"Er was geen houden meer aan": Radikale Anti-Apartheids strijd http://www.aluka.org/action/showMetadata?doi=10.5555/AL.SFF.DOCUMENT.nizap2b00112
Use of the Aluka digital library is subject to Aluka’s Terms and Conditions, available at http://www.aluka.org/page/about/termsConditions.jsp. By using Aluka, you agree that you have read and will abide by the Terms and Conditions. Among other things, the Terms and Conditions provide that the content in the Aluka digital library is only for personal, non-commercial use by authorized users of Aluka in connection with research, scholarship, and education. The content in the Aluka digital library is subject to copyright, with the exception of certain governmental works and very old materials that may be in the public domain under applicable law. Permission must be sought from Aluka and/or the applicable copyright holder in connection with any duplication or distribution of these materials where required by applicable law.
Aluka is a not-for-profit initiative dedicated to creating and preserving a digital archive of materials about and from the developing world. For more information about Aluka, please see http://www.aluka.org
"Er was geen houden meer aan": Radikale Anti-Apartheids strijd Date
[n.d.]
Resource type
Pamphlets
Language
Dutch
Subject Coverage (spatial)
South Africa, Netherlands
Coverage (temporal)
1984 - 1988
Source
Netherlands Institute for Southern Africa (NIZA)
Description
With a chronicle of 4 years of self-labeled 'radical' anti-apartheid struggle in the Netherlands, mostly listing arson attacks et cetera by "Revolutionary Anti-Racist Action" (RARA) and similar groups.
Format extent (length/size)
11 page(s)
http://www.aluka.org/action/showMetadata?doi=10.5555/AL.SFF.DOCUMENT.nizap2b00112
http://www.aluka.org
W7ELLVG~
W7ELLVG~ Splijt Apartheid KLM 1 Piek )(~cc\L~u 5j~QA<~ Shell Zeewolde In de nacht van 5 op 6 juni is brand gesticht bij twee Shellpompstations in Zeewolde. De akties lukten gedeeltelijk. Er werd voor meer dan honderdduizend gulden schade aangericht aan de daken en bijbehorende winkels van de stations. De aktiegroep stuurde de volgende verklaring. Als alles naar wens verlopen is, zijn de afgelopen nacht twee Shell stations, gelegen aan de N27 ter hoogte van Harderwijk, in vlammen opgegaan. En zoals jullie zullen begrijpen, volgt hieronder de bij dergelijke akties gebruikelijke 'verklaring'. Eigenlijk zou die zolangzamerhand wel achterwege kunnen blijven. Tenslotte worden er al jarenlang overtuigende argumenten aangedragen waarom Shell zich uit ZuidAfrika terug moet trekken. En die argumenten worden met uiteenlopende drukmiddelen onderstreept: boycotakties, Rara akties, het wijdverbreide 'slangensnijden', et., De arrogante hypokrisie van de Shell-aandeelhoudersvergadering, waar het motto 'de winst gaat voor de bevrijding' vanaf droop, en de overspannen justitiele inspanningen om de solidariteit met de zwarte bevrijdingsstrijd de kop in te drukken, hebben ons doen besluiten een krachtig fluitsignaal in de richting van Shell te geven, te midden van het concert van anti-apartheidsaktiviteiten. Uiteraard zullen strukturele veranderingen in Zuidelijk-Afrika in eerste instantie teweeg gebracht worden door de strijd van de zwarte bevolking aldaar. Maar het is duidelijk dat Shell een belangrijke barriere vormt voor die bevrijding; druk op Shell zul vooral hier in Nederland en andere westerse landen opgebouwd moeten worden. Bedrijven als Shell en de westerse regeringen, die belangen hebben bij het behouden van hun export naar- of investeringen in Zuid-Afrika, haasten zich te verklaren dat ze 'natuurlijk' ook anti-apartheid zijn, maar dat ze de strijd van het ANC veroordelen. Thabo Mbeki geeft namens het ANC de hypokrisie aan: 'het afwijzen van de gewapende strijd in kombinatie met hun weigering effektieve sancties uit te voeren, - het enige middel om de voorgestane 'vreedzame oplossing' een kans te geven -, maakt het tot handlangers van het apartheidsregiem. Het reduceert hun mooie theorien over hoe apartheid 'afgebouwd' kan worden, tot pure propaganda, waarbij de achterliggende belangen duidelijk zichtbaar zijn". We herhalen hier nog maar eens een aantal voorbeelden van Shells belangen en 'betrokkenheid' bij de zwarte bevolking
. Shell is een van de grootste oliemaatschappijen binnen Zuid-Afrika en heeft een groot aandeel in het vervoer van olie naar de apartheidsstaat. Olie is de belangrijkste grondstof die Botha's regiem moet invoeren. De olie die Shell levert is ondermeer belangrijk voor het wegvervoer van militairen en politie en draagt direkt bij aan de instandhouding van de ZuidAfrikaanse bezetting van Namibie en de destabiliseringspolitiek die ze voert tegen de frontlijnstaten Angola en Mozambique. * De olieleveranties van Shel aan ZuidAfrika biedt Shell als grootste kolenhandelaar ter wereld een voorkeursbehandeling bij de expoit van , door Shell in Zuid-Afrika gewonnen, kolen. Shell haalt een groot deel van haar steenkool uit Zuid-Afrika en is onder andere voor de helft eigenaar van de Rietspruit steenkoolmijn. Een staking van zwarte arbeiders in de Rietspruitmijn vorig jaar lichtte een tipje van de sluier op over wat Shell met haar 'sociaal beleid' bedoeld. Ze sleepten een aantal stakende arbeiders voor de rechter. Deze verklaarde hun, en dat gebeurt in Zui-Afrika niet snel, onschuldig. Shell reageerde met ontslag. James Motlasi, pre4sident van de mijnwerkersbond NUM over Shel: "Shell is goed in het doen van publieke uitspraken, speciaal op internationaal nivo. Dat is zo gemakkelijk maar Shell kan geen verklaring afleggen over wat werkelijk is gedaan voor zwarte arbeiders in Zuid-Afrika. Over wat voor sociaal beleid hebben ze het?" Maar van de apartheid profiterende bedrijven als Shell, houden hun poot stijf en worden daarbij van harte gedekt door de westerse regeringen. E.G voorzitter Genscher verklaart bijvoorbeld 'dat harde ekonomische sancties geen doeltreffende middelen zijn tegen het apartheidsregiem' en ook de nederlandse regering verschuilt zich maar al te graag achter dit 'euripese beleid'. Zo verdoezelt ook Shell de eigen onderdrukkende betrokkenheid achter frases als 'kritisch aanwezigheid' en 'terug trekken heeft geen zin, industrialisatie en werkgelegenheid gaan samen'. James Motlasi (NUM) stelt daar tegenover: "We staan volledig achter ekonomische sancties. En die sancties zijn effectief. Zij die winsten maken zullen er het meest onder te lijden hebben. De zwarte arbeiders niet. De werkloosheid is ook nu giganties, maar de mensen overleven. Het gaat om vrijheidsstrijd." Dat is ook wat bisschop Desmond Tutu duidelijk maakt wanneer hij zegt: "Wij willen niert dat onze kettingen komfortabeler worden gemaakt, wij willen dat ze worden verwijderd." Apartheid kan niet 'hervormd' worden, wel afgeschaft. Net als het afschaffen van de apartheid bevochten zal moeten worden, zullen de winstgevende ekonomische banden met het apartheidsregiem slechts onder druk van buitenaf becindigd worden. Het heeft dan ook weinig zin om nogmaals de direkteuren van deze multinationals of de nederlandse regering vriendelijk te verzoeken om daadwerkelijk aktie te ondernemen Muiden Arrestanten In de nacht van 7 op 8 maart dit jaar werd zoals bekend tegelijkertijd bij 36 Shell tankstations aktie gevoerd. Bij één van die pompen, in Muiden, werden vier mensen aangehouden. Zij hadden de pech dat er vlak voordat ze kwamen, een inbraakpoging was geweest, waardoor het alarm afging. Ze werden gearresteerd
en over verschillende politieburo's verspreid. Bij drie van de vier werd huiszoeking verricht. Na vier dagen kwamen de vier weer vrij; de rechtercommissaris zag geen aanleiding om ze langervast te houden. De officier van justitie. die dat wel geëist had, ging in hoger beroep. Op grond van argumenten als "kans op herhaling" en "het voorkomen dat de verdachten onderling kontakt hebben" gaf de Raadkamer hem anderhalve maand later gelijk. De vier mochten nog eens in hechtenis worden genomen. En vervolgens gebeurde er een hele tijd niets. De verdachten drongen aan op zekerheid: Of oppakken of verder niet zeuren, Op 30 mei hebben drie van de vier zich met veel spektakel gemeld. Een Shell-direkteur verkontegen het apartheidsregiem. We roepen op de strijd tegen Shell, tegen apartheid in Zuid-Afrika, in Nederland voort te zetten. Wij hopen dat onze aktie daarbij, voor iedereen die zich werkelijk betrokken voelt bij de bevrijdingsstrijd in ZuidelijkAfrika, een stimulans is om (op welke manier dan ook) door te gaan. En dat Shell hiermee herinnerd wordt aan hun eigen formulering dat ze "misschien ooit zullen moeten kiezen tussen hun belangen in Zuid-Afrika en hun belangen elders" We willen deze aktie opdragen aan Dulcie September, vertegenwoordigster van het ANC in Parijs, tot ze op 29 maart '88 door de Zuid-Afrikaanse geheime dienst werd vermoord. Ulint poiiilenuro zijn multinationale verontwaardiging en kwam vervolgens hoogstpersoonlijk de arrestanten geboeid en met kappen over het hoofd, op het buro afleveren. De vierde had nog een week respijt; bij hem was een proce durefout gemaakt, die wat vertraging veroorzaakte. De drie arrestanten die zich, voor zover dat kan, voorbereid hadden op maximaal 30 dagen hechtenis - met de RARA-verhoren in het achterhoofd - werden na vier dagen door de rechtercommissaris weer op straat gezet. Omdat ze geen van allen door de politie verhoord werden. Toen gaf de OVJ het maar op en liet weten, het bij de vierde maar helemaal niet meer te proberen. Nu rest alleen nog het proces, eind juni. In die maanden van onduidelijkheid en onzekerheid was de ontvangen steun onontbeerlijk; nu kan de aandacht weer terug naar de kampagne tegen Shell. De Vier van Muiden Rijke mensenI opgelet Je berit rik nlc v e o w l(eg,~) ak l li, ' cat k r~n ýij , jgevezkrnW izeorsan nn ,mi W d eer idaele n- e rnj al ivnlj.edtS lilA atedle irn -o do i ntn ntallm aa i ie ike ft tetl en, vin je he heag ikdtderdkl ana ee nl rt ,o~ t, ilj tdeK - e e ~[na'ir a k j ebj,~ 1) rio ionnn 5129 v acne 1erBodrigV jeM rigulato "Er was geen houden meer aan" 4 Jaar Radikale Anti-Apartheidsstrijd Anuenda.mmr tegen ei,-e 19-1-'84. Vijfentwintigwmensen driegen het kaatoorbinieavan de Nederlands-Zuidafrikaanse Vereniging (NZAV) aan de Amsterdamse Keizersgracht. De vereniging speelt een belangrijke rol in de proapartheid-lebby in Nederland, De aktievoerders beschadigen het interieur van het kantoor, folders, boeken en voorlichtingswateraal gooien ze op straat. Sympathsanten werpen het vervolgens in de gracht. Meegenomen
korrespondentie wordt later gepubliceerd: de NZAV ontvangt subsidie van de Zuid-Afrikaasee ambassade. Anonieme akte 5-9-84 Aktieaorders kladden de Zuid-Afrikaanse ambassade in Den Haag onder. Pyromann tegen apartheid 6-1-'85. Een hehoorlijk deel van het landhuis van oiehandelaar John Deus in Berg en Dal brandt uit. Deuss is een grote olichandelaar die, ondanks de tegen ZA afgekondigde olieboycot, grote hoeveelheden olie blijft leveren. Tussen '79 en'83 voorzag Dess in ongeveer 20% van de Zuid-Afrikaaise olie-behoefre. In oktober '87 deelt Dea-s wee zijn ofichandel met Zuide-Afrika te staken. Knmitee Zuidelijk Afrikai bgein '85. Na een breed opgezette aktie van het KZA besluiten de banken op 9 februari te stoppen me de verkoop van Krugerrands. Hieraan gingen vete picket-lines, brieven, akties waarbij vele instellingen hun rekeningen bij haken opzegden, en ook bezettingen aan vooraf. De Krugereandaktiesverspreidden zich zo snel over het land dat de bauken geen andere keuze blof. Amsendamer tegen rncisme 9-3- '85. In Mijdrecht wordt een dia-show van ht reisbur A-reizen verstoord. Kantoor verwost Dia-magazijnen vernield. De schade loopt in de tienduizenden guldens. Niet lang na de akties trekt A-reizen zich, in navolging van vele andere reisburo's, terug uit de ZuidAfrikaanse tonristenbranche. Dr trn.aalnnurt een buurt apart 9-6-'85. In de Amterdanse Transvaalbuurt verwijdeeren antiapartheidsaktivisten 's nachts een 45tal straatnaawkoedjee die herinneren aan de stichters van de apartheid. Namen .an ANC-vrijheidsstrijder*s komen ervoor in de plaats. Crank and Care 8--85. 'Te laal' zegt de Amsterdase wijnhandelaar Vilé,'er was geen houden ee aan; ze stormden wet leden pijpen mijn winkel ineen en sloegen in de zogenaamde Kaapse Hoek een zeer groot aantal flessen wet Zuid-Afrikaanse wijn allemaal he professioneel over. Op hun papieren stonden namen van de politie hier dus dachten w dat het klopte, Pure oplichting is het. We verkopen wijn en geen politiek.' aldus ren werkneer van de firma de Kaapkelder uit Teuge. Vermomd als FIOD-agenten namen de aktievoerders de gehele administratie van de firma in beslag. Direkteur Ten Voorde: 'onze betasîingaangifte zit erbij e de klantenadministratie wei 588 adressen. Dit is heel vervelend." Enige tijd na de aktie publiceert Crash and Carry een deel van de dokumenten. Een aantal 'bekende Nederlanders' blijkt klant van de Kaapkelder te zijn. Anonieme Aktie 8-8- '85 Ruiten van het hoofdkantoor van de SHV in Utrecht sneuvelen onder ven regen van stenen. SHV is met de MAKRO-keten aktief in Zuid-Afrika. Een golf augustus '85. Op verschillende plaatsen in Nederland worden in deze maand een tameljk groot aantal bedrijven'aangepakt' (zoals dat in aktiejargon heet). De dupe zijn reisburo's, wijnhandelaren, volkswagendealers en banken. Studenten in Dlift augustus '85. Studenten nog voordat ze naar huis gaan. Kort tevoren hadden protesteren tegen de handen die de TH heeft mel ze twee yuppieachtige zakenlieden binnengelaten Zuid-Afrika. De afdeling mijubouw regelt
nogal eens die zeiden dat voor een spoedvergadering te komen. stageplaatsen voor studenten. De Financial Tiwes op schoot zolang de schoonmakers er nog zijn, maar zodra die weg zijn: hard aan Komnmndo 'Trek van de Broek niag' 4-9-'85. het werk. Uit de dokumenten die gestolen wordeEerst met stenen de ruiten in, vervolgens verfbom- stellen de aktievoerder een brochure samen: Anglomen naar binnen, dat is wat van Leer BV in Am- Araeriean ontdaikt met behulp van de Nederlandse stelveen oerkomt. Van Leer heeft 7 8 14vestigingen belastingwetgeving voor ongeveer 50 miljoen gulden in Zuid-Afrika. Het kowwando wijst op de hypokaanbelasting.IndeTweedeKamerstelt dePvdAvariete houding van minister van den Broek inzake gen. Ruding verklaart later in antwoord dat wat sankties. Anglo doet niet illegaalis maar dat hij wel eenonderzeek laat instellen of ze niet niet 'oneigenlijk gebruik Steve-Bik-kennando 4-9-'85. Vijftig Volkswagens maakt' van de Nederlandse beastlingwetteu. wordenwetabijtniddelbewerkt,duizendengildens Niemand hoort hier meer iets van. Uit de onthuschade, lingen blijkt ook dat de bank 'Piersoe Heldring en Pierson' nauwe banden heeft met Anglo, Als reaktie RARA 17-9-'85. De MAKROgroothandel in op deze onhulingen verbreekt Piers haar banden Duivendrechtgaainvlamnmenop.Schade20miljoen, met Anglo. De "revolutionaire anti-racistiese aktie"eist dat SHV Bnrn dwn Apartheid 15-6-'86. Akties bij 5 Shellhaar aktiviteiten in Zuid-Afrika staakt. pompstations, hetstation'Kriterion' brandt helemaal af. Kamervan Konphandel34-9-'85. Een valse brief van de Kamer van Koophandel in Den Bosch leidt tot Anonieme Akties half juni '86. Diverse akties tegen paniek bij diverse bedrijven in de regio. In de brief KLMreisburo's in Amsterdam omdat ze doorgaan woedt een investeringsstop voor Zuid-Afrika aan- met het organiseren van reizen naar Zuid-Afrika. gekondigd. 'Stop investeringen in gebieden waar uw geld onzeker is geworden', is de teneur van de brief. Kewitres -7-8 De NOVIB, Pax Christi, het Kowitec Zuidelijk Afika en de werkgroep Kaieos ANC-enjamin Malnise commando 20-10-'85. schrijven brieven aan alle Shellpomphouders in Ruiten gaan in bij ABN- en AMRO-flialen. Een Nederland. Ze wagen bende direktieea nShell op te Shell-pomip woedt bewerkt. roepen zich terug te trekken uit Zuid-Afrika, Ook demonstreren leden van de komitees bij een ShellKonnnitees najaar '85. Na open brieven, pieket-inies pomp en het Shell-direktiekantoor in Den Haag. en een karvaan stoppen veel grote warenhuizen in Deze aktivititen maken deel uit van een al langer Nederland met de verkoop van Zuid-Afrikaans fruit lopende, breed opgezette kampage tegen Shell van De akties tegen de import van het fruit lopen door tot de koitees. in de eerste helft van '86. Na piekrt-lines en kleinere
demonstraties gaan nog vete groenchandelen over. Industriebnd CNVjuli '86. "Omdat Shell te weinig slag. druk op het apartheidsregime uitoefent" verkoopt de industriebond CNV haar Shell-aandelen. om zich terug te trekken uit Zuid-Afrika. Kwite Zuideljk Afbrik 12-11-'87. Een erk [ang trekt het KZA mel een aktiekaravaan door Nederland en bezoekt bedrijven die handen hebben met Shell. Deze dag is de perskombnatie aan de beurt. Huur hele wagenpark rijdt op Shelh J eau Ginkei, lid van de hoofddirktie: "dit bdrijfrnoewen eeffektief leiden, eodat de onalhankelijke redakties politieke zaken aan de orde kunnen metten". Fakuteitsrad TH Delft 9-12-'8Z Shell-topman van Waeina wordt een ere-dokloraat aan de TH Delft, fakultei mijnbouwen ptrolinmwinning, onthouden. Defakuititsraadbeslootditvanwege derolvanShel in Zuid-Afrika. Grofe anonieme aktlie 7-3-'88. Bij 36 Shell benzinestationsin het hele land wordt's nahts akie gevoerd: slangen doorgesneden. tanks bevuild,'bllen'onlees. haar gemaakt en leuzen gekalkt. Alle pompen zijn enkele aren, sommige enkele dagen buiten werking. Brtogig 10-3-'88 "Shell uit Zuid-Afrika, Trlx uit Shell" roepen betogers tegen Koningin Beatrix wanneer zij arriveert bij de Tuschinski-bioskoop om de première van de ih 'Cry Frerdom' bij te wonen. De anti-apartheidsbeweging Nederland deelt iedere avond pamfletten uit aan ezoeker*s eau de film. Kleine anonieme aktie maart '88. In Almere snijdt een eenlingtot twee maal tom de slangen doorvan het plaatselijke Shell-benzineslalion. Leunan eindwmon '88 Op een groot aantal snelwegviadukten in Nederland worden anti-Shell-leuzen gekalkt: "Shell brandt beter", Boycot Shell" etc. Di~ersu akties na 11-4-8& Maandagochtend vrong arresteert de politie 8 vermeende RARA-akiiisten. Binnenienidaien mo-idenlir7 nnl,,,,, Ternitrekking najaar '85. Een hele rij onderneminvrijlaten. Als reaktie op de arrestatie worden her en gen verklaart haar banden wet Zuid-Afrika te Dreigbrievn en picketlines zoer '86. Ze zorgen er der in het land aktie gevoerd bij Shell-pinpen. verbreken: Holland International (haar ruiten wor- in augustus '86 voor dat de bloeweneeilingen den in deze maanden intensief ingegooid), Van Aalsmeer en Westland de import van bloomen uit Dninstirtie 21-4-'88. Een paar uur lang woedt in Dongen's Reisburo's (vele pieket-lines en Zuid-Afrika staken. Arnhem een groot plaatselijk Shell-benziestation telefonades), Hagemeyer, Van Leenseen buizen, de geblokkeerd, Niemand kan meer tanken. De politie RAIgeeft betZA-burovoortoeriimegeenruimteop Blokide 3-86 De politie slaat een menselijke grijpt hard in. de toorisebeurs (na dreigementen). blokkade die gericht is tegen de toespraak van een Zuid-Afrikaanse hoogleraar in Leiden uiteen. Dertlgrowibruikeraakie 9-5-88 Bij 9a10 grens Liggenvriikapr.it'86.Tientallenaktievoerderslig- hoogleraar sprak op een kongres. Eerder weigerde verbruikers van Shell-olie of benzine zijn ee deze akgen voor lijk op de stoep van de Philips-aandeel- degemeente Zutphen de hoogleraar en hetkongrs, ties: o.a. V&D, HTM, Thermoentrun Shel
houdersvergadering in Eindhoven. Uiteraard waarop men zn toevlucht zocht tot Leiden. Hilversum, enkele grootverbruikrs in Eidhoven vanwege de investeringen van Philips in Zuid-Afrika, Demonstratie 16-11-'8 500 demonstranten omin- treffen hun bedrijven anders aan danzedie's avonds Philips zegt zich niet uit Zuid-Afrika te kunnen gelen één van de Shell-hoofdkantoren in Rotterdam. hebben verlaten. terugtrekken -dut "we het woeijk vinden bDe hier genoemde opsomming van akties is vanzelfsprekend verre van volledig. Dat is wensee op straat te zetten.' Iniet bedoed om iemand voor het hoofd te sloten. Maar ewoon om t eb. zRARA 17-12-'86 "Omdat SHV ongebreideld zaken Nahsehade 11-5-'8" Deze verzameling van ak- blijft doen in ZuidAfrika"opnieuw tweebranden bij Prominente Nederlanders 21-5-'88. Het rektiegroepen sabotdeet een dertieetal Shell endeMAKRO.DevestiginginDuivenbrandthelemaal lameburo van Shell verkeert in grote problemen:e einepeitpen langs de snelwegen. Verf in de de herbouwde vestiging in Duivendrecht onder kunnen geen prominente Nederlander meer vinden ondergrondse tanks, vernieling ~an de'blen', slim- vindt slechts lichte schade. die een rol wil spelen in de reklamekampagne van gen werden doorgesneden. Het is het begin van een ShelL Het imago van Shell is al te zeer bedoozeld hele serie akties tegen Shell-pompen die de ene keer RARA 10-1-'87. Opieween MAKRO-brand. N is geraakt. assaal aar vaak ook op kleinere schaal wdn de vestiging i. Nuth aan de beurt. Een week later gevoerd, verklaart SHV zich terug te trekken uit Zuid-Afrika, Anonieme Aktie -6-'88. Brand bij twee Selfi-stations 'tandeknarsend en na rijp beraad'. Vloerbedekker in Zeewolde - schade 100.000 gulden, Nngmeer nachtschade ll-5-'&. in Wezepbrandt een Forbo uit Krommenie volgt direkt, want "er is kans Shell-pomp tot de grond too af. op brandstichting. SpIUt Apartheid 7-6-'88 Deze aktiegroop weet een grote ho-veelheid dokuenten te ontvreemden bij Kimite Zaidefijk Afrika 16-5-'88. Zals de laatste RARA 19--87. Twee benzinestations van Shell wor CASA in Zaandaw. CASAis een agent in de Amsterjaren al gebruikelijk was is ook dit jaar het KZA den door RARA bezocht; het station in Zaandam damse haven. Ze speler een belangrijke rol bij de indemonstratief aanwezig op de jaarlijkse jaarver- brandt af. voer van Zuid-Afrikaanse kolen in Nederland die de gadring van Shell. Ook de komende jaren zat zij laatste tijd sterk stijgt. steeds zowel binnen als buiten de al aktie evuren RARA 26-8-87. Brand bij Shell-dochier Boot Olie in ln Apen ad Rijn, Stewardessen tegen Apartheid 8-6-'88. KLM-stewSplijtAparteid718-6-86 Uit het Awsterdamskn Ap de ardessen delen pamfietten uit op het Amsterdamse
toor van de Z ideAfrîkaanse outintioea Augo- Ahee ninie Aktie 26-11-'87. In Bleriek vernielen k- Leidsepleinen Koningsplein. Zeprotesteren, na hn Awertean worden papieren entvieewd. 'De heren tieoeder"s vrachtwagens van ofieengashandels. De schroom te hebben overwennen, tegen vluchten van zijn toch geen inbrekers«, vragen de schoonmakers bedrijven wordt gemaand druk op Shell uit te oeen- de KLM op Johannesburg. 3 22 )cv~Jcc~r &'~&½~ Stewardessen tegen Apartheid Wandelaars in de Leidsestraat werden afgelopen woensdag aangesproken door stewardessen van de KLM, maar het was zeker geen promotie-team. Ze presenteerden zich met KLM-blauwe bordjes al, Voor de ongeveer tien stewardessen was het een hele stap om op deze manier te ageren tegen hun werkgever. Dé vele positieve en bemoedigende reakties op hun "Bericht aan de reizigers" en vraag om handtekeningen waren dan ook een welkome steun in de rug. Binnen de KLM ligt het onderwerp Zuid Afrika nogal gevoelig. De Ondernemingsraad (OR) verwijst bij vragen om nadere toelichting naar de afdeling Voortirhtin die toevallie net in vereaderine blijkt te zijn. De belangenorganisatie waar 98% lid van is, de Vereniging voor Cabinepersoneel, adviseert kritiese stewardessen senhun vlucht-indeling zo te regelen dat ze zelf niet op Zuid Afrika hoeven te vliegen. Bovendien kan het probleem nooit zo groot zijn omdat je als stewardess tegenwoordig maar een paar uur in Johannesburg verblijft. Je kunt beter in je prive-leven stelling nemen, per slot van rekening werk je voor een internationaal vervoersbedrijf en is er overal wel wat aan de hand: je kan Bij de bedrijfsgroep burgerluchtvaart van op Johannesburg te vliegen, de ander hield Haag genomen moeten worden. Dat het in de FNV-Vervoersbond werd mij door OR- het erop dat van niet meer dan 10% enig feite puur om geld verdienen gaat, blijkt lid Piet Kuin duidelijk gemaakt dat indivi- politiek bewustzijn te verwachten was. overduidelijk uit de advertentie-kampagne duele initiatieven van personeel of van die de KLM nu in de Verenigde Staten buitenaf niet op prijs gesteld worden. Men Feit is dat slechts een enkeling er in het ver- voert in de race om passagiers die vandientzichaantesluitenbijdevakbeweging ledenechteenpuntvanheeftgemaaktdoor daaruit niet meer rechtstreeks op Zuid danwelbijdeAABN, meteenkleingroepje het onderwerp aan te kaarten in perAfrika kunnen vliegen. stenciltjes uitdelen: dat schiet niet op. Zelf soneelsblaadjes, ledenvergaderingen en de organiseert de Werkgroep Zuid Afrika van OR. Het is dan ook niet verwonderlijk dat Het is te hopen dat er de volgende keer de bond vrijdag 17 juni een manifestatie gesprekken met de direktie tot nu toe niets meer dan tien Stewardessen Tegen Aparvoor luchtvaartpersoneel op Schiphol. De hebben opgeleverd. Zolang de druk van theid zullen zijn.
aktiebereidheid ter ondersteuning van een binnenuit niet groter wordt, kan de KLM internationale boykot van Zuid Afrika zich blijven verschuilen achter het argu- Jolanda van der Linden. schat hij echter op bijna nul. ment dat er eerstpolitieke besluiten in Den Andere stewardessen die ik aansprak op dit onderwerp, vonden dat zij met hun weigering op Johannesburg te vliegen wel ver genoeg gingen, Bij de KLM wordt zoveel mogelijk rekening gehouden met specifieke voorkeuren, dus daarmee wordt het probleem soepeltjes omzeild. Hetis mij niet echt duidelijk geworden in hoeverre stewardessen om persoonlijke of politieke redenen moeite hebben met hun betrokkenheid bij het in stand houden van de apartheid. De schattingen van de stewardessen die er zelf niet de straat voor op gaan, 4 verschilden nogal: de een dacht dat de helft van de 4000 stewardessen er voor koos niet RARA Verdachte Op dit moment zit er nog één persoon vast, die er van verdacht wordt, meegewerkt te hebben aan een aantal RARA-akties. Ondanks veel ophef van de politie en de pers kwamen zeven van de acht zogenaamde RARA-leden binnen tien dagen vrij. Er was geen enkel bewijs tegen hen aanwezig. De overgebleven arrestant, René, kreeg te horen dat zijn voorarrest met dertig dagen verlengd werd. De reden van deze verlenging zit 'm voornamelijk in het feit dat het gerechtelijk vooronderzoek nog gaande is. Telefoontaps, langdurige observatie en huiszoeking leverden geen belastend materiaal op. Netzomin als de uiterst intimiderende verhoortechnieken. Het gaat overigens goed met de overgebleven arrestant. Hij weigert de verhoren. Wil je René schrijven, hou er dan wel rekening mee, dat je post eerst door de politie gelezen wordt. Adres: René Roemersma, Penitentiaire Inrichting Demersluis, Paviljoen 3, Wenekebachweg 48, 1096 AM Amsterdam. René moet vrij! Splijt Apartheid Persverklaring In de nacht van 6 op 7 juni hebben wij ingebroken bij CASA (Combined Amsterdam Shipping Agencies) in Zaandam. CASA is een volle dochter van het Amsterdamse massa-overslagbedrijf OBA, en werkt als agent in de haven voor verscheidene im- en exporteurs. OBA is voor ongeveer 20% eigendom van Shell; met name bij Shell's import van kolen uit Zuid-Afrika zijn OBA en CASA dan ook nauw betrokken, maar ook bij de kolenimport door andere importeurs. Bij onze inbraak hebben wij papieren meegenomen waaruit blijkt waar die Zuidafrikaanse kolen via de Amsterdamse haven naar toe gaan. Tot nu toe werd ditzorgvuldigverborgengehouden. Hierdoor blijft degroeiende rol van Nederland bij de Zuidafrikaanse kolenboykot-ontduiking vrijwel buiten schot: vorig jaar werd maar liefst 19% van de totale Zuidafrikaanse kolenexport in Nederlandse havens overgeslagen! Deviezenbron
Sinds ruim 10 jaar wordt kolenexport door het Zuidafrikaanse regime sterk gestimuleerd, onder meer door de bouw van een speciale kolenhaven in Richards Bay, en spoorlijnen daar naartoe. Door de lage lonen die de zwarte mijnarbeiders krijgen, kan Zuid-Afrika heel goedkoop exporteren. De export nam hierdoor explosief toe, tot ongeveer 45 mln. ton in de topjaren '85 en '86. Dat bracht jaarlijks + 3 miljard aan deviezen op, waarmee kolen na goud het belangrijkste exportprodukt van Zuid-Afrika werd: een belangrijke peiler onder de apartheidsekonomie. Op de wereldmarktwerd Zuid-Afrika de derde exporteur, na Australie en de VS. Dit was vooral te danken aan haar dumpprijzen, die de andere exporteurs gedwongen zijn te volgen, om niet teveel marktaandeel kwijt te raken. Op haar beurt is Zuid-Afrika bang dat haar klanten op olie overstappen, en ze heeft daarom de kolenprijs aan de prijs van olie gekoppeld. Prijsdaling De olieprijsdalingen van de afgelopen drie jaar hebben daarom ook dramatiese gevolgen gehad voor de prijs van kolen op de wereldmarkt. Begin'85 was de prijs van een ton kolen nog $ 65, nu is dat gedaald tot $ 19. Voor de Zuidafrikaanse kolenmijnbouwondernemingen was dat tot een jaar geleden niet zo'n ramp, want hoewel de dollar-inkomsten natuurlijk daalden, werd die daling grotendeels gekompenseerd door de voortdurende daling van de Rand t.o.v. de dollar. De winstmarges bleven dus op peil, maar sinds ruim een jaar staan die marges zwaar onder druk. Ten eerste neemt het exportvolume af, doordat een aantal belangrijke afnemers Zuid-Afrika zijn gaan boykotten (Frankrijk, Denemarken): van 45 mln. ton in '85 en '86 tot 40 min. ton in '87. Ten tweede gaat de prijsdaling op de wereldmarkt nog steeds door, terwijl tegelijkertijd de Rand weer is gaan stijgen t.o.v. de dollar. En ten derde is het regime door haar begrotingstekort gedwongen de lage spoortarieven op te voeren, waardoor de marges van de kolenproducenten nog verder onder druk staan. Gevolg van deze ontwikkelingen is dat de opbrengst voor de mijnbouwondernemingen van de kolenexport vorig jaar met maar liefst 40% afnam! "-; , 1ging het al om 6 mln. ton, een verdrievoudiging in drie jaar! Dat is maar liefst 15% van de Zuidafrikaanse kolenexport! Bij doorvoerwordt Zuidafrikaanse kolen in een Nederlandse haven overgeladen ineen kleiner zeeschip of in een binnenvaartschip, dat naar een ander land vaart. Hoewel die kolen soms een tijdje in Nederland op de wal ligt, passeert-ie de douane niet, en is dus officieel niet in Nederland geweest. Desondanks zijn er aanwijzingen dat ook doorgevoerde Zuidafrikaanse kolen met het label "Nederlandse kolen" aan boykottende landen wordt geleverd. Via deze inbraak hopen wij tevens te achterhalen hoe de Amsterdamse haven gebruikt wordt om de kolenboykot van andere landen te ontduiken. Oypokriet D Laten we nog even in herinnering roepen hoe Van den Broek in '86 als een dolende ridder met gekweld gemoed een nobele kruistocht hield voor een gezamenlijke
De kolenproducenten (Anglo American, EEG-boykot van Zuidafrikaanse kolen en Gencor, Shell, BP, Total, e.a.) reageren hierop door te proberen hun binnenlandse afzet te verhogen, hun loonkosten nog verder te drukken, en te dreigen met sluiting van de minst rendabele mijnen. Maar hoewel er in enkele gevallen al kolen onder de kostprijs geexporteerd is, is er geen sprake van het staken van de export (daarvoor heeft Zuid-Afrika de deviezen te hard nodig), noch van het verhogen van de exportprijs (daarmee zou Zuid-Afrika alleen maar marktaandeel verspelen aan de goedkope nieuwkomers China en Colombia). Integendeel: ZuidAfrika doet er alles aan om haar kolenexport op peil te houden. Boykotontduiking Ten eerste worden er nieuwe afzetmarkten gezocht in m.n. het Verre Oosten (Japan, 1 Taiwan, Hong Kong, Zuid-Korea). Ten tweede worden er agressievere verkooptechniekenuitgeprobeerdom de tendens in West-Europa naar een boykot van kolen tegen te gaan. In Frankrijk en Denemarken is import van Zuidafrikaanse kolen verboden, en in de andere Scandinavische landen in feite ook. In Groot-Brittannie ligt de import van Zuidafrikaanse kolen zeer gevoelig sinds die gebruikt werd om de mijnstaking van '84-'85 te breken. Officieel is de Britse import nu zeer gering. Een half jaar geleden hebben de verenigde Zuidafrikaanse kolenproducenten daarom een kantoortje geopend in Londen van waaruit een agressieve antisancties-campagne wordt gevoerd. Directeur ervan is Robert Swain, een exkapitein van de Britse militaire inlichtingendienst (!) Ten derde worden er, in samenwerking met de kolenhandelaren, wegen gezocht om Zuidafrikaanse kolen via omwegen en met valse labels te slijten aan landen waar een kolenboykot geldt. Bij deze boykotontduiking speelt Nederland een groeiende rol. Nederland De Nederlandse kolenimport uit ZuidAfrika neemt al jaren explosief toe, in schrille tegenstelling tot de tendens in de hele EEG. In '82 werd er nog maar 0,25 mln. ton Zuidafrikaanse kolen ingevoerd, vorig jaar was dat al 1,7 min. ton, een stijging van 600% in 5 jaar! Inmiddels neemt Nederland daarmee 4% van ZuidAfrika's export af, en is het een van de grotere klanten geworden. Van de totale Nederlandse kolenimport komt nu 15% uit Zuid-Afrika. Waar blijft al die kolen, vraag je je af. Hoogstwaarschijnlijk wordt een deel ervan in Nederland verbruikt, maar door welke bedrijven en instellingen is tot nu toe onbekend. Het beleid van de electriciteitsmaatschappijen bijvoorbeeld is al jaren dat ze in hun kolencentrales geen Zuidafrikaanse kolen willen gebruiken, maar er zijn aanwijzingen dat handelaren hen die toch leveren, vermengd met andere kolen om de herkomst te verbergen. Via deze inbraak hopen wij een aantal namen te achterhalen van bedrijven eninstellingen die Zuidafrikaanse kolen gebruiken, zodat die onder druk gezet kunnen worden om daarmee te stoppen.
Een ander, groeiend deel van de kolenimport wordt geherexporteerd naar nadere landen. Onbekend is waar naartoe, maar er zijn aanwijzingen dat er ook Zuidafrikaanse kolen via Nederland naar Frankrijk, Groot-Brittannie en de Scandinavische landen gaat. Gemengd met andere kolen om de herkomst te verbergen, en voorzien van het label 'Nederlandse kolen" of "Australische kolen". Boykotontduiking dus. Naast de geregistreerde import (en herexport) vindt er ook nog "doorvoer" van Zuidafrikaanse kolen via de Nederlandse havens plaats. Heel veel zelfs, vorig jaar staal. En hoe hij, toen dat niet lukte, weigerde om een Nederlandse boykot in te stellen. Nu, twee jaar later, wordt de kolenboykot die enkele EEG-landen wel op eigen houtje durfden in te stellen (Frankrijk, Denemarken) via Nederland ontdoken. Wat de Nederlandse regering weet, maar waaraan zij weigert wat te doen. Hypocriet is echt te zacht uitgedrukt voor zo'n houding. Amsterdam Er zijn in Nederland vier handelaren die kolen uit Zuid-Afrika importeren: Shell, BP, Anker, en de SHV. Zij importeren vooral kolen via de Rotterdamse haven, maar ook via de havens van Amsterdam en Terneuzen. In Amsterdam zijn twee overslagbedrijven aktief in de kolenoverslag, OBA in West, en de Rietlanden in Oost. Welk deel van de kolen die zij overslaan uit Zuid-Afrika afkomstig is, is onbekend, maar waarschijnlijk gaat het wel om een groeiende hoeveelheid. Het Gemeentelijk Havenbedrijf maakte onlangs bekend dat in het eerste kwartaal van dit jaar 1,1 mln. ton kolen werd overgeslagen in Amsterdam, een stijging van maar liefst 50% t.o.v. het eerste kwartaal van '87! En dat terwijl de gehele overslag in de haven juist met 16% was gedaald. In onze "anti-apartheidsstad". Agent De kolenimporteurs schakelen voor de afhandeling van alle formaliteiten in de haven meestal een gespecialiseerde agent in. Namens de importeur sluit deze agent de kontrakten met het overslagbedrijf, regelt de douane formaliteiten, en zorgt voor vervoer naar en overdracht aan de afnemer. De agent is dus op de hoogte van waar de kolen vandaan komt, en waar ze naartoe gaat. In de Rotterdamse haven zijn er op het gebied van kolen verschillende agenten aktief, in Amsterdan maar een: CASA. CASA werkt voor alle importeurs, enweet dus van alle in Amsterdam overgeslagen kolen de herkomst en de bestemming. Onze aktie is bedoeld om het ongestoord funktioneren van de kolenimport uit ZuidAfrika in ieder geval tijdelijk te doorbreken door de administratie te ontvreemden. Bovendien hopen we te achterhalen waar Zuidafrikaanse kolen via Amsterdam naartoe gaat, zodat duidelijker wordt waar druk uitgeoefend moet worden om eenvolledige boykot van Zuidafrikaanse kolen te bereiken. We hopen dat deze gegevens voor anderen een stimulans zullen betekenen. Rene, Frederique, Henk en Lex vrij Amandla en vriendelijke groeten, Aktiegroep Splijt Apartheid HET VUUR t ot to o t to ss ttt, t , n to# t SIL tf L n 0 te t tt tot - 'ua a1
Stot 5t t t t.
00000 t t 0 <¢ 000 00t00 ,~ 005 t3 - ~~~ooo0so -ot~-oo~ 0.ootOo~Loto'. 0% 00a
De achtergronden van een kampagne tegen Shell werden eigenlijk het meest voor ons ontwikkeld in diverse kroeggesprekken. Later rolt daar dan het idee 'kampagne' uit. Wat voor elementen werden daar zoal in genoemd: 1. Zuid-Afrika is nog wel een politiek onderwerp, maar geen 'agendapunt' meer in de Nederlandse politiek. De boykot-diskussie is van Nederlands nivo naar Europees nivo verschoven door de regering en inmiddels weer teruggeschoven naar het bordje van de regering. Maar ergens is het woordje 'boykot' kwijtgeraakt en alleen 'diskussie' over gebleven. Want van den Broek praat nu immers weer doodleuk en hondsbrutaal over 'dialoog'. En notabene over de situatie 'na de bevrijding'. Twee jaar geleden liepen radikale akties parallel met diskussies in de parlementaire politiek en daarom was het onrustig c.q. gevaarlijk. Dat is nou niet het geval. Het zou een van onze politieke doelen kunnen zijn om dat weer te bereiken. Dwz. zoveel druk ontwikkelen dat het weer een parlementair agendapunt wordt. En dit keer staat de regering voor het blok. Het is enkel de kunst om haar daarvoor te zetten. Zij kan het immers nu niet weer naar Europees nivo schuiven. 2. Een tweede achtergrond is dat akties tegenwoordig steeds meer kwaliteit moeten hebben omdat ze op zichzelf staan. Er is geen beweging, geen breder kader meer waarbinnen ze vallen en waardoor ook zwakkere akties vanzelf goed worden. Tegenwoordig ben je geisoleerder met je daad. Daarom gebeurt er ook minder, want het lijkt zinlozer. En de akties van de Rara zijn misschien wel mooi maar ook moeilijk. Het gaat er nu dus om een 'algemener iets' te bereiken waardoor individuele akties niet meer op zich lijken te staan. Dat kan door weer als groepjes afspraken met elkaarte makenvoorakties in eenbepaalde tijdsperiode, een groot gemeenschappelijk iets te organiseren of zelfs meer planmatig echt een kampagne te voeren. Duidelijk is dat je er met de 'no-nonsense' ideologie die gedragen wordt door autoriteiten over de gehele linie met gewone vormen van politiek niet meer komt. Tegeninformatie aandragen, hun beleid of modellen ontkrachten, protesteren en met akties een beetje druk uitoefenen leggen ze allemaal naast zich neer. Zii hebben alle kommunikatiekanalen afgesloten. Natuurlijk krijgen ze dat op de één of andere manier op hun brood. Het gaat langzaamaan om een soort hestrukturering van radikale politiek. Je ziet het om je heen gebeuren. Mensen zoeken naar iets tussen het groepjes gedoe en een niet bestaande beweging. Bij de doelen gaat het er minder om 'iets te doen', een protest te laten horen, het sys-TEE teem of het beleid aan te klagen. Maar het gaat er meer om temidden van alle shit je energie op én punt te concentreren (liefst iets essentiëels), daar terug te vechten om zo te proberen in ieder geval daar een konkrete overwinning te behalen.Alsvoorbeeldenzoujekunnennoemende inbraken
ten behoeve van de Derde Wereld, de Rara, diverse ander zuidelijk afrika akties, de grote groep die nu bezig is met de legitimatieplicht, de groep mensen die steeds weer organisatorisch optreedt bij aktiviteiten van extreem-rechts. Allemaal gevechten om essentiële dingen en van een kampagne tegen Shell zijn. Op Informatie gedragen door mensen die beseffen dat ze basis van de drie elementen: Zuid-Afrika het zelf moeten doen. Ideologische akties terugbrengen op de politieke agenda, een Natuurlijk moet er veel informatie over als wintex, reforger, prinsjesdag aktiedag breder kader kreëren voor individuele Shell komen. Wat ons tot nu toe opvalt bij doen het minder goed; zijn teveel protesten aktie en resultaatgerichtheid zijn we als het 'bestuderen van de tegenstander' is dat tegen alles en spontane deelname van een vanzelfgaan fantaseren over een kampagne zo ontzettend veel groepen in het verleden niet bestaande massa speelde in de opzet tegen Shell. Shell is de absolute inzoveellandeneraltegengevochtenhebvan die akties misschien ook wel een te hoofdvijand als het gaat om het bestrijden ben. Maar tegelijkertijd zijn alle, althans grote rol. Het isniet zo dat akties door van de apartheid en de rol die Nederland nederlandstalige, publicaties over Shell resultaatgerichtheid alleen maar harder speelt. Een kampagne beginnen vanuit gericht op een deelaspekt. Iedere belanworden; er moet per item veel meer over radikale groepen in Nederland betekent gengroep publiceert vanuit de eigen middelen nagedacht worden en die kunnen voor ons ook pretentieus zijn. Dat we nu intressesfeer. Zo vecht het KZA tegen ook softer zijn. Het gaat er bij het zoeken relatief snel een punt willen zetten achter Shell in Zuid-Afrika maar schrijft niet over naar resultaten natuurlijk wel om een al- deze geschiedenis. In een periode van één hoe Shell de aardgasprijzen manipuleert. gemeen politiek kader en belang in het oog jaar tot drie jaar moet het nu toch wel af- Milieudefensie schrijft over Shell zure te houden. Het is voor ons geen 'resultaat gelopen zijn met de Nederlandse betrok- regen, de waddenzeevereniging over Shell tegen elke prijs'. Voor wat betreft Zuid- kenheid. In een kampagne Shell als olievervuiling, maar je hoort ze niet over Afrika: eerdere akties gericht tegen bedrij- speerpunt nemen betekent niet dat andere Shell als imperialistiese macht in de Derde ven als reisburo's, wijnhandelarenrai, bedrijven gevrijwaard zijn van hevige druk Wereld. De vakbonden liggen bijna jaarfruithandel hebben inderdaad konkrete maar het betekent toch wel datje binnen de lijks overhoop met Shell omdat deze multi resultaten opgeleverd. Maar dat waren radikale beweging probeert te komen tot zich zo hard opstelt in de cao-onderhankleinerebedrjven. De Rara-akties bij SHV een duidelijke prioriteit. Van akties tegen delingen (ploegendienst, onveiligheid bij waren ook resultaatgericht maar zoals Shell en van de legitimiteit van die akties Shell-chemie) maar over de andere akgezegd: het zijn moeilijke akties die niet gaat een grote zijwaartse druk uit op de tiviteiten van Shell hoor je ze niet of ze zomaar iedereen kan. Bovendien was de andere bedrijven en de overheid. Als Shell houden het (angstvallig) gescheiden. Voor SHV met haar dure en brandbare makro's omgaat gaan ze allemaal om. Een dergelijk ons is duidelijk dat om Shell uit Zuidwel erg kwetsbaar. Het is inderdaad de resultaat zal van groot belang zijn
voor de Afrika te krijgen we Shell van het begin af vraag of Shell net zo kwetsbaar is. Althans strijd in Zuid-Afrika. Laten we hopen dat aan als multinational moeten beschrjven of haar kwetsbaarheid op hetzelfde vlak ligt een dergelijke kampagne tot slot ook een en analyseren en datwe de strijd tegen Shell en dus ook of je dezelfde middelen moet beetje een impuls is voor de strijd hier. in wereldwijd perspektief moeten zien. Dat gebruiken. De krugerrand akties tegen de we niet moeten proberen om het in Nederbanken waren misschien wel succesvol Ergens beginnen land te winnen. Dat is de enige manier om omdat er gekombineerde akties plaatsvontegen zo'n grote tegenstander één van de alden zoals lobbieën door kommitees, bezet- Om iets van de grond te krijgen wat uitein- lergrootste concerns ter wereld- op een tingen en radikale akties en omdat banken delijk het karakter van een sneeuwbal krijgt konkreet deelterrein (Zuid-Afrika) resulzelf belang hebben bij een goeie naam. Al- stellen we ons voor dat een paar groepjes taat te bereiken. En op zo'n manier is een leen radikale akties hadden het stopzetten beginnen en meerdere weken achter elkaar eventuele nederlaag ook niet zo erg omdat van de verkoop misschien wel niet bereikt. 'iets doen'. Het maakt niet uit ofdat'leuzen er op alle nivo's bewustzijn blijft hangen. Zo kan je je ook afvragen of Shell niet kuiken', 'prikakties' of 'harde akties' zijn. gevoeliger is voor imageschade en de kon- Als het maar 'raak' is. Als het maar sument dan voor alleen materiële schade, stimuleert. Voor ons staan in het begin het Schade en image-schade Waar het om gaat isdatwe alswe in de anti- kreeren van gemeenschappelijkheid en apartheidsstrijd strijdstrijdresultaten wil- zichtbaarheid voorop. We willen zo snel Op schade gerichte akties zijn in een kamlen bereiken bij de grotere tegenstanders mogelijk bereiken dat heel veel mensen pagne tegen Shell relatief onbelangrijk. als philips, shell, de nederlandse overheid, door hebben dat er 'iets loopt' tegen Shell. Niet dat ze niet hun rol kunnen hebben de kolenoverslag e.d. of we dan niet Ofdatnouisomdathethelelandonderde maar dan gaat het toch vooral om de automatisch op meer kampagne-achtige leuzen zit of dat er een paar weken achter polariserende funktie en niet zozeer om de strategieën uitkomen, elkaar goeie akties zijn maakt niet uit. Het materiële schade. Maar die polarisatie, het gaat erom dat mensen het gevoel hebben in de hoofden en harten c.q. het in de Bovenstaande gedachten -een konsistent dat er een kader aan het ontstaan is waar- volksmond brengen van de diskussie rond verhaal is het zeker niet-maken misschien door kleine en individuele akties zinvol Shell en apartheid, is wel essentiëel. Op iets meer duidelijk van wat volgens ons de worden. zich kan ook materiële schade voor Shell achtergronden, voorwaarden en grenzen wel duur zijn al was het alleen maar omdat I00~0:..0 *0~0W0 ,007F~IF~ de verzekeringspremie een paar punten omhoog gaat. Ook de kosten van de bewaking en de beveiliging stijgen natuurlijk behoorlijk. Maar zoals gezegd: wij
denken dat het ook hij schade-akties toch vooral om de polariserende funktie gaat; om de imageschade. De echte schade wordt namelijk bepaald door de -niet door de verzekering betaalde- terugval van de vraag. Deze schade is bovendien niet eenmalig maar gaat mogelijk zelfs nog tot lang nadat Shell zich uit Zuid-Afrika heeft teruggetrokken door. Een tweede gevolg van de imageschade is dat de dalende populariteit van Shell m.b.t. Zuid-Afrika kan leiden tot een overslag naar andere terreinen. Dalende populariteit betekent voor hen onberekenbare financiële risiko's. Groeiende bewustwording kan er bijvoorbeeld toe leiden dat vakbondskaders zich bij de komende cao-onderhandelingen onwrikbaarder opstellen. Het kan ertoe leiden dat als de PvdA in de regering komt dat die i.p.v. verder te bezuinigen een herverdeling van de aardgasbaten willen. Zodat ook de stookkosten voor de kleinverbruikers iets omlaag kunnen. Dat is pas echte schade voor Shell. De onberekenbare financiële risiko's zijn psychologisch ook het ergst. Daar liggen ze namelijk wel wakker van op de 24e etage. Zo liep bijvoorbeeld op Curacao een staking om een paar centen (althans voor Shell) volslagen uit de hand. Een misrekening waarvan ze nog jaren schade hebben ondervonden. Psychologiese schade en imageschade kan op een onuitputtelijk aantal manieren tot stand gebracht worden. Wij vertrouwen hierin op de creativiteit van iedereen. Allerlei kleine akties die je kan bedenken, affiches die je kan maken, subtiele dingetjes, manifestatieachtige dingen, truukjes die gaan in de richting van de zakjes hasj tijdens dat olympische spelen gedoe van de gemeente Amsterdam, aan iets essentiëels raken waardoor het zekere niet meer zo zeker is. Waardoor het produkt 'Shell' tot iets instabiels wordt. Schoon niet meer schoon is, op tijd niet meer op tijd is. Zodat de abstrakte aanwezigheid in Zuid-Afrika tot een konkrete wordt. Iets waar je maar beter niet teveel mee te maken kan hebben. Grootverbruik Een van de belangrijkste peilers van het resultaat wordt natuurlijk het aanpakken van grootverbruikers. Bijvoorbeeld allerlei vervoersbedrijven, kantoren, gemeenten, scholen en universiteiten enz. enz.. Er zou om te beginnen door iedere plaats snel een inventarisatie gemaakt kunnen worden van wat de grootverbruikers in de gemeente of regio zijn. De kunst is dan om ze één voor één 'om' te halen. Het KZA is hier dus ook mee bezig met brieven schrijven e.d.. Maar een beetje druk kan volgens ons geen kwaad. Er staat teveel op het spel in ZuidAfrika om iedereen hier maar in zijn eigen burgerlijke tempo bewust te laten worden. De mensen in Zuid-Afrika hebben haast. Al zoveel jaren. Wie dat nu nog niet snapt zal nog eens schrikken als er eens wat gebeurt. Voor ons betekent dit niet dat we vinden dat iedere grootverbruiker maar weggebombardeerd moet worden. In onze visioenen van wat er straks gaat gebeuren zien wij: soms heftige akties, soms bedrijven treffen in wat ze afnemen, soms kleine bezettingen, gebouwen waarop aan de buitenkant staat aangegeven 'Shell grootverbruiker'. De strijd tegen grootverbruikers is ook een beetje dankbaar omdat je daar het duidelijkst resultaat kan zien. We denken dat er een stimulans van uit kan gaan naar mensen in allerlei plaatsen om zich met hun eigen middelen met één of meer plaatselijke grootverbruiker te bemoeien. A Grootaandeelhouders
Wat we met de grootaandeelhouders aanmoeten weten we nog niet zo goed. Eén geval is echter duidelijk: koningin Beatrix. Met een vermogen van rond de negen miljard gulden twaalfde op de wereidranglijlst van allerrijkste stinkerds. Het is een onweersproken beschuldiging dat het koninklijk huis belegt in apartheid. Ze worden rijk van racistische en fascistische onderdrukking van de bevolking in ZuidAfrika. Dit is voor het koningshuis een teer punt en voor Shell een zwakke plek. Shell als bedrijf Een ander aangrijpingspunt voor radikale aktie is de bedrijfsstruktuur van Shell. Voor ons zijn niet alleen de'pompstations' objekt van aktie als iets om je blind op te staren. We denken dat het goed is om ze overal te treffen, in de hele keten, op alle deelterreinen waar ze aktief zijn, in al hun bezit, of dat nou kantoren, overslagstations, werkmaatschappijen, laboratoria, Shell schepen, Shell vrachtauto's, gasvelden of booreilanden zijn, het maakt niet uit. Niks is wat dat betreft veilig tot 50% dochters. Overal zullen we proportioneel, gepast en waardig van ons protest laten horen. We zeggen 'proportioneel' omdat we denken dat het ook hier goed is om de juiste proporties in het oog te houden. Het is zo gemakkelijk om heftig te fantaseren: met Rambo worden we opgevoed. Het blijft ook bij al deze objekten van belang om over het subtiele te fantaseren, het openbare, het legitieme. Maar met proportioneel bedoelen we ook wereldwijd. We zullen er alles aan doen om groepen in het buitenland te benaderen. Het kan geen kwaad dat ze bang zijn. Ze hebben er ook reden toe. Laat ze zich maar beveiligen en ingraven zoals ze dat in Zuid-Afrika doen tegen aanvallen van het ANC. De individuele konsument Centraal hierin staan de woordjes 'minder prettig'. Automobilisten zijn niet onze vijanden. Wij zijn zelf ook automobilisten. Maar er is voor ons wel een schril kontrast tussen veel burgers in Nederland die zich nergens mee willen bemoeien, die alleen maar haast hebben op de snelweg en de mensen in Zuid-Afrika die strijden om te leven en die ook een beetje haast hebben. Wij voelen ons met hen verbonden en met hun oproep voor een boykot, maar wij beseffen ook dat al is hun haast belangrijker dan die van de Nederlandse automobilist dat wij in Nederland leven en de nederlandse verhoudingen centraal moeten stellen in onze strijd. Konkreet betekent dit dat akties bij pompstations volgens ons niet zover mogen gaan dat een individuele automobilist er materiële schade van ondervindt. Dus als een aktiegroep bv. zand in de tanks gooit bij een benzinestation dan mag dat er niet toe leiden dat er ook zand in de tanks van automobilisten komt. Dus bv. aangeven met borden of leuzen. Die overigens ook geplaatst kunnen worden zonder zand. Het is de verantwoordelijkheid van Shell wat ze afleveren. Maar het af en toe leeg moeten pompen van die grote tanks of ze steeds moeten kontroleren of alleen het idee al van 'geen goeie benzine' zal ze een behoorlijke imageschade opleveren. En zoals gezegd: het hoeft er niet meer zo prettig te zijn als normaal. Iemand die gaat tanken kan zich klem rijden in een aktiegroep die de twee soorten haast op elkaar wil laten botsen om het denken op gang te brengen. En zo is het ook schadelijk voor het image van Shell dat de w.c.'s er nooit schoon zijn en de giromaten kapot. Het is natuurlijk ook niet prettig
als je bij Shell-stations vlooien krijgt. Nog minder prettig is als je in een harde aktiegroep terecht komt die met katapults de politie op afstand houdt terwijl kameraden op de achtergrond de pompen slopen zoals in Denemarken gebeurd is. Kleine dingen In een kampagne tegen Shell zouden wij er ons met een aantal groepen op vast willen leggen om iedere week (of veertien daags) 'iets te doen'. Iets kleins; leuzen kalken, een affiche maken, plakken, kleine akties, kleine sabotage, spandoeken ophangen, kleine bezettingen van bv. daken of uitbouwsels zonder langdurige arrestatie. Dit heeft tot voordeel dat iedereen het in principe over kan nemen. Je hoeft niet bij de Rara te zitten om Shell op de knieen te krijgen. Zo'n afspraak m.b.t. het kleine zien we als een belangrijke voorwaarde om kontinuiteit, zichtbaarheid en een steeds grotere sneeuwbal te krijgen. Grote dingen Naast kleinere en stiekume aktievormen willen we toch ook een aantal momenten van strijd kreëren waarop heel veel mensen deel kunnen nemen. Waarop mensen uit verschillende scene's elkaar kunnen ontmoeten. Dit 'ontmnoeten' heeft voor ons met kracht en gemeenschappelijkheid te maken. Ook met strijd tegen eenzaamheid en individualisering in deze maatschappij. Maar het openbaar samen iets doen, het werken in de openbaarheid is vooral ook een manier om de legitimiteit van de strijd tegen Shell te bevechten en te behouden. Wereldwijd Van een multinational als Shell kan je niet winnen in één land. Daarom is het belangrijk dat de boykot kampagne tegen Shell in meerdere landen loopt, In Engeland en de Verenigde Staten bv. zijn al veel meer resultaten geboekt met aandeelhouders die hun aandelen Shell verkocht hebben en er zijn meer gemeenten e.d. die hun grootverbruikerskontrakt beëindigd hebben. We denken dat het goed is om de internationale suksessen in de gaten te houden en dat het belangrijk is dat ook radikale groepen hun strijd internationaliseren. Nu al hebben we gezien hoe de branden bij Shell pompen in Nederland en de sabotageakties geleid hebben tot hevige soortgelijke akties in Denemarken. De akties inspireren elkaar over en weer. We denken dat een onderdeel van onze kampagne moet zijn om aan dit soort stimulansen gerichter te werken. Je kan daar in verschillende grotes over fantaseren. Om bij het kleine te beginnen: niet alleen een persverklaring naar nederlandse persagentschappen sturen, maar ook naar buitenlandse. Grotere fantasieën: een internationale bijeenkomst van radikale groepen over anti-apartheidsstrijd in Europa. Bedoeld om elkaar konkrete verhalen te vertellen over wat er in de diverse landen gebeurt, elkaar te stimuleren en misschien een gemeenschappelijke strategie te bepalen. Het is volgens ons vooral belangrijk en binnen onze mogelijkheden om de anti-apartheidsstrijd te exporteren naar de vele honderden groepen in Duitsland. Dat land is tenslotte een belangrijke steunpilaar van apartheid terwijl hetzich kwa strijd in een relatieve luwte bevindt. Reaktie Eén ding is zeker: als het goed gaat met de kampagne dan zal Shell het er niet bij laten zitten. Dan krijgen we hun pripagandataal, hun sociale werkgeversgezicht,
hun pogingen ons te kriminaliseren via de radio, televisie etc.. Ze zullen nog meer kleurenfolders verspreiden en drukken om uit te 1 leggen hoe goed ze zijn. Shell heeft om de internationale boykot te breken een in dergelijke boykots gespecialiseerd public-relations buro in de arm genomen: Pagan. Voorlopig is hun strategie om de 'kwaaien' van de 'goeien' te scheiden. Zo hebben ze bv. met sukses met het IKV gepraat en zo is het ze bv. ook gelukt om maar liefst een hele pagina met Shell leugens in het Vervolg van de Volkskrant te krijgen. Maar naast 'informatie' zal Shell op public-relations nivo ook andere middelen gebruiken. Zoals overal ter wereld zullen ze ook hier dreigen met bv. een investeringsstop, het afbouwen van een raffinaderij, het verplaatsen van het hoofdkantoor. De reaktie van SHV is nog niks vergeleken bij wat die van Shell zal zijn. Toch zijn al die reakties een goed teken. Als w onszelf er maar niet door laten overdonderen en offensief blijven. Shell is ook een gevaarlijke tegenstander. Ze kan evengoed veiligheidsdiensten inhuren en inzetten waarbij we er niet automatisch vanuit kunnen gaan dat die dezelfde methodes gebruiken als de politie. Als je de geschiedenis bestudeert dan blijkt dat ze bij Shell niet terugschrikken voor het gebruik van geweld. Zo reden ze bv. een paar jaar geleden met een dieseltrein dwars door een FNV-blokkade om een staking te breken (wat gelukt is). Alle figuren die in de top van het Shell-concern zitten hebben hiervoor de leiding gehad over Shell-concerns in diverse buitenlanden en ze hebben dus allemaal wel vaker met dit bijltje gehakt. Natuurlijk zullen ze daarbij rekening moeten houden met de 'zeden en gebruiken' van het land waarin ze opereren en dus zullen ze in Nederland daarmee een zekere voorzichtigheid in acht moeten nemen. Maar het gaat erom te beseffen dat deze figuren wereldwijd denken. Tegen Shell vechten betekent dus met alles rekening houden. Omkoping in de politiek en bij de politie, goeie kontakten bij de BVD, provokaties in de aktie, afluisterapparatuur en inbraken bij mensen thuis. We zeggen dit niet om iedereen bang te maken maar om naiviteit te voorkomen en ook in ons eigen denken zoveel mogelijk het nederlands dorpsnivo te overstijgen en de strijd in wereldwijd perspektief te zien. Winst en verlies Bovenstaande levert ook de vraag op: kunnen we deze strijd wel winnen en zo nee is het vanuit het resultaat gerichte denken dan wel zo goed om eraan te beginnen. Om te beginnen: Shell zelf heeft al aangegeven dat ze Zuid-Afrika zullen verlaten als de verliezenlkosten ten gevolge van hun aanwezigheid daar die ze wereldwijd lijden groter worden dan de winst die ze in ZuidAfrika maken. Alleen het geld telt voor Shell. Natuurlijk zijn dit geen rekensommen die ze over een jaartje maken, maar waarin het over(een verwachting voor) meerdere jaren gaat en waarin ook lange termijn strategieën van het bedrijf een rol spelen. Zo mikt Shell in haar strategie van diversifikatie meer op steenkool dan op kernenergie. Maar die steenkoolmijnen heeft ze toevallig wel (o.a.) in Zuid-Afrika.
Dus dat zijn geen dingen die ze zomaar opgeven. Misschien hebben ze het afgelopen jaar al tijdelijk grotere verliezen geleden ten gevolge van de boykotkampagne dan ze winst in Zuid-Afrika maken. Ook hier moeten we dus blijven beseffen dat je de aktie in wereldwijd perspektief moet zien. Schade en imageschade lijden ze overal. Blijkt het over het resultaat tegen Shell moeilijk spekuleren, wij denken datvan een goeie en felle kampagne in ieder geval zoveel onrust uit kan gaan dat de regering (in '88/'89) omgaat. Dat ze moeten besluiten tot een pakket min of meer vergaande boykotmaatregelen (import-export). Buiten de ekonomische schade is dat voor Zuid-Afrika ook een belangrijke psychologische klap omdat Nederland toch een soort 'moederland' is en de weg terug ook afgesneden wordt (de dubbele paspoorten). Daarnaast is het voor Shell ook een klap omdat hun ZuidAfrikaanse steenkoolexport naar Neder1 O land wegvalt De wal en het schip Shell is niet zomaar een grote oliemaatschappij, het is één van de allergrootste bedrijven ter wereld. Vorig jaar maakte het een winst van f9,5 miljard, en stond het op de derde plaats, na Exxon en General Motors. Het is ook veel méér dan een Ôliemaatschappij. Shell als Multinational De koninklijke Shell Groep beweegt zich voornamelijk op het terrein van winning, transport, verwerking en verkoop van olie en gas, maar heeft ook een aantal andere activiteiten. Verwant met het oliebedrijf is de chemiepoot; op het terrein van energie is Shell verder aktief in steenkool en (in veel mindere mate) in bsbouw, geothermische energie en zonne-energie, 'Branche-vreemde' aktiviteiten tenslotte zijn metalen en zaadveredeling. Ongrijpbaar Deze spreiding van aktiviteiten is bedoeld om de stabiliteit en kracht van het bedrijf te versterken, minder gevoelig te maken voor marktschommelingen. Ook de grote geografische spreiding van haar aktiviteiten heeft dat doel, al gaat het dan ook om een vermindering van de politieke kwetsbaarheld. Shell is een ware multinational, wat ondermeer betekent nauwelijks grijpbaar voor een nationale overheid. Dat geldt helemaal in ontwikkelingslanden, waar de bedragen die Shell kan investeren vaak dat wat de regering zelf kan ophoesten verre overtreffen. Dat geeft Shell macht: het bedrijf kan met forse inversteringen over de wereld schuiven, of daar mee dreigen; van de ene sector naar de andere, van het ene land naar het andere. Met alle economische- en werkgelegenheidseffecten van dien. Regeringen van ontwikkelingslanden zitten vaak te springen om de enorme hoeveelheid kapitaal en know how die Shell in kan brengen, en staan daarom zwak ten opzichte van Shell, zodat er voor hen vaak niets anders op zit dan Shell te paaien met belastingvoordelen, inversteringssubsidies, het beperken van vakbondsrechten, het opzijzetten van milieu-eisen of een energie-prijsbeleid, enzovoort. Waarvan telkens opnieuw vooral Shell beter wordt, en de bevolking van het betrokken land nauwelijks of niet. Noch de arbeiders bij Shell, noch de consumenten van Shellprodukten. Maar ook in Westerse landen is dat vaak nauwelijks anders. Consumentenorganisaties, vakbonden, aktiegroepen, milieu-
organisaties staan overal ter wereld vrijwel machteloos tegenover Shell, die de nationale overheden in die konflikten - al dan niet knarsetandend - aan haar zijde weet. We weten allemaal dat dat de situatie in Zuid-Afrika is: Shell produceert en verkoopt ongestoord, riante winsten opstrijkend, omdat ze weet dat het repressieapparaat van het regime haar beschermt tegen de woede van de zwarte bevolking. En andersom houdt Shell politie en leger in Zuid-Afrika met haar olie draaiende, en algemener, is Sbell's aanwezigheid cruciaal voor het funktioneren van de apartheidsekonomie. Zonder Shell geen repressie, maar zonder repressie ook geen Shell. Zuid-Afrika is maar een van de landen waar Shell anwezig is, en hoewel de situatie daar wel bijzonder scherp ligt, kunje zeggen dat het bedrijf in veel landen op vergelijkbare wijze opereert. In vele landen is de aanwezigheid van Shell synoniem met uitbuiting, onderdrukking, grondstoffenroof en milieu-verwoesting. Daarvan zullen we in dit stuk een paar voorbeelden geven. Om te beginnen met de sektor die voor Shell het belangrijkst is: de olie- en gassektor. In die sektor verdwijnt nog steeds 90% van Shell's investeringen, en het levert 95% van de winsten. Niet vebazingwekkend dus dat juist in deze sektor het multinationale karaktervan Shell het sterkst ontwikkeld is. Shell heeft zowel bij opsporing en winning ('upstream'), als bij zeetransport, verwerking en verkoop ('downstream') een grote geografische spreiding en een sterke machtspositie bereikt. Olie wint Shell niet in de eerste plaats in het Midden-Oosten trouwens, maar wel in vele andere hoeken van de aarde, zoals Brunei, Nigeria, Australië, de VS en de Noordzee. Die olie wordt met Shell's eigen schepen verscheept naar een van de ca. 60 raffinaderijen die Shell in de hele wereld bezit, waarvan die in Pernis de grootste is. Die raffinaderijen verwerken ook olie die Shell op de vrije markt koopt van andere oliemaatschappijen. De raffinage-produkten (benzine, stookolie, diesel, etc.) worden verhandeld via het enorme Shell-verkoopnet (tienduizenden pompen in meer dan honderd landen), of verder verwerkt in Shell's chemische fabrieken. Manipulatie met gegevensm Omdat Shell sterk vertegenwoordigd is in al deze fases van de produktiekolom, kan het winsten dáár laten ontstaan waar het goed uitkomt (vooral fiskaal natuurlijk). Besluit het bedrijf bijvoorbeeld dat het opknappen van een verouderde raffinaderij teveel kost, dan kan het besluit tot sluiting prima onderbouwd worden door de raffinaderij met een boekhoudtruc onrendabel te verklaren. Dit gebeurde bijvoorbeeld een paar jaar geleden op Curacao. De raffinaderij die daar wegens belastingvoordelen gebouwd was, was vooral bedoeld om Venezuelaanse olie te verwerken. Maar in de loop der tijd veranderden de marktomstandigheden en de transportkosten, waardoor het een trend werd om raffinaderijen dichter bij de afzetmarkt te bouwen. En bovendienverplichtte het Herenakkoord Shell om meer in Nederland te investeren. Dus werd de raffinaderij op Curacao in '85 van de ene dag op de andere gesloten. Waarmee enkele duizenden mensen werkloos werden, en de economie van het eiland die zich rond de raffinaderij had ontwikkeld, in een klap failliet was. Na fel protest van de bevolking en de Antilliaanse regering werd een halfslachtig akkoord bereikt: Shell deed de raffinaderij voor een symbolies bedrag over aan Curacao,
met in het kontrakt de clausule dat er geen schadeclaims voor bijvoorbeeld milieuverontreiniging mochten worden ingediend. Op haar beurt verhuurde Curacao de raffinaderij voor 5 jaar door aan de Venezuelaanse staatsoliemaatschappij. Sluiting is hiermee even afgewend, en als die toch onvermijdelijk blijkt, is Shell allang weg. Een klein, economies afhankelijk landje als Curacao kan natuurlijk niet op tegen Shell, maar ook sterkere landen weet Shell vaak te manipuleren. Vrijwel altijd is Shell de enige die weet op welke plekken bij haar proefboringen olie of gas is gevonden, hoe groot die voorraden zijn, en hoeveel exploitatie zou kosten. Die kennis wordt door haar slim gemonopoliseerd, en op het meest handige moment ingezet. Omdat Shell bovendien een van de weinigen is die over de benodigde know how, technologie en kapitaal beschikt, weet het bedrijf vaak zeer gunstige exploitatie-kontrakten in de wacht te slepen. Zoals in Argentinië waar Shell olie gevonden had in de Straat van Magellaan. Het bedrijf wachtte tot '84 toen Alfonsin met haar financiële steun aan de macht was gekomen, en het staatsoliebedrijf YPF wegens Argentinië's hoge schuldenlast nergens meer kapitaal kon lenen. Verlost van konkurrentie wist Shell een kontrakt te krijgenwaarin een drie keer hogere opbrengst dan die van Noordzeeolie werd gegarandeerd! Iets dergelijks speelt sinds begin dit jaar in Peru. Met een nieuwe en onervaren minister werd daar onlangs een exploitatiekontrakt gesloten voor de winning van gas in de provincie Cuzco. Dit kontrakt leidde tot grote protesten, eind maart uitmondend in een enorm gevecht tussen 3000 boeren en 300 agenten, waarbij 2 doden en 25 gewonden vielen.Gevreesd moet worden dat deze protesten weinig aan het kontrakt zullen veranderen. Iets vergelijkbaars gebeurde er ook 25 jaar geleden in Nederland. Al in '55 werd de enorme gasbel van Slochteren door de NAM (eenjoint-venturevan Shell en Esso) ontdekt. Maar de NAM wacht rustig af tot de behoefte aan gas groot genoeg is geworden, voordat exploitatie-vergunning wordt aangevraagd. Gebruik makend van een ongelukkige clausule in een oud kontrakt met de staat, weet de NAM in '62 een nieuw en zeer gunstig kontrakt voor het Slochterengas te bereiken. Pas daarna maakt ze bekend hoe groot die gasbel eigenlijk is. Twintig jaar later heeft dat kontrakt Shell en Esso f30 miljard opgeleverd, vooral omdat de gasprijs aan de sinds '73 sterk gestegen olieprijs was gekoppeld. Pogingen van het parlement in '79 om een groter deel van de gaswinsten in de staatskas te laten vloeien, stuiten op Van Aardenne en zijn Herenakkoord. Volgens dit akkoord, wat geen akkoord bleek, zouden Shell en Esso tussen '80 en '84 voor f12,7 miljard in ons land moeten investeren. Ze investeerden echter maar fll,5 miljard, wat in geen verhouding staat tot de f23,9 miljard winst die ze in die tijd op het Nederlandse aardgas maakten! Milieu Shell laat zich niet voorschrijven waar het moet investeren. Voor haar tellen slechts omzet en winst, werkgelegenheid is geen argument. Investeringen doet ze om nieuwe markten te veroveren en oude te verdedigen. De investeringen die Shell bijvoorbeeld de laatste jaren in Nederland deed (betaald uit het aardgas), gingen voor een belangrijk deel naar de ombouw van de raffinaderij in Pernis met een zogenaamde Hycon-installatie. Shell past daarmee haar raffinaderij aan aan
de veranderende marktverhoudingen, waarin de vraag naar hoogwaardige olieprodukten (benzine e.d.) groter wordt ten opzichte van die naar laagwaardige (stookolie e.d.). Hoewel dat technisch vrij eenvoudig zou zijn, doet Shell hierbij niets aan de hoge zwaveluitstootvan de raffinaderij. Daarmee voorbijgaand aan de argumenten van de milieubeweging, die er op wijst dat Shell in haar eentje verantwoordelijk is voor 5,5% van alle zure regen in Nederland! Terwijl konkurrent Esso, die met een soortgelijke ombouw bezig is, heeft aangetoond dat een substantiële vermindering van de zwaveluitstoot technisch zeer goed mogelijk is, en niet zoveel kost. Sowieso laat Shell zich niet zoveel gelegen liggen aan het milieu. Denk aan het gifschandaal in Gouderak, waar Shell in de 50-er jaren een hele polder volstortte met de levensgevaarlijke drins, waarvoor ze ondanks verloren processen nog steeds geen schadevergoeding wil betalen. Maar ook aan de in '85 ontdekte zware metalen-gifbelt van Shell-dochter Billiton in Westervoort. In deze zaak heeft Shell vervolging doorjustitie weten af te kopen met een zakcent van twee ton. Dreigementen Als een echte multinational dreigt Shell direkt met vertrek naar een ander land als een overheid iets lijkt te gaan doen dat haar niet zint. Vrijwel altijd is zulke chantage met wergelegenheid effektief. Zoals een aantal jaren geleden toen de chemische fabrieken in Pernis niet mochten uitbreiden. Toen Shell dreigde met vertrek werd er echter direkt een groot nieuw industrieterrein in Moerdijk aangelegd. Wat vervolgens grotendeels braak bleef liggen, en de provincie scheppen geld kostte. Zodat Van Agt en Van Aardenne bedachten om er maar een kerncentrale te bouwen... Hetzelfde dreigement haalde Shell vorig jaar in Brazilë uit de kast, toen het er daar even op leek dat de regering haar benzinedistributienetwerk wou gaan nationaliseren. Opnieuw met succes: de wet kwam er niet door. Ook vorig jaar, maar dan in Noorwegen. Nadat de provincie Finnmark besloten had tot een boycot van Shell wegens haar aanwezigheid in Zuid-Afrika, trok Shell zich terug uit de opzet van een grootschalig visserijprojekt aldaar, waarvan het doorgaan daardoor zeer onzeker werd. Zoals gezegd is Shell niet alleen aktief in olie en gas. Het bedrijf is al jaren geleden begonnen haar basis te verbreden, en probeert bij alle hedendaagse en toekomstige energiebronnen een vinger in de pap te hebben. Hoe de ontwikkeling op de energiemarkt ook zal zijn, Shell wil er altijd van profiteren. Tien jaar geleden is Shell zwaar gaan investeren in de kolenmijnbouw, en nu heeft ze mijnen in de VS, Australië, Canada en Zuid-Afrika, en is het een van de grootste kolenbandelaars ter wereld. Maar niet alleen bij Zuidafrikaanse, maar ook bij Amerikaanse kolenmijnwerkers staat Shell bekend als een beroerde werkgever. Uit kernenergie heeft Shell zich, na een avontuur in de jaren '70, weer grotendeels teruggetrokken. Maar ze blijft op de hoogte van de ontwikkelingen in die markt via haar 34% belang in ingenieursburo Comprimo, die een centrale rol in de kernenergielobby inneemt. Op dit moment houdt Comprimo zich trouwens in opdracht van de SEP vooral bezig met kolenvergassing, wat ook weer in het belang van Shell is.
Recentelijk heeft Shell vooral geïnvesteerd in de bosbouw, met de bedoeling om daar brandstof uit te winnen. Bossen werden opgekocht in Brazilië, Chili, NieuwZeeland en Zuid-Afrika. Vanwege de enorme belasting voor het ecosysteem is deze zgn. 'biomassa-produktie' zeer omstreden. Dat geldt ook voor veel van de produkten en produktiemethoden van de chemiepoot van Shell. Ook in de chemiesektor hoort Shell bij de grootsten ter wereld. Shell produceert o.a. plastics, asfalt en bestrijdingsmiddelen, waaronder het zeer giftige en kankerverwekkende dieldrin wat in het Westen overal verboden is, maar door Shell nog vrolijk in de Derde Wereld gedumpt wordt. Als logisch uitvloeisel van haar belangrijke positie op de bestrijdingsmiddelenmarkt, heeft Shell zich een aantal jaren geleden op de zaazaadsektor geworpen. In snel tempo werd een aantal bedrijven opgekocht, en werd Shell ook op dit gebied één van de grootsten. Zaaizaadveredelingis vaak complementair aan de produktie van bestrijdingsmiddelen: zaaizaad van marktgewassen wordt zó veredeld dat het optimaal bestand is tegen een bepaald type bestrijdingsmiddelen. En vervolgens wordt het als 'pakket' verkocht, wat de prijs verhoogt, maar ook de kwetsbaarheid voor niet-optimale voedingsomstandigheden. Alleen grote, gerationaliseerde, kapitaalkrachtige landbouwbedrijven hebben daar dus baat bij, zodat deze ontwikkeling de koude sanering en arbeidsuitstoot in de landbouwsector bevordert, m.n. in de Derde Wereld. Billiton De laatste sector waarin Shell, sinds de overname van Billiton in 1970, aktief is, is de winning en verwerking van metalen, m.n. Bauxiet ( =aluminiumerts), maar ook zink, tin, nikkel, wolfraam, etc. In ongeveer 10 landen heeft Billiton mijnen, waaronder Zuid-Afrika. Billiton is ook één van die grote mijnbouwondernemingen die NoordWest-Australië, woongebied van vele aboriginals, omploegen op zoek naar bauxiet. (treffend in beeld gebracht in 'Where the green aats dream'). In de tijd dat Billiton hiermee begon, in '79, is een delegatie aboriginals naar Nederland gevlogen om hiertegen te protesteren, en is er in Nederland door X min Y aktie tegen gevoerd. Maar zoals altijd trok Shell zich ook daar niets van aan. Door de grote spreiding van haar investeringen over verschillende (sub)sektoren, en over vele verschillende landen, en door de enorme hoeveelheid know how, kapitaal en technologie waarover Shell kan beschikken, is het bedrijf vrijwel onaantastbaar voor een nationale overheid, laat staan voor een vakbond of aktiegroep. Shell is slechts geïnteresseerd in uitbreiding van haar omzet en winst, en schuwt daarvoor weinig middelen. Alleen een werkelijk multinationale en langdurige strijd maakt kans om de arrogantie van Shell te doorbreken, en het bedrijf te dwingen eindelijk eens, al is het maar in één land, met mensenlevens rekening te houden. Ooit zal de wal het schip keren. Die wal zouden antiapartheidsgroepen in vele landen, met allerlei soorten akties, samen kunnen vormen. 00~qol""-11 t4
