Empowerment en het magneetconcept: twee kanten van dezelfde medaille

Onderzoek & Praktijk

Trefwoorden • Organisatie • Empowerment • Magneetconcept • Onderwijs

Bestuurders van zorginstellingen en verpleegkundigen zijn het niet altijd met elkaar eens als het gaat om de organisatie van kwalitatief goede patiëntenzorg. Wat betekent dit voor de opleiding van verpleegkundigen en voor de houding van het werkveld zelf?

• Thuiszorg • Ziekenhuiszorg

Organisatorische context van zorg

Empowerment en het magneetconcept: twee kanten van dezelfde medaille vaker van de reguliere thuiszorg naar

Beperkingen in de organisatie

Buurtzorg (De Veer e.a., 2009). Buurt-

Een van de doelstellingen van het lecto-

zorg is een relatief nieuw concept waar-

raat verpleegkundige beroepsethiek van

bij kleine, slagvaardige teams van ver-

de Christelijke Hogeschool Ede is te

pleegkundigen de zorg van A tot Z

onderzoeken hoe goede zorg geleverd

regelen en uitvoeren (Verstraeten, 2008).

kan worden binnen de beperkingen van

Een te grote organisatie, management

de organisatorische context (Cusveller,

dat slecht luistert en andere

2010). Voor het initiële onderwijs bete-

doelen nastreeft en bezuinigingsmaatre-

kent dit niet alleen dat verpleegkundi-

gelen zijn de bevorderende omstandighe-

gen ‘goede zorg’ moeten leren vertalen

den voor Buurtzorg. De overheid speelt

naar de praktijk, maar ook dat zij zich

hierbij een belangrijke rol, zo lijkt het.

moeten voorbereiden op het omgaan

Auteur

De thuiszorg is immers al jaren de proef-

met bestuurders die een andere taal

Drs. Martin te Lintel Heckert

tuin van marktgericht denken. Hierbij is

spreken dan zij. Het concept van empo-

werkt als opleidingsdocent en

concurrentie het motto (Kunneman &

werment biedt aanknopingspunten voor

afstudeercoördinator bij de

Slob, 2007). Toch stelt diezelfde over-

het onderwijs aan verpleegkundigen.

opleiding Verpleegkunde van

heid dat verpleegkundigen zouden moe-

Sleutelwoorden bij empowerment zijn:

de Christelijke Hogeschool Ede

ten ‘opstaan’ als er sprake is van slecht

invloed, regie en autonomie.

en is hier ook verbonden aan

management; (wijk)verpleegkundigen

Leren krachtiger, meer empowerd te

het Lectoraat Verpleegkundige

worden derhalve uitgenodigd om hun

worden is één ding, ervaren hoe het is

Beroepsethiek.

professionaliteit uit te dragen, zodat zorg

om aan de andere kant van de tafel te

van goede kwaliteit wordt geleverd.

zitten als leidinggevende is minstens zo

Wijkverpleegkundigen vertrekken steeds

54 |

TvZ_11_01.indd Sec1:54

tvz | Tijdschrift voor Verpleegkundigen - 2011 nr. 1

2/12/2011 10:30:14 AM

belangrijk. Veel verpleegkundigen krij-

Empowerment

Magneetconcept

gen immers vroeger of later die ambitie.

Empowerment is een methode en een

Empowerment hangt samen met het

Dan gaat het niet alleen om het vermo-

proces om de regie zelf in handen te

magneetconcept. Verpleegkundigen die

gen om efficiëntie na te streven, maar

nemen. (Schmidt, Robbesom, Bakker &

zelf(standig) ‘goede zorg’ kunnen bie-

ook om het vermogen als werkgever

Stronks, 2007). Rappaport (1987, in

den en garanderen, zijn empowerd en

aantrekkelijk te zijn. Hiertoe biedt het

Zimmerman, 1995) heeft de volgende

tevreden. De aantrekkingskracht (mag-

magneetconcept een ingang. Dit con-

algemene definitie van empowerment

netisme) van de werkgever wordt onder

cept, afkomstig uit de Verenigde Staten,

geformuleerd: empowerment is een pro-

meer bepaald door hoge patiënttevre-

formuleert criteria die als magneet-

ces waarbij mensen, organisaties of

denheid en werkplezier (Van der Kruk,

krachten de aantrekkingskracht van een

groepen meer invloed krijgen op ge-

2008; Van der Peet, 2008). Zes kenmer-

organisatie bepalen (Van der Peet,

beurtenissen en situaties die voor hen

ken van het magneetconcept worden in

2008). Inmiddels heeft in Nederland de

belangrijk zijn. Deze definitie geeft ook

Nederland onderscheiden van oor-

V&VN (beroepsvereniging van Ver-

weer op welke niveaus empowerment

spronkelijk 14 gevonden ‘magneet-

pleegkundigen en Verzorgenden Neder-

kan plaatsvinden: op het niveau van het

krachten’ in de Verenigde Staten

land) in samenwerking met de NPCF

individu (bijvoorbeeld empowerment

(Aiken, 2002, Van der Peet, 2008):

(Nederlandse Patiënten Consumenten

van mensen met overgewicht in het

1. hogere patiënttevredenheid

Federatie) een pilot afgerond met de

kader van gezondheidsbevordering), de

2. betere werkrelaties tussen

werktitel Excellente Zorg. Dit project,

positie in de organisatie (structurele em-

waarin twaalf zorginstellingen partici-

powerment) en de groep of gemeen-

3. meer werkplezier

peerden, vormt de doorstart van het

schap, bijvoorbeeld empowerment van

4. vooruitstrevende opleidingskansen

magneetconcept waarbij het doel is een

allochtone jongeren in een bepaalde ge-

cultuuromslag te realiseren aan de hand

meenschap (Delahaij, 2004). Er bestaat

van drie pijlers: arbeidstevredenheid

een onderlinge relatie tussen deze drie

verpleegkundigen met betrekking tot

van verpleegkundigen en verzorgenden,

vormen van empowerment, waarbij ze

het zorgplan van hun patiënten

kwaliteitsaspecten vanuit het perspec-

oorzaak en gevolg van elkaar zijn. Een

tief van patiënten en het faciliterend

sterke organisatie heeft namelijk ook

vermogen van de organisatie

invloed op de mate van persoonlijk em-

Deze zes kenmerken sluiten nauw aan

(www.V&VN.nl, 2010).

powerment (Zimmerman, 2000 in

bij datgene wat verpleegkundigen essen-

Het lectoraat draait nu bijna een jaar en

Schmidt et al, 2007).

tieel vinden om goede zorg te kunnen

het werkveld blijkt geïnteresseerd,

Empowerment wil ook zeggen: ‘de

verlenen. Hiermee is de cirkel rond en

zowel in empowerment als in het mag-

kracht om iets te bereiken’ (Knol, 2007)

wordt duidelijk dat binnen de verpleeg-

neetconcept. Dat heeft onder meer gere-

en wordt ook nadrukkelijk in verband

kundige beroepsgroep een duidelijk

sulteerd in een bijscholing aan een Ver-

gebracht met innovatief gedrag.

beeld is over de voorwaarden die nodig

pleegkundige Adviesraad van een

Empowerment heeft invloed op arbeids-

zijn om goede zorg te kunnen bieden.

ziekenhuis die via het concept van em-

satisfactie en hangt nauw samen met

Aan de werkgeverskant sluiten deze

powerment zijn advisering wilde verbe-

autonomie. Immers: een verpleegkundi-

voorwaarden nauw aan bij de kenmer-

teren. Kennelijk zijn verpleegkundigen

ge die de kracht heeft om iets te berei-

ken van het magneetconcept.

en management op zoek naar manieren

ken, straalt energie uit, houdt langer

om de kloof te overbruggen die tussen

vol, is actiever en werkt als voorbeeld

Praktijkonderzoek

hen ontstaan is. Dit artikel gaat welis-

voor collega’s. Het omgekeerde is ook

Een groep studenten heeft het empo-

waar vooral in op implicaties voor het

waar; het gevoel dat er niet naar je

werment van een aantal verpleegkundi-

onderwijs, maar ook op mogelijkheden

wordt geluisterd, werkt verlammend op

gen in diverse ziekenhuizen onder-

om vanuit het werkveld deze kloof te

het hele team en leidt tot burn-out of

zocht. Deze ‘nulmeting’ had tot doel om

verkleinen.

vertrek.

beter te begrijpen met welke factoren



verpleegkundigen en artsen

voor verpleegkundigen 5. meer autonomie voor

6. lager verloop onder verpleegkundigen

| 55

2/12/2011 10:30:14 AM


empowerment samenhangt. Een tweede

zorg. 13 verpleegkundigen uit 5 zieken-

‘Wij ontwikkelen wel onze eigen kennis

groep heeft de mate van autonomie en

huizen (waarvan 2 in een universitair)

en ontwikkelen protocollen, maar we

arbeidssatisfactie van verpleegkundigen

zijn geïnterviewd door middel van een

blijven afhankelijk van de artsen. En ja,

in de thuiszorg (zowel bij een reguliere

semi-gestructureerd interview. In het al-

dan voel je je wel een beetje onderge-

organisatie als bij Buurtzorg) onder-

gemeen valt op dat alle verpleegkundi-

schikt. De arts beslist wat er met de pa-

zocht. Dit had onder meer tot doel om

gen zich redelijk empowerd voelen. Ze

tiënt gebeurt. En als de arts rechtsom

inzicht te krijgen in de strategieën van

ontlenen dit gevoel met name aan hun

wil en ik linksom, dan gaan we toch

verpleegkundigen bij het omgaan met

competent zijn in de directe zorgverle-

maar de weg die hij wil’.

hun management teneinde hun baan

ning, maar ook aan de mate waarin ze

aantrekkelijk te houden voor zichzelf.

invloed uitoefenen. Een verpleegkundi-

De ondervraagde verpleegkundigen

Bij de selectie van de verpleegkundigen

ge daarover:

laten allemaal zien dat ze vertrouwen

uit de ziekenhuizen is getracht een zo

hebben in hun competenties ten aan-

gevarieerd mogelijk geografisch gebied

‘Er wordt op een gegeven moment wel

zien van de zorg. Daar staan ze voor en

te bereiken met een gelegenheidssteek-

naar me geluisterd. Als ik met nieuwe

zo kunnen ze zich hard maken voor

proef. Er is bewust gekozen voor het

ideeën kom of zo, dan zeker wel.

hun patiënten. Soms levert dit conflic-

ziekenhuis, omdat de organisatorische

Absoluut!’

ten op, maar uiteindelijk kunnen ze de

omstandigheden relatief stabiel zijn ver-

belangen verdedigen van diegenen die

geleken met de thuiszorg. Er is uitge-

Dat de organisatie hierin een belangrij-

gaan van persoonlijk empowerment van

ke rol speelt, blijkt onder meer uit de

niveau 5 verpleegkundigen, zowel in het

stimulerende rol die een afdeling heeft.

Thuiszorg en Buurtzorg

onderzoek in het ziekenhuis als in de

Enkele verpleegkundigen worden direct

Hoe anders ligt dit bij de thuiszorg.

thuiszorg. De plaats in de organisatie

gestimuleerd om een opleiding te volgen

Daar vond het tweede onderzoek

(structureel empowerment) is weliswaar

voor bijvoorbeeld Nurse Practitioner of

plaats. Daartoe zijn 14 verpleegkundi-

volgens de theorie van invloed op em-

Physician Assistent. In de andere geval-

gen geïnterviewd, 6 daarvan werkten als

powerment, maar is buiten beschou-

len is er een scholingsbudget of wordt

wijkverpleegkundige, de overige 8 ver-

wing gebleven, juist omdat we wilden

in functioneringsgesprekken gevraagd

pleegkundigen werkten minimaal een

weten hoe empowerment wordt beïn-

aan te geven waarin men geschoold wil

jaar bij Buurtzorg, allen op niveau 5. Bij

vloed zonder de ‘ruis’ van de positie in

worden. Kortom: een tamelijk positief

het selecteren van respondenten is ge-

de organisatie. De volgende stap is om

beeld van een groep die kennelijk kan-

richt gezocht naar settings waarin de

aan werkgeverszijde te onderzoeken

sen krijgt en die ook aangrijpt. Daar zit

organisatorische omstandigheden con-

hoe ‘magnetisch’ die werkt op zijn per-

misschien ook wel de crux; verpleeg-

trasteerden (reguliere thuiszorg en

soneel, zodat ook aan die kant duidelijk

kundigen die vanuit zichzelf ambitie

Buurtzorg). Zodoende was sprake van

wordt waar het onderwijs zich op dient

hebben en laten zien wat ze in huis

een theoriegerichte steekproef (theoreti-

te richten.

hebben worden op hun beurt door de

cal sampling), zoals dat in kwalitatief

organisatie als zodanig herkend en ver-

onderzoek gangbaar is.

volgens verder gestimuleerd in hun ont-

Opvallend is de veranderde positie van

wikkeling. Diezelfde verpleegkundigen

de wijkverpleegkundige in de reguliere

Empowerment van ziekenhuisverpleeg-

ervaren in het algemeen ook voldoende

thuiszorgorganisatie. Zij zitten steeds

kundigen

steun van collega’s en artsen. Erkend en

vaker in een positie die formeel nog uit-

Twee onderzoeken zijn tot dusver uitge-

herkend wordt dat die relaties met col-

voerend is, maar die steeds meer ken-

voerd. In het eerste onderzoek wilden

lega’s en artsen soms bevochten moeten

merken heeft van een leidinggevende

we weten hoe het gesteld is met het

worden omdat oude hiërarchische ver-

functie. Ze zijn eindverantwoordelijk

empowerment van verpleegkundigen

houdingen niet snel veranderen. Een

voor de cliëntzorg en hebben daarnaast

(niveau 5) in de algemene gezondheids-

verpleegkundige daarover:

vooral organisatorische verantwoorde-

Resultaten

56 |


aan hun zorg zijn toevertrouwd.


2/12/2011 10:30:15 AM

lijkheden. Dit in tegenstelling tot de

bijvoorbeeld dat vrijwel alle reguliere

Verpleegkundigen dichten zichzelf dik-

Buurtzorgverpleegkundigen; zij functio-

organisaties ongeveer gelijktijdig heb-

wijls ook niet de benodigde eigenschap-

neren in een veel plattere organisatie,

ben gepoogd de planning van de zorg

pen toe om organisatorische problemen

regelen de zorg zelf en voeren die ook

te centraliseren. Dit tot grote irritatie

te veranderen. Dergelijke geluiden wer-

van A tot Z uit.

van wijkverpleegkundigen, omdat het

den bij alle verpleegkundigen gehoord:

Kennelijk is het (weer) zelf kunnen re-

hen extra werk en ergernis opleverde.

gelen en uitvoeren van de zorg de basis

Ze hebben bovendien het gevoel dat er

‘Ik ben niet iemand die dan allerlei din-

waar verpleegkundigen niet alleen hun

niet alleen slecht naar hen wordt ge-

gen gaat bedenken en op gaat zetten en

arbeidssatisfactie aan ontlenen, maar

luisterd, maar ook dat werkvloer en

zo. Ook omdat ik gewoon niet zo veel

ook hun gevoel voor autonomie. Een

management verschillende doelen na-

uur werk. Zo zit ik ook gewoon niet in

Buurtzorgverpleegkundige daarover:

streven:

elkaar. Ik probeer gewoon mee te denken en signalen af te geven’.

‘Dit is gewoon heerlijk. Dit is weer een

‘Die (het management) hebben allemaal

beetje de wijkverpleegkundige van vroe-

andere doelen. En dus maakt het ook

Bij Buurtzorg lijkt de noodzaak om or-

ger. Zoals ik gestart ben zeg maar. Je

soms niet uit. De planning is een leuk

ganisatorische zaken aan te kaarten

kunt weer zelf alles regelen, je mag wer-

voorbeeldje; je wordt er niet in meegeno-

minder aanwezig, ook al omdat er een

ken zoals je het zelf goed vindt’.

men. Je wordt er van tevoren al niet in

sterk appel wordt gedaan op het eigen

meegenomen en dan moet je vervolgens

vermogen. Daarnaast is de organisatie

Dat lijkt vervolgens de belangrijkste

ontzettend creatief zijn om het wel dui-

van Buurtzorg platter en minder log.

bron van waaruit verpleegkundigen zich

delijk te kunnen maken. En dan wordt

Verpleegkundigen lijken niet erg stil te

empowered voelen. De zorg is de basis.

er niks mee gedaan’.

staan bij hun verantwoordelijkheden en

Continuïteit (en kwaliteit) kunnen leve-

komen vaak niet verder dan het benoe-

ren voor hun patiënten op basis van

Beroepsverantwoordelijkheid

men van verantwoordelijkheid ten aan-

autonomie is nog altijd waar wijkver-

Wijkverpleegkundigen voelen zich voor-

zien van de patiëntenzorg, ongeacht het

pleegkundigen vrijwel zonder uitzonde-

al verantwoordelijk voor hun cliënten,

veld of de organisatie. Daar waar zaken

ring voor gaan. Een Buurtzorgverpleeg-

zo lijkt het. Dit wordt zowel bij de zie-

niet goed lopen, zien ze een andere ver-

kundige:

kenhuisverpleegkundigen als bij de

antwoordelijkheid en komen ze nog

(reguliere en Buurtzorg) wijkverpleeg-

strijdbaar over. Een reguliere wijkver-

‘Dit is gewoon hoe het bedoeld is van

kundigen geconstateerd. Als het gaat

pleegkundige:

oorsprong. Dat je als wijkverpleging

om de verantwoordelijkheid die ze voe-

gewoon met elkaar de boel draaiende

len om zaken aan te kaarten die hun

‘Je kunt natuurlijk klein beginnen: wat

houdt. En dat je zelf de regie voert voor

werk indirect beïnvloeden, zoals het ge-

vinden jullie als team? Als je als team

je cliënten en je team; zelfsturing dus.

hate centrale planningsysteem, dan

dezelfde mening hebt over dingen die

Zo was het oorspronkelijk ook’.

wordt dit wel aangekaart, maar niet al-

niet goed lopen, dan ga je natuurlijk in

tijd even effectief. Bovendien lijkt er

eerste instantie naar je leidinggevende.

Het is juist dat gegeven dat onder druk

met name in de reguliere organisaties

Als die er niets mee doet, zou je eigenlijk

staat in organisaties die ver zijn doorge-

sprake van een zekere mate van lamge-

hogerop moeten gaan en er veel meer

schoten in het opsplitsen van taken met

slagen zijn:

voor strijden en achter staan’.

reguliere thuiszorgorganisaties wordt

‘Ik denk dat het bij heel veel instellingen

Wat hebben verpleegkundigen nodig

wat dat betreft een spiegel voorgehou-

gewoon zo werkt. Dat je je gewoon bij

In de interviews is aan wijkverpleegkun-

den door het Buurtzorgconcept, waar

dingen neer moet leggen. Daar moet je

digen gevraagd wat ze nodig hebben om

verpleegkundigen de zorg in zijn totali-

het mee doen. Maar dat vind ik wel heel

meer empowerd te worden. Aan hen

teit regelen en uitvoeren. Opvallend is

vervelend’.

werd ruim van tevoren gevraagd daarover

versnippering van zorg als gevolg. De



| 57

2/12/2011 10:30:15 AM


na te denken. Enkelen zoeken hun heil

te denken. Hier liggen mogelijkheden

gaan. Dat is niet alleen een kwestie van

in een stappenplan met daarin de com-

voor versterken van empowerment.

luisteren en onderhandelen, maar het

municatielijnen van de organisatie. Anderen benoemen scholing of training, maar hebben meestal geen duidelijk beeld van

komt dan ook aan op het reguleren van

Implicaties voor het onderwijs

de inhoud. Dat gold voor zowel Buurt-

eigen frustraties en het voorkomen van verbittering of cynisme. Ben je bijvoorbeeld boos over een niet werkend cen-

Kennis, attitude, vaardigheden

traal planningssysteem, dan is het niet

Kijken we naar de implicaties voor

alleen zaak om die boosheid op een

Een wijkverpleegkundige: ‘Poeh, …ik

competenties (en rollen) als combinatie

rustige manier te communiceren, maar

denk inderdaad dat een training…dat

van kennis, attitude en vaardigheden,

ook om wellicht met je team na te den-

trainingen best goed zijn’.

die nodig zijn voor meer empowerment,

ken over vervolgstappen. Sla de handen

dan lijkt het vooral noodzakelijk de na-

met je collega’s ineen en houd de rijen

Anderen benoemen het belang van het

druk op attitude en vaardigheden te leg-

gesloten. In dat opzicht is ook lobbyen

hebben van een orgaan of gremium,

gen. Vanuit het onderwijs is de ervaring

iets dat je kunt leren. Een van de moei-

waarbinnen invloeduitoefening gestalte

dat jonge verpleegkundigen zich vooral

lijkste vaardigheden is misschien wel

kan krijgen. De ondernemingsraad of

richten op de directe patiëntenzorg, ter-

het communiceren over verschillende

de Verpleegkundige Adviesraad worden

wijl het ook noodzakelijk is om je man-

waarden en doelen. Bijvoorbeeld een

in dit kader genoemd.

netje te staan in de organisatie. Dit

leidinggevende die een zorgarrangement

vraagt een attitude waarin je goed bij-

wil implementeren (om op basis daar-

Conclusies

houdt waar je organisatie staat, welke

van de formatie ter discussie te stellen)

Als we de resultaten van beide onder-

maatregelen genomen worden. Dan

en het personeel dat vanuit een behoef-

zoeken naast elkaar en in elkaars ver-

komt het aan op goed lezen van

tegestuurde visie naar inzet van perso-

lengde beschouwen, kunnen (met de

nieuwsbulletins, nieuws van de onder-

neel wil kijken. Hoe breng je dan een

nodige reserves vanwege de steekproef-

nemingsraden. ‘Weet waar je organisatie

beheersperspectief en een behoeftege-

omvang) de volgende conclusies getrok-

staat’, luidt het devies. Vervolgens helpt

stuurd perspectief bij elkaar? Dan komt

ken worden: Verpleegkundigen in het

het als je er ook iets van vindt. Dan

het aan op kunnen luisteren naar el-

ziekenhuis voelen zich behoorlijk em-

komt het aan op visie ontwikkelen, bij-

kaar, begrijpen van waaruit geredeneerd

powerd, zeker als de organisatie hen sti-

voorbeeld op marktwerking, maar ook

wordt zonder de ander te willen over-

muleert zich te ontwikkelen. Zo ont-

op een voorgenomen fusie. Die visie

tuigen. Zoeken waar gemeenschappelij-

staat een positieve spiraal en een

moet goed kunnen worden onderbouwd

ke doelen liggen, is dan noodzakelijk,

gezonde gelijkwaardige relatie met art-

met argumenten.

net als spreken over de verantwoorde-

sen. Ze ontlenen hun gevoel van empo-

Samengevat komt het aan op een attitu-

lijkheid die je als organisatie hebt.

werd zijn aan de directe patiëntenzorg.

de waarin verder gekeken wordt dan de

Daar liggen uitdagingen voor manage-

Dit geldt mogelijk nog sterker voor

directe patiëntenzorg en waarin interes-

ment en uitvoerenden. Zij zullen regel-

wijkverpleegkundigen. Als zij zelf de

se ontstaat voor de positie van de orga-

matig met elkaar in gesprek moeten gaan.

zorg van A tot Z kunnen regelen en uit-

nisatie. Dat heeft alles te maken met het

Nu eens zal het doel zijn om elkaars

voeren, voelen zij zich prettig en auto-

besef dat de organisatie ook van jou is

standpunt en visie te beluisteren, dan

noom. Buurtzorg stimuleert hen daarin.

en dat je daar ook je verantwoordelijk-

weer zal het aankomen op aanwenden

Dit in tegenstelling tot het management

heid in hebt. Goed kijken waar ambities

van creativiteit en oplossend vermogen.

van de reguliere thuiszorgorganisatie.

en kwaliteiten van verpleegkundigen

De opleiding kan gericht aan het werk

Verpleegkundigen zijn kortom behoor-

liggen helpt daarbij.

met dergelijke reële problemen van

lijk empowerd, mits de organisatie daar-

Vaardigheden moeten ook ontwikkeld

schaarste van middelen waarmee iedere

in faciliteert. Zij zijn niet gewend om

worden, de vaardigheid bijvoorbeeld

organisatie en elke werknemer op zijn

strategisch en op organisatorisch niveau

om met je leidinggevende in gesprek te

eigen manier te maken krijgt. Leren

zorg als de reguliere organisatie.

58 |



2/12/2011 10:30:15 AM

Ethiekcolumn In de muren communiceren, visie en ambitie ontwik-

titude. Het management heeft de ver-

kelen en creatief oplossingen bedenken

antwoordelijkheid om zeer goed te luis-

Ingewikkelde beslissingsvragen. Daar gaat het

aan de hand van realistische praktijksi-

teren naar wat er op de werkvloer leeft,

toch om in de ethiek? Zeker, dat idee hebben

tuaties die waarschijnlijk in elke organi-

overleg te initiëren (in georganiseerde

velen. Het geeft ethiek een negatieve kleur.

satie voorhanden zijn. Zo brengen we

vorm zoals intervisie) waarbij het gaat

Tegelijk biedt het bescherming tegen lastige

empowerment naar het vereiste niveau

over beheersing tegenover behoeftestu-

vragen: ‘Nee joh, ethiek laten we het daar niet

van een HBO-verpleegkundige.

ring. Pas dan kunnen er bruggen gesla-

over hebben. Alsjeblieft, niet moeilijk doen. Het

gen worden. ■

leven is al lastig zat.’ Dat het leven al lastig

Implicaties voor het werkveld

Met dank aan de volgende studenten verpleeg-

breder dan wordt verondersteld. Ethiek begint

De uitkomsten doen een appèl op het

kunde aan de CHE: Geeske Heringa, Judith van

helemaal niet met lastige kwesties. Ethiek zit

verantwoordelijkheidsgevoel, zowel van

der Vlist, Neeltje Vogelaar, Ilona Verbree, Anja

gewoon al in de muren. Letterlijk.

verpleegkundigen als management. Ver-

de Baat, Maria Anne Beekhuis, Dorien Buiten-

Een collega ethicus hield in verpleeghuizen

pleegkundigen moeten echt verder kij-

huis, Janita van Duinen

altijd in de gaten hoe hoog de ramen zaten; of

genoeg is, dat zal zo zijn. Desondanks is ethiek

ken dan de directe zorg. Dat is een zaak

mensen in een rolstoel wel naar buiten konden

van interesse en van prioriteiten stellen.

Referenties

kijken. Mede aan de hand daarvan beoordeelde

Grosso modo komt het verder aan op

De literatuurlijst bij dit artikel is te vinden op

hij de verkooppraatjes van de directies: over de

de bovengenoemde vaardigheden en at-

www.tvzdirect.nl > TvZ Tijdschrift > nr 1 2011.

openheid van het huis. Over de vrijheid van de bewoners. De inrichting van onderzoekkamers, wachtka-

SAMENVATTING

mers, verblijfsruimten: ze beïnvloedt de verhoudingen en de communicatie tussen zorgvragers

• Dit artikel gaat in op de vraag hoe het concept van empowerment en het magneetcon-

en zorgverleners. Wie voor een onderzoek met

cept de kloof kunnen overbruggen tussen bestuurders en verpleegkundigen in de ge-

zijn lijf in een MRI-apparaat verdwijnt, heeft

zondheidszorg.

moeite om zich te hervinden tegenover de over-

• Empowerment is het proces waarbij verpleegkundigen meer invloed krijgen op gebeurtenissen en situaties die voor hen belangrijk zijn. • Het magneetconcept formuleert de criteria die als magneetkrachten de aantrekkingskracht van de organisatie bepalen. • Verpleegkundigen voelen zich empowerd als zij daarin worden gestimuleerd vanuit de organisatie. • Maar zij moeten zelf ook verder leren kijken dan de alleen de directe patiëntenzorg en meer interesse hebben in hun organisatie. • Dit vereist van verpleegkundigen een andere houding en andere vaardigheden dan zij in eerste instantie meekrijgen vanuit hun opleiding.

dosis techniek die zich manifesteert in dat kolossale apparaat om hem heen. Wie met veel andere patiënten in een wachtkamer verblijft wordt vanzelf geconfronteerd met de relativiteit van zijn eigen zorgen. Niet voor niets worden mensen soms agressief. Alleen al vanwege de fysieke omgeving die hen omringt. Zo vormde in de psychiatrie de huisvesting van ambulante diensten in kantoorachtige omgevingen een forse drempel voor een aantal patiënten. Die voelden zich helemaal niet vertrouwd met het gladgestreken glasregime van spiegelende wanden en rechtgetrokken cijferomgevingen. Mogelijk botste het nieuwe zakelijke imago te veel met de kronkels in hun hoofd. De moraal? Het cement in de stenen. Daar begint het mee. Niet met lastige vragen.

Hans van Dartel



| 59

2/12/2011 10:30:15 AM

Empowerment en het magneetconcept: twee kanten van dezelfde medaille

Recommend Documents