Etil

Colofon

Het regioportret Achterhoek verschijnt één keer per jaar en brengt de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt in de sector Zorg en WJK in beeld voor de regio Achterhoek. Het regioportret Achterhoek wordt samengesteld door het consortium Panteia, SEOR en Etil, in opdracht van het ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Sport, de Stichting Arbeidsmarkten Opleidingsbeleid Verpleeg- Verzorgingstehuizen en Thuiszorg, FCB, de Stichting Arbeidsmarkt Gehandicaptenzorg, de Stichting Arbeidsmarkt Ziekenhuizen, de Stichting O&O Fonds Geestelijke Gezondheidszorg, het kenniscentrum voor leren in de praktijk in Zorg, Welzijn en Sport Calibris en UWV WERKbedrijf. Gebruikte bronnen: CPB, CBS, PGGM, DUO-CFI, UWV Werkbedrijf, Prismant, bewerking door Panteia/SEOR/Etil.

1

Inhoudsopgave PAGINA 1 ALGEMEEN

3

AANBOD 2 3 4 5 6

POTENTIËLE BEROEPSBEVOLKING ARBEIDSPARTICIPATIE BEROEPSBEVOLKING PENDEL NIET-WERKENDE WERKZOEKENDEN (NWW)

4 5 6 7 8

VRAAG 7 WERKGELEGENHEID IN ZORG & WJK

9

ONDERWIJS 8 INSTROOM IN OPLEIDINGEN VOOR ZORG & WJK 9 DEELNEMERS IN OPLEIDINGEN VOOR ZORG & WJK 10 SECTOR- EN STUDIERENDEMENT

11 13 15

OORDEEL WERKNEMERS-WERKGEVERS 11 HET OORDEEL VAN WERKNEMERS 12 HET OORDEEL VAN WERKGEVERS

17 18

13 SAMENVATTEND OVERZICHT

19

DEFINITIES

20

BIJLAGEN

23

2

1 Algemeen Inleiding Het Onderzoeksprogramma Arbeidsmarkt Zorg en WJK (Welzijn en maatschappelijke dienstverlening, Jeugdzorg en Kinderopvang) beoogt relevante organisaties te voorzien van eenduidige en betrouwbare informatie over de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt in de gezondheidszorg en de WJK. Daartoe worden onder andere regioportretten opgesteld voor elk van de 28 onderscheiden regio’s. De voorliggende rapportage betreft het regioportret voor Achterhoek, deze regio valt in het werkgebied van werkgeversverband WGV Z&W Oost-Nederland. De regio bestaat uit de volgende gemeenten: Aalten, Berkelland, Bronckhorst, Doetinchem, Montferland, Oost Gelre, Oude IJsselstree en Winterswijk. Uitgangspunten regioportret Bij het opstellen van de regioportretten is gebruik gemaakt van de meest recente beschikbare informatie. Aangezien voor een aantal relevante onderwerpen nog geen goede en bruikbare regionale gegevens beschikbaar zijn, kan en zal dit RegioPortret 2011 niet alle vragen over de regionale arbeidsmarkt kunnen beantwoorden, maar moet het op hoofdlijnen de regio wel voldoende handvatten bieden voor arbeidsmarktbeleid. Het is uitdrukkelijk de bedoeling de regioportretten in volgende jaren aan te vullen met nieuwe gegevens die beschikbaar komen. Het onderzoeksteam gaat hierbij voor de grootst mogelijke transparantie, om duidelijk en inzichtelijk te maken waar bepaalde resultaten op gebaseerd zijn. Informatie over de regionale arbeidsmarkt in Zorg en WJK heeft over het algemeen betrekking op een regionale verdeling van landelijke gegevens en ontwikkelingen. Dit betekent dat landelijke gegevens de basis vormen. Op basis van kenmerken die specifiek zijn voor een bepaalde regio, is bepaald hoe landelijke ontwikkelingen zich naar deze regio vertalen. Een belangrijk onderdeel van de pragmatische aanpak heeft betrekking op de regionale werkgelegenheid in Zorg en WJK. Verschillende bronnen zijn hiervoor voorhanden, alle met hun eigen voor- en nadelen. Op basis van een uitgebreide analyse van een viertal beschikbare bronnen (het Sociaal Statistische bestand SSB, gegevens van PGGM, het landelijke vestigingenregister LISA en het Banenbestand van CBS) is besloten om in de regioportretten voor de regionale verdeling van werkgelegenheid uit te gaan van het CBS Banenbestand. Aangezien gegevens over regionale vacatures en regionale mobiliteit nog niet beschikbaar zijn, zijn deze niet opgenomen in dit regioportret. Wel zijn de landelijke cijfers hieromtrent in de bijlage opgenomen. Regionale prognoses omtrent overschotten en tekorten van verplegend, verzorgend en sociaalagogisch personeel worden voor het eerst in het RegioPortret 2012 gepresenteerd. De regionale werkverbanden, waaronder WGV Z&W Oost-Nederland, hebben de mogelijkheid gekregen om feedback te geven op hun RegioPortret 2011. Deze feedback kon twee vormen aannemen. Allereerst tekstuele feedback om resultaten zoals in het RegioPortret weergegeven beter te kunnen duiden. Deze feedback vindt u terug in het RegioPortret dat voor u ligt. Daarnaast feedback op de vastgestelde cijfers met betrekking tot de regionale arbeidsmarkt. Deze feedback wordt verzameld en waar mogelijk meegenomen in het RegioPortret 2012. Voor meer informatie over regionaal beschikbare cijfers verwijzen we u naar WGV Z&W Oost-Nederland (www.wgvoost.nl).

3

2 Potentiële beroepsbevolking Samenstelling potentiële beroepsbevolking naar categorie, Achterhoek, 2009

Bevolkingspiramide Achterhoek, 2010 en 2020

Potentiële beroepsbevolking 194.500 personen

Werkzame beroepsbevolking (heeft werk >= 12u pw) 133.900 personen

Werkloze beroepsbevolking (zoekt werk >= 12u pw) 5.200 personen

Wil >= 12u pw werken 6.500 personen

Leeftijden

Beroepsbevolking (heeft/zoekt werk > 12 u pw) 139.100 personen

Nietberoepsbevolking 55.400 personen

Wil of kan niet >= 12u pw werken 48.900 personen

95 e.o. 90-94 85-89 80-84 75-79 70-74 65-69 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20-24 15-19 10-14 5-9 0-4 15.000

10.000

5.000

vrouwen 2010 mannen 2010 Reden: Opleiding/studie (30%) Ziekte/AO (22%) Vut (20%) Zorgtaken (15%) Anders (13%)

Bron: EBB, bewerking Etil

Ontwikkeling potentiële beroepsbevolking Achterhoek en Nederland, 1996-2020 (index; 1996=100) 110 105

0

5.000

10.000

15.000

vrouwen 2020 mannen 2020

Bron: CBS Statline, bewerking Etil Samenstelling potentiële beroepsbevolking De potentiële beroepsbevolking wordt gevormd door alle mensen tussen 15 en 64 jaar. In 2009 waren er in potentie 194.500 mensen beschikbaar voor de arbeidsmarkt in Achterhoek. Daarvan hebben 133.900 mensen een baan van minimaal 12 uur per week. Ongeveer 11.700 mensen vormen de arbeidsreserve op de arbeidsmarkt in de Achterhoek, deze mensen willen meer dan 12 uur per week werken. Van deze groep zijn 5.200 personen actief op zoek naar een baan en op korte termijn beschikbaar. Leeftijdsopbouw bevolking De grafiek rechtsboven toont de leeftijdsopbouw van de bevolking in Achterhoek. De “ui-vorm” geeft aan dat de bevolking ontgroent en vergrijst. Dit betekent dat de instroom van jongeren krimpt, terwijl de uitstroom van ouderen groeit. Op termijn neemt hierdoor de potentiële beroepsbevolking af, omdat minder jongeren instromen dan ouderen uitstromen.

100 95

90

Prognose tot en met 2020 De grafiek hiernaast bevestigt dit beeld en toont een afnemende potentiële beroepsbevolking vanaf 2010. De potentiële beroepsbevolking in de Achterhoek daalt daarbij in een aanzienlijk hoger tempo dan in Nederland.

1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 Achterhoek

Nederland

Bron: CBS Statline, bewerking Etil 4

3 Arbeidsparticipatie Ontwikkeling bruto arbeidsparticipatie mannen in Achterhoek en Nederland, 1996-2015 (in %)

Ontwikkeling bruto arbeidsparticipatie vrouwen in Achterhoek en Nederland, 1996-2015 (in %)

85% 80% 75% 70% 65% 60% 55% 50% 45% 40%

85% 80% 75% 70% 65% 60% 55% 50% 45% 40% 1996

1998

2000

2002

2004

Achterhoek

2006

2008

2010

2012

2014

1996

2002

2004

2006

2008

2010

2012

2014

Nederland

Bron: CBS Statline, bewerking Etil

Bruto arbeidsparticipatie naar kenmerken, 2009 en 2015 (in %)

Bruto arbeidsparticipatie

Achterhoek 2009 71%

Achterhoek 2015 74%

Nederland 2009 71%

Nederland 2015 73%

Mannen Vrouwen

80% 62%

79% 69%

79% 63%

79% 68%

15-24 jaar 25-34 jaar 35-44 jaar 45-54 jaar 55 jaar e.o

45% 92% 86% 85% 49%

49% 93% 88% 87% 55%

45% 87% 86% 81% 50%

46% 89% 88% 85% 56%

autochtoon 73% allochtoon 60% Bron: EBB, CBS Statline, bewerking Etil

2000

Achterhoek

Bron: CBS Statline, bewerking Etil

Totaal

1998

Nederland

De bruto participatiegraad geeft de verhouding weer tussen de (werkzame en werkloze) beroepsbevolking en de potentiële beroepsbevolking. De arbeidsparticipatie stijgt al jaren onder met namevrouwen (zie boven). Onder invloed van sociaal-maatschappelijke ontwikkelingen en stimulerende maatregelen om werk en gezin te combineren, is het aantal vrouwen en ouderen dat beschikbaar is voor de arbeidsmarkt toegenomen. Daarnaast is het opleidingsniveau van de potentiële beroepsbevolking toegenomen, en hoger opgeleiden participeren over het algemeen meer op de arbeidsmarkt. In 2009 was de participatiegraad in Achterhoek 71%, wat gelijk is aan het landelijk gemiddelde. Ook de komende jaren blijft de arbeidsparticipatie stijgen. Dit zal de afnemende potentiële beroepsbevolking in ieder geval tot 2015 compenseren. In 2015 zal de bruto arbeidsparticipatie in Achterhoek zijn gestegen tot 74%. In Nederland is dit 73%.

72% 66%

Kenmerken bruto arbeidsparticipatie De participatie onder mannen ligt landelijk en in Achterhoek hoger dan onder vrouwen. Dit blijft zo tot 2015. Bovenstaande grafieken tonen dat vooral de participatie onder vrouwen zal blijven stijgen tot bijna 70%. Dat van mannen zal rond de 80% blijven schommelen. De participatie van mannen ligt in Achterhoek in 2009 iets hoger dan landelijk. In de jaren erna is de participatie van mannen vrijwel gelijk aan het landelijk gemiddelde. Dit geldt ook voor de participatie onder vrouwen. In de leeftijdsgroep 25-54 jaar participeert tussen 85 en 92% op de arbeidsmarkt. Bij jongeren (25-) en ouderen (55+) ligt het percentage lager. In 2009 ligt de arbeidsparticipatie van ouderen in Achterhoek lager dan landelijk. In 2009 is de participatie van jongeren gelijk aan het landelijk beeld, terwijl in 2015 de participatie onder jongeren hoger is dan landelijk. De participatie van allochtonen ligt lager dan landelijk.

5

4 Beroepsbevolking Ontwikkeling beroepsbevolking Achterhoek en Nederland, 1996-2015 (index; 1996=100)

Kenmerken beroepsbevolking, 2009 en 2015 (in %)

130 125 120 115 110 105 100 95 90

Achterhoek 2009 139.100

Achterhoek 2015 138.700

Nederland 2009 7.846.200

Nederland 2015 8.135.700

Mannen Vrouwen

58% 42%

55% 45%

56% 44%

54% 46%

15-24 jaar 25-34 jaar 35-44 jaar 45-54 jaar 55 jaar e.o

10% 19% 28% 29% 15%

12% 19% 22% 30% 17%

11% 22% 27% 25% 14%

12% 23% 23% 27% 15%

Totaal (absoluut)

1996

1998

2000

2002

2004

Achterhoek

2006

2008

2010

2012

2014

Nederland

Bron: CBS Statline, bewerking Etil

autochtoon 92% allochtoon 8% Bron: CBS Statline, bewerking Etil

Toekomstige ontwikkelingen

Kenmerken van beroepsbevolking

Tot de beroepsbevolking behoren alle mensen die werkend of werkzoekend actief zijn op de arbeidsmarkt. Dit wordt bepaald door een combinatie van de potentiële beroepsbevolking en arbeidsparticipatie. Ondanks een afnemende potentiële beroepsbevolking stijgt de beroepsbevolking in Achterhoek licht de komende jaren. Deze groei ontstaat doordat de afname van de potentiële beroepsbevolking wordt goedgemaakt doordat er meer mensen gaan werken.

In de beroepsbevolking is het aandeel mannen groter dan het aandeel vrouwen. Dat geldt zowel voor de Achterhoek als landelijk. Ook naar leeftijd wijkt de beroepsbevolking in de regio weinig af van Nederland. Driekwart van de beroepsbevolking bevindt zich tussen de 25 en 54 jaar. In 2015 is er wel een kleine verschuiving te zien van de categorie 35-44 naar 45-plus. De verdeling naar etniciteit toont dat de beroepsbevolking in Achterhoek een kleiner aandeel allochtonen kent dan het landelijk gemiddelde.

In 2009 bestaat de beroepsbevolking in Achterhoek uit 139.100 personen. In 2010 daalt de beroepsbevolking nog, maar in de jaren erna is er weer sprake van een stijging, waardoor in 2015 de beroepsbevolking in Achterhoek uit 138.700 personen bestaat. In totaal is dit een daling van 0,3%. Landelijk zal de beroepsbevolking tussen 2009 en 2015 ook blijven stijgen (ondanks een lichte daling in 2010) van ruim 7,8 miljoen personen naar ruim 8,1 miljoen in 2015, een stijging van 3,7%.

6

82% 18%

5 Pendel Binnenlandse pendel in Zorg en WJK, Achterhoek, 2006-2009 4.000

Binnenlandse pendel in Zorg en WJK en alle sectoren, 2009 (uitgedrukt als percentage van totaal aantal werknemers) 40%

2.000

20%

0

0%

-2.000 -4.000

-20%

-6.000

-40%

-8.000 2006 2007 2008 Inkomende pendel Uitgaande pendel

-60%

2009 Pendelsaldo

Zorg en WJK Achterhoek Alle sectoren Achterhoek Inkomende pendel Uitgaande pendel Pendelsaldo

Bron: Loonaangifte, Statistiek Werkgelegenheid en Lonen (SWL), CBS, bewerking Etil

Inkomende pendel uit buitenland, 2009* Zorg en WJK Alle sectoren Achterhoek 210 3.540 Nederland 9.600 147.600 Voor Nederland geldt de volgende uitsplitsing: België 70% 29% Duitsland 27% 29% Polen 0% 32% Overig buitenland 3% 10% * Er zijn geen gegevens bekend over uitgaande pendel naar het buitenland. Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil Top-3 inkomende en uitgaande pendelstromen in Zorg en WJK Achterhoek, 2009 Inkomende pendel Regio van herkomst Midden-Gelderland 730 Noordwest-Veluwe en 670 Stedendriehoek Twente 580 Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking

Uitgaande pendel Regio van bestemming Midden-Gelderland Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek Twente Etil

2.400 2.390 1.220

Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil

Een belangrijk fenomeen voor de bepaling van vraag en aanbod op de regionale arbeidsmarkt is de pendel. De regionale arbeidsmarkt is geen gesloten systeem. Zo is er sprake van inkomende binnenlandse pendel. Dit zijn personen die weliswaar in de regio werken, maar elders in Nederland wonen. Omgekeerd is er ook sprake van uitgaande binnenlandse pendel, personen die wel in de regio wonen, maar elders in Nederland werken. Deze gegevens komen uit Statistiek Werkgelegenheid en Lonen van het CBS. Daarnaast kan er, voornamelijk in grensregio’s, sprake zijn van buitenlandse pendel. Er is bekend hoeveel inwoners van een ander land in de regio werken, de inkomende buitenlandse pendel. Omdat deze gegevens niet voor het buitenland beschikbaar zijn, is onduidelijk hoeveel inwoners van de regio in het buitenland werkzaam zijn (de uitgaande buitenlandse pendel). Binnenlandse pendel In Achterhoek is er in Zorg en WJK sprake van een negatief binnenlands pendelsaldo, dat na een toename in 2007 in de loop van de jaren stabiel is gebleven. In 2009 was het pendelsaldo in Zorg en WJK -4.400. Ongeveer 6.800 inwoners van Achterhoek verlaat de regio om elders in de Zorg en WJK te gaan werken, terwijl 2.400 mensen de omgekeerde beweging maken. Dus per saldo verlaten meer werknemers in de sector de regio. De populairste bestemmingen om vanuit Achterhoek in Zorg en WJK te gaan werken, zijn naburige regio’s Midden-Gelderland, Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek en Twente. De grafiek rechtsboven vergelijkt de binnenlandse pendel in Zorg en WJK met andere sectoren. Dan blijkt dat het binnenlands pendelsaldo in de zorg relatief gezien negatiever uitvalt dan in andere sectoren. De sector Zorg en WJK kent in Achterhoek een relatief kleinere inkomende binnenlandse pendel vergeleken met alle overige sectoren. Daarnaast is de uitgaande pendel in Zorg en WJK relatief gezien echter groter dan in andere sectoren. Hierdoor valt het binnenlands pendelsaldo in Zorg en WJK negatiever uit. Buitenlandse pendel Er zijn alleen gegevens beschikbaar over de inkomende buitenlandse pendel. In Achterhoek werken 3.540 mensen die in het buitenland wonen, daarvan komt slechts een zeer beperkt deel in Zorg en WJK terecht. Op basis van landelijke cijfers weten we dat de grootste groep buitenlandse werknemers die in Nederland komt werken in Zorg en WJK afkomstig is uit België, gevolgd door Duitsland. Aangenomen mag worden dat de buitenlandse pendel in Achterhoek voornamelijk vanuit Duitsland komt.

7

6 Niet-Werkende Werkzoekenden (NWW) Kenmerken totale werkloosheid, 2010 (jaargemiddelde) Regio's

Ontwikkeling werkloosheidspercentage in Achterhoek en Nederland, jaargemiddelde 2007-2010 (in %)

Achterhoek

Nederland

7.290 260

497.900 18.400

Mannen Vrouwen

55% 45%

52% 48%

15-24 jaar 25-54 jaar > 55 jaar

9% 66% 25%

8% 70% 22%

< 1 jaar werkloos > 1 jaar werkloos

58% 42%

53% 47%

Basisonderwijs VMBO HAVO/VWO MBO HBO/Bachelor WO/Master Bron: UWV Werkbedrijf, CBS

20% 22% 3% 42% 11% 2%

28% 21% 4% 31% 11% 4%

Totaal NWW Totaal NWW Zorg en WJK

7% 6%

5% 4% 3% 2% 1% 0% 2007

2008

2009

Achterhoek

Nederland

2010

Bron: UWV Werkbedrijf, CBS

Kenmerken werkloosheid

Recente ontwikkelingen werkloosheid

Als het aanbod van de arbeidsmarkt niet aansluit op de vraag, ontstaat werkloosheid. De cijfers worden uitgedrukt in het aantal niet werkende werkzoekenden (NWW’ers). Dit zijn mensen tussen 15 en 64 jaar die werk zoeken van minstens twaalf uur per week en daarvoor staan ingeschreven bij het UWV WERKbedrijf. In 2010 waren in Achterhoek 7.290 mensen werkloos, daarvan was 55% man (landelijk 52%) en 25% van de NWW-ers was ouder dan 55 jaar (landelijk 22%), terwijl 9% nog geen 25 was (landelijk 8%). In Achterhoek had 42% van de NWW’ers maximaal een vmbo-opleiding (landelijk 49%), 45% was middelbaar opgeleid (landelijk 35%) en 13% was hoger opgeleid (landelijk 15%).

De ontwikkeling van de werkloosheid weerspiegelt de economische ontwikkeling. Toch valt op dat de werkloosheid ondanks de economische crisis in 2009 en 2010 slechts beperkt steeg, terwijl de productie enorm terugviel. Verklaringen hiervoor zijn: Labour hoarding: mensen in dienst houden met het oog op verwachte toekomstige krapte. Werktijdverkorting en deeltijd-WW Flexibilisering van de arbeidsmarkt: meer flexwerkers en zzp’ers. Mogelijke veranderingen in de sectorstructuur: meer diensten en minder industrie waardoor het effect van productiedaling op personele bezetting verandert. Onvervulde vacatures: zelfs op het dieptepunt van de crisis waren er landelijk nog 100.000 openstaande vacatures. Het is plausibel dat een deel van de mensen die door de crisis hun werk kwijt raakten, konden instromen op nog openstaande vacatures bij andere arbeidsorganisaties. Langer doorleren door jongeren.

Het aantal NWW in Zorg en WJK is gebaseerd op het aantal bij UWV WERKbedrijf ingeschreven NWW’ers in de voor de sector Zorg en WJK meest relevante grofmazige beroepsgroepen. Dit zijn de (para)medische, algemeen verzorgende en sociaalmaatschappelijke beroepsgroepen tot en met het hogere beroepsniveau. In Achterhoek staan daarom 260 niet-werkende werkzoekenden in Zorg en WJK ingeschreven.

In Achterhoek ligt de werkloosheid structureel lager dan landelijk. Het gemiddelde NWW percentage was in 2010 5,3% in Achterhoek en 6,4% in Nederland.

8

7 Werkgelegenheid in Zorg & WJK Werknemers in Achterhoek en Nederland uitgesplitst naar sector, 2009

Werkgelegenheid absoluut 17.900

In werknemers

Achterhoek Zorg WJK % totale % totale werkgelegenheid absoluut werkgelegenheid 16% 2% 1.700

Nederland

Zorg absoluut 1.007.400

% totale werkgelegenheid 13%

absoluut 171.200

WJK % totale werkgelegenheid 2%

In arbeidsvolume werknemers

11.400

13%

1.100

1%

678.700

11%

116.400

2%

In banen van werknemers

19.100

16%

1.900

2%

1.079.700

14%

182.300

2%

Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil Ontwikkeling aantal werknemers in Zorg en WJK, in Achterhoek en Nederland, 2006-2009 (index; 2006=100) 108

Verdeling werknemers naar branches, 2009 Achterhoek

5%

106

1%

3%

104

5%

14%

Ziekenhuizen

8%

102 100

15%

98 96 2006

2007 Achterhoek

2008 Nederland

49%

2009

Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil

NL

Branches 2006 Ziekenhuizen 2.400 Geestelijke gezondheidszorg (GGZ) 800 Gehandicaptenzorg 2.700 Verpleeg- en verzorgingshuizen en thuiszorg (VVT) 10.100 Zorg overig 1.700 Jeugdzorg 200 Kinderopvang 400 Welzijn en maatschappelijke dienstverlening (WMD) 600 Totaal 18.900 Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil

Gehandicaptenzorg

Nederland Nederland

Ontwikkeling aantal werknemers in Achterhoek naar branche, 2006-2009

Gem. jaarlijkse groei 20062009 (%) 2,5% 3,4% 3,4%

2007 2.500 800 2.900

2008 2.600 900 3.100

2009 2.800 900 3.000

Gem. jaarlijkse groei 20062009 (%) 4,9% 4,5% 4,2%

9.800 1.600 300 600

9.400 1.500 300 800

9.600 1.600 300 900

-1,8% -1,7% 6,1% 32,0%

1,6% -0,6% 5,2% 9,1%

400 19.000

600 19.200

500 19.600

-1,9% 1,1%

-1,5% 2,2%

9

2%

GGZ

13% 6% 6%

VVT

5% 20% 22%

Zorg overig

15% 11% 4% 7% 14%

13% 34%

Jeugdzorg

12% 10% 15%

Kinderopvang

WMD Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil

Karakteristieken van werknemers naar branche, Achterhoek, 2009 Aantal werknemers 2009

Deeltijd factor

Gemiddelde leeftijd

Aandeel 55+

Ziekenhuizen 2.800 GGZ 900 Gehandicaptenzorg 3.000 VVT 9.600 Zorg overig 1.600 300 Jeugdzorg Kinderopvang 900 WMD 500 Totaal Zorg en WJK Achterhoek 19.600 Totaal alle sectoren Achterhoek 114.700 Totaal Zorg en WJK Nederland 1.178.600 Totaal alle sectoren Nederland 7.483.800 Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil

0,69 0,81 0,63 0,59 0,76 0,85 0,56 0,68 0,63 0,77 0,67 0,79

40,9 42,6 39,6 42,9 40,7 39,0 34,5 40,5 41,4 39,4 40,6 39,0

13% 18% 12% 16% 12% 9% 7% 17% 14% 17% 15% 16%

Branches

Aandeel Aandeel 35- vrouwen 31% 28% 37% 22% 33% 37% 57% 35% 29% 40% 33% 43%

84% 67% 86% 95% 82% 66% 98% 72% 89% 60% 84% 59%

Aandeel zelfstandigen in werkgelegenheid in Zorg en WJK, 2006-2008 (in %) 3,5% 3,0% 2,5% 2,0% 1,5% 1,0% 0,5% 0,0% 2006 Zelfstandigen Achterhoek

2007

2008

Zelfstandigen Nederland

Bron: SSB Zelfstandigen Zorg en WJK binnen geheel van sectoren Dit hoofdstuk gaat in op de ontwikkeling van de werkgelegenheid in Zorg en WJK. De werkgelegenheid wordt gemeten in het aantal werknemers, dat is het gemiddeld aantal personen dat in de maand december een arbeidsovereenkomst heeft. De recente recessie is landelijk niet van invloed geweest op de ontwikkeling van de werkgelegenheid in de sector Zorg en WJK. Waar de werkgelegenheid in veel andere sectoren in 2009 sterk is afgenomen, is in de Zorg en WJK sprake van groei. In 2009 bedroeg het aantal werknemers bijna 1,2 miljoen. Gedurende de periode 2006-2009 groeide landelijk het aantal werknemers per jaar gemiddeld met ruim twee procent. In Achterhoek zijn 19.600 werknemers werkzaam in Zorg en WJK. In totaal omvat de sector Zorg en WJK 18% van alle werknemers. Landelijk is dit aandeel 15%. Net zoals landelijk nam de werkgelegenheid in Zorg en WJK in Achterhoek toe in de periode 2006-2009. Procentueel was de toename gemiddeld 1,1% per jaar. Hoewel de grote lijnen herkenbaar zijn is het mogelijk dat de werkgelegenheidsontwikkeling op regionaal niveau, wanneer dit wordt bekeken van jaar op jaar, in sommige gevallen wat vreemde bewegingen kan laten zien. Zo is er bijvoorbeeld in Achterhoek een groot verschil in werkgelegenheid in de branche WMD in de jaren 2006, 2007 en 2008. Het aantal werknemers neemt in 2007 af van 600 naar 400, om vervolgens in 2008 weer toe te nemen tot 600 werknemers. Hieraan kunnen meerdere oorzaken ten grondslag liggen. Het vergt nog nader onderzoek om uit te vinden wat daar precies aan de hand is. Branches De ontwikkeling van de werkgelegenheid verschilt sterk tussen de diverse branches. In het algemeen waren in 2009 de meeste werknemers in Achterhoek werkzaam in de branches VVT en gehandicaptenzorg.

10

Tussen 2006 en 2009 is met name de groei van het aantal werknemers in de kinderopvang en de jeugdzorg landelijk sterk geweest, respectievelijk 9,1 en 5,2%. De groei van het aantal werknemers in de VVT en zorg overig lag met respectievelijk 1,6 en -0,6% onder het gemiddelde voor de sector als geheel. Op regionaal niveau wijkt de ontwikkeling per branche op punten sterk af van het landelijk beeld. Zo neemt het aantal werknemers in de branche VVT in de Achterhoek af, terwijl deze sector landelijk juist toeneemt. In de Achterhoek nam het aantal werknemers, in de periode 2006-2009, in de branche kinderopvang sterk toe (gemiddeld met 32%). Kenmerken werknemers in zorgsector Een fors deel van de werkgelegenheid in de Zorg en WJK betreft deeltijdwerk. In de Achterhoek werkte de gemiddelde werknemer in de Zorg en WJK in 2009 0,63 werkweek tegenover 0,67 landelijk. De omvang van de gemiddelde werkweek verschilt sterk tussen de diverse branches. In de Achterhoek hebben de branches kinderopvang en VVT de kleinste omvang van de gemiddelde werkweek met respectievelijk 0,56 en 0,59. De gemiddelde leeftijd van werknemers in de sector Zorg en WJK is 41 jaar en 89 procent van de werknemers is vrouw. Het aandeel jongeren (35-) is ruim tweemaal zo groot als het aandeel ouderen (55+). Zelfstandigen in Zorg en WJK Bovenstaande grafiek toont het aandeel zelfstandigen in de sector. In de afgelopen jaren is zowel in de Achterhoek als Nederland het aandeel zelfstandigen toegenomen. In 2008 is het aandeel zelfstandigen in de Achterhoek groter dan in Nederland. De trend van 'individualisering' van de beroepsbevolking, namelijk het in toenemende mate kiezen (vrijwillig of gedwongen) voor een bestaan als zelfstandige zonder personeel (zzp'er) speelt ook een rol in de sector Zorg en WJK.

8 Instroom in opleidingen voor Zorg & WJK Instroom in opleidingen voor Zorg en WJK in Achterhoek en Nederland, 2009, absoluut en uitgedrukt als percentage van de totale instroom in opleidingen voor Zorg en WJK Achterhoek % instroom Zorg & WJK 4% 15% 14% 10% 6% 5% 17% 8% 3% 1% 3% 0% 8% 1% 6% 100%

Instroom in opleidingen voor Zorg en WJK in Achterhoek en Nederland, 2009

Nederland % instroom Zorg & WJK 2% 17% 14% 10% 6% 5% 14% 7% 5% 2% 2% 1% 8% 1% 7% 100%

Kwalificaties Absoluut Absoluut V&V Zorghulp (niveau 1) 40 1.096 Helpende zorg en welzijn (niveau 2) 148 9.431 Verzorgende (niveau 3) 136 7.658 Verpleegkundige (niveau 4) 103 5.533 Verpleegkundige (niveau 5) 59 3.306 AG* Assisterenden (niveau 4) 46 2.784 SAW Pedagogisch werker (niveau 3) 164 7.625 Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 3) 78 3.603 Pedagogisch werker (niveau 4) 25 2.794 Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 4) 11 831 Sociaal cultureel werker (niveau 4) 29 839 Sociaal-maatschappelijk dienstverlener (niveau 4) 2 715 Sociaal pedagogische hulpverlening (niveau 5) 76 4.624 Cultureel maatschappelijke vorming (niveau 5) 11 708 Maatschappelijke dienstverlening (niveau 5) 62 3.662 Totaal Zorg en WJK 991 55.209 Totaal overige opleidingen 4.021 226.454 Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil * Dit betreft een optelling van de kwalificaties apothekersassistent, doktersassistent en tandartsassistent

BOL BBL HBO

V&V

Achterhoek Zorg & WJK Overig Abs. % % SAW 311 270 581 25% 1.709 162 39 201 16% 1.036 59 149 209 14% 1.276

V&V BOL 14.689 BBL 11.813 HBO 3.306 Bron: DUO-CFI, CBS

Kenmerken instroom MBO

Het onderwijs in de sector draagt aanzienlijk bij aan het arbeidsaanbod. Elk jaar kiest zowel landelijk als in de regio ongeveer een kwart van alle jongeren voor een opleiding voor Zorg en WJK (MBO+HBO). De populairste opleidingen op mboniveau in de Achterhoek zijn pedagogisch werker (niveau 3), helpende zorg en welzijn (niveau 2), en verzorgende (niveau 3).

De samenstelling van de bevolking naar leeftijd verandert in de toekomst en het aandeel personen van niet-Nederlandse herkomst neemt toe, met name in grootstedelijke gebieden. Uitgaande van een toenemende vraag naar zorgdiensten is het voor de arbeidsmarkt in Zorg en WJK van belang om aantrekkelijk te zijn voor deze groep personen. De grafieken op de rechterpagina hebben betrekking op de samenstelling van de instroom in opleidingen voor Zorg en WJK. In Achterhoek ligt het aandeel mannen in zowel BOL als BBL-opleidingen iets hoger dan landelijk. Het aandeel allochtonen ligt in zowel BOL als BBL-opleidingen lager dan landelijk. Het aandeel 25-plussers is ongeveer gelijk aan het landelijk gemiddelde.

Ongeveer 14% van alle leerlingen in Achterhoek die instromen in het HBO, kiest voor een opleiding voor Zorg en WJK. In de Achterhoek is de instroom binnen het HBO het grootst in sociaal pedagogische hulpverlening. De grafiek op de rechterpagina (bovenaan) toont dat de totale instroom in opleidingen voor Zorg en WJK tussen 2006-2009 is afgenomen. In totaal is de afname bijna 3% in de Achterhoek. De instroom in andere opleidingen is in deze periode wel toegenomen. Landelijk gezien is er sprake van een toename van de instroom in zowel opleidingen voor Zorg en WJK als alle overige opleidingen.

11

75% 84% 86%

Nederland Zorg & WJK Overig Abs. % Abs. % 11.236 25.925 22% 89.910 78% 5.171 16.984 26% 48.354 74% 8.995 12.300 12% 88.190 88% Onderwijsgegevens, bewerking Etil SAW

Instroom in opleidingen voor Zorg en WJK

In de Achterhoek is er een groot verschil in de relatieve instroom in BOL- en BBLopleidingen voor Zorg en WJK: 25% van alle BOL-leerlingen kiest voor een dergelijke opleiding en zo’n 16% van de BBL’ers maakt deze keuze. Landelijk zijn deze percentages respectievelijk 22 en 26.

Abs.

Kenmerken instroom HBO

In 2009 lag het aandeel mannen en 25-plussers dat landelijk instroomde in opleidingen voor Zorg en WJK op hbo-niveau respectievelijk rond 19 en 24%. Hierin wijkt de regio slechts licht af van het landelijke beeld. In de Achterhoek wijkt het aandeel allochtonen in de hbo-instroom meer af van het Nederlands beeld. Ongeveer 10% van de instroom betrof in 2009 allochtonen, terwijl het Nederlandse gemiddelde op 23% lag.

Ontwikkeling instroom in opleidingen voor Zorg en WJK en overige opleidingen, Achterhoek en Nederland, 2006-2009 (in %) 8% 6% 4% 2% 0% -2% -4% Achterhoek

Nederland

Totaal overige opleidingen

Zorg en WJK

Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil Kenmerken instroom in mbo-opleidingen voor Zorg en WJK uitgesplitst naar BOL en BBL, 2009, Achterhoek (in %)

Kenmerken instroom in mbo-opleidingen voor Zorg en WJK uitgesplitst naar BOL en BBL, 2009, Nederland (in %)

90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Aandeel man

Aandeel allochtoon BOL

Aandeel >25 jaar

Aandeel man

BBL

Aandeel allochtoon BOL

Aandeel >25 jaar

BBL

Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil

Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil

Kenmerken instroom in hbo-opleidingen voor Zorg en WJK 2009, Achterhoek (in %) 30%

Kenmerken instroom in hbo-opleidingen voor Zorg en WJK 2009, Nederland(in %) 30%

25%

25%

20%

20%

15%

15%

10%

10%

5%

5% 0%

0% Aandeel man

Aandeel allochtoon

Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil

Aandeel man

Aandeel >25 jaar

Aandeel allochtoon

Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil 12

Aandeel >25 jaar

9 Deelnemers in opleidingen voor Zorg & WJK Kenmerken deelnemers in mbo- en hbo-opleidingen voor Zorg en WJK*, 2010, Achterhoek Kwalificaties V&V Zorghulp (niveau 1) Helpende zorg en welzijn (niveau 2) Verzorgende (niveau 3) Verpleegkundige (niveau 4) Verpleegkundige (niveau 5) AG Assisterenden (niveau 4) SAW Pedagogisch werker (niveau 3) Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 3) Pedagogisch werker (niveau 4) Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 4) Sociaal cultureel werker (niveau 4) Sociaal-maatschappelijk dienstverlener (niveau 4) Sociaal pedagogische hulpverlening (niveau 5) Cultureel maatschappelijke vorming (niveau 5) Maatschappelijke dienstverlening (niveau 5) Totaal Zorg en WJK Totaal overige opleidingen Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil * In het onderwijs wordt de term welzijn gehanteerd in plaats van WJK. ** Aantallen kleiner dan 10 worden niet weergegeven.

Aantal 2010 ** 340 329 399 221 121 446 260 188 178 97 ** 302 28 176 3.097 12.578

Aandeel BOL ** 91% 46% 67% n.v.t. 87% 98% 93% 79% 62% 96% ** n.v.t. n.v.t. n.v.t. 60% 41%

Aandeel BBL ** 9% 54% 33% n.v.t. 13% 2% 7% 21% 38% 4% ** n.v.t. n.v.t. n.v.t. 16% 22%

Aandeel mannen ** 12% 7% 13% 12% 2% 9% 22% 20% 35% 54% ** 25% 39% 17% 16% 64%

Aandeel allochtonen ** 16% 7% 4% 7% 18% 9% 9% 7% 7% 18% ** 6% 15% 12% 9% 11%

Aandeel 25+ ** 20% 42% 16% 20% 8% 5% 14% 22% 27% 6% ** 28% 12% 19% 20% 16%

Aandeel BBL 28% 17% 61% 41% n.v.t. 12% 14% 27% 29% 48% 6% 4% n.v.t. n.v.t. n.v.t. 21% 17%

Aandeel mannen 8% 10% 7% 14% 13% 4% 7% 22% 18% 24% 47% 26% 19% 35% 19% 15% 59%

Aandeel allochtonen 51% 40% 20% 14% 13% 37% 30% 20% 19% 14% 47% 56% 23% 30% 29% 26% 25%

Aandeel 25+ 37% 21% 44% 26% 21% 17% 14% 26% 29% 40% 9% 14% 27% 31% 28% 25% 20%

Kenmerken deelnemers in mbo- en hbo-opleidingen voor Zorg en WJK*, 2010, Nederland Aantal Kwalificaties 2010 V&V Zorghulp (niveau 1) 1.310 Helpende zorg en welzijn (niveau 2) 18.472 Verzorgende (niveau 3) 19.540 Verpleegkundige (niveau 4) 17.772 Verpleegkundige (niveau 5) 12.796 AG Assisterenden (niveau 4) 7.943 SAW Pedagogisch werker (niveau 3) 24.332 Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 3) 10.908 Pedagogisch werker (niveau 4) 10.790 Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 4) 3.987 Sociaal cultureel werker (niveau 4) 3.620 Sociaal-maatschappelijk dienstverlener (niveau 4) 2.779 Sociaal pedagogische hulpverlening (niveau 5) 20.573 Cultureel maatschappelijke vorming (niveau 5) 3.283 Maatschappelijke dienstverlening (niveau 5) 14.552 Totaal Zorg en WJK 172.657 Totaal overige opleidingen 768.971 Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil * In het onderwijs wordt de term welzijn gehanteerd in plaats van WJK.

Aandeel BOL 72% 83% 39% 59% n.v.t. 88% 86% 73% 71% 52% 94% 96% n.v.t. n.v.t. n.v.t. 50% 35%

13

Kenmerken deelnemers in mbo-opleidingen voor Zorg en WJK uitgesplitst naar BOL en BBL, 2010, Achterhoek (in %)

Kenmerken deelnemers in hbo-opleidingen voor Zorg en WJK 2010, Achterhoek (in %)

70%

70%

60%

60%

50%

50%

40%

40%

30%

30%

20%

20%

10%

10%

0%

0% Aandeel man

Aandeel allochtoon BOL

Aandeel >25 jaar

Aandeel man

Aandeel allochtoon

Aandeel >25 jaar

BBL

Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil

Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil

Deelnemers MBO

Kenmerken deelnemers

Gediplomeerde schoolverlaters van de opleidingen voor Zorg en WJK vormen nieuw aanbod voor de arbeidsmarkt in de sector Zorg en WJK. Het aantal onderwijsdeelnemers op een bepaald moment is een indicatie voor de arbeidsmarktinstroom van gediplomeerden op de middellange termijn.

In zowel de Achterhoek als landelijk nemen er relatief veel mannen deel aan de opleidingen sociaal cultureel werker en cultureel maatschappelijke vorming.

In de Achterhoek volgen op mbo-niveau ruim 2.200 deelnemers een opleiding voor Zorg en WJK. De meeste deelnemers volgen de mbo-opleidingen pedagogisch werker (niveau 3), verpleegkundige (niveau 4) en helpende zorg en welzijn (niveau 2). In de Achterhoek volgen op hbo-niveau ruim 700 deelnemers een opleiding voor Zorg en WJK. De meeste deelnemers volgen de opleiding sociaal pedagogische hulpverlening.

In de Achterhoek hebben de opleidingen sociaal cultureel werker, assisterenden en helpende zorg en welzijn het hoogste aandeel allochtonen (tussen de 16 en 18%). Het aandeel 25-plussers is fors in de opleidingen verzorgende en sociaal pedagogische hulpverlening. In vergelijking met BOL-opleidingen, hebben BBLopleidingen een hoog aandeel 25-plussers (zie linksboven). Het aandeel allochtonen is duidelijk beperkter in BBL-opleidingen in de regio, terwijl het aandeel mannen licht groter is dan in BOL-opleidingen. Op hbo-niveau is het deel van de deelnemers dat man is groter dan op mboniveau. Het aandeel allochtonen is iets kleiner dan bij BOL-opleidingen, maar groter dan bij BBL-opleidingen. Het aandeel 25-plussers is groter dan bij BOLopleidingen, maar duidelijk kleiner dan bij BBL-opleidingen.

14

10 Sector- & Studierendement Gediplomeerden (abs., 2009), sector- en studierendement in mbo- en hbo-opleidingen, 2007 (in %) SECTORRENDEMENT

Kwalificaties V&V

Gediplomeerden Zorg & WJK 27 912 148 73 20 36 60 19 169 60 20 3 28 ** 14

Achterhoek Rendement Rendement Zorg (%) WJK (%) 40% 0% 56% 7% 86% 0% 87% 0% 90% 0% 72% 0% 28% 26% ** ** 71% 10% ** ** 15% 20% ** ** 53% 15% ** ** 39% 21%

Nederland Gediplomeerden Rendement Rendement Zorg & WJK Zorg (%) WJK (%) 1.205 43% 2% 35.277 46% 5% 6.290 87% 2% 4.039 85% 1% 2.615 85% 1% 2.337 73% 0% 5.996 21% 43% 595 70% 5% 5.995 52% 15% 914 76% 6% 869 7% 22% 497 11% 9% 3.399 44% 21% 471 7% 26% 2.400 29% 33%

Zorghulp (niveau 1) Helpende zorg en welzijn (niveau 2) Verzorgende (niveau 3) Verpleegkundige (niveau 4) Verpleegkundige (niveau 5) AG Assisterenden (niveau 4) SAW Pedagogisch werker (niveau 3) Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 3) Pedagogisch werker (niveau 4) Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 4) Sociaal cultureel werker (niveau 4) Sociaal-maatschappelijk dienstverlener (niveau 4) Sociaal pedagogische hulpverlening (niveau 5) Cultureel maatschappelijke vorming (niveau 5) Maatschappelijke dienstverlening (niveau 5) Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, SSB, bewerking Etil * Deze opleiding bestond nog niet in schooljaar 2005/2006 en daarom kan geen studierendement worden bepaald. **Geen berekening mogelijk i.v.m. te kleine aantallen.

STUDIERENDEMENT Achterhoek

Nederland

57% 79% 69% 69% 70% 74% 70% * 68% * 40% 64% 75% 42%

Sectorrendement

Studierendement

Het sectorrendement is gedefinieerd als het percentage gediplomeerden van een opleiding voor Zorg en WJK dat een jaar na diplomering werkzaam is in de sector Zorg en WJK. Het regionale sectorrendement is bepaald op basis van de woonregio van de gediplomeerde.

Het studierendement, de mate waarin studenten een diploma halen, loopt uiteen. Van de mbo-leerlingen verpleging en verzorging haalt in de Achterhoek gemiddeld 76% hun diploma (dit betreft een gewogen gemiddelde op basis van het aantal gediplomeerden). Dat is iets meer dan landelijk (75%). Het gemiddelde studierendement onder mbo-leerlingen SAW in de Achterhoek ligt gemiddeld op 66%.

Het sectorrendement is in de Achterhoek het hoogst voor verpleegkundigen (niveau 4 en 5) en verzorgenden (niveau 3). Eén jaar na diplomering is van alle gediplomeerden van deze groep tussen de 86 en 90% werkzaam in de zorgsector. Voor assisterenden (niveau 4) ligt het rendement rond de 72%. Van de overige opleidingen, zowel op mbo als hbo niveau, is het rendement (veel) lager. Een laag sectorrendement betekent niet per se dat deze personen niet uiteindelijk in de sector Zorg en WJK gaan werken. Veel gediplomeerden, met name van de lagere niveaus van het mbo, stromen door naar een vervolgopleiding en volgen dus nog enige jaren onderwijs. Een deel van deze personen zal later alsnog instromen op de arbeidsmarkt Zorg en WJK, maar dan vanuit de vervolgopleiding.

15

Op mbo-niveau 1 en 2 ligt het studierendement in de Achterhoek gemiddeld op 78% (landelijk 76%). Op niveau 3 en 4 ligt het rendement tussen de 40 en 74% in de Achterhoek. Het studierendement is het laagst voor de opleiding sociaal cultureel werker. Over het algemeen is het rendement van BBL-opleidingen het hoogst. Het studierendement in hbo-opleidingen voor Zorg en WJK wijkt enigszins af van dat in het mbo. In de Achterhoek haalt gemiddeld 61% van de hbo’ers zijn diploma in maximaal vijf jaar. Bij hbo verpleging ligt het rendement hoger dan bij de opleidingen gedrag en maatschappij.

71% 77% 69% 65% 62% 72% 64% * 67% * 50% 53% 61% 49% 57%

16

11 Het oordeel van werknemers (Werknemersonderzoek) Werkbeleving 2011 in Achterhoek en Nederland

(vijfpuntsschaal: 1= negatief tot 5 = positief)

Achterhoek Nederland Werkbeleving* Zorg (n=323 ) WJK (n=88 ) Zorg (n=8.579) WJK (n=2.349) Ervaren werkdruk 3,4 3,7 3,4 3,5 Waardering door leidinggevende 3,7 3,7 3,6 3,6 Inhoud & omstandigheden werk 4,3 4,2 4,1 4,1 Ervaren zelfstandigheid 3,7 3,7 3,6 3,5 Bron: Werknemersonderzoek Zorg en Welzijn 2011 Stratus, bewerking Etil *Voor uitleg over de samenstelling van de vier onderdelen van "werkbeleving", zie bijlage 2 Werkbeleving 2011 in Nederland uitgesplitst naar branche

(vijfpuntsschaal: 1= negatief tot 5 = positief)

ZKH GGZ GHZ VVT Werkbeleving* (n=2.397) (n=1.017) (n=1.582) (n=2.813) Ervaren werkdruk 3,4 3,4 3,3 3,4 Waardering door leidinggevende 3,6 3,6 3,6 3,6 Inhoud & omstandigheden werk 4,2 4,1 4,1 4,1 Ervaren zelfstandigheid 3,4 3,7 3,6 3,6 Bron: Werknemersonderzoek Zorg en Welzijn 2011 Stratus, bewerking Etil *Voor uitleg over de samenstelling van de vier onderdelen van "werkbeleving", zie bijlage 2

Zorg overig (n=770) 3,4 3,7 4,2 3,3

JZ (n=805)

3,3 3,7 4,1 3,8

KO (n=779) 3,5 3,8 4,3 3,5

WMD (n=765) 3,5 3,6 4,2 3,9

Vertrekgeneigdheid VOV personeel in Achterhoek (in %) VOV personeel Zorg (n=252) VOV personeel Welzijn (n=63)

Werkbeleving 2011 van VOV personeel en niet-VOV personeel in Achterhoek (vijfpuntsschaal: 1= negatief tot 5 = positief) VOV niet-VOV personeel personeel Werkbeleving* (n=317) (n=71) Ervaren werkdruk 3,5 3,5 Waardering door leidinggevende 3,6 3,6 Inhoud & omstandigheden werk 4,2 4,1 Ervaren zelfstandigheid 3,8 3,5 Bron: Werknemersonderzoek Zorg en Welzijn 2011 Stratus, bewerking Etil *Voor uitleg over de samenstelling van de vier onderdelen van "werkbeleving", zie bijlage 2

23%

WJK

21% 9% 10% 9%

Zorg 2%

0% 5% 10% Op zoek naar een andere baan

15%

20%

25%

Op zoek en minimaal enige actie hiertoe ondernomen Op zoek, minimaal enige actie hiertoe ondernomen en buiten de sector zoeken of geen voorkeur hebbend Bron: Werknemersonderzoek Zorg en Welzijn 2011 Stratus, bewerking Etil

17

12 Het oordeel van werkgevers (Werkgeversonderzoek*) Knelpunten in personeelsbeleid, top 5 Achterhoek (n= 22) Beheersing van de werkdruk Onder- of overkwalificatie van personeel Vergrijzing van het personeel Het aantrekken van (nieuw) personeel Inzetbaarheid van het personeel Bron: Werkgeversonderzoek Zorg en Welzijn 2011 Stratus, bewerking Etil

Nederland (n= 1.000) 42% 33% 29% 22% 17%

Beheersing van de werkdruk Onvoldoende beschikbaarheid van personeel a.g.v. verlof/vakantie Het aantrekken van (nieuw) personeel Vergrijzing van het personeel Loonkosten

27% 21% 20% 20% 17%

Maatregelen die de instellingen nemen om de werkdruk te verminderen Top 5 en ranking meest succesvolle maatregelen, Achterhoek en Nederland Achterhoek (n= 22) Aanpassen werktijden Door extra personeel aan te trekken Werkprocessen efficiënter vormgeven Betere roostering Flexibilisering werktijden Geen maatregelen genomen Bron: Werkgeversonderzoek Zorg en Welzijn 2011 Stratus, bewerking Etil

Nederland (n= 1.000 ) 21% 14% 13% 12% 7% 29%

Werkprocessen efficiënter vormgeven Door extra personeel aan te trekken Betere roostering Werkdrukanalyse Coaching van leidinggevenden Geen maatregelen genomen

Werknemers In juni 2011 gaven ruim 400 werknemers in de Achterhoek hun oordeel over werken in de sector Zorg en WJK. Op de linkerpagina staan enkele resultaten van dit onderzoek. Aan de hand van een aantal stellingen is de werkbeleving van medewerkers in de sector gemeten. Het gaat hier om vier factoren die gezamenlijk de gemiddelde werkbeleving vormen. Men is meest tevreden over de inhoud en omstandigheden van het werk zelf, dit geldt voor zowel de Zorg als WJK. In de Zorgsector is men het minst tevreden over de ervaren werkdruk, terwijl men in de sector WJK er gelijke tevredenheid bestaat over de ervaren werkdruk, de ervaren zelfstandigheid en de waardering door de leidinggevende. In de Achterhoek zijn werknemers in WJK iets positiever over de ervaren werkdruk ten opzichte van het landelijk gemiddelde. In de Achterhoek zijn er slechts kleine verschillen in werkbeleving tussen VOV-personeel en niet-VOV personeel. Het VOV-personeel is iets minder positief over de ervaren zelfstandigheid en de inhoud en omstandigheden van het werk dan niet-VOV personeel. Ongeveer 10% van het VOV-personeel in de Zorg in de Achterhoek geeft aan op zoek te zijn naar een andere baan. In de sector WJK ligt dit percentage hoger, op 23%. In zowel Zorg als WJK is een groot deel van deze groep ook echt actief op zoek naar een andere baan. Actief op zoek wil zeggen dat mensen van zichzelf aangeven activiteiten te ontplooien om een nieuwe baan te vinden. In de Zorg is slechts 2% van de “actief zoekenden” op zoek naar een baan buiten de sector. In WJK ligt dit percentage beduidend hoger op 9%. In de Achterhoek is het dreigende verlies voor de sector Zorg en WJK dus respectievelijk 2 en 9%.

15% 11% 8% 4% 3% 42%

Meest succesvol 1 2 3 4

Werkgevers Ook werkgevers zijn in juni 2011 benaderd voor een onderzoek en in totaal hebben 22 werkgevers in de Achterhoek deelgenomen. In het onderzoek is onder andere gevraagd naar knelpunten in personeelsvoorziening en maatregelen om werkdruk te verminderen. De top 5 van knelpunten in personeelsbeleid wijkt in de Achterhoek enigszins af van het landelijk gemiddelde. Het nummer 1 knelpunt dat werkgevers in de Achterhoek ervaren is “beheersing van de werkdruk”. Landelijk is dit eveneens het nummer 1 knelpunt. Ook de mate waarin maatregelen genomen worden om diezelfde werkdruk te verminderen komt in de Achterhoek redelijk overeen met het landelijk beeld. De populairste maatregel om de werkdruk te verminderen is in de Achterhoek "aanpassen van werktijden". Landelijk is dit "werkprocessen efficiënter vormgeven". Opvallend genoeg geeft 29% van de werkgevers in de Achterhoek aan geen maatregelen te nemen om de werkdruk te verminderen, ondanks het feit dat 42% aangeeft dat beheersing van de werkdruk een knelpunt in personeelsbeleid is. Ook strookt dit niet met de ervaring van werknemers aangezien zij dit aspect relatief laag beoordelen.

* De resultaten van het werkgeversonderzoek zijn op regionaal niveau niet representatief maar indicatief 18

13 Samenvattend overzicht AANBOD

VRAAG

De Achterhoek ontgroent en vergrijst. De potentiële beroepsbevolking, alle mensen tussen 15 en 64 jaar, bestond in 2009 uit 194.500 mensen in de Achterhoek. In de toekomst zal dit aantal afnemen. De potentiële beroepsbevolking in de Achterhoek daalt daarbij in een aanzienlijk hoger tempo dan in Nederland. In 2009 was de bruto participatiegraad in de Achterhoek 71% en daarmee gelijk aan het landelijk gemiddelde. De komende jaren blijft de arbeidsparticipatie stijgen. Deze stijging vindt voornamelijk onder vrouwen plaats.

In 2009 ligt de arbeidsparticipatie van ouderen in Achterhoek lager dan landelijk. In 2009 is de participatie van jongeren gelijk aan het landelijk beeld, terwijl in 2015 de participatie onder jongeren hoger is dan landelijk. De participatie van allochtonen ligt lager dan landelijk. In 2009 bestaat de beroepsbevolking in de Achterhoek uit 139.100 personen. De komende jaren stijgt de beroepsbevolking in de Achterhoek licht, na een daling in 2010. Deze groei ontstaat doordat de afname van de potentiële beroepsbevolking wordt goedgemaakt doordat er meer mensen gaan werken.

ONDERWIJS

In Achterhoek zijn 19.600 werknemers werkzaam in Zorg en WJK. In totaal omvat de sector Zorg en WJK 18% van alle werknemers, dit is hoger dan het landelijk gemiddelde van 15%. De meeste mensen zijn werkzaam in de branches VVT en gehandicaptenzorg. In de periode 2006-2009 nam de werkgelegenheid in Zorg en WJK in de Achterhoek toe met gemiddeld 1,1% per jaar. Landelijk nam de werkgelegenheid toe met ruim 2% per jaar. In de regio nam het aantal werknemers in de branche VVT af, terwijl deze sector landelijk juist toeneemt. Een fors deel van de werkgelegenheid in de Zorg en WJK betreft deeltijdwerk. In Achterhoek werkte de gemiddelde werknemer in de Zorg en WJK in 2009 0,63 werkweek tegenover 0,67 landelijk. Regionaal gezien hebben de branches kinderopvang en VVT de kleinste omvang van de gemiddelde werkweek. De gemiddelde leeftijd van werknemers in Zorg en WJK is 41 jaar en 89% van de werknemers is vrouw. In de Achterhoek is het aandeel jongeren (35-) in Zorg en WJK ruim tweemaal zo groot als het aandeel ouderen (55+). In de afgelopen jaren is zowel in de Achterhoek als Nederland het aandeel zelfstandigen werkzaam binnen Zorg en WJK toegenomen. OORDEEL WERKNEMERS-WERKGEVERS

Het onderwijs in de sector draagt aanzienlijk bij aan het arbeidsaanbod. Elk jaar kiest bijna een kwart van alle jongeren voor een opleiding voor Zorg en WJK. Tussen 2006 en 2009 is de totale instroom in opleidingen voor Zorg en WJK in de Achterhoek afgenomen met bijna 3%. Binnen Zorg en WJK kiezen de meeste leerlingen in Achterhoek voor de mboopleidingen pedagogisch werker (niveau 3), helpende zorg en welzijn (niveau 2), en verzorgende (niveau 3). Binnen het HBO is de instroom in sociaal pedagogische hulpverlening het grootst. In Achterhoek ligt het aandeel man in zowel BOL als BBL-opleidingen iets hoger dan landelijk. Het aandeel allochtonen ligt in zowel BOL als BBL-opleidingen lager dan landelijk. Het aandeel 25-plussers is ongeveer gelijk aan het landelijk gemiddelde. Het sectorrendement ligt tussen de 86 en 90% voor verpleegkundigen (niveau 4 en 5) en verzorgenden (niveau 3) in de Achterhoek. Voor assisterenden (niveau 4) ligt het rendement rond de 72%. Van de overige opleidingen, zowel op mbo als hbo niveau, is het rendement veel lager. In de Achterhoek ligt het studierendement van mbo-leerlingen V&V gemiddeld op 76%, dat is iets meer dan landelijk (75%). Onder mbo-leerlingen SAW haalt ongeveer 66% zijn diploma in de regio. Op niveau 1 en 2 ligt het studierendement in de Achterhoek op 78%.

In de Achterhoek haalt gemiddeld 61% van de hbo’ers zijn diploma in maximaal vijf jaar. 19

Ruim 400 werknemers in Zorg en WJK hebben in de Achterhoek hun oordeel gegeven over werken in de sector. In zowel Zorg als WJK is men het meest tevreden over de inhoud en omstandigheden van het werk zelf. In de Zorgsector is men het minst tevreden over de ervaren werkdruk, terwijl men in de sector WJK er gelijke tevredenheid bestaat over de ervaren werkdruk, de ervaren zelfstandigheid en de waardering door de leidinggevende. In de Achterhoek zijn werknemers in WJK iets positiever over de ervaren werkdruk ten opzichte van het landelijk gemiddelde. In de Achterhoek is VOV-personeel iets minder positief over de ervaren zelfstandigheid en de inhoud en omstandigheden van het werk dan niet-VOV personeel. Ongeveer 10% van het VOV-personeel in de Zorg in de Achterhoek geeft aan op zoek te zijn naar een andere baan. In de sector WJK ligt dit percentage beduidend hoger, op 23%. Van beide groepen is een groot deel actief op zoek naar een andere baan. In de Zorg is 2% van de “actief zoekenden” op zoek naar een baan buiten de sector. In WJK ligt dit percentage op 9%. Het nummer één knelpunt dat 22 werkgevers uit de Achterhoek ervaren is “beheersing van de werkdruk”, dit is gelijk aan landelijk. De populairste maatregel om diezelfde werkdruk te verminderen is in de Achterhoek "aanpassen van werktijden". Landelijk is dit "werkprocessen efficiënter vormgeven". Opvallend genoeg geeft 29% van de werkgevers in de Achterhoek aan geen maatregelen te nemen om de werkdruk te verminderen, ondanks het feit dat 42% aangeeft dat beheersing van de werkdruk een knelpunt in personeelsbeleid is.

Definities 2. (Potentiele) beroepsbevolking Bevolking

Bevolking op 1 januari per jaar. Het betreft de geregistreerde bevolking van een gebied.

Potentiële beroepsbevolking

Peildatum: 1 januari. Bron: CBS Statline, bewerking Etil. Alle personen van 15-64 jaar. Peildatum: jaargemiddelde. Bron: CBS Statline, bewerking Etil.

3. Arbeidsparticipatie Bruto participatiegraad

Allochtoon Autochtoon

Het aandeel van de werkzame én werkloze beroepsbevolking in de potentiële beroepsbevolking (= bevolking 15-64 jaar) weergegeven als een percentage. Bruto participatiegraad wordt ook wel arbeidsparticipatie of beroepsdeelneming genoemd. Peildatum: jaargemiddelde. Bron: CBS Statline, EBB, bewerking en prognose Etil. Persoon van wie ten minste één ouder in het buitenland is geboren. Bron: CBS Statline. Persoon van wie de beide ouders in Nederland zijn geboren, ongeacht het land waar men zelf is geboren Bron: CBS Statline.

4. Beroepsbevolking Beroepsbevolking

Werkzame beroepsbevolking

Werkloze beroepsbevolking

De beroepsbevolking is gelijk aan de som van de werkzame beroepsbevolking en de werkloze beroepsbevolking. Peildatum: jaargemiddelde. Bron: CBS Statline, EBB, bewerking en prognose Etil. De werkzame beroepsbevolking bestaat uit personen (= bevolking 15-64 jaar) die ten minste 12 uur per week betaald werken of werk hebben aanvaard. Peildatum: jaargemiddelde. Bron: CBS Statline, EBB, bewerking Etil. De werkloze beroepsbevolking bestaat uit personen (= bevolking 15-64 jaar) die geen betaald werk hebben (of minder dan 12 uur per week) en die aangeven meer dan 12 uur per week te willen werken, daarvoor op korte termijn beschikbaar zijn en de afgelopen vier weken actief naar werk hebben gezocht. Peildatum: jaargemiddelde. Bron: CBS Statline, EBB, bewerking en prognose Etil.

5. Pendel Inkomende pendel

Uitgaande pendel

Het aantal personen dat in een bepaald gebied komt werken maar woonachtig is in een ander gebied. De populatie omvat alle werknemers bij bedrijven en instellingen in Nederland die op enig moment in de maand december werkzaam waren. Peildatum: maandgemiddelde december. Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil Het aantal personen dat in een bepaald gebied woont maar werkt in een ander gebied. De populatie omvat alle werknemers bij bedrijven en instellingen in Nederland die op enig moment in de maand december werkzaam waren. Personen die in het buitenland werken zijn niet in de uitgaande pendel opgenomen (geen gegevens over bekend). Peildatum: maandgemiddelde december. Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil 20

Definities Pendelsaldo

Het verschil tussen inkomende en uitgaande pendel in een gebied. Buitenlandse pendel wordt buiten Peildatum: maandgemiddelde december. Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil

6. Niet-werkende Werkzoekenden Niet-werkende werkzoekenden

Kortdurig niet-werkende werkzoekenden

Personen van 15-64 jaar zonder betaald werk (of met werk van minder dan 12 uur per week) die bij het UWV staan ingeschreven en die bij inschrijving hebben aangegeven een baan te zoeken van tenminste 12 uur per week (ongeacht of men hiervoor beschikbaar is). Bron: UWV WERKbedrijf Personen van 15-64 jaar zonder betaald werk (of met werk van minder dan 12 uur per week) die korter dan 6 maanden bij het UWV staan ingeschreven en die bij inschrijving hebben aangegeven een baan te zoeken van tenminste 12 uur per week (ongeacht of men hiervoor beschikbaar is). Bron: UWV WERKbedrijf

7. Werkgelegenheid in Zorg en WJK Banen van werknemers

Arbeidsvolume

Aantal werknemers

Alle arbeidsovereenkomsten werknemer-werkgever die in de maand december op enig moment geregistreerd staan. Het aantal banen wordt bepaald aan de hand van een nieuw banenbestand van het CBS waarin banen van werknemers zijn opgenomen voor de maand december voor de periode 2006-2009. Peildatum: maandgemiddelde december. Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking SEOR en Etil De werkgelegenheid uitgedrukt in arbeidsjaren oftewel voltijdequivalenten. Een voltijdbaan die het hele jaar door bestaat wordt daarbij geteld als één arbeidsjaar. Doordat er in deeltijd wordt gewerkt en doordat sommige banen maar een korte periode in het jaar bestaan, ligt het aantal arbeidsjaren lager dan het aantal banen. Alleen arbeidsovereenkomsten werknemer-werkgever die in de maand december op enig moment geregistreerd staan worden meegenomen bij het bepalen van het arbeidsvolume. Zelfstandigen worden dus niet meegeteld. Peildatum: maandgemiddelde december. Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking SEOR en Etil Het gemiddeld aantal personen dat in de maand december een arbeidsovereenkomst werknemer-werkgever heeft. In het regioportret worden cijfers gehanteerd die zijn afgerond op honderdtallen om de leesbaarheid te vergroten. Peildatum: maandgemiddelde december. Bron: CBS, bewerking Etil

Aantal zelfstandigen

Het aantal personen dat op enig moment in een jaar geregistreerd staat als zelfstandige. Peildatum: jaarcijfer Bron: SSB Zelfstandigen

Aantal werkzame personen

De som van het aantal werknemers (oftewel het aantal werkzame personen in loondienst) en het aantal zelfstandigen. Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, SSB Zelfstandigen, bewerking Etil

Gemiddelde deeltijdfactor (werknemers)

De verhouding tussen het arbeidsvolume en het aantal banen. Peildatum: maandgemiddelde december. Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil 21

Definities 8. Instroom in Zorg & WJK opleidingen Instroom deelnemers

Aantal personen dat staat ingeschreven in een Z&WJK opleiding van het bekostigd onderwijs op peildatum 1 oktober per jaar en voor die tijd niet stond ingeschreven voor een Z&WJK opleiding.

Peildatum: 1 oktober. Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsstatistieken, bewerking SEOR en Etil 9. Leerlingen in Zorg & WJK opleidingen Deelnemers

Aantal personen dat staat ingeschreven bij een onderwijsinstelling van het bekostigd onderwijs op peildatum 1 oktober per jaar. In het hoger onderwijs wordt onderscheid gemaakt tussen hoofd- en neveninschrijvingen want een student kan meerdere studies volgen. Bij inschrijvingen wordt uitgegaan van de hoofdinschrijving. Peildatum: 1 oktober. Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsstatistieken, bewerking SEOR en Etil

10. Sector- & Studierendement Gediplomeerden

Studierendement

Aantal behaalde diploma’s bij een onderwijsinstelling in een diplomajaar. Het diplomajaar loopt van oktober (jaar t) t/m september (jaar t+1). Er wordt uitgegaan van het totaal aantal diploma’s dat behaald is in een diplomajaar, dus ook van eventuele nevenstudies. Peildatum: 1 oktober. Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsstatistieken, bewerking SEOR en Etil Het percentage studenten dat is ingestroomd in een bepaalde kwalificatie in jaar t dat binnen x+1 jaar het bijbehorende diploma heeft behaald, waarbij x de reguliere studieduur in jaren is. Het regionale studierendement wordt berekend op basis van de woonregio van de student in het instroomjaar t. Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsstatistieken, bewerking SEOR en Etil

Sectorrendement

Het percentage gediplomeerden (met een behaalde kwalificatie Zorg & WJK) in jaar t dat in jaar t+1 werkzaam is in de sector Zorg & WJK. Het regionale sectorrendement wordt berekend op basis van de woonregio van de gediplomeerde in jaar t. Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsstatisitieken, SSB, bewerking SEOR en Etil

Bijlage 4. Mobiliteit Bruto verloop

Het brutoverloop van een instelling is het percentage werknemers dat in een jaar bij hun werkgever vertrekt, ongeacht de bestemming. De bestemming kan een andere instelling zijn binnen dezelfde branche, een andere branche binnen de sector Zorg & WJK, een baan buiten de sector Zorg & WJK, een uitkering of inactiviteit (waaronder pensionering). Het brutoverloop kan zowel voor afzonderlijke branches in de sector Zorg & WJK als voor de totale sector worden bepaald. Peildatum: 2007 Bron: SSB, EBB, Prismant Werknemersenquête, bewerking SEOR

Netto verloop

Het percentage werknemers in de sector Zorg & WJK dat in een jaar uitstroomt naar een baan buiten de sector Zorg & WJK of uitstroomt naar een uitkering, onderwijs of inactiviteit. Peildatum: 2007 Bron: SSB, EBB, Prismant Werknemersenquête, bewerking SEOR 22

Bijlagen

23

Bijlage 1 Kenmerken regio's Code Subregio

Werkgeversverband

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28.

ZorgpleinNoord ZorgpleinNoord VenturaPlus WGV Z&W Oost-Nederland WGV Z&W Oost-Nederland WGV Z&W Oost-Nederland WGV Z&W Oost-Nederland Salus Gelria Salus Gelria Zowelwerk SSIG Utrecht Zorg Utrecht Zorg ZWplus SIGRA SIGRA VBZ-KAM Care2Care Care2Care ZW Haaglanden WGV Z&W Zuid-Holland Zuid ViaZorg Transvorm Transvorm Transvorm Transvorm Zorg aan Zet Zorg aan Zet

Groningen Drenthe Friesland IJsselvecht Twente Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek Achterhoek Zuid-West Gelderland Midden-Gelderland Flevoland Gooi- en Vechtstreek Utrecht en omgeving Amersfoort en omgeving Noord-Holland Noord Zaanstreek en Waterland Amsterdam Amstelland, Kennemerland en Meerlanden Rijnstreek Rijnmond Haaglanden Drechtsteden Zeeland West-Brabant Midden-Brabant Noordoost-Brabant Zuidoost-Brabant Noord- en Midden-Limburg Zuid-Limburg Totaal

Bevolking

Gemeenten

Werknemers in Zorg en WJK

Deelnemers in Zorg en WJK opleidingen

2011 574.100 489.900 644.800 406.300 621.300 605.600 300.800 530.100 604.200 383.400 243.500 958.400 300.700 598.100 324.900 780.000 700.000 758.200 1.323.000 1.007.600 392.800 381.000 681.500 429.600 590.700 732.700 513.700 608.900 16.485.800

2011 23 12 31 10 14 15 8 18 14 6 9 25 6 24 10 2 15 26 25 9 14 13 18 9 20 21 21 19 441

2009 49.200 38.900 46.000 30.800 42.600 50.800 19.500 43.500 44.700 18.100 16.400 76.300 21.000 37.000 15.300 69.800 42.400 57.500 93.800 65.100 25.100 25.900 42.900 30.900 42.900 50.600 34.100 47.500 1.178.600

2010 7.999 5.444 7.938 5.605 7.917 6.442 3.097 5.457 6.705 4.750 1.562 9.070 2.892 6.092 2.979 7.769 4.990 7.189 15.626 9.605 4.123 4.354 6.258 3.934 6.126 6.842 5.344 6.121 172.232

24

Bijlage 2 Achtergrondinformatie werknemersenquête Meetschalen variabelen werknemersenquête Variabele Werkdruk

Waardering door leidinggevende Inhoud & omstandigheden werk

Ervaren zelfstandigheid

Items - Ik heb vaak het gevoel dat ik tijd tekort kom. - Ik voel me vermoeid als ik opsta en er weer een werkdag voor me ligt. - Ik heb voldoende tijd om mijn cliënten persoonlijke aandacht te geven. - Ik kan zelf mijn werktempo bepalen. - Ik heb voldoende tijd om mijn cliënten goed te verzorgen - Ik voel me 'opgebrand' door mijn werk. -Ik heb het gevoel gewaardeerd te worden door mijn leidinggevende. -Ik krijg voldoende ondersteuning van mijn leidinggevende. -Mijn leidinggevende laat weten of hij/zij tevreden is over mijn werk. - Er heerst een prettige sfeer op de afdeling/ in het team. - Ik heb inhoudelijk leuk werk. - Het werk dat ik doe is erg zinvol voor me. - Ik vind mijn werk eentonig. - Ik vind mijn werk emotioneel zwaar. - Ik heb voldoende invloed op de inhoud van mijn werk. - Ik kan zelf beslissen in welke volgorde ik mijn werk verricht. - Ik kan zelf beslissen hoe ik mijn werk doe. - Ik heb invloed op mijn rooster/ op de tijden waarop ik werk.

25

Bijlage 3 Werkgelegenheid naar kwalificatie Werknemers in Zorg en WJK uitgesplitst naar kwalificatie, Nederland, 2009 (in %) Kwalificaties Zorg Zorghulp (niveau 1) 3% Helpende zorg en welzijn (niveau 2) 4% Verzorgende (niveau 3) 16% Verpleegkundige (niveau 4) 13% Verpleegkundige (niveau 5) 5% Sociaal agogisch werker (niveau 3) 2% Sociaal agogisch werker (niveau 4) 4% Sociaal pedagogische hulpverlening (niveau 5) 2% Maatschappelijke dienstverlening (niveau 5) 1% Anders 51% Totaal (absoluut) 940.133 Bron: SSB,EBB, Werknemersenquête Prismant, bewerking SEOR

WJK 0% 2% 3% 2% 1% 19% 9% 4% 10% 51% 181.500

Voor de onderwerpen in bijlage 3 en 4, ‘werkgelegenheid naar kwalificatie’ en ‘mobiliteit’, geldt op dit moment dat hierover alleen landelijke gegevens beschikbaar zijn. Daarom is in samenspraak met de begeleidingscommissie regioportretten besloten, om deze informatie in een bijlage weer te geven. Naar verwachting zijn in 2012 wel regionale cijfers beschikbaar.

26

Bijlage 4 Mobiliteit Bruto verloop in Nederland, 2007/2008 (in %)

Netto verloop in Nederland, 2007/2008 (in %)

VOVNiet VOVBranches Totaal personeel personeel Ziekenhuizen 14,4% 9,4% 16,1% GGZ 18,0% 14,0% 20,2% Gehandicaptenzorg 18,0% 14,2% 20,4% VVT 22,2% 16,8% 25,6% Zorg overig 24,6% 27,9% 24,2% Jeugdzorg 16,0% 13,0% 18,7% Kinderopvang 21,2% 16,2% 25,0% WMD 33,0% 31,0% 33,9% Zorg en WJK onbekend Totaal Zorg en WJK 17,3% 12,3% 19,8% Bron: SSB, EBB, Prismant Werknemersenquête, bewerking SEOR

VOVBranches Totaal personeel Ziekenhuizen 8,1% 3,7% GGZ 7,9% 4,3% Gehandicaptenzorg 7,0% 3,7% VVT 10,7% 5,5% Zorg overig 12,1% 6,8% Jeugdzorg 7,5% 4,6% Kinderopvang 10,2% 5,4% WMD 13,7% 7,4% Zorg en WJK onbekend Totaal Zorg en WJK 9,7% 5,0% Bron: SSB, EBB, Prismant Werknemersenquête, bewerking SEOR

27

Niet VOVpersoneel 9,7% 10,0% 9,1% 14,0% 12,8% 10,0% 13,8% 16,6% 12,0%