Nieuwsbrief “Uilenbescherming in Brabant”
N Nrr..1122 -- jjuunnii 22001122
D Deezzee nniieeuuw wssbbrriieeff ““U Uiilleennbbeesscchheerrm miinngg iinn BBrraabbaanntt”” w woorrddtt m mooggeelliijjkk ggeem maaaakktt ddoooorr hheett C Cooöörrddiinnaattiieeppuunntt LLaannddsscchhaappssbbeehheeeerr bbiijj hheett BBrraabbaannttss LLaannddsscchhaapp
eenn ddee ssaam meennw weerrkkeennddee BBrraabbaannttssee uuiilleennbbeesscchheerrm meerrss De uilenbescherming in Brabant wordt gecoördineerd door:
R R d hhaaaaaakkk Reeed daaaccctttiiieee::: JJJ... SSSllloooooottth
en financieel ondersteund door:
In deze editie: Vroege en grote broedsels .....................................................................................................1 Provinciale jaaravond uilenbescherming.................................................................................3 De Braakbal voor Maria van Amstel en Leo Daanen ..............................................................4 Schuilplaatsen voor jonge uilen ..............................................................................................4 Kerkuilen aangeboden............................................................................................................5 Excursie groepscoördinatoren ................................................................................................7 Enthousiaste vrijwilliger maakt uilenfilm ................................................................................10 Een stukje evolutie: Vogels zijn onvolgroeide dinosauriërs ...................................................11 Veel velduilen in Brabants buitengebied ...............................................................................12
Vroege en grote broedsels Hoewel er nog amper broedresultaten zijn aangeleverd, voorspellen de opgestuurde emails en leuke telefoontjes veel goeds. Sommige uilenwerkgroepen spreken zelfs van een ‘explosieve groei’! De laatste maanden van de winter en de lente verliep zacht en met name in de zuidelijke provincies veel neerslag. Lokaal kwamen serieuze moessonregens voor. Al met al goede omstandigheden voor insecten en bodemdieren. Het zal gene verassing zijn dat de kerkuilen en steenuilen daar al vroeg op regeerden. Juist nu dit jaar op de provinciale avond in Vught het advies werd gegeven om in de eerste week van juni de controles te doen, bleek dat de uilen in mei al met jongen zaten. Een vroeg broedseizoen dus. De grootte van de broedsels lijkt ook uitzonderlijk. In tegenstelling tot 2010 en 2011 toen zo’n 3 jongen per broedsel werden gevonden, werden in oa. Uden, Oirschot, Best, Oisterwijk, Genderen, Dussen en Gilze wel 4 tot 5 vliegvlugge jongen per broedsel aangetroffen. Een teken dat er voldoende voedsel was om deze monden te voeden. Ook werden
Nieuwsbrief “Uilenbescherming in Brabant”
Nr.12 – juni 2012
steenuilnestkasten op nieuwe locaties voor het eerst in gebruik genomen en lijkt de kerkuil weer op meer plaatsen zijn intrek te hebben genomen. Positief nieuws dus en het moet bij controles toch tot mooie momenten geleidt hebben! Hallo Jochem, We hebben dit jaar vier jonge kerkuilen! Hierbij een foto van de trotse vader of moeder. Bijgaand nog twee filmpjes van onze drie steenuiltjes. Gisteren gemaakt. Ik denk dat ze nu wel snel weg zijn. http://www.youtube.com/watch?v=32o3XhL0GtI&feature=youtube_gdata_player http://www.youtube.com/watch?v=HvB466CjgdQ&feature=youtube_gdata_player Groetjes, Mieke
Bij Mieke Makkenze was het dubbel raak. Drie jonge steenuilen en vier jonge kerkuilen op één erf.
Over een half jaar hopen we weer een nieuwsbrief te kunnen maken. Daarom zijn we altijd op zoek naar interessante informatie, artikelen of ervaringen uit het veld. We nodigen iedereen uit hier een bijdrage aan te leveren! Leuke onderwerpen voor deze nieuwsbrief kunt u aan mij doorgeven. Jochem Sloothaak Email:
[email protected] Telefoonnummer 0411 - 66 40 10
2
Nieuwsbrief “Uilenbescherming in Brabant”
Nr.12 – juni 2012
Provinciale jaaravond uilenbescherming Op 25 april werd in Theater De Speeldoos in Vught traditiegetrouw de jaarvond uilenbescherming gehouden. Serieus was het onderwerp van de avond, maar feestelijk was de uitreiking van de oorkonde en uilenbal voor de beschermers van het jaar. Aan het begin van de avond werden de verrassende resultaten van 2011 gepresenteerd, die na te lezen zijn in het interactieve jaarverslag. Frans Jacobs, regiocoördinator van Stone, deelde zijn ervaringen over steenuilen en ruimtelijke ontwikkelingen. Hoe ga je hiermee om en wat zijn de winstpunten en de valkuilen? Na de pauze nam Johan de Jong van Kerkuilenwerkgroep Nederland de ruim 150 geïnteresseerden mee in de wereld van de kerkuil. Hoe gebruikt hij zijn leefgebied en hoe moet er gecompenseerd worden als dit leefgebied verloren gaat? Ook kondigde hij de soortenstandaard aan voor de steenuil en de kerkuil. Handleidingen waarop precies wordt beschreven wat en hoe er gecompenseerd moet worden. Alle presentaties van de jaaravond zijn terug te vinden op onze website.
3
Nieuwsbrief “Uilenbescherming in Brabant”
Nr.12 – juni 2012
De Braakbal voor Maria van Amstel en Leo Daanen Op de jaaravond ging de oorkonde voor uilenbeschermers van het jaar naar het duo Maria van Amstel en Leo Daanen van de Vogelwacht de Maasheggen. Naast de oorkonde ontvingen zij ook ‘De Braakbal’; een aanmoedigingscheque ter waarde van 250,- euro.
Motivatie oorkonde ‘Uilenbeschermers van het jaar’ Het duo dat dit jaar de oorkonde ontvangt, maakt onderdeel uit van een van de actiefste uilenwerkgroepen in onze provincie. Deze groep beperkt zich niet plichtmatig tot de steen- en kerkuil, maar ontfermt zich in één moeite door ook over bosuil, torenvalk, zwarte stern en visdief, om maar enkele soorten te noemen. Dít noem je pas ‘verbrede soortenbescherming’! Binnen al dit beschermingswerk vormt het ‘dynamische duo’ de motor achter het inventarisatiewerk en het nestkastenproject. Al tientallen jaren weten ze hun enthousiasme op anderen over te brengen, te beginnen bij de jeugd met natuurprojecten op scholen. Op die manier creëren ze al de volgende generatie uilenbeschermers. Voor het controleren en schoonmaken van maar liefst 165 kasten - iedere uilenbeschermer weet hoeveel werk dit kost - leggen ze jaarlijks zo’n 1000 km af. Opmerkelijk is echter vooral de goed bijgehouden administratie van alle mogelijke data. Het is steevast uit hun werkgebied dat deze data als eerste worden aangeleverd. Dit helpt ons enorm om het maatschappelijk belang van uilenbescherming aan te tonen. Om genoemde redenen heeft de ‘Commissie Uilenbescherming Brabant’ besloten deze twee bijzondere beschermers uit de Maasheggen te belonen voor hun inzet. De oorkonde ‘Uilenbeschermers van het jaar’ komt het duo Maria van Amstel en Leo Daanen ten volste toe!
Schuilplaatsen voor jonge uilen In juni verlaten de eerste jongen uilen de kast en zijn ze zeer kwetsbaar. Let er daarom op dat het erf uilveilig moet zijn! Er zijn drie belangrijke doodsoorzaken van jonge uilen. Verkeer, verdrinking en predatie. Aan de eerste oorzaak kunt u weinig doen, behalve dat u bij het plaatsen van een nestkast zo ver mogelijk van drukke wegen verwijdert blijft. Aan de tweede doodsoorzaak is juist veel te 4
Nieuwsbrief “Uilenbescherming in Brabant”
Nr.12 – juni 2012
doen. Heeft u drinkbakken, regentonnen of een vijver in de tuin? Zorg dan dat er een gaasje of een plankje geplaatst wordt om onhandige uiltjes de kans te geven uit het water te klimmen. Tenslotte vallen veel jonge uiltjes ten prooi aan roofdieren, waaronder katten en honden. Houdt in de periode dat uw uiltjes uitvliegen uw huisdieren goed in de gaten. Als de uilen eenmaal geoefend genoeg zijn om rond te vliegen,. Blijven het nog weken echte ‘hangjongeren’. Ze kiezen daarbij allerlei schuilplaatsen met een goed overzicht om alles in de gaten te kunnen houden. Dré Musters van de VWG Zundert trof als bijvoorbeeld twee jonge uilen aan in een torenvalkenkast.
Kerkuilen aangeboden Door: Johan de Jong
Aan iedereen die gereageerd heeft op de advertentie op Marktplaats Beste mensen, Op vrijdag 4 mei ontving ik de advertentie hieronder van ons bestuurslid Herman Bisschop. Daarna volgden er op dezelfde dag nog tientallen mails en de telefoon stond roodgloeiend. Positief, zoveel reacties! Maar iedereen was verontwaardigd over de advertentie op Marktplaats. De meest gestelde vragen waren: “Kun je daar z.s.m. iets aan doen?” en “Kun je die ziekmakende advertentie snel van Marktplaats halen?” Als Stichting Kerkuilenwerkgroep Nederland zijn wij (ruim 1200 actieve vrijwilligers) zeer alert op allerlei misstanden betreffende kerkuilen in gevangenschap. Wekelijks komen dergelijke meldingen bij het bestuur binnen. De vergunningen zijn vaak wel in orde (gesloten ring en Cites papieren), maar de huisvesting laat veelal te wensen over. Ook in gevangenschap moeten de vogels de ruimte hebben en hun normale gedrag kunnen 5
Nieuwsbrief “Uilenbescherming in Brabant”
Nr.12 – juni 2012
vertonen. Dat is een wettelijke verplichting. De politie, dierenbescherming en de AID krijgen ook regelmatig meldingen binnen. Een paar keer per maand vragen opsporingsambtenaren van de politie en dierenbescherming mij om een deskundigheidsverklaring te schrijven betreffende slechte huisvesting. De uilen kunnen dan in beslag worden genomen of er volgt eventueel rechtszitting. Een paar voorbeelden daarvan: - Kerkuil in kanariekooi voor het raam hangend in het volle licht…. - Oehoe aan het geitenspit in de tuin…. - Twee kerkuilen in kleine kooien aan ketting in flat… - Kerkuil 24 uur per dag aan koord op balkon…. De laatste jaren neemt het aantal uilen dat in gevangenschap wordt gehouden toe. Er staan altijd wel een aantal te koop op Marktplaats. Roofvogels en uilen horen echter thuis in de vrije natuur. Door de Europese eenwording is de wetgeving betreffende het houden van uilen en roofvogels in gevangenschap toegestaan. De Haag heeft daartoe besloten. In vele andere landen is dat niet toegestaan. We zouden het houden van uilen in gevangenschap wel kunnen ontmoedigen door wettelijk normen vast te leggen voor de kooigrootte. Achter de schermen wordt hieraan gewerkt, maar dat is een lange weg. Na overleg met de politie in Friesland heb ik vrijdag tegen het einde van de middag contact kunnen krijgen met de politie van Enschede. Er was een kleine bezetting op het politiebureau aanwezig, maar ik kon hun overtuigen dat het zeer dringend was. Na de dodenherdenking zouden ze hun uiterste best doen en de aanbieder van de uilen bezoeken. Inmiddels was Paul van Heek (coördinator regio Enschede) ook actief bezig om de overtreders op te sporen. Immers, jonge in het wild levende kerkuilen weggeven zou een grote overtreding zijn van de Flora en Faunawet. De mails en de telefoontjes bleven binnenkomen. Overal kwamen discussies op gang. Grote verontwaardiging was er bij Vogelbescherming , de Oehoewerkgroep (OWN) en de Steenuilenwerkgroep (STONE). Het was nu wachten op een reacties van de politie van Enschede. Maandag 7 mei kwam het verlossende woord in een mail van Vroege Vogels: Goed dat zoveel mensen deze advertentie is opgevallen. Daar zijn we blij om! Maar om verdere verontwaardiging en natuurlijk ook kostbare tijd van jullie hierin te voorkomen: Wij, Vroege Vogels, hebben deze advertentie geplaatst!!! Waarom? Omdat we ons afvragen wat er met illegale advertenties op Marktplaats gebeurt en er van overtuigd zijn dat er onvoldoende actie plaats vindt. We zijn bezig hier een item over te maken in het kader van onze actie http://vroegevogels.vara.nl/PetitieMarktplaats.921.0.html Gelukkig voor de kerkuil overigens dat er zoveel reacties zijn gekomen. Maar ongelukkig voor nog een aantal andere wilde dieren, want daar bleek de scherpte voor illegaliteit wat minder. Maar goed, daarover wellicht meer in ons item.
6
Nieuwsbrief “Uilenbescherming in Brabant”
Nr.12 – juni 2012
Voor wie ons verder kan ondersteunen, helpen met dit item, door ons bijv. meer informatie te geven over illegale advertenties op Marktplaats, neem dan graag even contact met mij op. Serge Calon Redacteur Vroege Vogels TV Deze illegale advertentie was nota bene geplaatst door Vroege Vogels! Een smakeloze “grap”, die we totaal niet kunnen waarderen. Ze zijn bij de Omroep hun boekje ver te buiten gegaan en hebben zich niet gerealiseerd wat dit teweeg zou brengen. Hoe geloofwaardig zijn de advertenties die nog geplaatst worden in de toekomst. Gelukkig weet ik van de mensen die gereageerd hebben dat ook in de toekomst blijven doen. Vanmiddag heb ik de coördinator van de dierenpolitie van Enschede aan de lijn gehad. Hij was een paar dagen met vakantie geweest en had op zijn vakantieadres een groot aantal mails ontvangen van o.a. Vogelopvangcentra in Duitsland en België. We nemen het de redactie van Vroege Vogels zeer kwalijk dat vooraf geen contact is opgenomen met de Stichting Kerkuilenwerkgroep Nederland. Dan had men geweten dat voor de kerkuilmisstanden geen “nep-advertenties” nodig zijn. Zelfs na het telefoontje met Serge Calon geen excuses! Tot slot iedereen bedankt voor de betrokkenheid bij de bescherming van de kerkuil via de mails en de telefoontjes. Met vriendelijke groeten, Johan de Jong, Voorzitter St. Kerkuilenwerkgroep Nederland
Excursie groepscoördinatoren Als dank voor de vele inspanningen voor de uilenbescherming is op zaterdag 9 juni een excursiedag georganiseerd voor de groepscoördinatoren. Het programma bestond uit een ontvangst met uitleg van de lokale uilenwerkgroep, een ochtendwandeling door De Vilt, een lunch en een middagwandeling door de Maasheggen. Op 22 september wordt opnieuw een dag verzorgt, maar dan voor alle vrijwillige beschermers en wel op Fort Altena. Een uitnodiging volgt nog via de groepscoördinatoren. Volledig in de EK-sfeer verzorgde Vogelwacht De Maasheggen een introductie over hun werkgebied, activiteiten en resultaten. Met 41 broedgevallen van de steenuil en 15 broedgevallen van de kerkuil in totaal 165 nestkasten kreeg Henriette Berkvens de aanwezigen snel onder de indruk.
7
Nieuwsbrief “Uilenbescherming in Brabant”
Nr.12 – juni 2012
De wandeling werd geleid door de auteur van het boek ‘De Maasheggen: Parel van mens en natuur’, Marius Grutters (links op de foto). Mensen die meer informatie willen over lezingen, excursies, het Maasheggenvlechten of het Maasheggenboek kunnen een email sturen naar
[email protected].
8
Nieuwsbrief “Uilenbescherming in Brabant”
Nr.12 – juni 2012
De Maasheggen is een eeuwenoud landschap, wat vanwege de vele heggen en kleine percelen uniek is in West-Europa.
Natuurparel De Vilt was 10.000 jaar geleden een oude Maasarm, maar bestaat tegenwoordig uit open water, rietmoeras, gagel- en wilgenstruweel en broekbos.
Maria van Amstel geeft uitleg over de hoge dichtheid aan broedpaartjes in het gebied. Veel aandacht ging echter naar de jonge steenuilen voor een nestkast in een grote wilg.
9
Nieuwsbrief “Uilenbescherming in Brabant”
Nr.12 – juni 2012
Op de dag was veel ruimte voor uitwisseling en daar werd goed gebruik van gemaakt.
Enthousiaste vrijwilliger maakt uilenfilm Eén van de aangesloten uilenwerkgroepen, de Steenuilenwerkgroep Oisterwijk werd in 2009 al onderscheiden als uilenbeschermster van het jaar. De groep is een prachtig voorbeeld van de gedrevenheid en zelfstandigheid van uilenwerkgroepen in onze provincie. Joop Kok, één van de enthousiaste vrijwilligers, maakte gedurende 2 jaar prachtige opnames vanuit zijn schuiltent. De hoofdrol wordt gespeeld door een succesvol broedpaartje in één van de nestkasten die door Brabants Landschap beschikbaar worden gesteld. De film is getoond op de provinciale jaaravond in Vught, maar voor de mensen die hier niet aanwezig waren kunnen de film thuis terugkijken, door op de afbeelding hieronder te klikken.
10
Nieuwsbrief “Uilenbescherming in Brabant”
Nr.12 – juni 2012
Een stukje evolutie: Vogels zijn onvolgroeide dinosauriërs Door Lucas Brouwers, NRC
Dinosauriërs kropen uit het ei met een korte snuitje, grote ogen en een bolle hersenpan. Vogels en krokodillen, hun naaste nog levende verwanten, doen dat nu nog steeds. Maar waar de schedels van volwassen krokodillen en dinosauriërs plat en langwerpig zijn, blijven vogelschedels steken in de kuikentijd. Vogels behouden hun enorme ogen en hersenen een leven lang. Ze zijn pedomorf, zou een bioloog zeggen. Die observatie kunnen Spaanse en Amerikaanse paleontologen nu ook met cijfers staven.
De schedel van een kerkuil. Let op de grote ogen en het bolle schedeldak.
Het komt misschien als een verrassing, maar vogels zijn dinosauriërs, net zoals mensen zoogdieren zijn. Vogels stammen rechtstreeks af van een groep tweebenige, vleesetende roofdinosauriërs, de theropoden. Dat maakt de verschillen tussen vogelschedels en die van hun uitgestorven verwanten alleen maar interessanter: Wanneer kregen vogels die jonge kop?
Een schedel van Herrerasaurus, een primitieve theropode, met daarop de 45 ijkpunten die Bhullar voor elke schedel bepaalde.
Om die vraag te beantwoorden, zocht Bhart-Anjan Bhullar samen met zijn collega’s naar foto’s en reconstructies krokodillen-, dinosaurus- en vogelschedels. Ze vertaalden de vorm en omtrek van bijna 50 schedels in digitale schedelprofielen, aan de hand van 45 verschillende ijkpunten. Waar mogelijk deden ze dat voor jonkies én volwassen dieren. 11
Nieuwsbrief “Uilenbescherming in Brabant”
Nr.12 – juni 2012
Alle schedels gingen hierna door de statistische molen. Het bewijs voor pedomorfie was overduidelijk. De dinosauriërs die nauw verwant zijn aan vogels, zoals de ‘oervogel’ Archaeopteryx, behoorden tot hetzelfde statistische cluster als de allerjongste dinosauriërs en krokodillen. De schedel van een volwassen Confuciusornis, de oudste vogel met een snavel, was qua vorm bijvoorbeeld nauwelijks te onderscheiden van een babyByronosaurus. Voor moderne vogels was dit effect nog sterker. Hun gezichten zijn nóg platter, hun ogen nóg boller. Het is niet zo dat kleine vogels of dino’s per se kinderlijker waren dan grote. Struisvogels (Struthio) en emoes (Dromaius) zijn dan wel de reuzen van het vogelrijk, ze hebben toch een kuikenkop. En Compsognathus had als piepkleine vleesetende dino een volwassen schedel. Bhullar vond één onderdeel van de vogelschedel dat niet pedomorf is: de snavel. Het voorste puntje van het bovenkaakbeen groeit bij vogels veel verder uit dan bij dinosauriërs. Toen klauwen vleugels werden, gingen de voorouders van moderne vogels hun snavel gebruiken om voorwerpen vast te grijpen, vermoedt Bhullar.
Veel velduilen in Brabants buitengebied De velduil lijkt bezig met een opmars in Brabant. In andere jaren werden velduilen slechts waargenomen buiten de broedperiode, maar dit jaar komen er vele meldingen binnen van foeragerende vogels in mei en juni. Nabij Rosmalen, Lith, Ravenstein, Chaam, Almkerk en Babyloniënbroek zijn vermoedelijk broedparen aanwezig. Of het veroorzaakt wordt doordat vogelaars alerter op de vogels letten of het aangepast akkerbeheer hiertoe bijdraagt is niet duidelijk, maar de overdag actieve vogels blijven een lust voor het oog. Tijdens het baltsen vliegen velduilen hoog de lucht in en klappen met hun vleugels beneden het lichaam. De vlucht is veerkrachtig en schommelend met roeiende vleugelslagen en stijf gehouden vleugels.
Twan Mols wist een velduil vast te leggen op foto in de Bleeke heide .
Klik hier voor de actuele waarnemingen.
12
