En uiteindelijk geniet ze van het mecenaat van la Caisse d Epargne Nord France Europe, GDF SUEZ, la SFETD en Auchan

 

PERSMAP

FABLES DU PAYSAGE FLAMAND Bosch, Brueghel, Bles, Bril

FABELS VAN HET VLAAMSE LANDSCHAP Bosch, Brueghel, Bles, Bril

Deze tentoonstelling wordt georganiseerd door het “Palais des Beaux-Arts/ Ville de Lille”, in het kader van het festival FΔNTΔSTIC / lille3000. Het nationaal belang van de tentoonstelling werd erkend door het ministerie van Cultuur en Communicatie/ algemeen patrimoniumbeheer /Dienst “Musées de France”. Ze krijgt daarom de uitzonderlijke financiële steun van de Staat. Ze wordt gerealiseerd dankzij de steun van “le Conseil régional Nord-Pas de Calais en Lille Métropole Communauté urbaine” en van de Vlaamse regering. Ze geniet immers van het label “Eurométropole Lille-Kortrijk-Tournai”. En uiteindelijk geniet ze van het mecenaat van “la Caisse d’Epargne Nord France Europe”, GDF SUEZ, “la SFETD” en Auchan.

Commissariaat van de tentoonstelling Alain Tapié, Hoofdconservator Co-commissariaat Paul Huvenne, Directeur van de Koninklijk Museum voor Schone Kunsten van Antwerpen Manfred Sellink, Directeur van Musea Brugge Paul Vandenbroeck, Conservator, Koninklijk Museum voor Schone Kunsten van Antwerpen Michel Weemans, Kunsthistoricus aan de nationale kunstschool van Bourges

Persverantwoordelijke Nord-Pas de Calais Palais des Beaux-Arts de Lille Mathilde Wardavoir 33 (0)3 20 06 78 18 [email protected]

Persverantwoordelijke Frankrijk en Groot-Brittannië Heymann Renoult Associées Sarah Heymann et Laurence Gillion 33 (0)1 44 61 76 76 [email protected] www.heymann-renoult.com

Omslag: Jeroen Bosch (navolger van), Het paradijs © Wenen, Kunsthistorisches Museum

1

Persverantwoordelijke België en Nederland Anne Samson & Catherine Dufayet Communications Léopoldine Turbat 33 (0)1 40 36 84 35 Laureen Grant 33 (0)1 40 36 84 40 [email protected]

2

INHOUD Inlichtingen Zicht op het museografisch parcours Persbericht Bruikleengevers Inhoudelijk voorstel en indeling van de tentoonstelling Rond de tentoonstelling Lijst van de tentoongestelde werken Beeldmateriaal Persbericht van “Lille -Brussel Artline”

p3 p4 p5 p6 p7 p 22 p 24 p 27 p 29

INLICHTINGEN Tentoonstelling zichtbaar vanaf 6 oktober in Le Palais des Beaux‐Arts Place de la République ‐ 59000 LILLE www.pba‐lille.fr / 33 (0)3 20 06 78 00 Uurrooster: open op maandag van 14 h tot 18h en van woensdag tot zondag doorlopend van 10h tot 18h Nocturne iedere zaterdag en zondag tot 19uur Gesloten op maandagmorgen en op dinsdag. Inkomsprijs: 9€/6€: toegang tot het volledige museum (permanente collectie plus tentoonstellingen « Babel » en « Fabels van het Vlaamse landschap - Bosch, Brueghel, Bles, Bril “ Tickets zijn eveneens verkrijgbaar via internet: www.fnac.com Catalogus wordt gerealiseerd dankzij het mecenaat van AG2R La Mondiale Uitgeverij Somogy

3

ZICHT OP HET MUSEOGRAFISCH PARCOURS

© D.R.

4

PERSBERICHT

Jan Mandijn De heilige Christophorus die het kind Jesus draagt La Rochelle, musée des Beaux-Arts © Musées d’Art et d’Histoire de La Rochelle, Max Roy

In het najaar van 2012 organiseert het Paleis voor Schone Kunsten een internationale tentoonstelling over het Vlaamse landschap in de XVIde eeuw. Deze tentoonstelling wordt voorafgegaan door een hedendaagse presentatie met als thema de Toren van Babel. Aan de hand van een honderdtal werken zal ze getuigen van het wonderlijke en fantastische karakter van die landschappen die ook vandaag nog betovering, ontzetting of vragen opwekken. Aan de vooravond van de maniëristische stroming dringt het landschap zich op als het echte onderwerp van de schilderkunst, nog voor het personage of Bijbelse verhaal die naar de achtergrond worden verbannen door het verlangen om het onzichtbare te tonen en een oneindige indruk voort te brengen. De Vlaamse kunstenaars vinden een nieuwe aantrekkelijke en inventieve manier van schilderen uit die zich situeert op de grens van het reële met het ingebeelde. De natuur wordt de plaats van alle mythes en fabels, de bomen en rotsen zijn antropomorf, de vreemdste wezens staan naast de mensen die door hun dagelijkse bezigheden worden opgeslorpt. In die hybridische werelden tekent zich voor de toeschouwer een levensweg af; het Vlaamse landschap is de drager van een ervaring van de wereld die de toeschouwer aanzet tot een overpeinzing, het wordt de plaats waar de tastbare realiteit overgaat in de spirituele wereld. In die afbeeldingen, waarin het christelijke geloof met het volkse bijgeloof is vermengd en waarin het Schone en het vreemde, het wonderlijke en het monsterlijke elkaar ontmoeten, wordt de natuur weergegeven in een symbolische taal waarvan we niet meer alle regels kennen en ze neemt ons mee naar een kosmische, legendarische en eindeloze wereld die ons overstijgt. De doeken van de tentoonstelling "Fabels van het Vlaamse landschap in de XVIde eeuw" werden uitgedacht als grote composities en geven op de schaal van de microkosmos de voortdurende werking van de krachten van de wereld weer. Daarin draagt de activiteit van de schilder bij tot het creatieproces. De kracht van die afbeeldingen van beroemde meesters zoals Bosch, Brueghel, Met de Bles, Bril of Patinir, maar ook van minder bekende en toch briljante kunstenaars zoals Jan Mandijn of Kerstiaen de Keuninck, duurt voort in de moderne wereld; ze hebben altijd een betekenis gebracht. De tentoonstelling gaat verder dan de artistieke juistheid en blijkt essentieel om de wereld rondom ons te kunnen begrijpen. Werken af komstig uit Franse musea (Douai, Paris, Lyon, Strasbourg, Valenciennes…) ,uit grote internationale musea zoals Antwerpen, Brugge, Brussel, Firenze, Gent, Londen, Madrid, Rome, Rotterdam, Wenen …alsook uit belangrijke privé-verzamelingen

5

BRUIKLEENGEVERS België Antwerpen Mayer van den Bergh Museum Antwerpen Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen Rockoxhuis Brugge Groeningemuseum Brussel Koninklijke Musea voor Schone Kunsten Brussel Museum van Buuren Doornik Museum voor Schone Kunsten Kortrijk Stedelijke Musea Kortrijk/Broelmuseum Gent Museum voor Schone Kunsten Namen Musée des Arts anciens du Namurois

Nederland Haarlem Frans Hals Museum Hertogenbosch Noordbrabants Museum Leiden Stedelijk Museum de Lakenhal Rotterdam Boijmans van Beuningen Italië Firenze Galleria degli Uffizi Rome Galleria Borghese Rome Galleria Colonna Groot-Brittannië London National Gallery London National Maritime Museum Oxford Ashmolean Museum

Duitsland Koblenz Mittelrhein Mmuseum Isselburg Museum Wasserburg anholt Karlsruhe Staatliche Kunsthalle Kassel Museumlandschaft Hessen Münster Dauerleihgabe des Westfälischen Kunstvereins Wuppertal von der Heydt-Museum

Oostenrijk Graz Landesmuseum Joanneum Wenen Kunsthistorisches Museum Wenen Gemäldegalerie Spanje Barcelona, Museu Nacional d’Art de Catalunya Madrid Museo de Arquitectura y Pintura del Monasterio del Escorial Madrid Museo Thyssen-Bornemisza Madrid Museo Nacional del Prado Madrid Museo Lazaro Galdiano

Frankrijk Dijon Museum voor Schone Kunsten Douai Musée de la chartreuse Lille Palais des Beaux-Arts La Rochelle Museum voor Schone Kunsten Lyon, Museum voor Schone Kunsten Metz Musée de la cour d’or Parijs, Fondation Custodia, Nederlands Instituut Parijs Musée du Louvre Parijs Musée Jacquemart-André Sermentizon Château d’Aulteribe, Centre des Monuments nationaux Valenciennes Museum voor Schone Kunsten Strasbourg Museum voor Schone Kunsten

Zwitserland Zürich Kunsthaus

Privéverzamelingen

6

INHOUDELIJK VOORSTEL EN INDELING VAN DE TENTOONSTELLING Inleiding De fabelachtige landschappen van het 16e-eeuwse Vlaamse maniërisme hebben een beeldende kracht die de tand van de moderne tijd weerstaat. Los van de interpretatie die ze in hun tijd kregen, zijn ze stichtend gebleven. In dit opzicht zijn ze fundamenteel anachronistisch. Het Palais des Beaux-Arts wilde een grote internationale tentoonstelling opzetten met een honderdtal werken die de thematiek van de "Fabels in het Vlaamse landschap van de 16e eeuw" gemeen hebben. Het enigmatische karakter van de 16e-eeuwse Vlaamse schilderkunst wekt – nog altijd – diezelfde betovering. De tentoonstelling presenteert kunstenaars uit een heel tijdperk: erkende meesters, zoals Bosch, Bruegel, Met de Bles of Bril, vormen de ossatuur en worden omringd door een canvas van minder gekende briljante kunstenaars, zoals Jan Mandijn of Kerstiaen de Keuninck. Ver van hun kopieerwerk, was hun schilderkunst oprecht, bekoorlijk en inventief en inspireerde ze zich op meesters van wie de reputatie al in grote mate was gevestigd. Wanneer rond 1440 het Vlaamse humanisme opkomt, dat aan het onzichtbare evenveel realiteit en des te meer kracht toeschrijft dan aan het zichtbare, wordt de wereld van de natuur ervaren als het werk van de geest. Daarom belichaamt de voorstelling van de natuur een zoektocht naar God in de voelbare voorkomens van de werkelijkheid. Het perspectief wekt een indruk van verblinding en van oneindigheid. De verhoudingen van de Eenheid tot het meervoud krijgen een theologische invulling. Het fantastische landschap toont uitzonderlijk het onzichtbare. Origineel aan het Vlaamse landschap van de 15e en de 16e eeuw is dat de natuur zo wordt gespiritualiseerd dat ze het stadium van de metamorfose bereikt: ze wordt antropomorf. Het minerale wordt aanwezig. Deze tentoonstelling brengt ons naar een legendarische dimensie van de schepping. Een facetrijke dimensie die vele thema's aanboort, zoals het wonderbare, het bovennatuurlijke afschrikwekkende, de anamorfose of de levensweg. Deze tentoonstelling is geënt op het stilistische werk dat bij eerdere tentoonstellingen in Wenen en in Antwerpen tot stand kwam. Ze belicht vooral de 16e eeuw en toont het verlengstuk van deze beelddynamieken, die vragen om een exegese, en reikt tot het grensgebied met het Rubensiaanse barokke landschap.

Dirck Bouts De val der verdoemden, rond 1470 © Palais des Beaux-Arts de Lille

Dirck Bouts De weg naar het paradijs, rond 1470 © Palais des Beaux-Arts de Lille

7

8

I.De levensweg

Joachim Patinir (cirkel van) De kruisiging op de Golgotha Madrid, privé-verzameling / D.R.

Meer nog dan de natuur imiteren, wil het landschap, als bovennatuurlijke of fantastische voorstelling van de wereld, die natuur organisch regelen volgens een symbolische schriftuur. Door het landschap op die manier te intellectualiseren, positioneert het doek zich tussen het waarnemen en het denken, tussen de perceptie en het model. De contemplatie van het uitzonderlijk getoonde onzichtbare dient zich aan de 'innerlijke visie' van de toeschouwer aan. Het kunstwerk, aanvankelijk een esthetisch canvas, kan zich voor de toeschouwer dan ontrollen als een levensweg. Schilders zoals Henri Met de Bles stellen grote, goed gelede panorama's voor die worden bevolkt met maatschappelijke microwerelden en waarin rivieren en wegen – motieven die moeten aansporen tot reizen – slingerend de diepte van de ruimte opzoeken. Tot het begin van de 17e eeuw en de totstandkoming van een harmonische eenheid, zijn de landschappen van het Vlaamse maniërisme onderbouwd door een spel van coulisseopdeling, gestoffeerd door verscheidene subjecten die al dan niet symmetrisch verspreid zijn. Het ultieme symbool is het kruis van Christus: het gedragen kruis nodigt uit om mee te gaan op reis naar een andere wereld; het staande kruis wijst erop dat het mysterieuze en het bovennatuurlijke om een bepaalde symmetrie van het decor vragen, met een goddelijke opstelling van de wereld. De elementen die aan de werkelijke wereld zijn ontleend nemen een alsmaar grotere plaats in, die culmineert in het kosmische werk van Pieter Bruegel de Oude.

9

10

II. De fantastische wereld De rol van de duivel en de oorden van ongelijkenis

Jeroen Bosch, (navolger van) Het Tondal visioen © Madrid, Museo Lázaro Galdiano

Wars van het bovennatuurlijke, dat speelt met het gevoel van genot dat huivering kan opwekken, sluit de tweede categorie doeken die wij u voorstellen aan bij de conceptie van de natuur in de Renaissance. Die categorie is gewijd aan het fantastische landschap. Hierbij primeert het noodlottige op de norm van de natuurwetten. Hier komt het bizarre, het extravagante, het monsterachtige aan bod, zonder echter de zoektocht naar de esthetiek in de picturale compositie toe te dekken. Het is een ader in het landschap die de weg effent voor het schilderen van de hel, van monsters en van onverwachte associaties. Door de vormen en de orden van het universum te vermengen, wat kenmerkend is voor het fantastische, lokt de kunst virtuoze ideeënassociaties uit waarvan de enigmatische inhoud moet ontsleuteld worden. Het centrale motief van de hellemond suggereert dan ook dat het wonderbaarlijke van het goddelijke boek van de natuur zich kan metamorfoseren tot de "helse wereld" van de natuur. Jheronimus Bosch beheerst als geen ander deze fantastische wereld. Hij slaat een brug tussen de iconografie van de illustratoren uit de late middeleeuwen en hun fervente beeldvorming enerzijds en de fascinatie voor het schouwspel van efemere werelden, zoals dromen of nachtmerries anderzijds. De uitvinding van Bosch lokt ontzetting uit, zonder echter de menselijkheid van zijn personages te verloochenen. Het antropomorfische beeld nodigt de toeschouwer uit om louter visueel de analogie te beleven tussen de vormen van de natuur, hun omkeerbaarheid, de kruisbesmetting, vanuit een slingerbeweging waarvan nooit duidelijk is in welke richting zij evolueert en waarbij men het gevoel heeft het mikpunt van een illusie te zijn. Door de 16e-eeuwse smaak voor de fantastische en alchemistische metamorfose, vragen de antropomorfische en zoömorfische landschappen, oorden waar een latent beeld met menselijke of dierlijke vorm opduiken, om een actieve rol bij de toeschouwer in het proces van het overpeinzend aanschouwen van het kunstwerk. Het realisme van de natuur ruimt plaats voor een dubbelbeeld dat iets anders laat horen dan wat wordt gezegd, iets anders laat zien dan wat wordt getoond. Het anamorfe landschap ensceneert de vertekening

11

12

Lucas Gassel (toegeschreven aan ) Loth zijn dochters, rond 1525 –1530 Paris, Privé-verzameling / D.R.

van een beeld van de natuur en de reconstructie ervan. Ten aanzien van het landschap dat op het paneel is geschilderd moet de toeschouwer zich als het ware lichamelijk verplaatsen om zijn juiste plek te vinden en zo tot de openbaring te komen van een nieuw landschap in het landschap. De landschappen van Herri Met de Bles, zoals De beklimming van de calvarieberg, geven blijk van een verbrokkeld antropomorfisme dat continu moet worden ontsleuteld (hier een oog, daar een oor, nog elders een voorhoofd of een volle mond, een opgekrulde neus enz.). Zo kan de rots die torent op de calvarieberg de spot verhullen en een voorbode zijn voor de landschapskoppen van Joos de Momper. De weg naar de harmonieus getekende anamorfose draagt bij aan deze dialectiek van het verborgene, van het onthulde door middel van de coulisseachtige opbouw van met vegetatie aangeklede vakken waarin hij het realisme van dagelijkse leefwerelden nestelt: smidsen, molens enz.

Jeroen Bosch (navolger van) Het paradijs, rond 1539 © Wenen, Kunsthistorisches Museum

13

14

III. Sacrale fabels, profane fabels

Voorheen toegewezen aan Pieter Bruegel de oudere De val van Icarus © Brussel, Museum van Buuren

In de twee vorige tentoonstellingen die gewijd waren aan het Nederlandse landschap1 van de 16e tot de 17e eeuw lag de nadruk op het naturalisme (beïnvloed door de rechtstreekse waarneming van de natuur, door de reizen en door de ontwikkeling van de cartografie). De tentoonstelling "Fabelachtige landschappen", die zich toelegt op de 16e eeuw, houdt een ander discours aan. Ze belicht niet alleen de rol van het christelijke gedachtegoed, maar ook van de humanistische cultuur die de schatten van de klassieke mythologie herontdekt, in de opkomst en de ontwikkeling van het Vlaamse landschap. Het onderdeel "Sacrale fabels, profane fabels" illustreert de betekenissen van het woord fabel als een "korte moraliserende vertelling", een verdichtsel dat uitgaat van elementen uit de dagelijkse realiteit om een algemene waarheid, een onwaarheid of ook nog een wonderbaarlijk verhaal uit de Oudheid aan bod te laten komen. Los van die courante betekenissen, echoën de landschappen van dit onderdeel de manier waarop de auteurs van toen (van Erasmus tot Blaise de Vigenère en Karel van Mander) het woord fabel gebruikten en definieerden. De fabel – een fictie die men van de schil moet ontdoen om de intentie ervan te ontdekken – wijst op een analogie tussen de fabel en de allegorie, een analogie die vele auteurs zullen overnemen. De metafoor van de schil en de pit, wanneer ze wordt toegepast op de zoektocht naar de verborgen betekenis van de Schriften of in de mythologische vertellingen, refereert ook aan de parallel tussen de profane fabel en de sacrale fabel. In beide gevallen vraagt de fabel om een transversale kijk en de speurtocht naar een verborgen of spirituele betekenis, wars van de letterlijke schijn die bedriegt. Schilderij als veinzerij.

1

"L'invention du paysage. De Patinir à Rubens" en "Panorama op de Wereld. Van Bosch tot Rubens" 15

16

Simon de Meyle De ark van Noë op de berg Ararat, rond 1570 Groot-Brittannië, privé-verzameling / D.R.

In de geschilderde landschappen is het vaak een detail uit de natuur en de dagelijkse werkelijkheid dat het landschap doet overhellen naar het fabelachtige of het bovennatuurlijke en de toeschouwer prikkelt om te zoeken naar de allegorische of morele betekenis. Denken we maar aan de voet in het opschuimende water in de Val van Icarus van Pieter Bruegel, de rode mantel waarmee de profeet zwaait in Elia en Elisa van Jan Massijs. Het vorige onderdeel, dat is gewijd aan de contemplatie van het goddelijke via de Schepping, anticipeert op de vele betekenissen van de fabel die tot uiting komen in de landschappen. Die betekenissen vinden we later terug in de volgende onderdelen, waar de dubbelzinnige antropomorfe en duivelse landschappen centraal staan.

17

18

III.De wonderbaarlijke wereld Van de verscheidenheid van de wereld naar de sacrale kosmologie

Tobias Verhaecht De toren van Babel © Antwerpen, Koninklijk Museum voor Schone Kunsten

Het Vlaamse landschap vehiculeert een beleving van de wereld die de toeschouwer meevoert naar een denkoefening. Zo kan hij de geschilderde natuur zien als een plek voor een meditatieve wandeling die voor hem is bestemd. De natuur is in de vormelijke en visuele greep van tekenen en symbolen, precies hiëroglyfen die het boek van de natuur vertellen. Via de mechanismen van de poëtiek van de verrassing, gaat de contemplatie van deze landschappen over in een omzwerving van de blik, waar de enscenering van de waarneembare wereld een overgang mogelijk maakt van een aardse realiteit naar een bovennatuurlijke spirituele realiteit. We observeren dat bijvoorbeeld in de baanbrekende werken van Dirk Bouts (De val van de verdoemden en De weg van de uitverkorenen, Lille, Palais des Beaux-Arts). In die voorstellingen van de wereld is het doek het kosmische vergaarpunt voor de oneindige uitgestrektheid van de natuur en brengt de schilder het beeld van "alle wonderwerken van de natuur". De nabootsing van de natuur in haar verscheidenheid leidt tot composities die de onverdroten werking van de krachten van de wereld voorstellen, in lijn met de ambitie van de schilder om de Schepping van de wereld door God in zijn beginsel van verscheidenheid na te bootsen. Dit begrip van varietas beantwoordt enerzijds aan de idee dat de natuur de plek van de verscheidenheid is en daarin haar perfectie vindt. Anderzijds betekent zij een bijzondere bevatting van de natuur, die aan bod komt in de kosmologische en landschappelijke literatuur, en die erin bestaat ze te kenmerken en te beschrijven in haar copia en varietas.

19

20

Lucas van Valkenborg Landschap met een mijn Paris, Fondation Custodia, Nederlands Instituut / D.R.

De kosmologische dimensie gaat in op de gelijkenis tussen mens en godheid middenin de natuur en op de harmonieuze verbinding van de elementen. Er is sprake van overvloed, met de inbreng van zowel de profane als de sacrale traditie van de mythen. Brueghel en Paul Bril realiseren visionaire landschappen en hanteren hierbij de inversie die eigen is aan het Vlaamse maniërisme. De bovennatuurlijke landschappen met hun vaak religieuze thematieken bieden een geheel andere gevoeligheid, die minder dicht aanleunt bij het alledaagse en elliptischer maar even boeiend is voor de toeschouwer. De religieuze scènes zijn ingebed in panoramische landschappen die overladen worden met realistische details, die de verscheidenheid van de goddelijke schepping weerspiegelen. Joachim Patinir laveert tussen het naturalisme van de details en de vreemd versneden vormen, zoals rotspartijen, die de ruimte longitudinaal helpen te structureren. De motieven van de rotsboog behoren tot een moeilijk toegankelijke paradijselijke kosmologie. Afstand en verscheidenheid verstrengelen en monden uit in een graduele kosmische esthetiek waarvan de opeenvolgende doorkijken leiden tot de panoramische voorstellingen van een Joos de Momper.

CONCLUSIE Via het principe van de omgekeerde verhouding tussen natuur en figuur, tussen sacraal en profaan hebben de landschappen van dit programma uit het Vlaamse maniërisme de natuur definitief een centrale rol toebedeeld in het parcours dat de geest aflegt. De werken die het Palais des Beaux-Arts van Lille in de tentoonstelling "Fabels in het Vlaamse landschap van de 16e eeuw" presenteert zijn opgevat als grote composities en reproduceren op microkosmische schaal het permanente werk van de krachten des werelds. Op die manier draagt de activiteit van de schilder bij aan de schepping als bron van verscheidenheid en altijddurende transformatie. Deze tentoonstelling is dan ook meer dan een artistieke opportuniteit: ze is essentieel voor het inzicht in de ons omringende wereld.

21

ROND DE TENTOONSTELLING ▪ TENTOONSTELLING "DE ZEVEN HOOFDZONDEN " VAN ANTOINE ROEGIERS

Hier ontstaat een ontmoeting van de Vlaamse schilder - of tekenkunst met de digitale kunst; Hybride en fantastische wezens uit de gravures van Pieter Bruegel de oudere worden in een serie video’s tot leven gebracht. Duivels beademd ontspringen ze hier en daar vanuit een verre ingebeelde wereld. Deze installatie: zeven schermen met de geanimeerde gravures van Bruegel samen met 92 voorbereidende tekeningen et 2 monumentale tekeningen (inkt op papier), is te zien in het departement « reliefplannen » van het museum tot 14 januari 2013 Departement van de reliefplannen (Niv. -2). Ook toegankelijk met inkomticket

22

  ▪ VOORDRACHTEN Woensdag 03 oktober, 18u30 Het Vlaamse landschap in de XVIde eeuw Presentatie van de tentoonstelling Alain Tapié, Hoofdcommissaris van de tentoonstelling en hoofdconservator van het patrimonium

▪ TE FLAGEY - BRUXELLES Er zullen dit seizoen meerdere collaboraties ontstaan tussen grensoverschrijdende culturele instanties omtrent deze tentoonstelling zoals met Flagey - Brussel. Flagey festival film & musiek • sept. > okt. 2012 In deze pluridisciplinaire zaal te Brussel wordt de tentoonstelling “Fabels van het Vlaamse landschap” verder uitgebreid. Gedurende één week in het kader van het Fantastische en het Surrealistische herplaatst men de Meesters van het Vlaamse landschap in een hedendaags perspektief dankzij de organisatie van concerten, cineconcerten en van een filmcyclus.

Woensdag 10 oktober, 18u30 De meesters van het Vlaamse landschap in de XVIde eeuw en de problematiek rond attributie Jan De Maere, Dokter in de kunstgeschiedenis, lid van het wetenschappelijk comité van de tentoonstelling Woensdag 24 Oktober, 18u30 De wereld van boven gezien. Vogelperspectief, een gevoelsmatig en spiritueel oog in het kosmische landschap van de XVIde eeuw Michel Weemans, kunsthistoricus, hoogleraar aan “L’école nationale supérieure d’Art de Bourges”

Place Sainte Croix, Ixelles. T. 00 32 2/6411020 / www.flagey.be

Concert AntonioVivaldi / John Cage: 8 seasons Een volledig onuitgegeven concert door de musici van het jonge barokke orkest B’Rock, met beelden uit de film in coproductie door Flagey en le ‘Palais des Beaux-Arts’van Lille en gerealiseerd door Alexis Destoop vanaf de werken voorgesteld in de tentoonstelling: “Fabels van het Vlaamse landschap”. Woensdag 24 okt. • 20u15 te Flagey, Brussel Donderdag 25 okt. • 19u in het ’Palais des BeauxArts’, Lille

▪ NOCTURNES Woensdag 21 november, van 19 tot 22u La Nuit fantastique - Nocturne voor studentenpubliek

 Bezoek aan de tentoonstelling Babel alsook aan de Fabels van het Vlaamse landschap in de XVIde eeuw Workshop met life model op het thema’ hel en paradijs ‘ (materiaal wordt geleverd) De nacht van Miyazaki, de meester van de Japanse animatiefilm. Projecties: Howl’s moving castle (Japan, 2001, 1u54), De reis van Chihiro (Japan, 2001, 2u04), Prinses Mononoké (Japan, 2000, 2u14).

▪ IN DE KONINGLIJKE MUSEA VOOR SCHONE KUNSTEN VAN BELGIE TE BRUSSEL … Het bezoek wordt vervolg met:"Het landschap van Memling tot Bruegel”, het landschap in de maniëristische schilderkunst in de XVIde eeuw, in harmonie met de tentoonstelling : “Fabels van het Vlaamse landschap”. Binnen het museum wordt een parcours uitgestippeld met negen topstukken binnen het thema van het maniëristische landschap in de Antwerpse en Brusselse schilderkunst.

Gratis inkom. Alleen voor studenten beneden de 26 jaar.

Dinsdag 27 november, 19u Palais des délices - uitzonderlijke nocturne Rondleiding van de tentoonstelling gevolgd door een diner geënsceneerd en voorbereid door de chefs van “les Tables et Toques du Nord-Pas de Calais”.

Museum voor Oude Kunst, 3 regentschapstraat, Brussel. T. 00 32 2/508 32 11 / www.fine-arts-museum.be

Beperkt plaatsenaantal en alleen op reservatie ([email protected]).Tarief : 90 €

 

▪ LEZINGEN Maandag 3 december, 18u30 Met de stemmen van de actrice Carole Bouquet en van de auteur Jean-Claude Carrière komen de woorden van de personages van de Bijbel tot leven tijdens een lezing van de teksten uit de Genesis, dit als uitloop op een bezoek van de tentoonstelling Babel en de Fabels van het Vlaamse landschap. 12 € • 7 €

▪ POLYFONISCHE FABELS SLOTCONCERT Zondag13 januari 2013, 18u30 Met het ensemble Métamorphoses alsook Biscantor en het kamerkoor Coeli et Terra, onder de leiding van Maurice Bourbon. Tarieven: 12€ - 7€ (inkom tot de tentoonstelling inbegrepen)

 

23

LIJST VAN DE TENTOONGESTELDE WERKEN Inleiding Dirck Bouts De weg naar het paradijs, rond 1470 Olie op houtpaneel, 115 x 69,5 cm Lille, Palais des Beaux-Arts

Meester van de Adoratie van Rijsel (?) De heilige Christophorus Olie op houtpaneel Engeland, privé-verzameling

Jeroen Bosch, (naar) De beproeving van de heilige Antonius Olie op doek, 118 x 110 cm Dijon, Musée des Beaux-Arts

Dirck Bouts De val der verdoemden, rond 1470 Olie op houtpaneel, 115 x 69,5 cm Lille, Palais des Beaux-Arts

Jan Mandijn De heilige Christophorus die het kind Jesus draagt Olie op houtpaneel, 45 x 59,5 cm La Rochelle, musée des Beaux-Arts

Jeroen Bosch, (naar) De beproeving van d heilige Antonius, rond 1530 Olie op doek, 50 x 39, 5 cm Rotterdam, Museum Boijmans - van Beuningen

Hans Memling Allegorie met een maagd, 1479-1480 Olie op houtpaneel, 38 x 32 cm Paris, Musée Jacquemart-André

De Braunschweiger monogrammist De lijdensweg, eerste helft van de XVIde eeuw Olie op houtpaneel, 84 x 70 cm Paris, Musée du Louvre

Jeroen Bosch, (navolger van) Het Tondal visioen Olie op Paneel, 54 x 72 cm Madrid, Museo Lázaro Galdiano

Jheronimus Bosch en atelier De zeven hoofdzonden, rond 1505 Olie op houtpaneel, 86 x 56 cm New-York, privé-verzameling Jeroen Bosch Meditatie van Sint Johannes de Doper Olie op houtpaneel, 49 x 40,5 cm Madrid, Museo Lazaro Galdiano I. Het levenspad Jeroen Bosch Het laatste oordeel (drieluik) Olie op houtpaneel Centraal paneel: 99 x 60,3 cm, zijluiken: 98 x 28,8 cm Brugge, Groeningemuseum Jeroen Bosch (cirkel van) Het Jobdrieluik Olie op houtpaneel, middenpaneel : 98 x 72 cm, zijluiken : 98 x 30 cm Brugge, Groeningemuseum Vlaanderen Allegorie van de wereld, rond 1515 Olie op houtpaneel, 28 x 43 cm Isselburg, Museum Wasserburg Anholt Cornelis Cornelisz Kunst De pelgrim en Satan, rond 1530 Olie op houtpaneel, 54,5 x 43,5 cm Leiden, Stedelijk Museum van de Lakenhal Joachim Patinir (cirkel van) De kruisiging op de Golgotha Olie op houtpaneel, 17,2 x 21 cm Madrid, privé-verzameling Joachim Patinir Landschap met de extase van MariaMagdalena, rond 1517-1524 Olie op houtpaneel, 26 x 36 cm Zürich, Kunsthaus Herri Met de Bles Landschap met de heilige Christophorus Olie op houtpaneel, 30 x 43 cm Rotterdam, Museum Boijmans van Beuningen Joachim Patinir De heilige Christoffel draagt het Jesuskind. Olie op houtpaneel, 48 x 59,5 cm Antwerpen, Rockoxhuis

Abel Grimmer De kruisdraging, 1593 Olie op houtpaneel, 108,5 x 144 cm Brugge, Groeningemuseum De LC Monogrammist, of de Pseudo Gassel Zicht op Antwerpen met scènes uit het leven van de heilige Mattheüs Olie op houtpaneel, 78,5 x 109 cm Brussel, Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Joachim Patinir (toegeschreven aan) Landschap met de Emmaüsgangers Olie op houtpaneel, 100 x 125 cm Madrid, Museo Lazaro Galdiano Herri Met de Bles Landschap met Christus en de Emmaüsgangers 34,1 x 50,5 cm, Olie op houtpaneel Antwerpan, Museum Mayer van den Bergh Anoniem, Zuidelijke Nederlanden De legende van de heilige Christophorus, 1558 Olie op houtpaneel Antwerpen, Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Herri Met de Bles Landschap met de heilige Hiëronymus Olie op houtpaneel, 75,7 x 105,8 cm Namen, Musée des Arts Anciens du Namurois Frédéric & Gillis van Valckenborgh Landschap met de rust tijdens de vlucht naar Egypte, 1612-1620 Olie op doek, 131 x 191 cm Brussel, Privécollectie Pieter Bruegel de oudere (navolger van) Berglandschap met rivier, rond 1600 Olie op houtpaneel, 50,8 cm x 68,6 cm London, National Gallery II. De onwezenlijke wereld De rol van de duivel en de oorden van ongelijkenis Jeroen Bosch (atelier van) De beproeving van de heilige Antonius België, privé-verzameling

24

Pieter Brueghel II (?) Het concert in het ei Olie op doek, 108 x 126 cm Lille, Palais des Beaux-Arts Jeroen Bosch (navolger van) Sint Christophorus, 1508 Olie op houtpaneel, 31,5 x 45 cm Hertogenbosch, Noordbrabants Museum Jan de Cock Sint Christophorus Olie op houtpaneel, 32,5 x 56,5 cm Zwitserland, privé-verzameling Jan Mandijn De heilige Christophorus Olie op houtpaneel, 29,5 x 43,2 cm Zwitserland, privé-verzameling Anonieme Vlaamse meester (navolger van Bosch) De hel Olie op houtpaneel, 54 x 78 cm Madrid, Museum van het Prado Herri Met de Bles De val van Lucifer Olie op houtpaneel, 53,3 x 42 cm Londen, National Maritime Museum Joachim Patinir Landschap met de verdelging van Sodom en Gomorra, rond 1515-1520 Olie op houtpaneel, 23 x 29,5 cm Rotterdam, Museum Boijmans - van Beuningen Joachim Patinir (naar) Landschap met de verdelging van Sodom en Gomorra Olie op houtpaneel, tondo, 33 x 34 cm University of Oxford, Ashmolean Museum Herri Met de Bles Landschap met de brand van Sodom Olie op houtpaneel 21,5 x 33,7 cm Namen, Musée des Arts Anciens Joachim Patinir Loth en zijn dochters Olie op houtpaneel, tondo, 33,5 x 37,5 cm Antwerpen, Koninklijk Museum voor Schone Kunsten

Lucas Gassel (toegeschreven aan ) Loth zijn dochters, rond 1525 –1530 Olie op houtpaneel, 38 x 55 cm Paris, Privé-verzameling

Jeroen Bosch (navolger van) Het paradijs, rond 1539 Olie op houtpaneel, 24,5 x 19,5 cm Wenen, Kunsthistorisches Museum

Antwerpen (?) Loth en zijn dochters, rond 1520 Olie op houtpaneel, 32,5 x 45 cm Rotterdam, Museum Boijmans - van Beuningen

Cornelis Massys De vlucht naar Egypte Kerstiaen de Keuninck Olie op houtpaneel, 27 x 33 cm Boslandschap met Tobias en de engel Barcelona, Museu Nacional d’Art de Catalunya Olie op houtpaneel, 40,5 x 56 cm Karlsruhe, Staatliche Kunsthalle Herri Met de Bles De kruisdraging Kerstiaen de Keuninck Olie op houtpaneel, 57 x 72 cm Het offer van Isaac in een berglandschap, 1580-1590 Wenen, Gemäldegalerie Olie op doek, 50 x 83 cm Münster, Westfälischen Landesmuseum Herri Met de Bles für Kunst und Kulturgeschichte De roeping van Petrus Olie op houtpaneel, 32 x 50 cm Jan Nagel Zwitserland, privé-verzameling Het mirakel aan het graf van de profeet Elisa, 1596 Olie op doek, 69,1 x 60,1 cm III. Sacrale fabels, profane fabels Brussel, privé-verzameling Herri Met de Bles Johannes de evangelist op het eiland Patmos, Loedewijk Toeput (toegeschreven aan) rond 1535-1550 Noli me tangere Olie op houtpaneel, 33 x 47 cm Olie op houtpaneel, 167 x 180 cm Antwerpen, Koninlijk Museum voor Rome, Galleria Colonna Schone Kunsten Herri Met de Bles Cornelis Massys ? (naar Joachim Patinir) Kustlandschap met de heilige Augustinus De broodvermenigvuldiging Olie op houtpaneel, 21, 5 x 30,6 cm Olie op houtpaneel, Rome, Galleria Colonna Madrid, Museo de Arquitectura y Pintura del Monasterio del Escorial Herri Met de Bles Landschap met de heilige Christoffel Abel Grimmer (getekend P.Bruegel ) Olie op houtpaneel, 21,8 x 33 cm De parabel van de zaaier Rome, Galleria Colonna Olie op houtpaneel Brussel, privé-verzameling Jan Brueghel I Christus in de onderwereld Jacob Grimmer Olie op koper, 25,2 x 34,7 cm De duivel zaait het onkruid Rome, Galleria Colonna Olie op houtpaneel, 111 x 80 cm Brussel, privé-verzameling Jan Brueghel I Eneas voert Sybilla naar de onderwereld De Meester van de prediking van Olie op koper, 25,7 x 35,3 cm Rijsel (toegeschreven aan), rond 1550 Rome, Galleria Colonna Prediking van Johannes de Doper Olie op houtpaneel, 61,5 x 93 cm Jan Brueghel I Rijsel, Palais des Beaux-Arts Proserpina, Pluto en Orpheus Olie op koper, 28,7 x 34,4 cm Jan Mandijn Rome, GalleriaColonna De beproevingen van Job Olie op houtpaneel Pieter Bruegel de jongere c, 67 x 141 cm De ekster op de galg, rond 1568 Douai, Musée de la Chartreuse Olie op houtpaneel, 45,9 x 50,8 cm Parijs,privé-verzameling Simon de Meyle De ark van Noë op de berg Ararat, rond 1570 Pieter Brueghel de jongere Olie op houtpaneel, 114 x 142 cm Winterlandschap met vogelval Groot-Brittannië, privé-verzameling Olie op paneel, 33 x 57 cm Doornik, Musée des Beaux-Arts Jan Brueghel I Jezus op de meer van Galilea, 1596 Voorheen toegewezen aan Pieter Olie op koper, 26,6 x 35 cm Bruegel de oudere Madrid, Museo Thyssen Bornemisza De val van Icarus Olie op houtpaneel, 63 x 90 cm Paul Bril Brussel, Museum van Buuren Jonas en de Walvis, rond 1600 Olie op doek, 125 x 169,5 Rijsel, Palais des Beaux-Arts

Kestiaen de Keuninck Loth en zijn dochters Olie op houtpaneel, 42,3 x 61,5 cm Karlsruhe, Staatliche Kunsthalle Cornelis Cornelisz Kunst Scènes uit het leven van de heilige Antonius 1530 Olie op houtpaneel, 54,5 x 43,5 cm Leiden, Stedelijk Museum de Lakenhal Jan de Cock De beproeving van de heilige Antonius rond 1520 Olie op houtpaneel, 60 x 46 cm Madrid, Museum Thyssen-Bornemisza Herri Met de Bles De beproeving van de heilige Antonius Olie op houtpaneel, tondo, 25 cm Paris, Fondation Custodia, Nederlands Institut Jan Mandijn De beproeving van de heilige Antonius Olie op houtpaneel, 53,1 x 83,2 cm Valenciennes, Musée des Beaux-Arts Jan Mandijn De beproeving van de heilige Antonius, tussen 1530 et 1559 Olie op houtpaneel, 61,5 x 83,5 cm Haarlem, Frans Hals Museum Pieter Huys De beproeving van de heilige Antonius, 1547 Olie op houtpaneel, 102 x 69 cm Paris, Musée du Louvre Pieter Huys (toegeschreven aan) De heilige Christophorus, XVIde eeuw Olie op doek, 138,5 x 177 cm Metz, Musée de la Cour d’Or Kerstiaen de Keuninck De rampen van de mensheid, rond 1600 Olie op houtpaneel, 46,5 x 70,7 cm Gent, Museum voor Schone Kunsten Hans Bol De toren van Babel Olie op houtpaneel, 62 x 56 cm Museum voor Oudheidkunde en Sierkunst en Schone Kunsten, Kortrijk Kerstiaen de Keuninck Loth en zijn dochters voor de brandende stad Gomora, rond 1620 Olie op doek 51,2 x 135 cm Kortrijk, Stedelijke Musea

25

Paul Bril Jonas en de Walvis Olie op doek, 46 x 60,5 cm Brussel, Koninklijk Museum voor Schone kunsten

Tobias Verhaecht of Paolo Fiammingo (?) De val van Icarus Olie op houtpaneel, Rotterdam, Museum Boijmans – van Beuningen Hans Bol De val van Icarus Aquarel op papier 13,3 x 20,6 cm Antwerpen, Museum Mayer van den Bergh Lucas Gassel (of atelier?) Landschap met Mercurius en Argos, rond 1550 Olie op houtpaneel, 97 x 123,5 cm Strasbourg, Musée des Beaux-Arts Herri Met de Bles Landschap met Diana, rond 1530-1550 Olie op houtpaneel, 28 x 36 cm Strasbourg, Musée des Beaux-Arts Jacob Savery Orpheus, 1601 Olie op houtpaneel, 46,5 x 92,5 cm België, privé-verzameling Joachim Wtewael (navolger van) Diane en Callisto Olie op doek, 50 x 70,2 cm Brussel, privé-verzameling Kerstiaen de Keuninck De brand van Troje Olie op houtpaneel, 76 x 50 cm België, privé-verzameling IV. De wonderbare wereld Van de varietas der wereld tot de sacrale kosmologie Joachim Patinir en atelier Triptiek met de heilige Hiëronymus, de heilige Johannes de Doper, sint Antonius en Maria Magdalena, rond 1517-1524 Centraal paneel: 90 x 89 cm, zijluiken: 89 x 38 cm, Olie op houtpaneel Groot-Brittannië, privé-verzameling Cornelis Massys Landschap met de heilige Hiëronymus, 1547 Olie op houtpaneel, 26,4 x 31,9 cm Antwerpen, Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Michiel de Gast Maria Magdalena Olie op houtpaneel, tondo, 20,2 cm Duitsland, privé-verzameling Joachim Patinir Landschap met de heilige Hïëronymus, 1524 Olie op houtpaneel, 21,5 x 32 cm Wuppertal, Von der Heydt-Museum

Herri Met de Bles Berglandschap met ertsontginning, rond1550 Olie op houtpaneel, 39,5 x 73 cm Graz, Alte Galerie des Steiermärkischen Landesmuseum Joanneum Herri Met de Bles Landschap met de kopermijn Olie op houtpaneel, 83 x 114 cm Firenze, Galleria degli uffizi.

Jan Brueghel I Het vuur 46 x 83 cm, olie op houtpaneel Lyon, musée des Beaux-Arts Jan Brueghel I Het water 46 x 83 cm, olie op houtpaneel Lyon, musée des Beaux-Arts

Jan Brueghel I Lucas van Valkenborg De lucht Landschap met een mijn 46 x 83 cm, olie op houtpaneel Olie op houtpaneel, 44,5 x 70 cm Lyon, musée des Beaux-Arts Paris, Fondation Custodia, Nederlands Instituut Jan Brueghel I Cornelis van Dalem et Jan van Wechlen De aarde Landschap met zigeuners 46 x 83 cm, olie op houtpaneel Lyon, musée des Beaux-Arts Olie op houtpaneel Karlsruhe, Staatliche Kunsthalle Roelandt Savery Landschap met de kreeftenvissers Hendrick Van Cleef De toren van Babel Olie op houtpaneel, 38,6 x 33,9 cm Gent, Museum voor Schone Kunsten Olie op koper, 42 x 55 cm Paris, Fondation Custodia, Nederlands Instituut Joos de Momper II Allegorie van de winter, begin XVIIde eeuw Lucas van Valckenborch Olie op doek, 52,5 x 39,6 cm De toren van Babel, 1595 Parijs, privé-verzameling Olie op houtpaneel, 42 x 68 cm Koblenz, Mittelrhein-Museum (Duitsland) Joos de Momper II Allegorie van de lente, begin XVIIde eeuw Tobias Verhaecht Olie op doek, 52,5 x 39,6 cm De toren van Babel Parijs, privé-verzameling Olie op houtpaneel, 172 x 225 cm Antwerpen, Koninklijk Museum voor Joos de Momper II Schone Kunsten Allegorie van de zomer, begin XVIIde eeuw Olie op doek, 52,5 x 39,6 cm Loedewijk Toeput of Pozzoserrato (?) Parijs, privé-verzameling Landschap, rond 1580 Olie op doek, 22 x 25 cm Joos de Momper II Rome, Galleria Borghese Allegorie van de herfst, begin XVIIde eeuw Olie op doek, 52,5 x 39,6 cm Jan Brueghel I De beproeving van de heilige Antonius, voor 1594 Parijs, privé-verzameling Olie op koper, 21,2 x 30 cm Tobias Verhaecht Kassel, Museumlandschaft Hessen De pelgrims van Emmaüs en de Hermitage in een landschap, vers 1610 Joachim Patinir (opvolger van) Huile sur toile, 110 x 156 cm Fantastisch landschap met de heilige Bruxelles, coll.part. Christoffel, rond 1550 Olie op houtpaneel, 23 x 25 cm Rome, Galleria Borghese Tobias Verhaecht Berglandschap met kluizenaarsoord, rond 1595 Olie op houtpaneel, 72 x 99 cm Sermentizon, kasteel van Aulteribe Paolo Fiamingo Hagar in de woestijn Olie op doek, 81 x 118,5 cm Brussel, privé-verzameling

26

BEELDMATERIAAL Inleiding

I. Het levenspad 1. Jeroen Bosch Meditatie van Sint Johannes de Doper, Madrid, Museo Lázaro Galdiano © Madrid, Museo Lázaro Galdiano

2. Jan Mandijn De heilige Christophorus die het kind Jesus draagt La Rochelle, Musée des Beaux-Arts © Musées d’Art et d’Histoire de La Rochelle, Max Roy

3. Herri Met de Bles De beproeving van de heilige Antonius Paris, Fondation Custodia, Nederlands institut © Fondation Custodia, Collection Frits Lugt, Paris

4. Pieter Huys (toegeschreven aan) De heilige Christophorus,16 de eeuw Metz, Musée de la Cour d’Or © Jean Munin - Musée de La Cour d'Or - Metz Métropole

5. Jan Mandijn De beproeving van de heilige Antonius Musée des Beaux-Arts ©Valenciennes, Musée des Beaux-Arts

6. Jeroen Bosch (navolger van) Het paradijs, rond 1539 © Wenen, Kunsthistorisches Museum

II. De onwezenlijke wereld

III. Sacrale fabels, profane fabels 7. Pieter Brueghel de jongere Winterlandschap met vogelval Doornik, Musée des Beaux-Arts © Doornik, Musée des Beaux-Arts

8. Jan Brueghel I Eneas voert Sybilla naar de onderwereld Rome, Galleria Colonna © Rome, Galleria Colonna

9. Gillis Mostaert Kustlandschap met de heilige Augustinus Rome, Galleria Colonna © Rome, Galleria Colonna

10. Jan Mandijn De beproevingen van Job Douai, Musée de la Chartreuse © Douai, Musée de la Chartreuse

11. Tobias Verhaecht De toren van Babel Antwerpen, Koninklijk Museum voor Schone Kunsten © Antwerpen, Koninklijk Museum voor Schone Kunsten, Lukas-Art in Flanders

12. Hendrick Van Cleef De toren van Babel Paris, Fondation Custodia, Nederlands Instituut © Fondation Custodia, Collection Frits Lugt, Paris

IV. De wonderbare wereld

27

28

PERSBERICHT

BRUSSELS LILLE ARTLINE Brussels Lille Artline, de nieuwe, dynamische culturele samenwerking tussen Rijsel en Brussel, zag het licht dankzij de ontmoeting tussen het Palais des Beaux-Arts van Rijsel en drie Brusselse instellingen: het Paleis voor Schone Kunsten, Flagey en de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten. In de herfst 20122013 zal een nieuwe samenwerking van start gaan rond twee grote tentoonstellingen: Fabels van het Vlaamse landschap. Bosch, Bruegel, Bles, Bril en in februari 2012, Antoine Watteau (1684 - 1721): De muziekles, evenals het Festival Music & Visual in Flagey. Het wordt een jaar vol wetenschappelijke samenwerkingen en gecombineerde programma's rond de tentoonstellingen Fabels van het Vlaamse landschap (06.10.2012 > 14.01.2013) en Babel (08.06.2012 > 14.01.2013) in het Palais des Beaux-Arts van Rijsel. De Fabels van het Vlaamse Landschap zullen het wonderbaarlijke, fantastische karakter onthullen van die landschappen uit de 16de eeuw, die vandaag nog steeds verbijstering en vragen opwekken. Tijdens het Flagey Festival Music & Visual (van 18 tot 27 oktober 2012) zal Flagey in het teken staan van de fantasie zoals we die terugvinden in het symbolisme, het magisch realisme en zelfs het surrealisme. In het kader van de Fabels van het Vlaamse Landschap zal een film, in een coproductie van Flagey en het Palais des Beaux-Arts van Rijsel en in een regie van videokunstenaar Alexis Destoop, getoond worden tijdens een filmconcert in Brussel (24.10) en in Rijsel (25.10), met live begeleiding van het Belgische ensemble B'Rock. Ook op het programma staan onder andere het Asko / Schönberg Ensemble onder leiding van Reinbert de Leeuw, Pelléas et Mélisande van Debussy met Oxalys en het Quatuor Danel. De tentoonstelling van de Fabels van het Vlaamse landschap krijgt ook weerklank in de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, in de vorm van het parcours Het maniëristische landschap in de zestiende eeuw (06.10.2012 > 14.01.2013). Van Memling (15de eeuw) tot Bruegel (16de eeuw) zullen negen meesterwerken op een speciaal uitgestippeld parcours worden voorgesteld. Tegelijkertijd plant het Paleis voor Schone Kunsten van Brussel (BOZAR) deze herfst de tentoonstelling Constant Permeke. Retrospectieve (11.10.2012 > 20.01.2013). In de lente zet BOZAR de deuren wagenwijd open voor één van de grootste Franse kunstenaars van de 18de eeuw, Jean-Antoine Watteau (08.02 > 12.05.2013). William Christie, artiest in residentie en ook gastcurator van de tentoonstelling die georganiseerd wordt in het Paleis voor Schone Kunsten van Brussel, is uitstekend geplaatst om de schilderijen van Watteau weer op muziek te zetten. Vanaf het openingsconcert op 28 januari onder zijn leiding, tot het orgelpunt met Rolf Lislevand op 23 mei, de acht concerten zinderen van sensualiteit, dromerigheid en mysterie. Via Brussels Lille Artline wordt het Belgische en het Franse publiek uitgenodigd om tussen de beide landen te reizen, gestimuleerd door een rijk en gedurfd programma en kortingen op tickets, dankzij de samenwerking met TGV ® en de toeristische partners in België (Toerisme Vlaanderen, Wallonie-Bruxelles Tourisme en Visit Brussels) en in Frankrijk (Comité régional du tourisme, Office de tourisme de Lille en Nord Tourisme). www.brusselslilleartline.com www.pba-lille.fr www.fine-arts-museum.be www.bruxellespourtous.be

www.bozar.be www.lilletourism.com www.visitbrussels.be

www.flagey.be www.toerismevlaanderen.be www.tgv-europe.be 29