Er zijn enkele belangrijke verschillen tussen. (onder bepaalde voorwaarden) enkele belastingvoordelen,

In het kort Beroepsmuzikant met VAR-WUO n Deze muzikant is door de Belastingdienst erkend als ondernemer (met VAR-WUO als bewijs hiervan). n Muzikant stuurt factuur aan opdrachtgever (met 6% btw). n Opdrachtgever betaalt bruto uit. n Muzikant doet zelf afdracht van belasting en premies. n Deze muzikant komt nooit op een gageverklaring. n Deze muzikant bouwt geen recht op WW op. zijn belastingaangifte. Met als resultaat dat hij belasting terugkrijgt, omdat op het mo-

ment van uitbetalen en verlonen geen rekening was gehouden met die kosten.

kant? “Het gaat er vooral om waar de muzi-

n Deze muzikant heeft ervoor gekozen om zich te laten

ten. “De meeste beroepsmuzikanten hebben

n Muzikant stuurt géén factuur aan opdrachtgever.

Abbas, accountant gespecialiseerd in arties-

Achteraf belasting terugkrijgen is leuk, maar een VAR-WUO en regelen hun belastingzahet kan handiger zijn om al bij het verlo-

nen rekening te houden met die kosten. Dan krijg je op het moment van uitbetalen netto meer in handen. Dit regel je als volgt. Voorafgaand aan het kalenderjaar kun je bij de

ken zelf. Maar sommige muzikanten voe-

len zich onbehaaglijk bij dit idee en kiezen ervoor om zich te laten verlonen. Dan zijn

werknemersverzekeringen voor hen gere-

geld, zoals de Werkloosheidswet (WW), Ziek-

Belastingdienst een begroting indienen van

tewet (ZW) en de Wet op de arbeidsonge-

tingdienst een kostenvergoedingsbeschik-

Zorgverzekeringswet (ZVW). Er zijn ook mu-

de voorspelde kosten. Je krijgt van de Belasking. Deze beschikking wordt dan gebruikt door de opdrachtgever om te berekenen

hoeveel belasting en premie afgedragen moet worden bij het verlonen.

Er zit wel een addertje onder het gras. Want

stel je kosten vallen achteraf lager uit dan je

schiktheidsverzekering (WAO), maar niet de

zikanten die deels in loondienst zijn (bijvooreen VAR-WUO hebben, dus optreden als ondernemer.”

Er zijn enkele belangrijke verschillen tus-

sen de ‘ondernemer-muzikant’ en de ‘ver-

loon-muzikant’. Een ondernemer heeft

hebt minder kilometers gemaakt dan je ge-

lastingvoordelen, zoals winstvrijstelling en

(onder bepaalde voorwaarden) enkele be-

schat had. Dan moet je belasting en premies zelfstandigenaftrek. Maar hij bouwt geen nabetalen. Schat dus wel zo reëel mogelijk

rechten op voor de WW. Als een onderne-

Daarmee voorkom je onaangename verras-

geen WW maar bijstand.

je kosten in en blijf aan de voorzichtige kant. singen.

mer-muzikant zonder werk komt, krijgt hij Een verloonde muzikant bouwt wel WW-

rechten op. “Maar dat is betrekkelijk”, waar-

Wel of geen VAR-WUO?

Al eerder in dit artikel gaven we aan dat een beroepsartiest ervoor kan kiezen om als ondernemer te opereren óf om zich te laten

verlonen. Als ondernemer stuur je een fac-

tuur en draag je zelf je belasting en premies af. Daarvoor heb je een VAR-WUO nodig

(zie eerdere uitleg). Laat je je verlonen (dus je hebt geen VAR-WUO), dan draagt je opdrachtgever belasting en premies af.

Wat is nu het beste voor een beroepsmuzi-

NR 4 april/mei 2010

verlonen door opdrachtgevers. n Opdrachtgever betaalt netto uit. n Opdrachtgever doet afdracht van loonheffing en

premies. n Deze muzikant komt altijd op een gageverklaring. n Deze muzikant bouwt wel recht op WW op, mits het arbeidsverleden niet te grillig is. n De muzikant kan zich eventueel inschrijven bij een bemiddelingsbureau, die bruto factureert aan de opdrachtgever en vervolgens de afdracht van belasting en premies doet voor de muzikant.

beeld bij een muziekschool) en daarnaast

bij de aanvraag van de kostenvergoedingsbeschikking geschat had. Bijvoorbeeld: je

Beroepsmuzikant zonder VAR-WUO

kant zich prettig bij voelt”, zegt Harry

schuwt Harry Abbas. “Want muzikanten kunnen periodes hebben met weinig of

Amateurmuzikant n In principe altijd gageverklaring invullen. n Bij 163 euro of minder (per persoon) per optreden:

kleinevergoedingsregeling (KVR) van toepassing (opdrachtgever hoeft niet te verlonen). n Voor toepassing KVR is het aantal optredens per jaar niet aan maximum gebonden. n Maak ook als amateur notities van je inkomsten en kosten als muzikant. Dan voorkom je eventuele problemen met de Belastingdienst. Géén gageverklaring en verloning als: n De artiest een VAR-WUO heeft. n Het optreden plaatsvindt in de ‘persoonlijke levens-

sfeer’ (bruiloften en andere particuliere feesten).

geen werk. Daardoor ontstaat een grillig arbeidsverleden en dat biedt minder sociale

zekerheid dan voor iemand met een ‘gewone’ vaste baan.”

Tot zover het verhaal rond de gageverklaring of beter: het verhaal rond geld verdienen

met optreden. In het kader met het kopje ‘In het kort’ is het hele verhaal puntsgewijs samengevat.

Met dank aan Harry Abbas, financiële en administratieve diensten (gespecialiseerd in artiesten), e-mail [email protected].

31

BANDCOACh

OP BEZOEK

In de rubriek Bandcoach op Bezoek woont een bandcoach de repetitie van een band bij. De vragen en wensen van deze band bepalen welke vorm van coaching gewenst is. Resultaat? Een wagonlading nuttige adviezen waarmee de band zichzelf naar een hoger plan kan tillen. In deze editie bezoekt bandcoach Martin Hiddink de piepjonge Betuwse rockband Unexpected. Unexpected. repeteert (als dat studiematig verantwoord is) wekelijks op de

hooizolder van een boerderij in Ophemert (NL), waar bands ongestoord hun

Bandcoach Martin Hiddink

ding kunnen doen. Vanavond zit er wat druk op, want er moet keihard gerepeteerd worden voor een gig met een officieel tintje. Het vijftal neemt na-

melijk de week daarop deel aan een voorronde van de Parel van de Betuwe, een jaarlijkse regionale wedstrijd voor amateurbands en acts met een ei-

gen muziekrepertoire. De hoofdprijs is een geldprijs en regionale, wellicht ‘eeuwige’ roem.

Thomas en Richard, respectievelijk de componist en de tekstschrijver van Unexpected., hebben zich een slag in de rondte gewerkt om een aantal

aansprekende nummers te schrijven. Getuige de enthousiaste reacties op de hyvespagina van de groep, die al enige optredentjes gedaan heeft en

daar een hele rits bewonderaars aan heeft overgehouden, lukt dat aardig. De nieuwe muzikale ‘schoenen’ moeten alleen nog wat beter ingelopen

worden en dat gaat vanavond gebeuren, in het bijzijn van een bandcoach van vlees en bloed en een delegatie van het blad Bandcoach.

Voetbalteam Bandcoach Martin Hiddink



heeft voorafgaand aan zijn bezoekje een formulier rondgemaild. Daarop

Martin Hiddink is professioneel freelance trompettist, met jarenlange ervaring in vele bands en diverse muziekstijlen. Hij is ook actief als zanger, gitarist, bandleider en arrangeur. Daarnaast is hij trompetdocent met als specialisme lichte muziek en improvisatie en geeft hij als bandcoach adviezen aan bands, van amateur tot professional. Bandcoachgegevens: M-age Band Coaching, De Zonnenberg 7, 7261 CP Ruurlo (NL), www.m-agebandcoaching.nl.

vragen over de wensen en verwachtingen van alle afzonderlijke bandleden. Uit de geoogste antwoorden blijkt dat Unexpected. voornamelijk behoef-

te heeft aan aanwijzingen op het muzikale vlak en een stukje ‘sociale’ coa-

ching, die ervoor moet zorgen dat alle individuen met elkaar op één lijn ko-

men. “Zolang er spanningsvelden zijn, kan een band geen eenheid vormen”, zegt Martin. “Ik vergelijk een band altijd met een voetbalteam. Je kunt nog zulke goede spitsen hebben, als er tussen de afzonderlijke spelers geen af-

Unexpected.

stemming is, presteert het team onder de maat. Speelt iets dergelijks bin-

“Wordt aan gewerkt”, lachen Thomas en Richard.

speler het veld uitsturen schiet je niets op. Of zoals Bill Wyman (Rolling Sto-

gaat met elk lied omhoog. Jullie horen jezelf dus niet goed. Zullen we de

nen een band, dan kom je als band niet uit de verf. Met ‘gewoon’ de zwakste nes) ooit zei: ‘Je kunt net zo vaak de slechtste speler uit de band gooien tot je zelf aan de beurt bent’.”

Nadat Martin de bandleden heeft begroet, hakt hij vakkundig de ietwat gespannen sfeer in mootjes. “Doe maar gewoon wat jullie anders ook doen.

Dan gaan we daarna wel even bij elkaar zitten en wat dingen doornemen.” Na het stemmen van de instrumenten en het instellen van het geluid gaat

het vijftal, op een hoofdknik van drummer Richard, wat onwennig van start. Zangeres Marcella houdt haar blik strak op de grond gericht, slaggitarist

Het tweede advies van de bandcoach betreft de opstelling. “Het volume

bassist met zijn versterker eens wat dichter bij de drummer neerzetten, zodat hij de bassdrum beter hoort? En de versterker van de slaggitarist kunnen we op een stoel zetten, zodat hij in de baan van het geluid staat.”

Er wordt instemmend geknikt. Drummer Richard heeft goed nieuws. Op

termijn zal Unexpected. bij hem thuis een vaste oefenruimte met een vaste

opstelling krijgen. “Dat zal zeker schelen”, knikt Martin. Dan richt hij zich tot slaggitarist Jasper met de vraag hoe hij zijn rol in de band ziet. “Daar waar Thomas de hoge tonen en de solo’s voor zijn rekening neemt, vind ik het

Jasper speelt met gesloten ogen, bassist Lars bestudeert uitgebreid zijn vin- leuk om met de ‘zwaardere distortion’ aan de slag te gaan”, meldt Jasper. gers, en componist-leadgitarist Thomas staart in het niets, alsof hij bezig is

“Ondanks dat de anderen het daar niet altijd mee eens zijn.”

ogen stond. Intussen pent Martin zijn bevindingen neer.

taar, wel op de invulling van zijn rol als slaggitarist. “Een slaggitarist maakt

datgene wat hij hoort te vergelijken met de compositie zoals die hem voor

De zwaardere distortion Na een kleine twintig minu-

ten (meer eigen songs heeft de band nog niet) gaat Martin met

de leden van Unexpected. in conclaaf. Over de composities is hij zeer te

spreken. Zijn enige commentaar erop is dat ze allemaal in mineur staan. 32

Op Jasper’s liefde voor het ruigere scheurwerk heeft Martin geen commendeel uit van de ritmesectie. Het is daarom belangrijk je groove goed te ti-

men op de snaredrum. Heb je eenmaal een lekkere groove te pakken, houd die dan ook een tijdje vol. Je varieert nu nogal. Dat maakt de nummers onrustig. Door, ook in de bas, dezelfde groove wat langer aan te houden, krij-

Foto’s: Margriet Markerink

Zangeres Marcella de Bie Bassist Lars Dorren Drummer Richard Brusse Slaggitarist Jasper Geelen

Leadgitarist Thomas Slagter

Dynamiek is de boodschap

Over Unexpected. Unexpected. ziet het levenslicht in 2009. Deze ‘jonge’ rockband vloeit voort uit het C-examen project van drummer Richard Brusse, die bij zijn speurtocht naar begeleidende gitaristen op Thomas Slagter en Jasper Geelen stuit. De chemie tussen die drie smaakt naar meer en met de komst van zangeres Marcella de Bie en bassist Lars Dorren is de band compleet. Unexpected. speelt nummers van eigen hand in het rockgenre. Op internet: www.unexpectedmusic.nl, unexpectedofficial.hyves. nl en www.myspace.com/unexpectedofficial. Contact: unexpectedofficial@ hotmail.com.

genMotel ze meerWestcoast rust en dynamiek.” toert Zangeres tot eind Marcella juni 2010. veert op. “Nu snap ik ook

tie: er altijd met je gedachten bijblijven en vanuit je buik blijven ademen. En

zei: Perfecte liedjes, maar zoveel geluid!” www.motelwestcoast.nl. Op Hyves:

Bandleider Thomas wil van de bandcoach weten waar Unexpected. vol-

wat de bezoekerVoor van één onze optredens bedoelde toen hij na afloop devan agenda en andere info:

Communiceren Even kijkt Martin zwijgend http://motelwestcoast.hyves.nl.

om zich heen, de stemming peilend. “Wat me ook opvalt is, dat het na elk

je onzekerheid verdwijnt naarmate je meer zingt en je stem sterker wordt.”

gens hem de meeste aandacht aan moet besteden. “Aan de dynamiek”, antwoordt Martin resoluut. “De nummers zijn nu vrij druk.” Slaggitarist Jasper

nummer stil is. Non-verbaal zie ik wel een heleboel gebeuren. Spreek je uit!” voert aan dat deze manier van spelen bij de gekozen muziekstijl hoort. Thomas geeft aan dat er normaal gesproken luid en duidelijk wordt gecom-

“Mijn ervaring is dat strak spelen de dynamiek verhoogt, terwijl druk spelen

ted. te willen horen spelen. Martin knikt. “Goed om te horen. Je weet het,

In de ‘nadenkstilte’ die nu valt, stelt Martin voor de set nog één keer te spe-

municeerd. Alleen nu niet, omdat de bandcoach had aangegeven Unexpechè? Door helder en open met elkaar te communiceren, kun je de verschillende meningen op elkaar afstemmen.”

Na een compliment over de originele ritmepatronen en de verrassende

breaks in de composities richt Martin zich tot Marcella, die sinds enige tijd

zangles heeft. De donkergelokte schoonheid voelt zich nog steeds een beet-

je onzeker over haar zangkwaliteiten. Deels omdat ze moeite heeft zichzelf te horen, bang is daardoor haar stem te ‘verschreeuwen’ en ook omdat ze nog wel eens kritiek krijgt op haar vocale prestaties.

Martin neemt het voor haar op. “De stem is een heel kwetsbaar instrument. Een goede monitor is daarom essentieel. Verder draait alles om concentraNR 4 april/mei 2010

maakt dat het rommelig klinkt”, antwoordt Martin.

len, maar nu alsof het een echt optreden betreft. Het resultaat bewijst dat

de boodschap redelijk is overgekomen. Het klinkt allemaal meteen een stuk strakker. ‘Unexpected surprise’ is zangeres Marcella, die een puik staaltje

mimiek laat zien. Ook bandcoach Martin laat zich positief verrassen door de uitstraling van deze ‘rock-chick in wording’. Nu de jury van De Parel nog! Wil je als band of bandcoach aan deze serie meewerken? Dat kan.

Graag zelfs! De band krijgt gratis advies en de bandcoach kan zich profileren in dit magazine. Stuur een e-mail naar [email protected].

33

Foto: Jelmer de Haas

Techniek

et uitgangspunt op het podium

moet eigenlijk zijn: geen monito-

ring”, zegt Nico Raatgever, projectmana-

ger bij Ampco. “Als een band op het podium

een goede geluidsbalans heeft, is er geen of hoogstens minimale monitoring nodig. Dat is de ideale situatie. In de praktijk zie je dat het meestal anders gaat en wordt er wel

voor monitoring gekozen. Maar dan worden er vaak zoveel monitors op het podium ge-

zet, dat je er meer last van hebt dan gemak.” Monitoring is een hulpmiddel met veel haken en ogen. Waarom dat zo is, gaan we in dit artikel uitleggen. Uiteraard dragen we

ook goede oplossingen aan, waarmee je in de praktijk van een optreden uit de voeten

kan. De geraadpleegde deskundige voor dit artikel is Nico Raatgever. Momenteel is hij

projectmanager bij Ampco. Daarvoor heeft hij jarenlang als geluidstechnicus gewerkt

en heeft hij de monitoring gedaan voor onder andere Soulwax, Boudewijn de Groot,

Racoon en een groot aantal andere bands.

“Racoon heeft een producer die in de oefenruimte veel aandacht besteedt aan opstelling en geluidsbalans. Ik herinner me een

den en daardoor veel ervaring hiermee hebben.”

optreden van Racoon in Oostenrijk, waar ik

Problemen stapelen

waren niet goed en we moesten ons enorm

minimale monitoring op het podium. Waar-

de monitoring deed. De voorzieningen daar

Nico is een uitgesproken voorstander van

behelpen met van alles, ook met de monito-

om eigenlijk? “Een technisch argument is

ring. Maar dat laatste bleek geen enkel probleem voor de band, dankzij de goede po-

diumbalans. Ook in het Top 40 circuit zie je bands die hun podiumbalans uitstekend

voor elkaar hebben, doordat ze vaak optre34

dat je met veel monitors op het podium veel verschillende geluidsbronnen dicht bij el-

kaar hebt. De geluidsgolven uit die geluidsbronnen beïnvloeden elkaar, waardoor het geluid slechter en onduidelijker wordt. Ie-

dere toegevoegde speaker maakt het dif-

fuser. Ook de zang wordt moeilijker te ver-

staan. Door meer monitors op het podium te plaatsen, stapel je problemen.”

Met een goede podiumbalans heb je mini-

male monitoring nodig. Die goede podiumbalans krijg je door je de juiste opstelling

van instrumenten en versterkers. “Zoek naar de beste balans zonder hulp van monitors”, adviseert Nico. “Pas daarna ga je daar waar nodig aanvullen met monitors. Daarbij is

zang eigenlijk als eerste aan de beurt om via

Monitoring Om lekker te kunnen spelen is een prettig podiumgeluid onmisbaar. Dat kan een lastige kwestie zijn. De oplossing hiervoor wordt doorgaans gezocht in monitoring. Maar eigenlijk is dat een hulpmiddel dat juist ook weer problemen kan veroorzaken. Balans en discipline vormen de basis van een goed podiumgeluid. Daarna komt monitoring.

de monitor versterkt te worden. Want zang

Melodielijn vasthouden

band en juist de zanger moet zichzelf goed

um zijn de drums het beginpunt. Die heb-

maal net voldoende horen. Het tegenover-

is akoestisch het zachtste geluid van de

Bij het instellen van het geluid op het podi-

stelde zie je nogal eens bij de zogeheten

kunnen horen.”

ben immers het moeilijkst regelbare volu-

band). Die hebben hun in-ears soms zo hard

Discipline en ego’s

Maar niet alleen de opstelling van instrumenten en versterkers is van belang voor

een goede podiumbalans. Discipline is zeker

me. Soms worden er plexiglas schermen om de drumkit heen gezet. Die zijn vooral be-

doeld om overspraak te voorkomen (oppikken van het drumgeluid door microfoons

die daar niet voor bedoeld zijn). Vervolgens

tapeshow-artiesten (zangers met orkest-

staan, dat het risico op gehoorbeschadiging groot is. Wat eigenlijk gehoorbescherming zou moeten zijn, werkt dan precies tegenovergesteld.”

zo belangrijk. “In de praktijk zie je nogal eens wordt op basis van het drumvolume het vo-

Afgesloten voelen

band meeslepen”, weet Nico. “Dan zet bij-

het voordeel dat er veel minder podiumge-

dat één of enkele muzikanten de rest van de

lume van de gitaarversterker ingesteld en

Voor geluidstechnici biedt in-ear monitoring

voorbeeld één muzikant zijn versterker har-

die plekken doorschiet, gaat de rest mee”,

luid is. “Als je bij bijvoorbeeld Ilse DeLange

der, waardoor de anderen zichzelf niet meer

goed horen. Die draaien vervolgens hun versterkers en monitors op. Met als resultaat

dat aan het eind van het optreden het po-

diumgeluid twee keer zo hard is als aan het

begin. In muzikaal opzicht wordt het er dan zeker niet beter op.”

Gebrek aan discipline en een teveel aan

ego doen de podiumbalans geen goed. “Je

ziet het wel eens bij grote rockshows, waar

sommige muzikanten een zekere geldingsdrang hebben. In jazzcombo’s en bigbands

wordt er doorgaans nauwelijks monitoring gebruikt. Terwijl je in kleinere rockbands

meer monitoring ziet. Dat is eigenlijk merk-

waardig. Het heeft te maken met de manier waarop je met muziek omgaat. Ervaren mu-

zikanten zijn geneigd om naar het geheel te luisteren. Bij minder ervaren muzikanten zie

je vaak dat ze vooral zichzelf goed willen ho-

ren. De techniek wordt dan ingezet als hulpmiddel om dat voor elkaar te krijgen.”

NR 4 April/Mei 2010

daarna de bas en toetsen. “Als je op één van zegt Nico. “Waardoor het tijdens een optreden steeds harder gaat.”

De zang moet boven de instrumenten uit

komen. “Die zang moet voor de vocalist verstaanbaar en voelbaar zijn. Met een hard

omgevingsgeluid is het voor de zang moeilijk om de melodielijn vast te houden. Je

ziet wel eens zangers een vinger in hun oor stoppen. Ze hebben dan moeite om hun

toonhoogte terug te horen. Dat zou eigenlijk niet moeten.”

de PA uitzet, is het bijna muisstil op het po-

dium”, illustreert Nico. “Dat heeft voor de geluidstechnicus het voordeel dat daardoor de zaalmix veel cleaner is, van een beheerster niveau.”

Met in-ear monitoring krijgt een muzikant een mix op zijn of haar oren die bijna van

cd-kwaliteit is. Maar dit voordeel heeft tegelijk een nadeel in zich. Want de meest ge-

Je ziet steeds meer zangers (en ook instru-

Tip voor toetsenisten

heeft zeker voordelen, maar ook nadelen”,

Toetsenisten werken vaak met zogeheten presets. De volumes van die presets kunnen soms fors verschillen, waardoor je een soort jojo-effect krijgt als je van de ene naar de andere preset schakelt. En je maakt het lastig voor de geluidstechnicus. Check eens hoe groot de volumeverschillen zijn tussen de door jou gebruikte presets en probeer de grote verschillen enigszins te verminderen, door de instellingen van die presets aan te passen.

mentalisten) met in-ear monitoring. “Dat

zegt Nico. “Een belangrijk voordeel is dat je

vrijwel geen last hebt van omgevingsgeluid.

Bij juist gebruik heeft het ook de functie van gehoorbescherming. Maar ook in-ear monitoring vraagt discipline. De muzikanten van De Dijk zijn daar een goed voorbeeld van.

Die beginnen met hun in-ear monitoring op stand nul en draaien dan bij tot ze het alle-

35

Monitor met zelfbediening Een bijzonder monitorsysteem is het Aviom Pro16 Monitor Mixing Systeem. Daarbij beschikt iedere muzikant over een eigen 16-kanaals mixer met daaraan gekoppeld een in-ear systeem, waarop hij zijn monitormix geheel naar eigen wens kan instellen. Deze mixertjes zijn via een ethernetkabel verbonden aan een digitale hoofdmixer. Dat scheelt een dikke multikabel. “Het werkt prima”, aldus Nico. “Wel geeft het wat meer kabels op het podium en het biedt minder uitdaging voor de monitortechnicus. En het aantal kanalen is beperkt tot maximaal 16. Dat betekent soms dat je groepen moet maken.” Het systeem

hoorde klacht van muzikanten over in-ear

monitoring is dat ze zich afgesloten voelen

van de ruimte. Ze hebben het gevoel er niet echt ‘bij te horen’. In-ear monitoring biedt

geluid met een hoge definitie, maar je mist het live gevoel.

Om met in-ear monitoring toch een gevoel

van live muziek te hebben, worden er op het podium soms zogeheten ambiance micro-

foons geplaatst. Deze zijn bedoeld om omgevingsgeluid op te vangen, bijvoorbeeld

van het publiek. Dat geluid wordt in de monitormix opgenomen. Ook worden er wel

zogeheten sidefills gebruikt. Dat zijn moni-

toren aan de zijkant van het podium die als het ware door de in-ear monitors heen ge-

luid moeten toevoegen. Ook weer voor het

‘live gevoel’. “Maar het zijn allemaal lapmiddelen”, merkt Nico op.

Er is overigens nog een bijzonder systeem

voor in-ear monitoring. Dat is het systeem

van Aviom (zie kader Monitor met zelfbediening).

Zoek de oorzaken

Tot zover het uitstapje naar in-ear monitoring. We gaan weer terug naar de podium-

balans. Nico’s advies is om eerst je podium-

balans te checken en dan pas de monitoring in te stellen. “Is die podiumbalans niet

goed? Zoek dan de oorzaken. Stel dat iedereen de gitaar overal bovenuit hoort. Dan

moet die zachter. Wil de gitarist dat niet? Dan is de kans groot dat hij een egopro-

bleem heeft. Overigens kunnen gitaristen 36

van Aviom wordt vooral gebruikt in tv-studio’s. Ook bij klassieke orkesten zie je wel eens dat de muzikanten in-ear monitoring hebben. In principe heeft een klassiek orkest door zijn opstelling geen monitoring nodig, maar dat wordt anders als er wordt gespeeld op bijzondere locaties of als er een popband meespeelt. Het bedrijf daCapo is gespecialiseerd in in-ear monitoring voor orkesten. Iedere muzikant heeft een eigen kastje, waarmee de in-ear kan worden ingesteld. Zo kan een violist bijvoorbeeld drie volumes instellen: het totaal, de groep en het eigen instrument.

wel een technisch argument hebben voor

Een klosje of een asbak

paalde gitaarversterkers pas lekker klinken

optreden, waarbij je over een PA speelt en er

hun hoge volume. Het is namelijk zo dat be-

Tot zover de podiumbalans. Stel je hebt een

als ze hard staan. Daar staat weer tegenover

monitors op het podium staan. We bekijken

dat er tegenwoordig middelen genoeg zijn om een gitaarversterker goed te laten klinken, en indien gewenst ook te laten scheuren, op een relatief laag volumeniveau.”

Ook bij drummers zie je wel eens de tradi-

tie dat ze hun drumkit onnodig hard willen laten klinken. “Met name de hi-hat is heel

penetrant. Die hoor je overal bovenuit. Een

drummer moet daarop letten, evenals bij de keuze van zijn drumvellen. Eigenlijk zou de

drummer zijn drumstel steeds moeten aanpassen aan de omstandigheden per optreden, zeker met de keuze van de bekkens”, pleit Nico.

Traditioneel staan de gitarist en de bassist

aan weerszijden van de drummer. Vaak worden de drums op een drumpodium (drumriser) gezet. Dan zit de drummer wat beter in het zicht, met name voor het publiek. Maar daardoor komen de bekkens op oorhoog-

te voor de zanger, die daar dan veel last van heeft. In dat geval kun je er beter een plexiglas scherm voor zetten.

Ook voor blazers kan een plexiglas scherm nuttig zijn. Er bestaan speciale kleine

schermpjes voor blazers, de zogeheten

soundback acoustic monitor (zie ook rubriek

het eerst vanuit de muzikant, daarna vanuit de geluidstechnicus.

“Wat voor een muzikant goed is om te we-

ten, is dat wat je er niet in stopt er ook niet uitkomt”, zegt Nico. Hij verklaart zich na-

der: “Het begint bij de muzikant zelf. Besef dat als je bijvoorbeeld zacht zingt, dit ge-

volgen heeft voor de zang die je uit de monitor hoort. Je kunt zachte zang niet onbeperkt versterken, want je stuit dan al snel

op het probleem van feedback (rondzingen). Ik beschouw de PA (en daaraan gekoppeld

het monitorsysteem) als een soort vergroot-

glas: je kunt dingen groter maken, maar niet onbeperkt. En wat er niet is, kun je met een vergrootglas ook niet zichtbaar maken. Dat

geldt ook voor geluid. Als er geen laag in de bas zit, kun je op het mengpaneel draaien wat je wil, maar je krijgt geen laag.”

Dat geldt ook voor de kwaliteit van het geluid: van een slecht podiumgeluid kun je geen goed zaalgeluid maken. Dat werkt door naar de monitoring.

Ook goed om te beseffen is dat veel geluid richtinggevoelig is. Althans, dat geldt voor mid en hoog. Laag geluid is juist niet rich-

tinggevoelig. Geluid lager dan 100 Hz gaat

Tips, pagina 43). Die wordt op het instrument alle kanten op, terwijl mid en hoog recht uit geplaatst. Dit biedt een dubbel voordeel: de

de speakers komt en ook die baan blijft vol-

voor muzikanten die vóór de blazers staan.

torgeluid zo goed mogelijk te richten. Het

blazer hoort zichzelf beter en het is prettiger

gen (zie illustratie). Probeer daarom moni-

In-ear monitoring biedt geluid met een hoge definitie, maar je mist het live gevoel. mid en hoog

laag (< 100Hz)

Mid en hoog geluid is sterk richtinggevoelig en gaat alleen rechtdoor. Laag geluid (<100 Hz) gaat alle kanten op. Zang heeft veel mid en hoog. Daarom moet een zangmonitor altijd goed gericht staan. Richten levert meer op dan het volume omhoog draaien.

kan gebeuren dat je het monitorgeluid niet

staat het volume hoog. Equalizing kan een

technicus op het podium, die de monitors

het plafond of naar de vloer staat gericht.

bruik krijg je een hard en arm geluid.”

monitortechnicus vergemakkelijkt de com-

goed hoort, doordat de monitor te veel naar Een klosje of een asbak kan dan wonderen

doen en dat helpt doorgaans beter dan het harder zetten van de monitor.

Een zanger moet vooral mid en hoog horen

goed hulpmiddel zijn, maar bij onjuist ge-

Veel monitorproblemen zijn te voorkomen

als muzikanten en technici goed met elkaar

communiceren. Maar dat verloopt niet altijd

vlekkeloos, weet Nico. “Je ziet bij muzikanten

via een speciale monitormixer bedient. Een municatie met de muzikant.

“Een monitortechnicus is eigenlijk meer psy-

choloog dan technicus”, merkt Nico op. “Een goede technicus kan zien of een muzikant

(van de zang) en dat is juist richtinggevoelig. nogal eens wantrouwen jegens geluidsmen- op het podium lekker in zijn vel zit of niet. In zang kan uiteraard ook laag zitten. Maar

sen. Tot op zekere hoogte is dat begrijpelijk,

Het podiumgeluid speelt daarbij een be-

in geluid onder 80 Hz eigenlijk geen toon­

zijn: ‘ik weet hoe het werkt, het zijn mijn

geluid is het moeilijk muziek maken. Ook

dat is niet richtinggevoelig en bovendien zit informatie, dus geen muzikale informatie. Muzikale informatie

We blijven nog even bij het begrip muzikale informatie. In live situaties wordt geluid nogal eens gefilterd. Dat houdt in dat be-

paalde frequentiegebieden zwakker worden

want geluidsmensen kunnen soms arrogant spullen en ik bepaal hoe het allemaal ge-

beurt’. Gelukkig zie je deze houding steeds

minder. Terecht, want een geluidstechnicus is een dienstverlener voor de muzikant en

het publiek. Daar kom je voor, niet voor het mengpaneel.”

gemaakt (en sommige sterker), door mid-

De monitortechnicus

sche overwegingen zijn, maar vaak is het

lendheid tussen muzikant en technicus. Hoe

del van een equalizer. Dat kan uit akoesti-

We gaan uit van een wederzijdse welwil-

voorkomen van feedback het belangrijkste

kunnen ze het beste met elkaar omgaan?

uitgangspunt. Door de ruimtekenmerken

kunnen bepaalde frequentiegebieden extra gevoelig zijn voor feedback. Die frequentiegebieden worden dan teruggedraaid.

“Dit is begrijpelijk, maar in muzikaal opzicht pakt dit niet altijd goed uit”, zegt Nico. “Stel dat je door equalizing het laag uit de bas

haalt. Dat heeft tot gevolg dat je de lage E-

“Stap als muzikant op de technicus af, stel

langrijke rol, want met een slecht podiummoet de technicus met een ‘muzikale bril’

naar de band kijken. Zo moet bijvoorbeeld

het keyboard in het ene nummer harder dan in het andere, afhankelijk van de muzikale rol van dit instrument. De technicus moet

daarin ‘meeschuiven’. Het is beter om hier-

in te anticiperen dan te wachten tot de muzikant erom vraagt. Muzikanten en technici kunnen onderling ook seintjes afspreken. ” Tot zover monitoring. Wellicht heb je een

aantal besproken zaken herkend. Het laatste

jezelf voor en zeg welk instrument je speelt”, woord zal er zeker niet over gezegd zijn. adviseert Nico. “Leg vervolgens duidelijk uit

Want het is en blijft een lastig verhaal

wel wat je wil horen. Bijvoorbeeld zang,

cipline, ego’s, muzikaliteit én techniek. Maar

wat je wil horen op je monitor. Maar weet beetje keyboard en een beetje gitaar. De

complete mix op je monitor horen is door-

doordat het gaat om een samenspel van dismocht je een volgende keer het volume van

je versterker of monitor opdraaien (of je ziet

gaans niet handig. Beperk het tot drie of vier een medemuzikant dit doen), denk dan nog

snaar niet meer goed hoort. Waardoor je het dingen. Bij de monitorcheck is het dan even

eens aan dit artikel.

idee krijgt dat de bas te zacht staat. Zorg

de balans zoeken en dan ben je klaar.”

hard is, anders mis je muzikale informatie.

mix meestal vanaf de zaalmixer geregeld. Bij projectmanager bij Ampco

ervoor dat het hele geluidsspectrum even

Er is dan geen tooninformatie meer, ook al NR 4 April/Mei 2010

Bij kleinere optredens wordt de monitor-

Met dank aan Nico Raatgever,

grotere optredens zie je vaak een monitor-

(www.ampco.nl).

37

Slimste zet

<<<<< < < <

< < < < < > > > > > > > > >>>>>

domste zet

Lex Bolderdijk gitarist/liedjesschrijver Lex Bolderdijk (58) is ‘gitaar-huurling’ (lees: studiomuzikant). Na zijn opleiding aan de Hilversumse Muziekschool introduceert collega-gitarist Hans Hollestelle hem in dit wereldje. Lex gaat vol aan de bak. Op vrijwel alle muziekdragers uit de jaren ’70/’80/’90 komt zijn naam voor. Ook op de bühne voelt hij zich prima thuis. Hij toert met tal van bekende vocalisten en maakt jarenlang deel uit van de LosVastband. Sinds 1991 is hij als gitarist verbonden aan het Metropole Orkest. Tussen de bedrijven door stort hij zich op ‘eigen dingetjes’. Zijn cd’s East West - call on the Sun, Memory Lane en Solitude brengt hij in eigen beheer uit.

Slimste zet “Mijn slimste

Domste zet “Emile den Tex

spelen. Want op andere vlak-

haak (manager van Wissel­

zet is dat ik gitaar ben gaan

en ik kregen van Bart Sloot-

ken van het leven ben ik nog-

oord studio’s in Hilversum)

al onhandig. Wat mij typeert?

het aanbod in de onrenda-

Nou, eindje fietsen, van de

bele studio-uren een cd op

te nemen. Dat werd Beyond

fiets vallen en mijn sleutel-

been breken... Snap je wat ik

the Blue. Wij ermee naar een

van mezelf vind, is dat ik er

zo’n A & R manager met z’n

platenmaatschappij. Zit daar

bedoel? Wat ik ook wel slim

voeten op tafel, uitgevers-

bewust voor kies de dingen

rechten

te doen die mijn hart me in-

binnenhengelen,

ore­ren van ‘we gaan dit doen

geeft te doen. Dat ik me niets

en we gaan dat doen’ en ver-

aantrek van mensen die zeg-

gen: dit is ‘in’, dus kom maar

volgens gebeurt er helemaal

maar één ding doen en dat is

iets anders ging voor.

niks! Een nieuwe release van

met iets soortgelijks. Je kan

Beyond the Blue is op de plank

je eigen ding, want daar ben je het beste in, zeg ik altijd.

blijven liggen, om er nooit

iTunes. Dat gaat via rech-

we de rechten uit handen

meer af te komen. Omdat

Drie van mijn cd’s staan op

hebben gegeven, kunnen we

tenorganisatie NORMA, die

er ook niets meer mee. Zo-

zich opwerpt als een soort

platenmaatschappij zonder

iets zou ik nu dus nooit meer

winstoogmerk. NORMA administreert, ontvangt en verdeelt de gel-

doen. Hoe gering de verdiensten op iTunes ook mogen zijn, je wordt

Mijn laatste afrekening was iets van vier euro en nog een beetje.

gebruikt een hoestdrank nu een nummer van één van mijn laatste

den onder de musici en artiesten. Niet dat het echt opschiet, hoor. Maar ik doe in ieder geval dingen waar ik achter sta.”

gehoord en de deuren naar nieuwe mogelijkheden gaan open. Zo instrumentale cd’s in een commercial. Hé, denk ik dan, nu wordt het interessant. Heb ik het toch goed gedaan!”

Foto: Rens Plaschek, uit het fotoboek ‘And the beat goes on’ (www.plaschek.nl).

Lex Bolderdijk op internet www.lexbolderdijk.com

38

C

P

O I

L

E

U

N

M N

N

100%NL Mijn hart gaat sneller kloppen van Nick en Simon! Waar ik vroeger oprispingen kreeg van de palingsound, huil ik nu tranen met tuiten. Het is er ineens, als een voltreffer van cupido. Ik ben in de ban geraakt van mijn moedertaal. In de auto luister ik naar niets anders dan de radiozender 100%NL en ik vind het geweldig. Levensgevaarlijk, omdat mijn focus op de weg zich volledig richt op Huub van der Lubbe wanneer zijn ‘iemand als jij’ uit mijn luidsprekers galmt. Nou ben ik misschien op dit moment ietwat zwanger, dus emotioneler en dromeriger. Maar het is echt een nieuwe ontdekking, de Nederlandstalige muziek. Omdat ik vanwege mijn omvang op dit moment niet in staat ben om van enthousiasme uit mijn stoel op te veren, beperk ik mij tot het juichen over en loven van mijn landgenoten van achter het stuur. De mannelijke vertolkers van het Nederlandse lied raken mij vaak het meest. Ze geven er met hun rauwe stem zo’n mooi zeelten randje aan. Bløf, De Dijk en Is Ook Schitterend zijn daar grootheden in. Roosbeef en Eefje vormen voor mij een vrouwelijke uitzondering op de regel. Met Eefje stond ik in de kwartfinale van de Grote Prijs van Nederland. Zij heeft mij met haar liedjes erg geraakt. De vraag die mij constant bezighoudt, is of ik dit ook zou

kunnen. Echt, het slaat een beetje door. Ineens ervaar ik grote irritatie tijdens het schrijven van nieuwe nummers. Ik voel mij beperkt binnen de Engelse taal en snak naar schrijven in mijn moedertaal. Maar ik durf niet! Mijn idolen zijn mysterieuze, poëtische, Engelstalige artiesten zoals Ane Brun, Antony and the Johnsons en Tori Amos. Nog nooit had ik overwogen om Nederlandstalige nummers te gaan schrijven. Ik voelde me lekker bij het mijmeren, dichten en rijmen binnen de Engelse taal. Ten eerste zingt het veel gemakkelijker én ten tweede klinkt het sneller naar iets. Onze ‘aa’, ‘ij’, ‘g’ en ‘r’ klinken al snel als een botte zaag of een marktkoopman. Het is niet direct charmant, sierlijk of mysterieus. Daar moet je verdomd hard op oefenen en aan schuren en schaven. Ik heb nu een aantal schrijfpogingen gewaagd. Maar ik kan met eerlijkheid zeggen dat ik het steeds na een kwartiertje opgeef. Schrijven in mijn eigen taal maakt naakt, het is directer en komt dichterbij. Het voelt onwennig en ongemakkelijk. Als een man in een maillot. Of het onmogelijk kunnen verbloemen van een scheet in de lift. Of een punnik in je neus tijdens een sollicitatiegesprek. Terwijl er tijdens mijn pogingen niemand meekijkt of luistert! Pienn

Pienn is singersongwriter en heeft haar baan opgegeven om op avontuur te gaan in de muziek. In haar column deelt ze haar ervaringen met ons. Meer over Pienn vind je op www. songsbypienn.com en www.myspace. com/pienn.

Foto: Ailisha Read photography

NR 4 april/mei 2010

39

Bassiste Phaedra Kwant:



‘Je moet gewoon alles aanpakken’’

rouwelijke bassisten. Je ziet ze

steeds meer, maar op dit moment zijn

ze eigenlijk nog vrij zeldzaam. Hoe kijken

Phaedra’s collega’s aan tegen het fenomeen vrouwelijke bassist? “Inmiddels kennen ze

me nu wel, het is geen issue meer. Er zitten twee kanten aan het verhaal. Soms loop je tegen het vooroordeel aan dat ‘een meisje

toch geen basgitaar kan spelen?’. Maar als

dan blijkt dat je het wél kunt, dan onthou-

den ze je des te beter. Ik word overigens niet gevraagd als bassist omdat ik een meisje

Tot haar twaalfde speelde ze cello.

ben. In muzikaal opzicht meet ik me ook niet met andere vrouwen, maar met andere bas-

sisten. Natuurlijk word ik wel eens gevraagd voor vrouwenbands. Mijn eigen forma-

Maar toen ze de

tie McChicks bestaat uit allemaal vrouwen,

cello op zijn kant ging

Phaedra Kwant komt van oorsprong uit Ro-

houden om vervolgens aan de snaren te gaan plukken, werd het duidelijk

maar dat is eigenlijk toeval.”

zendaal bij Arnhem (NL) en woont nu in Amsterdam. Ze is een muzikante die op veel

fronten actief is. Ze studeerde basgitaar aan het Conservatorium van Amsterdam, met

de bijvakken contrabas, zang en compositie. In 2004 was ze de eerste vrouwelijke Mas-

voor haar ouders: het moest

ter of Music Basgitaar van Nederland (dit

een basgitaar worden.

dra is een veelgevraagde freelance muzikant

Phaedra Kwant is basgitarist in hart en nieren, maar ook contrabassist, zangeres, componist en tekstdichter.

heette vroeger Uitvoerend Musicus). Phae-

in de pop-, jazz- en theaterwereld. Ze werkte onder andere met Claudia de Breij, Veldhuis & Kemper en diverse pop- en jazzgroothe-

den. Ze toerde in landen als Japan, Senegal,

Oekraïne, Italië, Spanje en Amerika. Phaedra

heeft twee eigen bands: Phaedra & Band en poptrio McChicks.

Van cello naar basgitaar

Naast basgitarist is Phaedra ook contra-

bassist, zangeres, componist en tekstdich-

ter. Dat laatste zowel in het Engels als in het 40

DE PROFS

‘Mijn schoolband was een supergave leerschool, we speelden overal’

Nederlands. Alles doet ze met evenveel over-

dan filtert zich na verloop van tijd vanzelf

Mooi en stoer

kennen. En doordat ik op zoveel fronten ac-

je ook de muziekscene waarin jij je prettig

de basgitaar. Wat spreekt haar zo aan in dit

ook niet klagen over het feit dat je niet aan

en stoer instrument. Ik houd enorm van dat

gave. Is ze ambitieus? “Ja, dat kan ik niet onttief ben, ben ik er behoorlijk druk mee. De

ene dag doe ik pop, de andere dag jazz, de volgende dag weer iets anders. Maar het loopt lekker en ik voel me er goed bij.”

Als muzikant is Phaedra helemaal bij het

begin begonnen. Dus eerst naar Algeme-

ne Muzikale Vorming (AMV) op de muziekschool en toen een instrument kiezen. “Ik

bleek een goed gehoor te hebben. Daarom mocht ik een strijkinstrument gaan doen.

Dat werd de cello. Maar ik wilde heel graag de popmuziek in en in een band spelen. En

uit wat je leuk vindt en wat niet. En dan vind Als kind was Phaedra al gefascineerd door voelt. Doe je dat allemaal niet, dan moet je

de bak komt. Overigens betekent alles aanpakken niet dat je je moet laten uitbuiten. Dat is iets anders.”

Het is al vaker gezegd in deze serie over beroepsmuzikanten, maar ook Phaedra benadrukt dat je als muzikant je spullen goed

voor elkaar moet hebben. “Dat bedoel ik niet alleen in technisch opzicht, maar ook or-

ganisatorisch. Dus je partijen kennen, ge-

paste kleding meenemen en op tijd zijn. En

basgitaar vond ik altijd al gaaf. Ik schreef ook ook niet altijd maar afhankelijk zijn van ieal liedjes. Toen ik op een gegeven de cello op

mand die jou wil ophalen omdat jij geen

gon te plukken, konden mijn ouders er niet

een muzikant heel belangrijk. Het klinkt al-

zijn kant ging houden en aan de snaren be-

meer omheen. Ik mocht de switch maken en heb toen de cello ingeruild voor een ‘short scale’ (verkleinde) basgitaar.”

Op de middelbare school kwam Phaedra’s

droom om in een band te spelen al snel uit.

“Toen ik in de brugklas zat, werd ik door leerlingen van 5 vwo gevraagd om in hun band mee te spelen. Vanaf mijn veertiende heb ik echt in een schoolband gespeeld. Daar-

auto hebt. Sociale vaardigheden zijn voor

lemaal logisch, maar de praktijk is nog wel

eens anders. Jaarlijks studeren er veel mensen af aan het conservatorium. Die kunnen

instrument? “Ik vind de basgitaar een mooi

lage geluid. Ook de verantwoordelijkheid die

een bassist heeft binnen een band, sprak me als kind al aan. De bas is een melodisch én

ritmisch instrument. Hij is daardoor de scha-

kel tussen het ritme van de drums en de melodie en harmonie van de band. De bassist

is ook de baas over de harmonieën, want de bas bepaalt de naam van het akkoord.” En uiteraard moet de bas ook grooven,

merkt Phaedra op. “Veel mensen horen de

bas niet, maar ervaren hem wel. Dat komt doordat het menselijk gehoor is ingesteld

op hoge noten, op de ‘bovenkant’ van het geluid. Als je op een akkoord zingt, pak je doorgaans de hoogste toon van dat akkoord.

Het horen van de ‘onderkant’ van het geluid vergt training. Maar in het totaalbeeld van

allemaal goed muziek maken. Toch zie je een de muziek is de bas heel belangrijk. Het is groot aantal ook weer verdwijnen. En dat

ook de bas waar je op danst..”

liteiten.”

het feit het een fysiek zwaar instrument

ligt doorgaans niet aan hun muzikale kwa-

Dat stoere van de basgitaar uit zich ook in

mee heb ik heel veel opgetreden, alle sport-

Vier of vijf snaren?

een supergave leerschool. Je speelt overal, je

Het aanbod in basgitaren is enorm. Hoe kom je tot de juiste keuze als je een basgitaar wilt aanschaffen? De discussies hierover op internet (net als over andere instrumenten) geven al aan dat de meningen hierover niet eenduidig zijn. Maar er zijn wel enkele belangrijke uitgangspunten om voor ogen te houden, aldus Phaedra. Zelf heeft ze uiteraard meerdere basgitaren, maar haar favoriet is een Amerikaanse vijfsnarige Läkland. Voor de versterking gebruikt ze een SWR topkast gecombineerd met een kabinet van EBS. “Een belangrijke keuze is of je voor viersnarig of vijfsnarig gaat. Een vijfsnarige basgitaar heeft nog een lage B-snaar onder de lage E-snaar zitten. Daarmee kun je nog lagere tonen maken en dat er-

clubs in de buurt hebben we gehad. Het was moet heel veel liedjes uitzoeken. Dat kan ik iedereen aanraden.”

Sociale vaardigheden

Phaedra adviseert beginnende muzikanten om alles aan te pakken. “Dat heb ik zelf ook

gedaan. Als je een carrière als muzikant wil,

moet je je ook niet ergens te goed voor voelen. Ik doe ook wel eens optredens die niet echt een kick geven, bijvoorbeeld achter-

grondmuziek maken op een bedrijfsfeest.

Als je dat niks vindt of je vindt het te slecht

betaald, dan kom je er niet. Ook moet je accepteren dat je het in bepaalde periodes

vaar ik zelf als een voordeel. Veel nummers zijn in D of Eb. Op een viersnarige bas moet je dan omhoog. Op een vijfsnarige bas kun je laag blijven zitten. Ik vind het heerlijk om die lage B-snaar te gebruiken, lekker bombastisch. Ik gebruik hem veel. Ook in de studio is het handig om over die lage B-snaar te beschikken.” Maar er kunnen ook andere overwegingen zijn, weet Phaedra. “Sommige bassisten kiezen bewust voor viersnarig, omdat dit de oorspronkelijke basgitaar is.” Overigens is de overstap van viersnarig naar vijfsnarig doorgaans goed te doen. Andersom is lastiger. Ook is een techniek als slappen lastiger op een vijfsnarige bas.

minder druk hebt. Maar als je alles aanpakt, NR 4 april/mei 2010

41

Phaedra Kwant: “Ik heb de basgitaar altijd een mooi en stoer instrument gevonden. Ook de verantwoordelijkheid die een bassist heeft binnen een band spreekt me aan.”

liedje. Daar heb je ook voordeel van als je gaat scatten in de jazz.” Songwriting

Stel, Phaedra zou om de een of andere reden

‘Ik vind zingen de eerlijkste vorm van muzikaliteit’ is. “Dat klopt”, beaamt Phaedra. “Basgi-

taar spelen vereist kracht in je vingers. Want

re actie. En je moet stretch-oefeningen doen om je vingers goed te kunnen spreiden.”

Ook de rol van de bas in het muzikale ge-

sen naar me toe die willen leren leadzang te

ment. Pas dan kun je combineren. Het ver-

Daar komt voor de bassist bij dat hij of zij

op meerdere dingen tegelijk moet letten: de melodie, de harmonie en de groove.” Zingen en bas spelen

Phaedra maakt het zichzelf nog extra lastig, want ze zingt er geregeld bij. “Zingen

in combinatie met bassen is moeilijk. Nóg

moeilijker dan zingen en tegelijk gitaar spelen. Want ritmisch spelen op gitaar botst minder hard met de zang dan spelen op

basgitaar. Als je bas speelt onder het zingen, voelt het alsof je ‘tegenspeelt’. Dat is heel

lastig. Ik heb er jarenlang op geoefend tijdens schnabbels.”

Als zingende bassiste neemt Phaedra zo-

wel backing vocals als leadzang voor haar

rekening. Inmiddels mag dat haar handels42

derlands. Muziek en taal zijn altijd mijn gro-

te liefdes geweest. Ik noteer altijd mooie uitWelke plannen heeft Phaedra nog in petto

wat er komt. Het voelt als een soort hele

voorlopig doorgaan met waar ik nu mee

snelle wisseling van focus.”

len’. Dat kan fysiek behoorlijk belastend zijn.

opdracht, zowel in het Engels als in het Ne-

krijgen. Je moet een goed harmonisch voor-

voorbeeld de saxofonist, kunnen tussen

mer en de bassist moeten steeds ‘doorbuffe-

len. Ik schrijf overigens veel songteksten in

eist heel veel training om het goed samen te drukkingen die ik onderweg hoor.” stellingsvermogen hebben, zodat je weet

hun solo’s door pauzeren. Maar de drum-

zou haar keuze dan zijn? Na even nadenken:

merk worden genoemd. “Er komen ook men- toeleggen en me daar verder in ontwikke-

heel maakt de bas tot een fysiek zwaar instrument. “Neem de jazz. De solisten, bij-

een ander instrument moeten kiezen. Wat “Dan zou ik me nog meer op songwriting

het zijn dikkere snaren dan op een ‘gewone’ combineren met bas. Dat lukt alleen als je Louis Gerrits: “Trucjes en technische hoogstandjes zijn leuk, maar een mooie klank is veel belangrijker.” gitaar en de snaren hebben ook een hogeheel zeker bent van én je zang én je instruFoto’s: Hans Prinsen

de basgitaar aan de kant moeten leggen en

In muzikaal opzicht vindt Phaedra het een voordeel dat zij naast het bas spelen ook

zingt. “Je stem als instrument werkt dan als een soort gereedschap. Het helpt je bij het

vertalen van jouw muzikale persoonlijkheid, mits die ontwikkeld is. Zou je een wilde gitaarsolo niet spelen maar zingen, dan zou die solo in helderheid vooruitgaan. Het is

ook goed om bijvoorbeeld partijen van blazers na te spelen op je gitaar of bas. Dan

maak je compleet andere sprongen op de

hals dan je gewend bent. Ik vind zingen de eerlijkste vorm van muzikaliteit. Het werkt

voor haar muzikale loopbaan? “In ieder geval bezig ben. Dat gaat goed. Ik vind het leuk

om sessies te doen met andere muzikanten, maar ook eigen dingen. Ook wil ik jazz en pop beide blijven doen. En ik wil blijven

afwisselen tussen de ene keer frontvrouw zijn en de andere keer achteraan op het

podium staan. Al die afwisseling bevalt me prima. Ik speel vier à vijf keer per week.

Daarnaast heb ik ook leerlingen. Op dit

moment alleen gevorderde leerlingen, maar mocht ik meer tijd krijgen dan zou ik het leuk vinden om ook weer beginnende

leerlingen te doen. Maar ik moet wel op

mezelf passen en het niet te gek maken.

voor mij heel goed om én bas te spelen én te Daar ben ik me zeker bewust van.” zingen, dus om het allebei te doen.”

Biedt het bassist zijn voor Phaedra ook voordelen bij haar werk als componist en song-

Meer over Phaedra vind je op www.phaedrakwant.nl. Ook op

writer? “Ja, zo ervaar ik dat wel. Je bent je

Facebook en MySpace heeft

nie iets is waar je als bassist veel mee bezig

McChicks heeft een eigen

meer bewust van harmonie, doordat harmo- ze een account. Haar band bent. Je weet waar het naartoe gaat in een

website: www.mcchicks.nl.



T

I

P

S

Kabels voor licht en geluid

Speellijst voor de dj

Om storing van de lichtdimmers op de ge-

dan voor het geluid. De stroomvoorziening

De pauzes tussen de sets van een band worden vaak muzi-

dig om de kabels voor het licht niet tegen

luidinstallatie kan het beste zijn aangeslo-

dat de dj de liedjes uit de volgende set van de band alvast

luidsinstallatie te voorkomen, is het verstande kabels voor het geluid te leggen. Gebruik voor het lichtequipement een andere groep

voor de verschillende versterkers en de geten op dezelfde groep. (Zie ook het artikel over elektriciteit in Bandcoach 3)

sterker in de juiste hoek,

podium of in de repetitie-

ten minder last hebben van

altijd te hard spelen op het

ruimte? En kun je daardoor

jezelf niet horen? De kans is

Het aankondigen van liedjes tijdens een optreden is voor

veel muzikanten een verplichte én zware opgave. Ook al ben

je gebruikmaken van een

je een vlotte prater, met een microfoon in de hand voor pu-

groot dat diezelfde muzikant versterker-statief, ook amp

herkenbaar zijn en is groten-

lid rekening houdt met het

Het probleem zal voor velen deels op te lossen.

Plaats je versterker of monitor zodanig, dat je oren

zich in de baan van het ge-

luid bevinden. Kantel de ver-

lijker aanpassen dan de band, want laatstgenoemde heeft

Aankondigingen

jouw geluid. Hiervoor kun

stand genoemd (zie foto).

een speellijst van de band. De dj kan zijn playlist gemakke-

van een speellijst in de tas kan geen kwaad.

waardoor andere muzikan-

vindt dat jij te hard speelt.

uit de speakers laat schallen, geef je hem vóór het optreden

doorgaans een beperkter repertoire. Een aantal exemplaren

Plaatsen van versterkers Vind jij je mede-bandlid ook

kaal opgevuld door de klanken van de dj. Om te voorkomen

Met een amp stand kun je je versterker kantelen, om jezelf beter te horen.

Als daarnaast ieder band-

bliek is het toch anders. Deze onderschatte taak wordt in

veel gevallen toevertrouwd aan de zanger(es). Daarvoor zijn inderdaad argumenten aan te dragen. Zo heeft de voca-

list een goed oogcontact met het publiek, door de centrale

volume (criterium: jezelf ac-

wezig bij gebruik van een in-

neem je met z’n allen een

niet iedere band heeft de be- in de hand en hoeft hij of zij doorgaans het volgende num-

ceptabel kunnen horen), dan

ear monitorsysteem, maar

grote bron van irritatie weg.

schikking over uitgebreide

Het probleem is minder aan-

technische mogelijkheden.

Grote koffers of flightcases Heb je net in Winschoten ge-

ten van je eigendommen na

dat je volumepedaal daar nog

je na het afbouwen altijd (op

speeld, kom je er thuis achter

een optreden. Natuurlijk moet

plaats op het podium. Ook heeft de vocalist al een microfoon mer niet in te zetten. Maar als er in de band iemand is die dit gemakkelijker of beter kan, zet dan een microfoon voor zijn of haar neus. Je kunt er dan voor kiezen om de presentatie

gezamenlijk te doen. Het aankondigen is prima te oefenen in de repetitieruimte, zodat er enige routine ontstaat.

In balans spelen en zingen

ligt. Als je in Groningen woont,

en nabij) het podium chec-

Binnen een band heb je te maken met meerdere muzikan-

wanneer je bent gehuisvest in

Dat geldt overigens ook voor

mentalist of zanger bent, tijdens vrijwel ieder liedje veran-

is dat minder vervelend dan

ken of alles is meegenomen.

Rotterdam. In vergelijking tot

een kleedkamer. Al blijven er al-

meerdere kleine tassen, kof-

tijd muzikanten bestaan die

Flightcases zijn in alle vormen en fertjes of losse spullen versoms zelfs hun instrument maten te krijgen. kleint het gebruik van grotere vergeten… grotere koffers en koffers of flightcases de kans op het verge-

flightcases maken het overzichtelijk.

in volume goed worden geregeld.

Een vocalist kan tijdens een couplet ingetogen zingen en

knallen met kracht de ‘hoge Q’ eruit. Eenzelfde microfoon-

ervoor staat, komt het luid en duidelijk over. Blazers die een

techniek van afstand houden tot de microfoon is aan te ra-

soundback acoustic monitor ofwel plexiglas plaat (al dan

den. Met een plexiglas plaat lost een blazer twee problemen op.

hebben geen last van het harde directe geluid. Ook in situaties zonder goede monitor(mix)

NR 4 april/mei 2010

den op de juiste manier te programmeren, kan het verschil

blazers spelen zachter in het laag-midden register, maar

door de bespeler niet opgevangen. Maar bij de persoon die

hoort een blazer zichzelf toch en voorkomt hij of zij forceren.

een begeleidende rol en een veel luidere solo. Door de gelui-

crofoon te nemen, kan een balans worden gevonden. De

lume zorgen. Het naar voren geprojecteerde geluid wordt

tie van het geluid prima horen. De personen voor de blazers

speelt of zingt. De gitarist of toetsenist speelt afwisselend

crofoon aan te zingen en in het refrein afstand van de mi-

De blazerssectie van een band kan voor een behoorlijk vo-

op. De koperblazer of saxofonist kan zichzelf door de reflec-

dert het volume (de dynamiek) en de energie waarmee je

in het refrein uitpakken. Door in het couplet tegen de mi-

Blazers achter plexiglas

niet voor een microfoon) gebruiken, lossen twee problemen

ten, instrumenten en individuele volumes. Of je nu instru-

Het is niet alleen de taak van een geluidstechnicus om volumes in de eindmix in verhouding te krijgen. Het is belangrijker om het geluid vanaf het podium te regelen. Probeer

daarom de discipline op te brengen om zoveel mogelijk in balans te spelen en te zingen op het podium. 43

BC Muziekacademie

Akkoorden

(deel 4)

Handig uitzoeken en noteren In de eerste drie afleveringen van deze serie hebben we de belangrijkste akkoorden voor de popmuziek besproken. Wat betreft nieuwe akkoorden maken we nu even een pas op de plaats. Want in deze aflevering gaan we het hebben over het handig uitzoeken van nummers en slimme manieren van noteren. Maak kennis met de leadsheet.

Foto: Hans Prinsen

et prettige van popmuziek is

veel uitzoekwerk. En als je het handig op-

delijke structuur hebben. Vaak

hoeft dan ieder onderdeel maar één keer uit

dat liedjes vrijwel altijd een duizelfs behoorlijk voorspelbaar. Iedere pop-

song heeft onderdelen die terugkomen. En elk onderdeel heeft zijn eigen akkoorden-

schema. Heb je de akkoorden van het eerste couplet (verse) gevonden, dan ben je er zo

goed als zeker van dat de andere coupletten hetzelfde akkoordenschema hebben. Dat

geldt ook voor het refrein (chorus). En is er

een instrumentale solo? Dan gaat die vaak

over het akkoordenschema van het couplet. Kortom, in popsongs (maar ook in rock, blues enzovoorts) wordt veel herhaald.

Doorzie je die structuur, dan scheelt je dat 44

schrijft, kun je het klein houden. Want je

gens nog steeds na te bestellen (zie website www. bandcoach.eu).

te schrijven. In je notatie hoef je dan alleen

Waarom noteren

derdelen worden gespeeld. De meeste num-

toch ook gewoon onthouden? Als je een

maar aan te geven in welke volgorde de on-

Waarom is noteren belangrijk? Je kunt het

mers passen op een A4’tje en vaak zelfs op

nummer hebt ingestudeerd, zit het immers

een kleiner blaadje.

Om te kunnen noteren, hoef je geen noten

te kunnen lezen. Maar je moet wel enige basiskennis hebben, bijvoorbeeld in het be-

noemen en noteren van akkoorden. Als je de eerste drie afleveringen van deze serie tot je beschikking hebt, heb je voldoende ba-

sis om akkoorden te kunnen noteren. Deze

eerste drie edities van Bandcoach zijn overi-

in je hoofd. Dat laatste is waar, maar er zijn meerdere argumenten om toch een nota-

tie te maken. Ten eerste doorzie je beter de vorm. Ten tweede: als je een nummer een tijd niet meer gespeeld hebt, kan het zijn

weggezakt uit je geheugen. Dan is het handig om je oude notatie er weer even bij te

kunnen pakken. Een ander belangrijk argu-

ment om een notatie te maken, heeft te ma-

Ook handig voor ‘niet-akkoord instrumenten’ Een leadsheet of een eenvoudig akkoordenschema is niet alleen nuttig voor de akkoordinstrumenten (gitaar, toetsen). Ook voor bas, drums, blazers en zang is het handig. Voor een bassist is het altijd goed om te weten om welke akkoorden het gaat, want de bas moet geen majeur-loopje spelen over een mineur-akkoord (of andersom), want dat wringt enorm. Belangrijke eigenschap van een leadsheet of schema is dat je duidelijk de structuur ziet en het aantal maten per onderdeel. Dat is

ook handig voor de ‘niet-akkoord instrumenten’ en voor de zang. Zo kan de zanger aan de hand van de leadsheet bijvoorbeeld noteren over hoeveel maten een stukje tekst gaat. Een leadsheet is het raamwerk van een nummer dat geldt voor de hele band. Iedere muzikant kan daar zijn of haar eigen ‘specifieke dingen’ aan toevoegen. Een leadsheet is ook een soort overeenkomst tussen de bandleden van ‘zo doen we het’. Op pagina 47 zie je een voorbeeld van een leadsheet.

ken met communicatie. Als de hele band

koorden tegen. Meestal vallen de akkoorden

Bas als hulpmiddel

tijdens repetities veel gemakkelijker com-

Bij het uitzoeken van een nummer is het

spelen, maar luister eerst waar de akkoord-

gebruikmaakt van dezelfde notatie, is het

ook binnen de toonsoort van het liedje.

municeren. Een veelgebruikte notatievorm is vinden van de toonsoort dan ook één van de de zogeheten leadsheet, waar we straks op

eerste dingen die je doet. Vrijwel altijd is het

iedere muzikant zelf nog instrumentspeci-

een liedje de naamgever van de toonsoort.

ingaan. Dit is een soort basisnotatie, waarop fieke aantekeningen kwijt kan. En heb je een keer een invaller, dan geef je die een stapel-

tje kopieën van leadsheets (en eventueel opnames) en je bent klaar.

eerste akkoord van de eerste volle maat van Is dat akkoord bijvoorbeeld E? Dan is zeer

waarschijnlijk de toonsoort van het liedje E majeur (of E mineur). En passen ook de ge-

bruikte akkoorden in die toonsoort (zie afle-

vering 1). Goed om te weten: de bridge heeft

Akkoorden vinden

Zoals gezegd, is het herkennen van de vorm belangrijk bij het uitzoeken en noteren van een nummer. Daar gaan we straks verder

op in. We duiken nu eerst dieper in het vinden van de gespeelde akkoorden. In de eerste aflevering van deze serie (Bandcoach 1)

hebben we al uitgelegd dat akkoordenschema’s doorgaans logisch in elkaar zitten. In

de meeste pop- en rocksongs kom je geen vreemde en onlogische volgordes van ak-

vaak een afwijkend akkoordenschema en is soms in een andere toonsoort.

Soms heb je het akkoord gevonden (bijvoorbeeld een A7: a-cis-e-g) en je hoort dat er

nog een toon bij zit. Dat zou bijvoorbeeld de

fis kunnen zijn. Je hebt dan een A13-akkoord. Geen zorgen: als je die fis niet speelt, zit je niet fout. Je mist een noot, maar de noten

die je wel speelt, zijn goed. De 13-akkoorden en andere ‘jazz-achtige’ akkoorden komen

overigens in volgende afleveringen aan bod.

Ga niet lukraak proberen de akkoorden na te wisselingen zitten. Bij het vinden van de akkoorden is de bas een prima hulpmiddel.

Richt je bij het zoeken van akkoorden eerst op de bas. De bas speelt namelijk vrijwel

altijd op de eerste tel van een akkoord de

grondtoon van dat akkoord. Speelt de bas op de eerste tel van een nieuw akkoord bijvoorbeeld de A, dan weet je vrijwel zeker dat het

gespeelde akkoord een A-akkoord is. Dat kan dan A, Amin, A7 enzovoorts zijn.

Draai het hoog van je muziekapparaat eventueel wat terug en zet de bas flink hoog, zodat je hem goed hoort. Het herkennen van de basnoten vergt wat training, maar het

is een handig hulpmiddel. Heb je de grondtoon, zoek dan vervolgens de andere to-

nen van het akkoord. Is het een mineur- of majeur-akkoord? Zit er een septime in? Is

de kwint verhoogd of verlaagd? Is het misschien een verminderd akkoord?

Handige apparaten voor muzikanten Het is nog helemaal niet zo lang geleden dat het cassettebandje dé muziekdrager was waar muzikanten mee werkten. Dat was soms behoorlijk behelpen. Als je pech had, had je een kopie van een kopie (of nóg verder). Vaak hadden de cassettedecks niet allemaal precies dezelfde snelheid, waardoor de toonhoogte dan net iets afweek. Heel onhandig. Tegenwoordig is daar veel mooiere apparatuur voor. Denk aan de mp3-spelers in de consumentenmarkt, waarmee je in één apparaat een kast vol cassettebandjes kunt stoppen. Nog handiger zijn de muziekspelers die speciaal voor muzikanten ontwikkeld zijn. Vaak kun je op die spelers zowel wav- als mp3-bestanden afspelen. En ze hebben handige hulpfuncties. Bijvoorbeeld de loop-functie. Daarmee kun je een bepaald stukje steeds herhalen, dat scheelt heen-en-weer gespoel. Vaak kun je ook het tempo verlagen en verhogen zonder dat de toonhoogte (pitch) verandert. Andersom kan ook: de toonhoogte veranderen zonder dat het tempo verandert. Veel van de nieuwste handheld recorders hebben deze functies ook in zich. Wil je die gebruiken voor het uitzoeken van muziek, dan moeten de knoppen (start, stop, loop etc.) gemakkelijk en snel te bedienen zijn. Tascam heeft een uitgebreide range van dit soort apparaten, maar ook Zoom, Korg en andere merken hebben ze in hun assortiment.

NR 4 april/mei 2010

45

Bij de leadsheet

Het kan handig zijn om na de grondtoon de zogeheten

topnoot te zoeken. Dit is de hoogst gespeelde toon. Vervol-

gens zoek je de tussenliggende tonen. Het naspelen van de

melodielijn kan je ook helpen bij het vinden van akkoorden. Met een (digitale) piano of keyboard is het nog wat gemakkelijker akkoorden uitzoeken dan met gitaar. Zeker op een

piano kun je nog wat meer de ‘diepte’ in om de basnoot te vinden. Veel keyboards kun je één of twee octaven lager

stemmen, zodat je in het bereik van de bas kunt komen. Eerst de vorm

Tot zover het vinden van akkoorden. Zoals eerder gezegd: als je een nummer uitzoekt, luister dan eerst naar de globale

vorm. Probeer de onderdelen te herkennen en noteer in welke volgorde ze gespeeld worden. Tel ook het aantal maten

per onderdeel en noteer dat. In de eerste twee afleveringen

van de rubriek Vaktaal (Bandcoach 1 en 2) zijn allerlei begrippen besproken die met de structuur van een nummer te

maken hebben. Maar als je alleen de begrippen intro, verse

(couplet), chorus (refrein), solo, bridge (overgangsonderdeel met afwijkend akkoordenschema) en outro kent, ben je al

Op de pagina hiernaast zie je een voorbeeld van een leadsheet. We hebben bewust gekozen voor een song met een wat ingewikkelder structuur, want dan komen alle ingrediënten aan bod. De meeste pop- en rocksongs hebben een eenvoudiger structuur en kunnen korter genoteerd worden. Je ziet de termen intro, verse (couplet), chorus (refrein), solo en outro allemaal terugkomen. De dubbele maatstrepen die je op sommige plekken ziet, geven aan waar een bepaald onderdeel ophoudt. Dit nummer kent geen bridge. De uitgeschreven noten zijn de noten voor de toetsenpartij. Dat hoeft niet per se. Je ziet dat de basis vier of acht maten per regel is. In de muziek gaat het vaak in eenheden van vier of acht maten. Het is handig en logisch om dat ook zo over de regels te verdelen. Bij deze leadsheet is ervoor gekozen om ieder onderdeel zijn eigen letter te geven. Zo is het eerste verse met de letter A aangegeven en het tweede verse met de letter D. Omdat het akkoordenschema van het verse steeds hetzelfde is, zou je ze ook allebei A kunnen noemen. Dat wordt ook wel eens gedaan. Maar het biedt praktische voordelen om toch ieder onderdeel zijn eigen letter te geven, zoals hier is gedaan. Het is ietsje overzichtelijker en het communiceert gemakkelijker tijdens repetities. Als je roept ‘we pakken hem weer op bij D’, dan snapt iedereen meteen wat je bedoelt.

een heel eind. Een standaardvorm in de popmuziek is

bijvoorbeeld: intro – verse 1 – chorus – verse 2 – chorus –

solo (over het schema van het verse) – bridge – chorus – outro. Of een variant hierop, bijvoorbeeld zonder solo of zonder bridge.

Vervolgens ga je op basis van deze structuur de akkoorden opschrijven. Op internet zie je vaak dat de akkoorden worden genoteerd aan de hand van de songtekst (lyrics). Dat

lijkt handig, maar dat is het niet. Om verschillende redenen. Een zanger kan zich vergissen in de tekst of zijn gezongen

tekst net iets anders timen. En dan valt dat A7-akkoord net niét op het woordje ‘you’. Een nog belangrijker argument

om het niet zo te noteren, is dat je de maten niet ziet. Aan

de hand van de tekst kun je niet zien hoeveel maten je een

akkoord moet aanhouden en op welke plek in de maat een

akkoord wisselt. En juist in de muziek draait het om maten. Daar is alles op gebaseerd. Je kunt je notatie daarom beter op maten baseren.

1 Het tempo is 120 beats per minuut, gespeeld in een half time feel. 2 Er staat een G-sleutel voor deze balk omdat er noten staan genoteerd.

3 De twee kruizen vooraan geven aan dat het nummer in de toonsoort D staat. Vanaf de gitaarsolo (onderdeel G) moduleert het nummer één toon omhoog (naar E, vier kruizen).

4 Het is een vierkwarts (4/4) maat.

5 Aan het eind van de eerste regel staat een zogeheten herhalingsteken. Dat betekent hier: herhalen vanaf het begin. Je speelt deze vier maten dus twee keer achter elkaar.

Daar komt bij dat in de popmuziek veel wordt gewerkt in

6 De eerste keer speel je de twee maten waar 1. bij staat. Bij de herha-

heel logisch. Daarom is het handig om dat in je notatie ook

7 Deze maat is een tweekwarts (2/4) maat. Daarna wordt het weer

regel. Dan ziet het er allemaal nog logischer uit. In de lead-

8 Zo noteer je een akkoord met een afwijkende bastoon. In de aange-

veelvouden van twee, vier of acht maten. Want dat voelt

te doen. Zet bijvoorbeeld steeds vier of acht maten op één sheet op de volgende pagina is dat ook gedaan.

In de volgende aflevering van deze serie duiken we weer

ling speel je de twee maten waar 2. bij staat. vierkwarts (4/4).

geven maat wordt een Dmaj7-akkoord gespeeld met een C# in de

bas. Twee maten verder zie je iets soortgelijks gebeuren. Daar wordt een Bm7-akkoord gespeeld met een A in de bas.

dieper de harmonieleer in en komen akkoorden aan bod die

9 De noten onder de akkoorden geven aan hoe de akkoorden verdeeld

popmuziek.

10 Deze twee maten zijn hetzelfde als de twee voorgaande maten.

Met dank aan Martin Hiddink, trompettist,

12 Speel het stuk dat tussen deze twee herhalingstekens staat twee

vooral in de jazz worden gebruikt maar ook wel in de

zanger bandcoach en arrangeur (www.m-agemusic.nl)

46

zijn over de maat. Dit gebeurt op meerdere plaatsen.

11 Deze maat is hetzelfde als de voorgaande maat. keer.

1 6 3 5

4

2 6 7

9

8

9

9

9

10

11

12

12

NR 4 april/mei 2010

47

Minimixers van Allen & Heath Allen & Heath laat je kennismaken met hun kleinste formaat mixers tot nu toe, de ZED-10 en ZED-10FX

(foto). De compacte ZED-serie, uitgerust met usb, is gemaakt voor live optredens, opnames en pro-

ducties. Beide typen hebben een hoge kwaliteit FET (Field Effect Transistor) ingangen, waardoor

instrumenten direct op de mixer zijn aan te sluiten. De ZED-10 heeft ruimte voor vier micro-

foons en twee stereobronnen met mp3-speler compatibiliteit, gescheiden 2-track opname-

uitgangen, en een stereo-ingang voor het afspelen van 2-track replay of muziek van een

cd-speler. Verder is dit apparaat uitgerust met een stereo XLR main output, uitgebreide con-

trole voor koptelefoon- en monitor-uitgangen, 48V fantoom voeding en een usb send en return voor

PC- of Mac-recording. Met daarnaast een 3-bands EQ, twee aux sends (pre en post ) en beperkte effecten is

dit een compacte mixer die aan professionele eisen voldoet. De ZED-10FX voegt aan deze functies een FX-processor

toe met ruimere mogelijkheden voor delay, reverb, flanger en chorus effecten. www.allen-heath.com

Tascam DR-2d digitale recorder

Update Audio-Technica 3000 Serie

De DR-2d is de nieuwe draagbare digitale recorder van Tas-

cam. Hij maakt opnames op hoge resolutie (tot 96 kHz / 24 bit) en legt wav- of mp3-bestanden vast op SD-Card.

De nieuwe stereo condensator microfoon heeft een 74

dB signaal/ruis verhouding voor dynamische opnames. De

Dual Recording functie voorkomt overbelasting door het op-

nemen van een tweede spoor op een lager niveau, zodat de

opnames niet mislukken door vervorming. De DR-2d biedt een

Variable Speed Audition (vertragen van muziek zonder verande-

ring van toonhoogte), metronoom, digitale effecten en overdub-

functie voor sound-on-sound recording. www.tascam.com

Audio-Technica kondigt de update aan van de 3000 Series Frequence-agile True Diversity UHF Wireless Systems. Ne-

ZXA1 actieve speakers van Electro-Voice Electro-Voice ZXA1 compacte actieve speakers zijn uitgerust

met een 800 Watt versterkermodule. De duurzame lichtge-

wicht speakerbehuizing herbergt een 8" woofer en 1" titani-

um compressie driver. De gemakkelijk draagbare speaker heeft

daarnaast een line en microfoon input, intregrale monitorhoek in de behuizing, 123 dB maximum SPL en een high-pass filter

voor gebruik met subwoofers. www.electrovoice.com

gen nieuwe voorgecoördineerde frequentie scangroepen vereenvoudigen de selectie van bruikbare frequenties in

een multi-channel draadloos systeem. De UniPak body-pack zender is voorzien van een backlit scherm voor het gemak-

kelijk lezen bij weinig licht. Een afsluitmechanisme voor de

batterijklep zorgt voor extra veiligheid. Een verschuifbaar afdekplaatje over de knoppen van het zenderpaneel voorkomt per ongeluk uitschakelen of wisselen van kanaal.

De 3000 Serie heeft een robuuste metalen constructie en

een ergonomisch design. Verkrijgbaar met een dynamische of condensator handheld transmitter.

SOS Unlimited Track Recorder van Korg Korg introduceert de Sound On Sound (SOS) Unlimited Track Recorder, voor het opnemen en uitwerken van

muzikale ideeën. Een hoge kwaliteit stereo microfoon en een ingebouwde speaker dragen zorg voor all-in-one recording en monitoring. Overdubs en alternate takes kunnen onbeperkt worden opgenomen. Iedere track, opname of overdub wordt als een afzonderlijke cd-kwaliteit 16-bit/44.1kHz wav-file direct opgeslagen op microSD- of microSDHC-kaart. Alle tracks worden automatisch geordend en tot 200 nummers kunnen worden opgenomen. Verder beschikt de SOS over onder meer een loop-functie, 100 effecten (verdeeld over een gitaar, bas, microfoon en master categorie), een ingebouwde tuner (chromatisch en voor gitaar en bas), 50 interne ritmepatronen, een Sound Stretch functie voor het aanpassen van de afspeelsnelheid en een LCD touchscreen. www.korg.com 48

www.audio-technica.com

productnieuws

techniek & overig

Over deze rubriek Bij de selectie van productnieuws op het gebied van techniek richten we ons vooral op producten die interessant zijn voor live muzikanten en zangers. Verder in deze rubriek ook nieuws op muziekgebied dat niet gerelateerd is aan een instrument of techniek.

TC-Helicon VoiceTone Create XT De VoiceTone Create XT van TC-Helicon is een compact

apparaat met vocale effecten voor zangers en zangeressen. Snel en gemakkelijk verrijk je vocale prestaties met

effecten zoals een hoge kwaliteit reverb van de beroemde TC-Helicon VoiceLive 2. De 3-knop voetschakelaar is

via de pedal input aan te sluiten en vergroot de controle. Daarnaast is de VoiceTone Create XT gemakkelijk te be-

dienen met de individuele on/off schakelaar voor de ef-

Alesis PhonoLink

aanpassingen. De toevoeging van een usb-aansluiting en

De PhonoLink van Alesis maakt het moge-

toegang tot de updates. www.tc-helicon.com

te maken tussen platenspeler, cassettedeck,

fecten en met zogeheten Tweak controllers voor snelle

een nieuwe versie van de VoiceSupport applicatie geeft

lijk om gemakkelijk een directe verbinding mixer of ieder andere stereo line-level

Actieve subwoofers van Mackie Mackie kondigt een aantal nieuwe actieve

subwoofers aan. De TH-18s actieve subwoo-

audiobron en usb voor stereo recording. Een ingebouwd systeem converteert het analoge stereo signaal naar een 16bit / 44.1 kHz digitaal signaal. www.alesis.com

fer levert in combinatie met de SRM450v2 een krachtig en compleet systeem. Ook

gelanceerd tijdens de NAMM 2010 zijn de actieve subwoofers uit de HD-serie (foto),

passend bij de full-range HD-serie speakers. www.mackie.com

PSM 900 draadloos monitorsysteem van Shure De PSM 900 is een nieuw Wireless Personal Monitor System met een ge-

Brainworx bx_cleansweep V2

heel metalen ultradunne draadloze bodypack ontvanger (P9R) en een

half-rack draadloze zender (P9T). De PSM 900 is ook verkrijgbaar met de

onlangs geïntroduceerde SE425 Sound Isolating Earphones met dual speaker technologie in een compact

lichtgewicht ontwerp. De SE425 beschikt over een afneembare kabel en een vormbare draad ter hoogte van het luistergedeelte, wat resulteert in een accuraat geluid en een veilige pasvorm. Shure belooft een sound

met minder ruis, een groot dynamisch bereik, helder geluid op alle audio-niveaus, een gecontroleerde basweergave en een uitstekende stereo-scheiding. www.shure.com

De bx_cleansweep V2 van Brainworx is een 2-bands EQ met

twee nieuwe ‘AntiCrush’ 6dB HP en LP filters (hi-pass en lo-pass).

Auralia 4 en Musition 4 Op het gebied van gehoortraining en muziektheoretische educatie heeft Avid nieuwe software uitgebracht,

te weten Auralia 4 en Musition 4. De software, ontworpen voor musici op ieder niveau, biedt inter­actieve uitleg aan de hand van veelzijdige gestructureerde oefeningen. De gebruikers ontvangen onmiddellijk

feedback over hun prestaties. Beide programma’s bieden uitgebreide solfège-ondersteuning en zijn beschik-

baar in het Engels voor zowel Windows als Mac. Op www.sibelius.com/auralia en ww.sibelius.com/products/ musition/index.html. kun je een demoversie downloaden. www.avid.com

NR 4 april/mei 2010

De V2 filtert ongewenste ge-

luiden van het signaal en is geschikt voor studio- en live-toe-

passingen. Deze cleansweep is

te bedienen met een joystick en beschikt over vier instellingen, een copy-paste-reset en een phase reverse.

www.brainworx-music.de

49

Muziekstijlen

De meeste mensen associëren hiphop

met rappen: de gesproken of half gezongen

rijmende teksten met ritmische begeleiding. Die associatie met rap is begrijpelijk. Want

van alle elementen die tezamen hiphop ma-

ken, is het rappen het meest prominent aanwezig en het verst doorgedrongen in de

mainstream popmuziek. Ook in andere muziekstijlen wordt nu gerapt.

Maar hiphop, zeker in zijn oorspronkelijke vorm, is veel meer dan rappen alleen. Het

is van oorsprong een ‘underground’ subcultuur met meerdere onderdelen. Deze subPublic Enemy is een maatschappijkritische hiphop-groep uit New York Foto: Jelmer de Haas

cultuur heeft zich binnen enkele decennia

ontwikkeld tot een mainstream fenomeen,

waarvan de verschillende onderdelen min of meer ieder een eigen koers zijn gaan varen.

Hiphop is meer dan alleen een muziekstijl. Het is

Wat zijn dan die onderdelen van de hiphop?

van oorsprong een subcultuur, waarvan muziek

het meest genoemd: rapping (en beatbox),

en dans belangrijke onderdelen zijn. De wortels liggen in Amerika. Daar is het in de jaren zeventig ontstaan, om vervolgens over te waaien naar Europa. Hiphop begon als underground beweging, maar is inmiddels mainstream. 50

Deze vier ‘pijlers’ van de hiphop worden

dj’ing, graffiti en breakdance. Overigens is

hiphop volgens kenners meer dan alleen die vier genoemde onderdelen: hiphop is een cultuur, een manier van denken en leven.

Hiphop-grootheid Afrika Bambaataa noemt

Peace, Unity, Love en Having Fun als de kernwaarden van hiphop.

We praten over hiphop met Jeffrey Roberts,

hiphop-pionier, dans/muziekdocent en cho-

Hiphop dans De godfather van de hiphop is de in Jamaica geboren dj Clive Campbell, bekend onder de artiestennaam DJ Kool Herc

Binnen het hiphop-dansen bestaat een enorme variatie. Zo is electric boogie/popping een dans die je staand uitvoert en wordt breakdance ( foto) op de grond gedaan. De drie belangrijkste dansen binnen hiphop zijn popping, locking en breaking. Popping en locking zijn ontstaan in Los Angeles, breaking in New York. Overigens is locking uitgevonden door Don Campbell. Hij probeerde de destijds populaire dans ‘funky chicken’ te leren, maar doordat hij eigenlijk niet kon dansen lukte dat niet. Bij popping worden veel geïsoleerde bewegingen gemaakt, bij locking zijn de spieren losser. Op www.hiphoptoolbox.nl staan filmpjes waarin de verschillen duidelijk te zien zijn.

Breakdance is één van de hiphopdansvormen.

reograaf. Hij is ook de man achter de Hiphop

dansen uitgevoerd waar duidelijk elemen-

meesten van zijn collega’s draaiden voorna-

de begin jaren tachtig bij de groep jongeren

naar de grond gaan en weer omhoog ko-

de vooral andere muzieksoorten, zoals funk,

Toolbox, waarover straks meer. Jeffrey hoor-

die in Nederland de hiphop introduceerden, overigens zonder te weten dat het hiphop

heette. “Je deed gewoon na wat je de Amerikanen zag doen. Pas jaren later kwamen we erachter dat het de naam hiphop had.” South Bronx

Hiphop is in de jaren zeventig ontstaan in

ten van breakdance in zaten. Namelijk het

men. Ook het rappen kent een vroege voorvader. In veel oude blues werd niet echt gezongen, maar ritmisch op rijm gepraat. Dat gebeurt trouwens ook al eeuwenlang in Afrika.

Maar in de South Bronx is het allemaal

echt begonnen. Overigens werd daar niet

meteen de naam hiphop aan verleend, dat

melijk disco. Kool Herc daarentegen draai-

rock en latin. Deze platen draaide hij niet zomaar, want hij draaide voornamelijk de zogeheten breaks uit die platen en mixte die

aan elkaar. Breaks zijn de ‘kale’ gedeeltes in

een nummer waar de drums duidelijk naar voren komen. Op die breaks werd gedanst, vandaar de naam breakdance, één van de genoemde pijlers van de hiphop.

New York. Om precies te zijn: in de arme wijk kwam pas later. De woorden ‘hip hop’ komen Niet alleen die breaks maakten Kool Herc de Bronx, waar destijds vooral Afro-Amerika-

uit een nummer van Keith ‘Cowboy’ Wiggins, bijzonder als dj. Tijdens het draaien van mu-

zich ontwikkeld tot een subcultuur, om zich

Grandmaster Flash and the Furious Five.

nen en Latino’s woonden. Daar heeft hiphop vervolgens te verspreiden over de Verenig-

die als rapper verbonden was aan de act van

ziek trad hij op als MC, wat staat voor ‘Master of Ceremonies’ of ‘Mic Controller’. In de

hiphop staat MC’ing voor rappen, geënt op

de Staten en rest van de wereld. Overigens

DJ Kool Herc

lië, waarna het overwaaide naar Jamaica en

geboren dj Clive Campbell, bekend onder de

Turntablists

de kwam hij in de Bronx wonen. Hij ontwik-

succes en vele dj’s volgden zijn voorbeeld.

het genoemde toasten op Jamaica.

werd de basis voor hiphop gevormd in Brazi-

De godfather van de hiphop is de in Jamaica

van daaruit naar de Verenigde Staten.

artiestennaam DJ Kool Herc. Op zijn dertien-

De feesten van Kool Herc waren een groot

kelde zich tot dj en organiseerde zogeheten

Enkele bekende namen zijn Afrika Bambaa-

In de mainstream muziek van die jaren voerde disco de boventoon. In de underground

zag je vooral rastafari, een uit Jamaica stam-

mend geloof met allerlei gebruiken en ritue-

block parties, zeg maar ‘wijkfeesten’.

Die block parties hadden een functie, zowel

len. Eén daarvan was het zogeheten toasten. in Jamaica als in de Bronx. Het heeft alles Dit is geïmproviseerd snel rijmend praten,

te maken met de gangs (bendes), die gere-

sprong van het rappen ligt in dit toasten.

parties boden hen een alternatief voor het

met instrumentale begeleiding. De oor-

Nu we het toch in historisch perspectief bekijken, zou je kunnen zeggen dat de roots

van hiphop nog verder terug in de geschiedenis liggen. In de jaren dertig werden al NR 4 april/mei 2010

geld met elkaar op de vuist gingen. De block geweld, namelijk door niet tegen elkaar te

vechten maar tegen elkaar te dansen, de zogeheten dance battles.

DJ Kool Herc was een bijzondere dj. De

taa en Grandmaster Flash. Zij gaven block

parties in andere delen van de Bronx. Zonder het te beseffen, legde Kool Herc met

zijn feesten de grondslag voor de hiphop­cultuur met al zijn elementen. De eerste

rappers (MC’s genoemd) traden op tijdens

de feesten van Kool Herc. Dansers (door Kool Herc B-Boys en B-Girls genoemd) dansten op de breaks die hij draaide. En er werden flyers gemaakt in graffiti-stijl.

51

Afrika Bambaataa is één van de hiphopgrootheden van het eerste uur.

Kool Herc zelf legde de basis voor het hip-

hop-dj’en, een kunstvorm die zich in de ja-

ren daarna in verschillende richtingen ontwikkelde. Een voorbeeld van dat laatste

zijn de zogeheten scratch-dj’s, ook turnta-

blists genoemd. Overigens is het scratchen

De Nederlandse hiphop-formatie Electric Boogie Men (met Jeffrey Roberts), die in de jaren tachtig doorbrak.

Grandmaster Flash and the Furious Five. De woorden ‘hip hop’ komen uit een nummer van Keith ‘Cowboy’ Wiggins, die als rapper verbonden was aan deze act.

menten van de hiphop over te waaien van-

dam, wat het nodige teweegbracht. Dat be-

Jeffrey gefascineerd door B-Boying, toen

Patricia Steur, die in Nieuwe Revu werd ge-

uit Amerika naar Europa. Als danser raakt nog electric boogie genoemd.

“In diezelfde periode kwam ook de graffiti vanuit Amerika naar ons land”, herinnert

(de naald van een pick-up ritmisch laten

Jeffrey zich. “Met name jongeren in Am-

een andere hiphop-grootheid, Grand Wi-

zig. Nu wilde het geval dat de Amsterdamse

‘krassen’ op een plaat) een uitvinding van zard Theodore, die dit bij toeval ontdekte.

Scratch-dj’s richten zich op het maken van muziek met behulp van platen en draaita-

fels. Door middel van verschillende technieken, zoals scratchen en beatjuggling, creë-

ren ze ritmes. Vaak ondersteunen deze dj’s

sterdam en Rotterdam waren hiermee be-

jongeren over het algemeen rijkere ouders hadden, die op vakantie konden gaan naar de Verenigde Staten. Daar zagen ze de ge-

vorderde technieken die de Amerikanen gebruikten. Of hun ouders namen graffiti-

gon met een fotoreportage van fotografe

publiceerd. Daarna barstte de bom en binnen de kortste keren werden we uitgenodigd in de show van Sonja Barend, waar

destijds heel Nederland op zaterdagavond

naar keek. We heetten toen nog The Perfect Combination, later werd dat Electric Boo-

gie Men en nog veel later Dynamic Rockers. Door dat optreden bij Sonja waren we in-

eens niet meer underground, maar in één klap mainstream.”

boeken mee. Daardoor was de graffiti van

Commercie doet intrede

Rotterdam.”

wereldwijd van een underground subcul-

rappers bij hun optredens, doen ze scratches Amsterdam destijds bekender dan die van

In de jaren tachtig ontwikkelt hiphop zich

muzikanten uit andere stromingen.

tuur tot een mainstream fenomeen. Dat

op hiphop-albums of werken ze samen met

Op het Leidseplein Hiphop in Nederland

Het is interessant om een uitstapje te ma-

ken naar het ontstaan van de hiphop in Nederland, samen met hiphop-pionier Jeffrey Roberts. Jeffrey is geboren in Suriname en

verhuisde op zijn twaalfde naar Nederland. “Als kind interesseerde ik me al voor dans

en muziek. Ik werd vooral geïnspireerd door de soepele en fijne bewegingen van James Brown, de grondlegger van de funk.”

Eind jaren zeventig beleven de funk en de

daarbij horende dansstijl hun hoogtijdagen in Nederland. Kort daarna beginnen de ele52

De uit Amerika overwaaiende elementen

uit de hiphop-cultuur worden in Nederland vooral door Surinaamse jongens opgepikt.

“Meestal deed je één of twee van die onderdelen”, vertelt Jeffrey. “Zelf richtte ik me sa-

men met enkele anderen op dansen, rap en graffiti. We waren vooral geïnspireerd door

het dansen dat we in 1982 hadden gezien in de film Wild Style.”

Het is allemaal nog ‘underground’ wat de

Nederlandse jongens doen. Maar daar komt snel verandering in. “In 1982 gaf onze groep een optreden op het Leidseplein in Amster-

heeft verschillende gevolgen. Platenmaat-

schappijen zien een aantrekkelijke bron van inkomsten en daarmee doet de commer-

cie zijn intrede in de hiphop. Begin jaren negentig raakt het dansen op de achtergrond en wordt dit weer meer underground. Het

rappen komt steeds meer op de voorgrond en lijkt zich los te weken van zijn hiphop-

roots. Het zijn ook de rappers die het gro-

te geld verdienen. Een aantal van hen gaat

zich daar ook naar gedragen en etaleert het typische ‘nouveau riche’ gedrag: ‘nieuwe rijken’ die opzichtig en kwistig met hun geld omgaan. De videoclips worden erotischer

Rap, rijm en slang Rappen is een kunstvorm op zich, maar komt deels ook voort uit het feit dat veel grondleggers ervan eigenlijk niet goed konden zingen. Denk aan het in dit artikel genoemde toasten op Jamaica. In het toasten en rappen wordt veel ‘slang’ gebruikt: woorden die alleen door ingewijden worden begrepen. Dat werd in de blues ook al gedaan. Zo konden de slaven in hun liederen hun ongenoegen uitdrukken over hun onderdrukkers, zonder hiervoor gestraft te worden. Rappen gebeurt vrijwel altijd in rijm. Zwarte boegbeelden als Malcolm X en bokser Muhammad Ali deden dat ook al. “Door rijmend te praten gaan mensen luisteren en onthouden ze beter wat je zegt”, aldus hiphopkenner Jeffrey Roberts. Overigens heb je binnen het rappen allerlei verschillende stromingen, zoals hardcore rap, gangster rap en politieke rap.

Graffiti is één van de vier pijlers van hiphop.

Vanuit de South Bronx (New York) heeft hiphop zich over de wereld verspreid.

getint, bijvoorbeeld van rapper 50 Cent (ar-

zich in de loop der jaren verder ontwikkeld

En dat is toch wel wonderlijk voor iets wat

Begin jaren negentig heeft de Nederland-

Ook hebben ze zich gemengd met ande-

“De disciplines binnen hiphop kennen best

tiestennaam van Curtis James Jackson III).

se hiphop-beweging het moeilijk. Ze zien de

en zijn deels een eigen leven gaan leiden.

re muziek- en kunstvormen. “Dat is prima”,

weelderige rijkdom van de Amerikaanse rap- vindt Jeffrey. “Kunstvormen moeten met elpers, maar komen zelf vaak financieel tekort

kaar ‘blenden’, dan ontstaan er weer nieuwe

producties kunnen maken. “Sommigen kwa-

De onderdelen van hiphop zijn ook al in het

om een eigen studio in te richten waar ze

men daardoor op het slechte pad”, weet Jef-

frey. “Dat deed het imago van de Nederlandse hiphop geen goed en ik zie het als een zwarte periode voor de hiphop-scene.”

Kortom, zowel wereldwijd als in Nederland

zetten mensen begin jaren negentig vraagtekens bij de integriteit van hiphop en alles wat daarmee te maken heeft. Maar halverwege de jaren negentig keert het tij. Daar-

in is een belangrijke rol weggelegd voor Run D.M.C. Deze formatie had in 1986 al een hit gescoord met Walk This Way. In 1997 scoorden ze een enorme hit met een remix van

It’s Like That. “Door Run D.M.C. kwam de

dans weer naar de voorgrond”, zegt Jeffrey.

dingen. Zo is het altijd al gegaan.”

Nederlandse kunstonderwijs doorgedron-

gen. Zo is Jeffrey als docent muziek en dans verbonden aan verschillende mbo-scholen. Verder heeft hij in samenwerking met

Kunstfactor (landelijk sectorinstituut voor de amateurkunst) de Hiphop Toolbox ontwikkeld. Deze kun je vinden op internet

(www.hiphoptoolbox.nl). Daar vind je uit-

leg en hulpmiddelen om je te bekwamen in één of meerdere van de disciplines binnen

hiphop. Aan de hand van teksten en filmpjes kun je je verdiepen in dans, MC’ing (rappen), graffiti en dj’ing. En je vindt er informatie over de hiphop-cultuur.

“En deze formatie bracht verschillende be-

Vooraan beginnen

D.M.C. ging hiphop weer de goede kant op.

zich bij het verkennen van de Hiphop Tolbox

volkingsgroepen bij elkaar. Mede door Run

Een niet-ingewijde in de hiphop-cultuur zal

Je ziet rond die tijd ook een element van vro- verbazen over het grote aantal substrominlijkheid in de hiphop komen.”

gen. “Voor een niet-kenner lijkt binnen hip-

Hiphop Toolbox

diept, zie je de verschillen”, aldus Jeffrey.

De vier belangrijkste pijlers van hiphop (rapping, dj’ing, graffiti en breakdance) hebben NR 4 april/mei 2010

hop alles op elkaar. Maar als je je erin verOok opvallend is het feit dat het allemaal

erg precies komt in hiphop, in elk onderdeel.

als underground subcultuur is begonnen.

veel regels en vergen veel training”, beaamt Jeffrey. “Maar dat heeft alles te maken met het feit dat je wilt dat het overkomt wat je

doet. Dat mensen geboeid zijn én snappen

wat je bedoelt als hiphop-artiest. En dat ze

je kunnen plaatsen. Als pioniers hebben wij het achterstevoren geleerd, zoals dat

eigenlijk altijd gaat met arme bevolkingsgroepen. Je ziet iets en dat

probeer je met je beperkte

middelen na te doen. Daar kunnen mooie dingen uit

ontstaan, maar het is niet altijd de meest efficiënte

manier om iets te leren. De Hiphop Toolbox biedt je de

mogelijkheid om vooraan te beginnen, zodat je sneller resultaat hebt. Maar

iedereen mag ermee doen

wat hij of zij wil. Als je iets in de hiphop wil doen, doe

Hiphop-pionier Jeffrey Roberts

vooral wat je zelf wil. Dan is het des te meer underground en zo is hiphop ook begonnen.”

Met dank aan Jeffrey Roberts, hiphop-pionier, dans/muziek­ docent en choreograaf.

53

In Bandcoach nummer 5 kun je lezen over onder meer de volgende onderwerpen*. Muziekinstrumenten De trompet De trompet is een blaasinstrument dat in

Syb van der Ploeg Een interview met één van

Nederlands bekendste Friezen: Syb van der Ploeg. De man van

onder meer De Kast, Spanner en

Motel Westcoast.

veel muziekstijlen wordt gebruikt. Een muzi­ kale kennismaking.

Zangtechniek Deel 5 De technieken ‘belting’ en ‘twangen’

bieden je de mogelijkheid om hard

En uiteraard nog veel

én hoog te kunnen zingen.

Muziekstijlen Jazz Na blues, hardrock, latin en hiphop is nu de beurt aan een muziekstijl met een rijke ge­ schiedenis: de jazz.

Akkoorden Deel 5 We duiken weer dieper de harmonieleer in

meer...



Techniek Microfoons In de rubriek techniek we­

2 Rena Productions

veel muzikanten mee te ma­

2 ACDC Repair

derom een onderwerp waar

ken krijgen: de microfoon.

de popmuziek.

3 Henk Kuik Accordeons

* wijzigingen voorbehouden

Colofon Hoofdredacteur

2 m-agebandcoaching

56 Audio XL

in de jazz worden gebruikt, maar ook wel in

Ben van Uhm

2 EMPMusic

3 Saxpoint

en maken kennis met akkoorden die vooral

Uitgever

Adverteerders index

Vormgeving

Cyril Strijdonk Ontwerpburo, Gaanderen

Distributie Nederland

Betapress

Abonnementen

Gerrit Hiddink. Tel. (0314) 62 64 37. E-mail [email protected]. Fred Meijer, Martin Hiddink, Onderstaand de introductie­ Margriet Markerink prijzen. Verkoop en www.bandcoach.eu Jaarabonnement Benelux: productmarketing Druk € 39,95. Gerrit Hiddink Senefelder Misset Adresgegevens uitgeverij Jaarabonnement Europa Eindredactie Advertenties Septime bv Gerrit Hiddink, Jaap Geurtsen. buiten Benelux: € 57,20. Handelsweg 2, 7041 GX ’s-Heerenberg (NL) Maria de Jong Jaarabonnement buiten Productie video Tel. (0314) 62 64 36 en Postbus 125, 7040 AC ’s-Heerenberg (NL) Europa: € 73,20. Bram Teeuwsen 06 13 92 83 29. E-mail [email protected] Jaarabonnementen kunnen Aan dit nummer E-mail [email protected]. op ieder gewenst moment werkten mee: Marketing Adresgegevens redactie Harry Abbas, Rieneke Bate­ Gerrit Hiddink, Jolanda Nibbe­ ingaan en kunnen op ieder Redactie Bandcoach moment (schriftelijk of per laan, Ben Bouman, De Muse in ling. Tel. (0314) 62 64 36 en Keppelseweg 4, 7001 CG Doetinchem e-mail) worden opgezegd. De Malden, Martin Essink, Joyce 06 13 92 83 29. (NL) eerstvolgende uitgave na op­ Geurtsen, Goemel’s Café, Paul E-mail [email protected]. Postbus 294, 7000 AG Doetinchem (NL) zegging wordt dan nog toege­ Griede, Oscar Oost Jeffrey Ro­ Financiële Tel. (0314) 39 20 42 stuurd, het resterende abon­ berts, Nico Raatgever (Ampco), administratie E-mail [email protected] nementsgeld (minus € 5,00 Tel. (0314) 62 64 38. Alfons Verreijt. administratiekosten) wordt E-mail [email protected]. Tijdschrift voor muzikanten Bandcoach is een uitgave van Septime bv en verschijnt 6x per jaar

54

Fred Meijer Redactie

Fotografie

Hans Prinsen, Margriet Mar­ kerink, Jelmer de Haas, Richard van Dorland, Rens Plaschek, Ailisha Read, Getty Images.

teruggestort. Zonder opzeg­ ging wordt het abonnement automatisch jaarlijks ver­ lengd. Betaling in twee termijnen van € 20,00 en € 19,95 (bij aanvang van en halverwege het abonnement) is mogelijk.

Nabestellen

eerdere uitgaven

Abonnees van Bandcoach kunnen eerder verschenen nummers nabestellen via www.bandcoach.eu. Copyright

Overname van artikelen of delen daarvan uit Bandcoach en/of verspreiding van de videobeelden van de dvd of website is alleen toegestaan na schriftelijke toestemming van de uitgever. ISSN 1876-1356

Met Bandcoach haal je muzikaal het beste uit jezelf! Bandcoach  is een vernieuwend magazine voor amateur- en beroepsmuzikanten met ambitie

 gaat vooral over (goed) muziek maken, maar ook over geluid, techniek en bandmarketing  biedt elke twee maanden nieuwe ideeën en praktische tips  zorgt dat je muzikaal het beste uit jezelf haalt

Wat kunnen abonnees dit jaar nog meer verwachten  Workshops voor muzikanten en bands

 Bandcoach Online: upload opnames van je band voor deskundig advies

 Ondersteuning van de artikelen met een dvd of webportaal met video-opnames

Neem nu een abonnement op je eigen Bandcoach!

Ik kies voor een jaarabonnement  Ja, ik wil een jaarabonnement op Bandcoach voor de introductieprijs van € 39,95 voor 6 nummers. Ik kan ieder moment

tussentijds opzeggen. Ik ontvang dan nog het eerstvolgende nummer na opzegging en krijg (na aftrek van € 5 administra-

tiekosten) het resterende abonnementsgeld teruggestort op mijn bankrekening.









Mijn gegevens naam: ........................................................................................................................................................................................................

adres: ........................................................................................................................................................................................................ pc/woonplaats: ........................................................................................................................................................................................................

land: ........................................................................................................................................................................................................ telefoonnummer: ........................................................................................................................................................................................................

e-mailadres: ........................................................................................................................................................................................................ naam band/artiestennaam: ........................................................................................................................................................................................................



mijn rol in de muziek*: gitarist/toetsenist/drummer/bassist/zang(lead/backing)/songwriter/techniek/muziekdocent/

anders: . .......................................................................................................................................................................................

Handtekening voor akkoord: ........................................................................................................................................................................................................  Ik maak het abonnementsgeld over na ontvangst van de factuur

 (Alleen mogelijk voor Nederlandse abonnees) Ik machtig Septime bv het abonnementsgeld automatisch af te schrijven van

mijn bank- of gironummer: ....................................................................................................................................................................................................

Vul deze bon in en stuur hem ongefrankeerd op naar Septime bv, Antwoordnummer 5503, 7040 ZX ’s-Heerenberg (NL) of surf naar www.bandcoach.eu.

*) doorhalen wat niet van toepassing is

NR 4 april/mei 2010

55

ı Audio XL NV.Ambachtsweg 50 ı NL - 3542 DH Utrecht ı T:+31 (0)30/264 40 90 ı F:+31 (0)30/264 40 99 ı [email protected] ı www.audioxl.nl