer 87% voor verpleegkundigen (niveau 4 en 5) en verzorgenden (niveau 3) in Drechtsteden Voor assisterenden (niveau 4) ligt het rendement rond de 64%. Van de overige opleidingen, zowel op mbo- als hbo-niveau, is het rendement veel lager. In Drechtsteden ligt het studierendement van mbo-leerlingen V&V gemiddeld op 72%, dat is net iets minder dan landelijk (75%). Onder mbo-leerlingen SAW haalt ongeveer 62% zijn diploma in de regio. Op niveau 1 en 2 ligt het studierendement in Drechtsteden gelijk aan landelijk (75%).

In Drechtsteden haalt gemiddeld 57% van de hbo’ers zijn diploma in maximaal vijf jaar. 19

Bijna 400 werknemers in Zorg en WJK hebben in Drechtsteden hun oordeel gegeven over werken in de sector. Werknemers in zowel zorg als WJK zijn het meest tevreden over het werk zelf en het minst tevreden over de ervaren werkdruk, dit geldt met name in WJK. In Drechtsteden zijn werknemers in de zorg iets positiever over de ervaren werkdruk dan landelijk. In Drechtsteden wijkt de werkbeleving van VOV-personeel af van niet-VOVpersoneel. Het VOV-personeel is positiever over de inhoud en omstandigheden van het werk. Bij alle overige factoren scoort VOV-personeel lager dan niet-VOVpersoneel. Een kleine 8% van het VOV-personeel in Drechtsteden geeft aan op zoek te zijn naar een andere baan (zorg en WJK). In zowel zorg als WJK is 7% echt actief op zoek naar een andere baan. In de zorg is slechts 1% van de 'actief zoekenden' op zoek naar een baan buiten de zorgsector. In WJK ligt dit percentage op 2%. Knelpunt nummer 1 dat werkgevers in Drechtsteden ervaren is 'Onder- of overkwalificatie van personeel'. Landelijk is de 'beheersing van de werkdruk' het knelpunt nummer 1. De populairste maatregel die werkgevers in Drechtsteden nemen is 'werkprocessen efficiënter vormgeven'. Slechts 23% van de werkgevers in Drechtsteden geeft aan géén maatregelen te nemen om de werkdruk te verminderen, dat is fors lager dan landelijk.

Definities 2. (Potentiele) beroepsbevolking Bevolking

Bevolking op 1 januari per jaar. Het betreft de geregistreerde bevolking van een gebied.

Potentiële beroepsbevolking

Peildatum: 1 januari. Bron: CBS Statline, bewerking Etil. Alle personen van 15-64 jaar. Peildatum: jaargemiddelde. Bron: CBS Statline, bewerking Etil.

3. Arbeidsparticipatie Bruto participatiegraad

Het aandeel van de werkzame én werkloze beroepsbevolking in de potentiële beroepsbevolking (= bevolking 15-64 jaar) weergegeven als een percentage. Bruto participatiegraad wordt ook wel arbeidsparticipatie of beroepsdeelneming genoemd. Peildatum: jaargemiddelde. Bron: CBS Statline, EBB, bewerking en prognose Etil.

4. Beroepsbevolking Beroepsbevolking

Werkzame beroepsbevolking

Werkloze beroepsbevolking

De beroepsbevolking is gelijk aan de som van de werkzame beroepsbevolking en de werkloze beroepsbevolking. Peildatum: jaargemiddelde. Bron: CBS Statline, EBB, bewerking en prognose Etil. De werkzame beroepsbevolking bestaat uit personen (= bevolking 15-64 jaar) die ten minste 12 uur per week betaald werken of werk hebben aanvaard. Peildatum: jaargemiddelde. Bron: CBS Statline, EBB, bewerking Etil. De werkloze beroepsbevolking bestaat uit personen (= bevolking 15-64 jaar) die geen betaald werk hebben (of minder dan 12 uur per week) en die aangeven meer dan 12 uur per week te willen werken, daarvoor op korte termijn beschikbaar zijn en de afgelopen vier weken actief naar werk hebben gezocht. Peildatum: jaargemiddelde. Bron: CBS Statline, EBB, bewerking en prognose Etil.

5. Pendel Inkomende pendel

Uitgaande pendel

Pendelsaldo

Het aantal personen dat in een bepaald gebied komt werken maar woonachtig is in een ander gebied. De populatie omvat alle werknemers bij bedrijven en instellingen in Nederland die op enig moment in de maand december werkzaam waren. Peildatum: maandgemiddelde december. Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil Het aantal personen dat in een bepaald gebied woont maar werkt in een ander gebied. De populatie omvat alle werknemers bij bedrijven en instellingen in Nederland die op enig moment in de maand december werkzaam waren. Personen die in het buitenland werken zijn niet in de uitgaande pendel opgenomen (geen gegevens over bekend). Peildatum: maandgemiddelde december. Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil Het verschil tussen inkomende en uitgaande pendel in een gebied. Buitenlandse pendel wordt buiten beschouwing gelaten bij het bepalen van het regionale pendelsaldo. Peildatum: maandgemiddelde december. Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil 20

Definities 6. Niet-werkende Werkzoekenden Niet-werkende werkzoekenden

Kortdurig niet-werkende werkzoekenden

Personen van 15-64 jaar zonder betaald werk (of met werk van minder dan 12 uur per week) die bij het UWV staan ingeschreven en die bij inschrijving hebben aangegeven een baan te zoeken van tenminste 12 uur per week (ongeacht of men hiervoor beschikbaar is). Bron: UWV WERKbedrijf Personen van 15-64 jaar zonder betaald werk (of met werk van minder dan 12 uur per week) die korter dan 6 maanden bij het UWV staan ingeschreven en die bij inschrijving hebben aangegeven een baan te zoeken van tenminste 12 uur per week (ongeacht of men hiervoor beschikbaar is). Bron: UWV WERKbedrijf

7. Werkgelegenheid in Zorg en WJK Banen van werknemers

Arbeidsvolume

Aantal werknemers

Alle arbeidsovereenkomsten werknemer-werkgever die in de maand december op enig moment geregistreerd staan. Het aantal banen wordt bepaald aan de hand van een nieuw banenbestand van het CBS waarin banen van werknemers zijn opgenomen voor de maand december voor de periode 2006-2009. Peildatum: maandgemiddelde december. Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking SEOR en Etil De werkgelegenheid uitgedrukt in arbeidsjaren oftewel voltijdequivalenten. Een voltijdbaan die het hele jaar door bestaat wordt daarbij geteld als één arbeidsjaar. Doordat er in deeltijd wordt gewerkt en doordat sommige banen maar een korte periode in het jaar bestaan, ligt het aantal arbeidsjaren lager dan het aantal banen. Alleen arbeidsovereenkomsten werknemer-werkgever die in de maand december op enig moment geregistreerd staan worden meegenomen bij het bepalen van het arbeidsvolume. Zelfstandigen worden dus niet meegeteld. Peildatum: maandgemiddelde december. Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking SEOR en Etil Het gemiddeld aantal personen dat in de maand december een arbeidsovereenkomst werknemer-werkgever heeft. In het regioportret worden cijfers gehanteerd die zijn afgerond op honderdtallen om de leesbaarheid te vergroten. Peildatum: maandgemiddelde december. Bron: CBS, bewerking Etil

Aantal zelfstandigen

Het aantal personen dat op enig moment in een jaar geregistreerd staat als zelfstandige. Peildatum: jaarcijfer Bron: SSB Zelfstandigen

Aantal werkzame personen

De som van het aantal werknemers (oftewel het aantal werkzame personen in loondienst) en het aantal zelfstandigen. Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, SSB Zelfstandigen, bewerking Etil

Gemiddelde deeltijdfactor (werknemers)

De verhouding tussen het arbeidsvolume en het aantal banen. Peildatum: maandgemiddelde december. Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil

21

Definities 8. Instroom in Zorg & WJK opleidingen Instroom deelnemers

Aantal personen dat staat ingeschreven in een Z&WJK opleiding van het bekostigd onderwijs op peildatum 1 oktober per jaar en voor die tijd niet stond ingeschreven voor een Z&WJK opleiding.

Peildatum: 1 oktober. Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsstatistieken, bewerking SEOR en Etil 9. Leerlingen in Zorg & WJK opleidingen Deelnemers

Aantal personen dat staat ingeschreven bij een onderwijsinstelling van het bekostigd onderwijs op peildatum 1 oktober per jaar. In het hoger onderwijs wordt onderscheid gemaakt tussen hoofd- en neveninschrijvingen want een student kan meerdere studies volgen. Bij inschrijvingen wordt uitgegaan van de hoofdinschrijving. Peildatum: 1 oktober. Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsstatistieken, bewerking SEOR en Etil

10. Sector- & Studierendement Gediplomeerden

Studierendement

Aantal behaalde diploma’s bij een onderwijsinstelling in een diplomajaar. Het diplomajaar loopt van oktober (jaar t) t/m september (jaar t+1). Er wordt uitgegaan van het totaal aantal diploma’s dat behaald is in een diplomajaar, dus ook van eventuele nevenstudies. Peildatum: 1 oktober. Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsstatistieken, bewerking SEOR en Etil Het percentage studenten dat is ingestroomd in een bepaalde kwalificatie in jaar t dat binnen x+1 jaar het bijbehorende diploma heeft behaald, waarbij x de reguliere studieduur in jaren is. Het regionale studierendement wordt berekend op basis van de woonregio van de student in het instroomjaar t. Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsstatistieken, bewerking SEOR en Etil

Sectorrendement

Het percentage gediplomeerden (met een behaalde kwalificatie Zorg & WJK) in jaar t dat in jaar t+1 werkzaam is in de sector Zorg & WJK. Het regionale sectorrendement wordt berekend op basis van de woonregio van de gediplomeerde in jaar t. Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsstatisitieken, SSB, bewerking SEOR en Etil

Bijlage 4. Mobiliteit Bruto verloop

Het brutoverloop van een instelling is het percentage werknemers dat in een jaar bij hun werkgever vertrekt, ongeacht de bestemming. De bestemming kan een andere instelling zijn binnen dezelfde branche, een andere branche binnen de sector Zorg & WJK, een baan buiten de sector Zorg & WJK, een uitkering of inactiviteit (waaronder pensionering). Het brutoverloop kan zowel voor afzonderlijke branches in de sector Zorg & WJK als voor de totale sector worden bepaald. Peildatum: 2007 Bron: SSB, EBB, Prismant Werknemersenquête, bewerking SEOR

Netto verloop

Het percentage werknemers in de sector Zorg & WJK dat in een jaar uitstroomt naar een baan buiten de sector Zorg & WJK of uitstroomt naar een uitkering, onderwijs of inactiviteit. Peildatum: 2007 Bron: SSB, EBB, Prismant Werknemersenquête, bewerking SEOR 22

Bijlagen

23

Bijlage 1 Kenmerken regio's Code Subregio

Werkgeversverband

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28.

ZorgpleinNoord ZorgpleinNoord VenturaPlus WGV Z&W Oost-Nederland WGV Z&W Oost-Nederland WGV Z&W Oost-Nederland WGV Z&W Oost-Nederland Salus Gelria Salus Gelria Zowelwerk SSIG Utrecht Zorg Utrecht Zorg ZWplus SIGRA SIGRA VBZ-KAM Care2Care Care2Care ZW Haaglanden WGV Z&W Zuid-Holland Zuid ViaZorg Transvorm Transvorm Transvorm Transvorm Zorg aan Zet Zorg aan Zet

Groningen Drenthe Friesland IJsselvecht Twente Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek Achterhoek Zuid-West Gelderland Midden-Gelderland Flevoland Gooi- en Vechtstreek Utrecht en omgeving Amersfoort en omgeving Noord-Holland Noord Zaanstreek en Waterland Amsterdam Amstelland, Kennemerland en Meerlanden Rijnstreek Rijnmond Haaglanden Drechtsteden Zeeland West-Brabant Midden-Brabant Noordoost-Brabant Zuidoost-Brabant Noord- en Midden-Limburg Zuid-Limburg Totaal

Bevolking

Gemeenten

Werknemers in Zorg en WJK

Deelnemers in Zorg en WJK opleidingen

2011 574.100 489.900 644.800 406.300 621.300 605.600 300.800 530.100 604.200 383.400 243.500 958.400 300.700 598.100 324.900 780.000 700.000 758.200 1.323.000 1.007.600 392.800 381.000 681.500 429.600 590.700 732.700 513.700 608.900 16.485.800

2011 25 12 31 10 14 15 8 18 14 6 9 25 6 24 10 2 15 28 25 9 14 13 18 9 20 21 21 19 441

2009 49.200 38.900 46.000 30.800 42.600 50.800 19.600 43.500 44.700 18.100 16.400 76.300 19.900 37.000 15.300 69.800 42.400 57.500 93.800 65.100 25.000 25.900 42.900 30.900 42.900 50.600 34.100 47.500 1.177.500

2010 7.999 5.444 7.938 5.605 7.917 6.442 3.097 5.457 6.705 4.750 1.562 9.070 2.892 6.092 2.979 7.769 4.990 7.189 15.626 9.605 4.123 4.354 6.258 3.934 6.126 6.842 5.344 6.121 172.232

24

Bijlage 2 Achtergrondinformatie werknemersenquête Meetschalen variabelen werknemersenquête Variabele Werkdruk

Waardering door leidinggevende Inhoud & omstandigheden werk

Ervaren zelfstandigheid

Items - Ik heb vaak het gevoel dat ik tijd tekort kom. - Ik voel me vermoeid als ik opsta en er weer een werkdag voor me ligt. - Ik heb voldoende tijd om mijn cliënten persoonlijke aandacht te geven. - Ik kan zelf mijn werktempo bepalen. - Ik heb voldoende tijd om mijn cliënten goed te verzorgen - Ik voel me 'opgebrand' door mijn werk. -Ik heb het gevoel gewaardeerd te worden door mijn leidinggevende. -Ik krijg voldoende ondersteuning van mijn leidinggevende. -Mijn leidinggevende laat weten of hij/zij tevreden is over mijn werk. - Er heerst een prettige sfeer op de afdeling/ in het team. - Ik heb inhoudelijk leuk werk. - Het werk dat ik doe is erg zinvol voor me. - Ik vind mijn werk eentonig. - Ik vind mijn werk emotioneel zwaar. - Ik heb voldoende invloed op de inhoud van mijn werk. - Ik kan zelf beslissen in welke volgorde ik mijn werk verricht. - Ik kan zelf beslissen hoe ik mijn werk doe. - Ik heb invloed op mijn rooster/ op de tijden waarop ik werk.

25

Bijlage 3 Werkgelegenheid naar kwalificatie Werknemers in Zorg en WJK uitgesplitst naar kwalificatie, Nederland, 2009 (in %) Kwalificaties Zorg Zorghulp (niveau 1) 3% Helpende zorg en welzijn (niveau 2) 4% Verzorgende (niveau 3) 16% Verpleegkundige (niveau 4) 13% Verpleegkundige (niveau 5) 5% Sociaal agogisch werker (niveau 3) 2% Sociaal agogisch werker (niveau 4) 4% Sociaal pedagogische hulpverlening (niveau 5) 2% Maatschappelijke dienstverlening (niveau 5) 1% Anders 51% Totaal (absoluut) 940.133 Bron: SSB,EBB, Werknemersenquête Prismant, bewerking SEOR

WJK 0% 2% 3% 2% 1% 19% 9% 4% 10% 51% 181.500

Voor de onderwerpen in bijlage 3 en 4, ‘werkgelegenheid naar kwalificatie’ en ‘mobiliteit’, geldt op dit moment dat hierover alleen landelijke gegevens beschikbaar zijn. Daarom is in samenspraak met de begeleidingscommissie regioportretten besloten, om deze informatie in een bijlage weer te geven. Naar verwachting zijn in 2012 wel regionale cijfers beschikbaar.

26

Bijlage 4 Mobiliteit Bruto verloop in Nederland, 2007/2008 (in %)

Netto verloop in Nederland, 2007/2008 (in %)

VOVNiet VOVBranches Totaal personeel personeel Ziekenhuizen 14,4% 9,4% 16,1% GGZ 18,0% 14,0% 20,2% Gehandicaptenzorg 18,0% 14,2% 20,4% VVT 22,2% 16,8% 25,6% Zorg overig 24,6% 27,9% 24,2% Jeugdzorg 16,0% 13,0% 18,7% Kinderopvang 21,2% 16,2% 25,0% WMD 33,0% 31,0% 33,9% Zorg en WJK onbekend Totaal Zorg en WJK 17,3% 12,3% 19,8% Bron: SSB, EBB, Prismant Werknemersenquête, bewerking SEOR

VOVBranches Totaal personeel Ziekenhuizen 8,1% 3,7% GGZ 7,9% 4,3% Gehandicaptenzorg 7,0% 3,7% VVT 10,7% 5,5% Zorg overig 12,1% 6,8% Jeugdzorg 7,5% 4,6% Kinderopvang 10,2% 5,4% WMD 13,7% 7,4% Zorg en WJK onbekend Totaal Zorg en WJK 9,7% 5,0% Bron: SSB, EBB, Prismant Werknemersenquête, bewerking SEOR

27

Niet VOVpersoneel 9,7% 10,0% 9,1% 14,0% 12,8% 10,0% 13,8% 16,6% 12,0%