Ervaringsdeskundigheid in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking Petri Embregts
Inhoud Waarom een kans in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking? Inzetbaarheid en effectiviteit van ervaringsdeskundigen
Opleiding ervaringsdeskundigheid voor mensen met een verstandelijke beperking
Waarom een kans? Kwaliteit van zorg- en hulpverlening vindt in de meest wezenlijke vorm plaats in een betekenisvolle relatie tussen de cliënt en de hulpverlener. Zien, bewogen worden, in beweging komen Verschillende perspectieven: client, verwanten, hulpverleners Kansen Ervaringsdeskundigheid
Waarom een kans? Maatschappelijke opvatting zorg en ondersteuning beter afstemmen op de wensen en mogelijkheden van cliënten Burgerschapsparadigma: cliënten zijn ‘burger’, die als gelijkwaardig worden gezien, die het recht hebben om te kiezen Empowerment: Stimuleren van zelfbewustzijn en zelfbepaling Partnerschap: Samenwerking tussen cliënten en hulpverleners Geen empowerment zonder participatie Ervaringskennis en -deskundigheid als motor voor participatie Samenwerking met de sociale netwerken van cliënten
Waarom een kans? Partnerschap & empowerment Werken vanuit de medemenselijke relatie .
Hulpvrager
Begeleider ondersteuner
Manager, gedragskundige
De Commision on Education of Health Professionals for the 21st Century (2010) Het verwerven van de professionele competenties die nodig zijn om flexibel op de zorg- en hulpvraag van patiënten en cliënten te kunnen inspelen.
Benodigde competenties zijn o.a.: •proactief denken en handelen •goed kunnen communiceren •de taal van de cliënt spreken •de context van de cliënt niet uit het oog verliezen
Waarom een kans? Partnerschap & empowerment Werken vanuit de medemenselijke relatie .
Hulpvrager
Begeleider ondersteuner
Manager, gedragskundige
Waarom een kans? Uit onderzoek van Clarkson (2009) en Roeleveld, Embregts, Hendriks & vd Bogaard (2010) blijkt dat cliënten zelf in staat zijn om hun behoeftes en wensen te formuleren t.a.v. de begeleiding die zij wensen om te komen tot een betekenisvolle relatie. Wat vindt u belangrijk aan een hulpverlener? Mensen met een verstandelijke beperking: interesse tonen, complimenten geven, grenzen accepteren, aandachtig luisteren, cliënt vertrouwen geven en cliënt accepteren en respecteren “Zij doet het op de manier zoals wij dat willen. Ze accepteert ons zoals wij zijn. Ze laat ons in onze waarde. Ze ziet ons niet als de verstandelijk gehandicapten, of de idioten. Laat ik het maar cru zeggen. Ze ziet ons als mens.”
Continuüm van ondersteuning Formeel Professionele ondersteuning
Informeel Natuurlijke ondersteuning
Wat is een ervaringsdeskundige? Een persoon met een geschiedenis van psychische aandoening, die een aanzienlijke vooruitgang heeft doorgemaakt in de eigen conditie en in staat is om ondersteuning te bieden aan anderen met een psychische aandoening, die minder ver zijn in hun herstelproces (Davidson et al., 2006; Moll et al., 2009).
Lotgenotengroepen? Professionals met een vergelijkbaar verleden als cliënten?
Continuüm van ondersteuning Formeel Professionele ondersteuning
Kenmerken Wordt doelbewust tot stand gebracht Betreft een asymmetrische relatie Vindt plaats in klinische of andere formele settings Voorbeeld Psychotherapie
Informeel Natuurlijke ondersteuning
Continuüm van ondersteuning Formeel
Informeel
Professionele ondersteuning
Natuurlijke ondersteuning
Kenmerken
Kenmerken
Wordt doelbewust tot stand gebracht
Wordt natuurlijk tot stand gebracht
Betreft een asymmetrische relatie
Betreft een symmetrische, wederkerige relatie
Vindt plaats in klinische of andere formele settings
Vindt plaats in een bredere maatschappij Voorbeeld
Voorbeeld
Vriendschap
Psychotherapie
Gesprek met vrienden, buren, collega´s t.b.v. advies/steun
Continuüm van ondersteuning Formeel Professionele ondersteuning
Informeel Ondersteuning door ervaringsdeskundigen
Natuurlijke ondersteuning Kenmerken
Kenmerken Wordt doelbewust tot stand gebracht Betreft een asymmetrische relatie
Kenmerken 1) Delen kenmerken, omstandigheden en/of ervaringen met de doelgroep.
Vindt plaats in klinische of andere formele settings
2) Waardering en effectiviteit gebaseerd op status als ervaringsdeskundige
Voorbeeld
3) (Beperkte) training voor verzorgen van interventies (i.p.v. professionele training/status)
Psychotherapie
Wordt natuurlijk tot stand gebracht Betreft een symmetrische, wederkerige relatie Vindt plaats in een bredere maatschappij Voorbeeld Vriendschap Gesprek met vrienden, buren, collega´s t.b.v. advies/steun
(o.a. Davidson et al., 2006; Simoni et al., 2011)
Inzet ervaringsdeskundigen: werkt het? Resultaten bij cliënten O.a. toename van gevoelens van eigenwaarde, welzijn, kwaliteit van leven, empowerment, hoop en (zelf)vertrouwen, sociale netwerk, gezonde levensstijl, minder psychiatrische opnames, afname duur opnames (o.a. Bouchard et al., 2010; Bracke et al., 2008; Landers & Zhou, 2011; van Gestel-Timmermans, 2011)
Ik ben blij dat zij er voor mij was, dat ze wist waar ik het over had, dat ze me kon begeleiden, en dat ze me de juiste informatie kon geven.”
Ervaringsdeskundigen vs. traditionele zorg Ervaringsdeskundigen als trainer; vergelijkbare of zelfs betere resultaten dan traditionele gezondheidszorg (o.a. Resnick & Rosenheck , 2008; Rogers et al., 2007)
“
Inzetbaarheid van ervaringsdeskundigen Resultaten bij ervaringsdeskundigen ´The helper principe´; helpen van anderen leidt tot gevoelens van o.a. dankbaarheid, voldoening, erkenning, interpersoonlijke competentie (o.a. Bouchard et al., 2010; Nestor & Galletly, 2008; Grant et al., 2010)
Opleiden tot ervaringsdeskundige Een opleiding tot ervaringsdeskundige vergroot gevoelens van hoop, eigenwaarde en herstel (Ratzlaff et al., 2006) “Ik probeer anderen een beetje te helpen, dat geeft mij voldoening.”
Inzet ervaringsdeskundigen: werkt het? Resultaten voor het gezondheidssysteem O.a. afname van negatieve houding en stigmatisering, kostenbesparend (o.a. Solomon, 2004; Landers & Zhou, 2011) Resultaten voor instellingen O.a. minder negatieve houding en stigmatisering, “De ervaring, de ondersteuning en de hoop die een ervaringsdeskundige kan bieden…dat is een unieke aanvulling op onze professionele ondersteuning.”
Samengevat: Ervaringsdeskundigen worden zeer breed ingezet met (ondanks de belemmeringen) positieve resultaten
Maar…ook mogelijk bij mensen met een verstandelijke beperking (VB)?
Opleiding tot ervaringsdeskundige Doel Opzetten van een opleiding tot ervaringsdeskundige voor mensen met een VB
Wie Consortium bestaande uit Fontys Hogescholen Sociale Studies, Tranzo (Tilburg University), zorginstellingen voor mensen met een VB, LFB, MEE zuid Nederland, CZ
Duur project 2 jaar
Ontwikkelen van de opleiding Fontys Hogescholen i.s.m. Tranzo
Aantal studenten: 11 studenten, vanaf 17 jaar
Bijeenkomsten: 18 bijeenkomsten (januari – juni 2012), uitgevoerd door Fontys Hogescholen i.s.m. LFB
Locatie: Fontys Hogescholen in Eindhoven
Ontwikkelen van de opleiding Fontys Hogescholen i.s.m. Tranzo
Centrale componenten 1.
Eigen ervaringen: inzicht in eigen ervaringen
2.
Ervaringen delen: verbrede ervaringskennis
3.
Ervaringsdeskundigheid: ervaringskennis inzetten
(Borkman et al., 2005; Knooren, 2009; Van Regenmortel, 2008)
1) “Ik vind het fijn dat een begeleider met mij samen nadenkt over een oplossing.” 2) “Sommigen vinden het fijn dat een begeleider mee nadenkt over een oplossing. Anderen vinden het fijn om het zelf uit te zoeken.” 3) “Ik kan de ander vragen: wat vind jij een fijne begeleider, wat moet een begeleider wel en niet doen als jij ergens mee zit?”
Ontwikkelen van de opleiding Fontys Hogescholen i.s.m. Tranzo
Stagelopen binnen de eigen instelling
Praktijkbegeleider als coach, ondersteunen bij opleiding, opdrachten en stage
Onderzoek naar de effectiviteit van de opleiding Tilburg University (Tranzo)
Onderzoeksvraag: Hoe draagt het vormgeven en implementeren van een opleiding tot ervaringsdeskundige bij aan a) het individuele proces van empowerment? b) de ervaringsdeskundigheid bij mensen met een VB?
“Mijn zwager is directeur in het onderwijs. Ik heb hem nog een mail gestuurd over deze opleiding. Hij zei: “ik ben trots op jou!” Ja, ik ook op mezelf.”
“Als ik de opleiding gedaan heb, zou ik de kennis kunnen gebruiken om dingen te kunnen veranderen. En ik hoop uiteindelijk andere mensen te kunnen helpen met hun ervaringen.”
Bedankt voor uw aandacht!
Contactgegevens Prof. dr. P. Embregts
[email protected] C. Verbrugge MSc.
[email protected]
