emonstranten Rotterdam Geef mij maar een vraag

97e jaargang 30 augustus 2012 nummer 5

Museumpark 3 3015 CB Rotterdam 010 4360543 www.remonstrantenrotterdam.nl

kerkblad

e m o n s t ra n t e n R o t t e r d a m Geef mij maar een vraag

Dat de dichter Rutger KopNatuurlijk denk ik hierbij ook land medio juli overleed zal u aan godsdienst, aan geloof. niet zijn ontgaan. Ook al had Als het goed is, bezit geloof, hij afscheid genomen van het net als poëzie en wetenschap, geloof van zijn jeugd, in kerde potentie vragen op te roekelijke kring werd hij graag pen. Ik heb wel eens een tekst geciteerd. Een gedicht als Al voorgelezen waarin precies die mooie beloften hoort tot dát van geloven wordt bede moderne klassieken. In een nadrukt: " ... geloven is niet poëziedienst voor de zomer overal een afdoend antwoord werd ook in onze kerk een op weten, het is wel de goede gedicht van Kopland voorgevragen durven stellen en podragen en mijn proefschrift gen zelf een antwoord te zijn". over de laatste dingen eindigt Geef mij maar een vraag en met Koplands gedicht Aan het geen antwoord. Die levensgrensland: ‘Je kijkt over het houding, zo karakteristiek land de ontelbaarste / keer voor Kopland, lijkt me ook de in je leven naar waar het opgoede houding om vruchtbaar houdt’... aan de slag te gaan met het Dat hij ook in kerkelijke kring nieuwe jaarthema Uw God, geliefd was, hangt - denk ik Bron: gedicht XII Een lege plek om te blijven ~ Rutger Kopland mijn God. Geloven in the glosamen met de meerduidigheid bal village. van Koplands poëzie, zo u Als we alle antwoorden al wewilt de ongrijpbaarheid ervan, die iets oproept van wat voor velen ook ten, is een dialoog met andere spirituele tradities weinig in het geloof aan de orde is. vruchtbaar. Het behoort gelukkig tot de kern van de reEen regel die in vrijzinnige kring hoog scoort, is natuurlijk de regel monstrantse traditie om niet alle antwoorden al te weten. Geef mij maar een vraag en geen antwoord. De regel stamt uit gedicht We hebben het niet zo op de Waarheid met een hoofdletter. XII van de bundel met de typerende Kopland-titel Een lege plek om te Nee, we zien waarheid meer als een pogen om iets van het blijven. wezenlijke onder woorden te brengen en/of te ervaren. We Het is in die zin een karakteristieke regel, dat duidelijk wordt dat Kopkijken kritisch naar de waarheidspretenties van onze eigen land voorbij is aan alle ongenuanceerde zwart-wit-denken. Dat verklaart godsdienst en haar bronnen. Graag staan we open voor de mede zijn ‘begrijpelijke ingewikkeldheid’ en zijn ‘heldere mysteriosivragen en inzichten van andere, niet-christelijke bronnen teit’. Koplands gedichten lijken vaak heel eenvoudig, maar na drie keer en stromingen. Jodendom, islam, hindoeïsme, boeddhisme lezen, ontdek je dat je het eigenlijk nog helemaal niet begrepen hebt. leveren ons gedachten en teksten die heel inspirerend kunJe komt zijn gedichten gemakkelijk binnen, maar raakt er niet meer uit. nen zijn. Al is het maar omdat zij onze eigen traditie in Kopland zelf vergeleek poëzie eens met wetenschap (hij was immers een ander licht plaatsen en nieuwe vragen oproepen. Een zelf als psychiater in de wetenschap actief); voor beide geldt dat zonder boeiend heen-en-weer kan dat opleveren, waarbij onze vragen geen nieuws te verwachten valt. Als een gedicht nieuws oplekijk op onze persoonlijke spirituele bronnen zich ook weer vert, komt dat omdat het vragen oproept. En in de wetenschap zijn het verdiept. niet de feiten die haar verder helpen, maar de nieuwe veronderstellinKopland had gelijk, geef mij maar een vraag. Geef mij gen, de nieuwe vragen. Zo was een gedicht van Hans Andreus vroeger maar een geloof dat de potentie bezit, vragen op te roepen. voor Kopland een openbaring, nu heeft het geen functie meer voor hem, Of er ook antwoorden zijn? Aan het eind van het kerkseijuist omdat het de potentie om vragen op te roepen kwijt is. Een gedicht zoen, dat zondagmorgen 9 september van start gaat, is ons van Judith Herzberg daarentegen bezit die potentie nog steeds. Wat ik wellicht het begin van een antwoord gegeven ... niet weet, juist dat is interessant. KJH.

‘Geef mij maar een vraag

en geen antwoord’

kerkdiensten 2 september Deze zondag gaat ds. A.G. Ochtman-de Boer voor in de dienst. Naast remonstrants predikant is zij ritueelbegeleider. Met Ritualiter, persoonlijke rituelen op maat, loopt zij een stukje mee op het levenspad van mensen. 9 september Openingszondag Graag starten we deze zondag in het nieuwe kerkseizoen met zoveel mogelijk aanwezigen. Komt u ook naar deze dienst waarin dr. K.J. Holtzapffel, dr. T.R. Barnard, dr. C.M.G Berkvens-Stevelinck voorgaan?! Meer informatie over de openingszondag in het jaarprogramma of op www.remonstrantenrotterdam.nl 16 september Vredeszondag In deze dienst gaat voor dr. Antje van der Hoek. Zij is predikant in de Remonstrantse Gemeente Haarlem. 23 september Van Eijck-zondag Van 13 oktober tot en met 10 februari is de grote Van Eycktentoonstelling in museum Boijmans van Beuningen. Op deze zondag een voorproefje in de dienst waarin dr. K.J. Holtzapffel voorgaat. Meer informatie over deze dienst in het jaarprogramma of op www.remonstrantenrotterdam.nl 30 september Op deze dag zal Japke van Malde voorgaan in de kerkdienst. Voor haar is het de officiële proefpreek, onderdeel van haar predikantsopleiding aan het Remonstrants Seminarium. Eerder heeft zij stage gelopen in onze gemeente onder leiding van dr. Koen Holtzapffel. Een proefpreek is een gewone kerkdienst, waarbij na afloop van de dienst een bespreking van een en ander zal plaatsvinden met de wetenschappelijke staf van het seminarium, de curatoren en enige leden uit de gemeente. Indien u aan dit gesprek wilt meedoen, kunt u zich melden bij dr. Tjaard Barnard. 7 oktober Ds. R.L. Dewandeler leidt deze zondag de dienst. Hij is predikant in de Waalse Gemeente in Dordrecht. Diensten afgelopen periode 29 apr dr. C.M.G. Berkvens-Stevelinck, thema: 'Spoil yourself - Heb de ander lief als jezelf’, gelezen: 2 Tim. 3:1-5; Pred. 3:11-13, 9:1-12. 6 mei dr. M.D. Koster, tekst: “God is licht en er is in Hem geen spoor van duisternis”, gelezen: Ps. 36:6-10; Gen. 1:1-5; Joh. 1:1-5; 1 Joh. 1:15. 13 mei dr. C.M.G. Berkvens-Stevelinck, thema: 'De komende oogst', gelezen: Job 22:24-28; Joh. 14:12-21. 20 mei dr. K.J. Holtzapffel, thema: 'Thuiskomen in de poëzie', gelezen: Hand. 2:1-12; Gal. 5:13-26. 27 mei dr. T.R. Barnard, thema: ‘Thuiskomen in het Christendom’, gelezen: Hand. 2:1-13; Gal. 5:13-26. 3 juni dr. C.M.G. BerkvensStevelinck, thema: ‘Thuiskomen in de muziek’, gelezen:

Matt. 7:1-12. 10 juni dr. T.R. Barnard, gelezen: Ps. 1; Luc. 10:25-37; Jac. 2:14-17. 17 mei ds. R.L. Dewandeler, thema: ‘De geest van Christus - over J.J. Rousseau’, gelezen: Luc. 20:20-26; Matt. 15:21-28. 24 mei dr. K.J. Holtzapffel, thema: ‘De lobbyende mens', gelezen: Ps. 1; Matt. 10 ;17-22. 1 juli dr. C.M.G. Berkvens-Stevelinck, thema: ‘Thuisgekomen’, gelezen: Ex. 3:17; Joh. 14:1-3; Openb. 21:1-4. 15 juli ds. C. Schlette, thema: ‘Jozef’. 29 juli ds. S. Bronkhorst, thema: ‘Eenvoud’, gelezen: Gen. 49:14-15; Deut. 33:18-19; Matt. 6:25-34; ged. uit Testament van Issakar. 12 aug ds. H. Wouda, thema: ‘Dan, hoe deugdzaam is woede?', gelezen: ged. uit het testament van Dan; Gen. 4:1-16. 19 aug dr. C.M.G. Berkvens-Stevelinck, thema: ‘Deuk in een pak boter’, gelezen: Matt. 11:11-12; Talmoed Bavli 1 A; Matt. 25:45; Koran Soerat 5, 32; J.P. Sartre.

centrale activiteiten donderdagmorgendialoog De eerste bijeenkomst van de filosofische dialoog is op 20 september over De Doop met inleider Thom Hagendoorn. De eerste literaire dialoog vindt plaats op 18 oktober met een inleiding van Nelleke Bakker over Harlekino van Tessa de Loo. Meer informatie over deze donderdagmorgendialogen vindt u in het jaarprogramma of op www. remonstrantenrotterdam.nl oecumenische leerkring Dit jaar willen we in de Oecumenische Leerkring Geloofsverdieping het onderwerp Heiligen bestuderen. Aan de hand van de Catechismus van de Rooms-Katholieke Kerk en een recente publicatie van twee remonstrantse predikanten wordt het begrip heilige onderzocht. Daarna zal, in overleg met de leden van de kring, een groep heiligen nader worden bestudeerd. Wat maakt hen voor ons heilig? Wat zegt heiligheid ons nog? Hebben we er wat aan, kunnen we er wat van leren? Brengen zij ons dichter bij God? Deze gesprekskring, die maandelijks samenkomt in de Remonstrantse Kerk, kent deelnemers uit een verscheidenheid van christelijke stromingen. Dr. Tjaard Barnard (remonstrants predikant) en ds. Katinka Broos (gereformeerd predikant, werkzaam in het Oude Wijken Pastoraat) leiden deze kring op dinsdagmorgen van 10.00-12.00 uur. Als bijdrage voor koffie, thee en teksten vragen we u een bedrag van € 10. Data: 25 september, 30 oktober, 27 november, 29 januari, 19 februari, 26 maart, 23 april, 28 mei. Aanmelding bij het kerkkantoor van de Remonstrantse Gemeente. kring hillegersberg 3 Hoewel de naam van de kring anders doet vermoeden, is het eigenlijk geen wijkgebonden kring. Voor kerkelijke begrippen jonge mensen (dat wil zeggen, vanaf 40 jaar ...) komen maandelijks hijgend van alle drukte van het dagelijks bestaan met gezin en twee banen bij elkaar en bespreken de wereld en haar noden vanuit religieus perspectief. Dit jaar spreken we naar aanleiding van de Doornse Catechismus. Wie mee wil doen, is van harte welkom om een keer te komen kijken. Neem dan contact op met dr. Tjaard Barnard. De eerste bijeenkomst van de kring is op dinsdag 25 september om 20.15 uur. Plaats nog nader te bepalen.

2

arminiuslezing De Arminiuslezing op dinsdag 25 september om 20.00 uur is een toneelstuk Op het leven. Deze nieuwe voorstelling van verhalenverteller Kees Posthumus en accordeonist Juul Beerda, volgt in verhalen, liedjes en muziek de loop van het leven. Regisseur is Heleen Hennink. Eerder maakten zij samen de succesvolle voorstellingen Menno Simonszoon (2011), Arminius! Rekkelijk! (2010) en Calvijn op bezoek (2009, met Ferdinand Borger). Meer informatie over deze avond en over de twee andere Arminiuslezingen vindt u in het bijgevoegde jaarprogramma of op www.remonstrantenrotterdam.nl oriËntatiecursus Voor wie zich wil oriënteren op de remonstranten, begint een cursus van zes avonden waarin de drie predikanten de volgende vragen beantwoorden: dat vrij en verdraagzaam christendom van de remonstranten: bestaat dat? Hoe ziet dat eruit? Heb ik er wat aan? Heeft het iets aan mij? Kan ik me daarbij aansluiten? De Bijbel: een moeilijk boek! Hoe kun je de Bijbel lezen? is het thema van de eerste activiteiten van september 2012 avond dinsdag 9 oktober. tot september 2013 Meer in.formatie over deze avond en over de volgende avonden vindt u in het jaarprogramma of op www.remonstrantenrotterdam.nl jaarthema

Uw God, mijn God. Spiritualiteit in the global village.

donderdagavondgesprek In de donderdagavondgesprekken wisselen we met elkaar van gedachten over het Bijbelboek Romeinen uit het Nieuwe Testament. In de kerkenraadskamer met de prachtige schilderijen komen we samen voor de eerste bijeenkomst op donderdag 11 oktober. Meer informatie vindt u in het jaarprogramma of op www.remonstrantenrotterdam.nl

emonstranten Rotterdam

filmcafÉ Noteer alvast de datum van het eerste filmcafé in uw agenda: dinsdag 16 oktober. Op het programma staat een boeiende film van Tate Taylor, The Help (2011). Meer informatie over deze film en over de 5 volgende films vindt u in het jaarprogramma of op www. remonstrantenrotterdam.nl

wat lezen we de komende maanden? Dat hoeft u zich niet meer af te vragen. Bij de Buchmesse die op 18 augustus j.l. in de Moeren te Zundert werd gehouden, presenteerden Rotterdamse en Bredase remonstranten het boek dat hen het laatste jaar het meest boeide. De aangeprezen boeken zijn heel gevarieerd en het bespaart u het maken van (moeilijke) keuzes. Hier volgt de lijst:

• Laurent Binet, HhhH. Himmlers hersens heten Heydrich (2010); • Geert van Istendael, Bekentenissen van een reactionnair (2010); • Pascal Mercier, Lea (2010); • David Mitchell, De niet gehoorde gebeden van Jakob de Zoet (2010); • Amos Oz, Dorspsleven (2009); • Carlos Savon, Schaduw van de wind (2008); • Marga Vuijstje, Ons kamp. Een min of meer Joodse geschiedenis (2012); • Jan Terlouw, Hoed u voor mensen die iets zeker weten (2011); • Jeri Weil, Mendelssohn op het dak (2012); • Arthur Japin, Vaslav (2010); • Machados de Assis, Posthume herinneringen van Bras Cubas (laatste vert. 2009). Ook het herlezen kwam aan de orde: langs je boekenkast lopen en weer een Den Doolaard ter hand nemen of de Mahabaratha, het weergaloze Indiase epos. En voor degenen die eerder willen kijken dan lezen: • Naar zee. De zee in de Nederlandse kunst sinds 1850. Frans Hals museum t/m 2-9-2012; • Painting Canada. Tom Thompson and the group of seven. Groninger Museum t/m 30-9-2012. • Gedroomde landschappen tentoonstelling symbolisme van Van Gogh tot Kandinsky (1880-1910). Nog te bezoeken in Edinburgh en Helsinki.

predikanten

spiritualiteit in zundert De inschrijving op de bijeenkomst over gezindheid op vrijdag 12 oktober in de abdij Maria Toevlucht in Zundert is zo vlot verlopen dat die datum al volgeboekt is. Maar er is een herkansing. U kunt zich inschrijven bij het kerkkantoor voor de bijeenkomst op vrijdag 12 april Meer informatie over deze bijeenkomst en over de drie andere bijeenkomsten over spiritualiteit vindt u in het jaarprogramma of op www. remonstrantenrotterdam.nl

dr. t.r. barnard Glasblazerij 42, 2993 CM Barendrecht, [email protected] fax 0180 649733. Dr. T.R. Barnard is te bereiken op maandag en dinsdag tussen 9.00-9.30 uur, 0180 649576. www.everyoneweb.com/TjaardBarnard/ (o.a. voor preken) Wijken: Nieuw Terbregge, Ommoord, Zevenkamp, Nesselande, Barendrecht, Spijkenisse, Rhoon, Hoekse Waard, Rotterdam-Zuid, Ridderkerk.

kring moderne theologie Deze kring met dit jaar drie bijeenkomsten start op 31 oktober in de Bergkapel. Dr. E.P. Meijering spreekt over Hoe God verdween uit de Tweede Kamer. Meer informatie over de bijeenkomsten in de Bergkapel vindt u in het bij dit kerkblad bijgevoegde jaarprogramma of op www.remonstrantenrotterdam.nl

Wijkbericht Wat mij betreft, zijn het spannende tijden. Het nieuwe kerkelijke seizoen begint in Rotterdam, altijd uitdagend, en tegelijkertijd moet er veel gaan gebeuren bij het Remonstrants Seminarium. Dezer dagen ben ik bezig met het afronden en overdragen van zaken in Rotterdam en ook met het ontdekken wat er in de nieuwe baan moet gebeuren. Soms zullen de zaken in Rotterdam en die in de oplei-

3

ding elkaar raken. Zo zal op 30 september een proefpreek worden gehouden door Japke van Malde in onze gemeente (meer informatie hierover bij de kerkdiensten). Door alle veranderingen in mijn werk zijn de afspraken voor de gesprekskringen die ik zal blijven leiden nog niet allemaal gemaakt. Neemt u bij vragen hierover even contact met mij op! Met een hartelijke groet, T.R.B. Agenda ma 10 sep 20.15 uur: Kring Barendrecht/Rhoon, Carnis sehaven, hoek Noordersingel Ave nue Carnisse, Barendrecht. ma 17 sep 10.00 uur: Kring Hoeksche Waard, fam. Steenhuis, Slauerhoffstraat 11 Oud-Beijerland. ma 8 okt 10.00 uur: Contactledenbijeenkomst Hille- gersberg, Schiebroek, Ommoord en Zevenkamp, mw. Van Zelm van Eldik, Statenlaan, Rotterdam. di 9 okt 20.15 uur: Kring Barendrecht/Rhoon in Carnissehaven, hoek Noordersin gel Avenue Carnisse, Barendrecht. dr. c.m.g. berkvens-stevelinck Gedempte Zalmhaven 121, 3011 BT Rotterdam, [email protected] Dr. C.M.G. BerkvensStevelinck is te bereiken dinsdag, woensdag, donderdag tussen 8.00-8.30 uur, 010 2298774. www.moederoverste. nl U kunt zich aanmelden voor preken op de mail door uw e-mailadres te mailen naar [email protected] Wijken: Centrum, Overschie, Hillegersberg, Schiebroek, 110-Morgen.

Afwezig: 28 september tot 5 oktober, mobiel bereikbaar 06 51067947. Wijkbericht Een nieuw seizoen, een nieuw begin. Zo is het wel heel letterlijk, deze maand. Per 1 september mag ik de wijken Hillegersberg en Overschie van mijn goede collega Tjaard Barnard overnemen. Hij wordt dan rector en docent van het Seminarie der Remonstranten, gloednieuw bij de Vrije Universiteit ondergebracht. Ik wens hem veel inspiratie en genoegen aldaar! Als Rotterdamse predikanten was het onze grote wens het team dat wij al drie jaar met groot plezier vormen, intact te houden. Dat is op deze manier gelukt. Ik besef terdege dat het niet altijd gemakkelijk is een nieuwe wijkpredikant te krijgen. Maar ik ben ervan overtuigd dat de kennismakingsronde, die nu een aanvang neemt, voor boeiende ontmoetingen zal zorgen. Dankzij de onvolprezen hulp van wijksecretaris en contactleden hoop ik heel gauw in de voor mij nieuwe wijken mijn plaats te vinden. Voor mij wordt het daarmee een dubbel integratietraject. De verhuizing naar Rotterdam (dank aan de hulptroepen) is helemaal voltooid en ik begin de stad op mijn netvlies te krijgen. Ook wil ik degenen die mij ‘een plek’ (winkel, bioscoop, park, restaurant) hebben gestuurd hartelijk bedanken. Het werd een heus routeplan dat ik met veel plezier heb gevolgd. Van ‘de wijk’ Schiedam moet ik afscheid nemen: het waren goede jaren, waar ik mooie herinneringen aan overhoud. Dank daarvoor, in het bijzonder aan de zeer attente wijksecretaris Nellie Lems!

Mocht u mij eerder willen spreken dan op de afsprakenlijst gepland is, aarzel natuurlijk niet contact met mij op te nemen. Een afspraak is zo geregeld! Ik wil er aan toevoegen dat ik het van belang vindt dat u het mij meldt wanneer u ziek bent. In deze zomermaanden was dat veelvuldig aan de orde en ik vind het heel belangrijk om juist dan contact met u te hebben. We gaan beginnen. Het gevarieerd jaarprogramma heeft u tegelijk met dit kerkblad gekregen. Er is vast wel iets van uw gading! Ikzelf verheug me zeer op het nieuwe seizoen.. C.M.G.B-S. Agenda ma 17 sept 20.00 uur: SPIRITkring, Gedempte Zalmhaven 121. di 18 sept 20.00 uur: Kring Centrum, Kralingseweg 161. . dr. k.j. holtzapffel Willem Nagellaan 23, 3054 BV Rotterdam, [email protected] Dr. K.J. Holtzapffel is te bereiken op maandag t/m donderdag van 8.45-9.15 uur, 010 4186913. Preken vindt u op www.remonstrantenrotterdam.nl/kerkdiensten Wijken: Kralingen, Capelle-, Nieuwerkerk- en Krimpen a/d IJssel, Berkel en Rodenrijs, Bleiswijk, Bergschenhoek, Zevenhuizen, Prinsenland, Schiedam, Termaathuis.

Wijkbericht Ik schrijf dit bericht op het moment dat het in Nederland dan toch nog tropisch warm is geworden. Net terug uit de VS, waar we een prachtige vakantie van uitersten beleefden, de gekte van Las Vegas en Hollywood, de levendigheid van New York en de uitgestrektheid van de natuurparken in het Westen. Volgende week volgt nog de begeleiding als predikant van de vakantieweek van de Johannieters en dan staat de start van het nieuwe seizoen weer voor de deur. Met een inspirerend jaarthema, een groot cursusaanbod en gesprekskringen met nieuwe thema’s. Komt u vooral ook naar de startzondag op 9 september. Ik verheug me er in ieder geval op u spoedig te ontmoeten. Natuurlijk zullen we even moeten inspelen op de nieuwe taakverdeling, nu collega Barnard zijn werkzaamheden aan het Remonstrants Seminarium daadwerkelijk aanvangt, maar dat gaat vast lukken. Graag meld ik u nog dat Pieter Korbee, die bij mij én u stage liep, een beroep heeft ontvangen van de Remonstrantse Gemeente Alkmaar. En een andere stagiair, Japke van Malde, houdt op 30 september bij ons haar proefpreek. Zo, nu bent u weer helemaal bijgepraat. Met een hartelijke groet, K.J.H. Agenda di 4 sept 20.00 uur: Kring Nieuwerkerk, fam. Mulder, Laan van Woudestein 13. do 6 sept 20.00 uur: Kring Krimpen, mw. Dieges-Krijger, Parkhof 3. di 11 sept 14.30 uur: Termaatkring, Termaathuis. wo 19 sept 15.00 uur: Kring Kralingen, mw. Helbing-Zwanenburg, Groene Wetering 40. di 25 sept 15.00 uur: Kring Berkel, dhr. Visser, IJsvogellaan 4. do 27 sept 20.00 uur: Kringclusief, fam. Vredenbregt, Essenlaan 84. vr 28 sept 14.00 uur: Kring Capelle/Prinsenland, fam. De Bijll Na chenius, Van Eijsden-Vinkstraat 51.

@

Wilt u wekelijks de -nieuwsbrief ontvangen met actuele informatie over de activiteiten van de Gemeente? Meldt u aan: [email protected]

4

commissies diaconale commissie Hartelijk dank voor de bijdragen in de collecten in het afgelopen jaar! De organisaties die u ermee steunde, hebben met het geld dat we bij elkaar brachten mensen die het dringend nodig hebben, kunnen steunen. In het jaarprogramma 2012-2013 of op www.remonstrantenrotterdam. nl vindt u de projecten die dit jaar in de gemeente centraal staan.

wat anderen doen

zaterdag 22 september 24 dag Nederlandse Kerkgeschiedenis e

De Vereniging voor Nederlandse Kerkgeschiedenis en het Comité Erasmus, Icoon van Rotterdam organiseren een themadag

publicatie namenlijst joods kindermonument Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden niet alleen volwassen Joodse Rotterdammers weggevoerd, maar ook Joodse kinderen in de leeftijd van één maand tot en met 12 jaar. Na de oorlog keerden 685 kinderen niet terug. 685 kinderen – zij speelden met vriendjes en vriendinnetjes op de straten en pleinen en bezochten scholen, waarop misschien nog steeds kinderen uit deze stad onderwijs volgen. In het voorjaar van 2013 wordt het gedenkteken aan het Stieltjesplein op de Kop van Zuid, bij het monument van Loods 24, onthuld dat deze vermoorde Joodse kinderen in herinnering houdt. Het door architect Wim Quist ontworpen gedenkteken is ‘een halfrond snoer van gepolijst roestvrij staal’ met daarop de namen van de 685 kinderen en hun leeftijden. Om hen een gezicht te geven, vindt u deze namenlijst op www.kindermonument.net. De lijst geeft o.a. antwoord op vragen als waar zij hebben gewoond en hoe oud zij waren.

Erasmiaanse tolerantie en vrijzinnigheid in en rond de Maasstad Ochtendprogramma Grote Zaal van De Heuvel Grotekerkplein 5,  3011 GC Rotterdam, 010 4132100 10.15 uur Ontvangst en koffie

10.45 uur Opening door prof. dr. Jan Jacobs, voorzitter VNK 10.55 uur Prof. dr. Jan van Herwaarden Emeritus hoogleraar Culturele Geschiedenis (Middeleeuwen en

Renaissance), medewerker Erasmus Center for Early Modern Studies

Lezing Erasmus; tolerantie en vrijzinnigheid

Vanaf 2013 krijgen basisscholen in Rotterdam de beschikking over lesmateriaal om met de leerlingen na te denken - niet alleen over het verleden, maar ook over vandaag. De lesbrieven sluiten aan bij hun belevingswereld. Ook wil het monument een waarschuwing zijn tegen uitsluiting en discriminatie. Het monument is een initiatief van Stichting Joods Kindermonument Voor meer informatie kunt u contact opnemen met het secretariaat van deze stichting Oostmaaslaan 420, 3063 DE Rotterdam, of via info@ kindermonument.net

12.00 uur Dr. Adrie van der Laan Secretaris Erasmus Center for Early Modern Studies, beheerder

Erasmuszaal Bibliotheek Rotterdam

Presentatie Virtueel bezoek Erasmuscollectie

12.45 -14.15 uur Lunch op eigen gelegenheid

In de onmiddellijke nabijheid van het Grotekerkplein bevinden zich tal van etablissementen

Middagprogramma koor van de Grote of St. Laurenskerk, Grotekerkplein 27, 3011 GC Rotterdam, 010 4116494 14.15 uur Drs. Irene A.C. Smit Voorzitter Comité Erasmus, Icoon van Rotterdam Inleiding op de tentoonstelling De Laurenskerk; een monument vol verhalen in de Laruenskerk; Hierna is gelegenheid deze tentoonstelling individueel (met audioguides) te bezoeken. 15.00 uur Het slotwoord is aan: Erasmus ipse! 15.10 uur Thee/koffie Aansluitend is er de mogelijkheid een Erasmuswandeling te maken o.l.v. drs. Irene A.C. Smit (duur: 20 á 30 minuten). Toegang vrij en kostenloos. Bereikbaarheid Grotekerkplein enkele minuten lopen van NS-metrostation Rotterdam Blaak.

5

colofon Vanaf 1914 - Voor Eigen Kring Vanaf 2007 - Kerkblad Remonstranten Rotterdam

redactie en vormgeving Redactie: mw. G.H.W. Wieneke 010 4730463, A.J. Lems en mw. J.W. van Andel. Ontwerp en vormgeving: In Zicht In Vorm. Drukwerk: Drukkerij G.B. ’t Hooft bv. inleveren kopij De kopij voor het volgende nummer van Kerkblad Remonstranten Rotterdam moet beslist vóór 12.00 uur op zondag 23 september aanwezig zijn en uitsluitend op [email protected].

Verschijningsdatum: 4 oktober 2012 Belangstellenden kunnen zich abonneren op Kerkblad Remonstranten Rotterdam voor € 25 per jaar. Opgave bij het kerkkantoor. kerkkantoor 010 4360543 Het kerkkantoor is telefonisch bereikbaar op maandag en donderdag van 9.00-13.00 uur. Buiten de openingstijden staan altijd de fax: 010 4360154 en e-mail: [email protected] tot uw beschikking. betalingen/giften Uw kerkelijke bijdragen kunt u overmaken op 170 714. t.n.v. Remonstrantse Gemeente Rotterdam o.v.v. ‘bijdrage + jaartal’

Bloemenbijdragen en andere bijzondere giften kunt u overmaken op 560 304 t.n.v. Remonstrantse Gemeente Bijzondere Giften, o.v.v. het doel. Diaconale giften kunt u overmaken op 225 137 t.n.v. Diaconie Remonstrantse Gemeente Rotterdam. Wilt u zo vriendelijk zijn bij uw overschrijvingen het doel van uw gift te vermelden? adreswijzigingen Wij verzoeken u dringend bij verhuizing een adreswijziging naar ons kerkkantoor te zenden. Bij voorbaat dank voor uw medewerking. ziekenhuisopname Wanneer u bij opname in het ziekenhuis bezoek van de predikant wenst, wordt u dringend verzocht de wijkpredikant, c.q. het kerkkantoor daarvan in kennis te stellen. begrafenis/crematie Wanneer u dat wenst, spreken de predikanten bij een uitvaart of leiden zij een afscheidsdienst. Wilt u er aan denken pas de definitieve afspraken met de begrafenisondernemer te maken als u weet of uw predikant op dat moment ook kan? verhuur ruimte in de kerk Zowel de kerkruimte als de aparte zalen zijn te huur voor lezingen, vergaderingen, muziekuitvoeringen etc. Inlichtingen ARMINIUS, 010 4363800, www.arminius.nu

saint françois d’assise ~ olivier messiaen Operafilm in drie akten, verdeeld in acht tableaus Maak het mee op woensdag 3 oktober in LantarenVenster: een eenmalige vertoning van de bijzondere opera van Messiaen op het grote doek. Regisseur Pierre Audi maakte in 2008 een krachtige en markante enscenering, uitgevoerd door fenomenale solisten, het excellente Koor van De Nederlandse Opera en het Residentie Orkest in topconditie. Deze filmvertoning staat geprogrammeerd op de vooravond van de naamdag van St. Franciscus. De Opera duurt in totaal vier en een half uur. Tijdens de vertoning zijn er twee pauzes. In de eerste pauze kunt u gebruik maken van een maaltijd. Reserveren hiervoor is nodig en kan tot maandag 24 september bij LantarenVenster.

Kaarten speciaal voor de kerken in voorverkoop tot 16 september: parochie Franciscus en Clara, Hammerstraat 20, wo 10-12 uur, 010 4660792, of parochie de Emmaüsgangers, Reyerdijk 67, ma t/m vr van 9.30-12.00 uur, 010 483081 en zondag 2, 9 en 16 september na de viering. Kaartverkoop na 16 september, LantarenVenster, Otto Reuchlinweg 996, kassa: 010 2772277 Meer informatie: Het programmaboekje van De Nederlandse Opera over Saint François d’Assise van Messiaen is gratis te downloaden: http://media.dno.nl/uploads/pdf/programma_stf.pdf Voor een overzicht van (inter)nationale recensies: http://www.dno.nl/index.php?m=perfor mances&sm=season&s=208&c=reviews woensdag 3 oktober, 17:00-23:00 uur, LantarenVenster (Wilhelminapier) toegangsprijs € 10, maaltijd € 10 (Brood & Soeparrangement) Deze vertoning in LantarenVenster werd mogelijk gemaakt door de welwillende medewerking van De Nederlandse Opera in samenwerking met de parochie Franciscus en Clara.

jeugd

, jongeren & studenten

U kunt uw kinderen weer (bijna) iedere zondag naar de Crèche brengen tijdens de zondagse kerkdiensten. De Kinderkring start op de Openingszondag 9 september. In 2013 is er een Ontmoetingsdag voor ouders en kinderen op zondag 9 juni. De Eetkringen voor jongeren gaan weer van start. En in december vieren jongeren een Mayafeest.

… voor het stappen gaan! De bijeenkomsten zijn in een nieuw jasje gestoken. Op vrijdag 28 september is de eerste avond van de drie najaarsbijeenkomsten met een ‘vertrouwd’ Voorlezen ... . De spreker is Daniel de Wolf. Hij is Rotterdams jongerenwerker en schrijver van de Torrie van Mattie (Mattheus evangelie in straattaal) Meer informatie over de jeugd & jongerenbijeenkomsten vind je in het bijgevoegde jaarprogramma of op www.remonstrantenrotterdam.nl 6

remonstrantse gemeente breda kerkdiensten Doopsgezind Centrum, Cimburgalaan 98, aanvang 10.30 uur. Remonstrantse kerkdiensten 16 sept dr. C.M.G. Berkvens-Stevelinck, startzondag. 30 sept ds. G. Berveling Doopsgezinde kerkdiensten 9 sept voorganger nog niet bekend 23 sept startzondag in Bavel, 10.00 uur diensten afgelopen periode 24 juni dr. C.M.G. Berkvens-Stevelinck, Kunstdienst, thema: Thuisgekomen, een bijzondere dienst met afsluiting van het jaarthema, waarin een aantal gemeenteleden hun gepresenteerde kunstwerk toelichtten. 29 juli dr. C.M.G. Berkvens-Stevelinck, ds. W. Bisschop, thema: Pelgrimeren, de Camino, met beelden en ervaringsverhalen. Een zomerdienst in de serie: Grenzeloos verlangen in de Grote Kerk. van de kerkenraad En toen werd het toch nog zomer! In juli werkten we aan het jaarboekje voor 2012-2013 dat u binnenkort zal worden overhandigd door een contactlid. Veel remonstranten bezochten de dienst in de Grote Kerk waar o.a. 'onze' Elly van den Berg prachtig zong. We genoten evenzeer van organist Aart Berkwerff die ons o.a. verraste met het Canto Ostinato van Simeon ten Holt dat hij bewerkte voor orgel. Muziek, woord en beeld, een zeer inspirerend geheel. Verder is er gewerkt aan een nieuw contract voor onze predikant, dat spoedig door de betrokkenen zal worden ondertekend. Vanaf 1 september is Christiane Berkvens officieel in dienst van de Broederschap. Nog even kabbelt de tijd voort, maar de start van een nieuw seizoen laat niet lang meer op zich wachten. F.G van de predikante Nazomer ... Wat een mooi woord! Het duurt tot half november, wist u dat? Het kan dus nog bijna-zomer worden! Hopelijk heeft u een fijne zomer gehad, een tijd om tot rust te komen en te genieten van de natuur (of van de sport). De gemeente beleefde gedenkwaardige bijeenkomsten in juli en augustus: de caminodienst in de Grote Kerk (zie hierboven) en de Hagenpreek/Buchmesse in Zundert, samen met de gemeente Rotterdam. Van deze laatste leest u het resultaat op pagina 3: de boekenlijst die u voor de winter wordt aangeboden door fanatieke lezers. Nu begint een nieuw seizoen, waarin het jaarthema van de Remonstrantse Broederschap aan de orde komt: Verdraagzaamheid in the global village. Een thema dat voor ons, remonstranten, dubbel actueel is. Verdraagzaamheid staat hoog in ons vaandel en in de geglobaliseerde wereld leven we volop. Hoe verhouden deze twee begrippen zich nu tot elkaar? Deze vraag komt aan de orde in het winterprogramma dat u heeft ontvangen. Met lezingen en films die het ons mogelijk maken met elkaar in gesprek te gaan. Een aantal van u mocht ik in de zomerperiode ontmoeten of spreken, een aantal ook niet. Mocht u een huisbezoek op prijs stellen, aarzel niet mij te bellen of te mailen. Ik kom graag langs. Door mijn verhuizing naar Rotterdam, is Breda plotseling naast de deur! Christiane Berkvens-Stevelinck startzondag 16 september Het nieuwe jaarthema komt op deze zondag ruimschoots aan bod. Verdraagzaamheid in the global village is een uiterst actueel thema. Waarachtige verdraagzaamheid betekent nieuwsgierigheid voor datgene dat men niet kent. In deze dienst komen diverse spirituele bronnen uit the global village aan de orde. Een verrijking en een aanzet tot nog meer nieuwsgierigheid! Dr. Berkvens-Stevelinck gaat in deze dienst voor.

7

op het leven De bekende acteur en verhalenverteller Kees Posthumus komt op dinsdag 25 september in de Remonstrantse Kerk Rotterdam de voorstelling Op het leven spelen. Een aanrader! Zie pagina 4 van dit kerkblad of www.remonstrantenrotterdam.nl Het makkelijkst is vanuit de Cimburgalaan met een aantal auto’s naar Rotterdam te reizen. Meldt u zich bij Ruud ’t Mannetje als u zelf kunt rijden of mensen mee kunt nemen, 076 5610043, [email protected] start lezingen en filmcYclus 2012-2013. Thema: Verdraagzaamheid in the global village De eerste bijeenkomst is op maandag 8 oktober in het Doopsgezind Centrum, Cimburgalaan 98 om 19.30 uur. Spreker: Gabriel van den Brink over Eigentijds idealisme. Meer informatie in het kerkblad van oktober.

18 augustus hagenpreek/buchmesse Wat is een betere plek voor een hagenpreek op misschien wel de warmste dag van het jaar dan in de schaduw onder een grote oude lindeboom op een mooi landgoed? Dat hebben we met een aantal leden en vrienden uit Rotterdam en Breda op 18 augustus beleefd. Deze preek door Christiane Berkvens had als thema Lezen (Ex. 24:3-7; Luc. 10:25-29 en Hand. 8:26-30.) Het gaat niet alleen om wat er gelezen wordt, maar vooral ook hoe: Hoe komen we erachter wat het voor ons betekent? Hoe kunnen we het interpreteren en ernaar leven?Voor de besproken boeken: Wat te lezen in de komende maand (zie pagina 3). J.v.D.

in memoriam

Op 15 juli overleed op negentigjarige leeftijd mr. Johan Douwe (Hans) Harder. Hij was een trouwe bezoeker van onze diensten. Pas toen hij niet meer in staat was zelf met het openbaar vervoer naar de kerk te komen, besloot hij de diensten niet meer te bezoeken. Maar hij bleef ermee verbonden. Via zijn zoon kreeg hij de mailpreken en was daar verguld mee. Mr. Harder was jarenlang lid van de bijbelkring van de Remonstrantse Gemeente Breda, waar hij zijn ruime kennis enthousiast met ons deelde. Zijn zoon Pieter wensen we veel sterkte. Wij zullen Hans Harder missen. Wijziging: Adri Goedegebuure, de penningmeester, heeft een nieuw emailadres: [email protected] Hij is ook telefonisch bereikbaar: 076 5216166. colofon Redactie: Mw. J.W. van Dorp, [email protected] voor bijdragen aan het kerkblad en adreswijzigingen. Rekeningnummer penningmeester Breda: 1090132 t.n.v. penningmeester Rem. Gem. te Breda .Voor vragen over vervoer voor kerkdiensten, lezingen e.d. kunt u contact opnemen met een van de leden van de kerkenraad; o.a. Jennie van Dorp. 076 5653931. Bereikbaarheid dr. Berkvens-Stevelinck: zie predikanten Rotterdam.

kerkdiensten remonstrantse kerk museumpark

3 rotterdam

Aanvang 10.30 uur

Vanaf 9 september is er weer iedere zondag crèche voor kleine kinderen.

2 sept ds. A.G. Ochtman-de Boer het theodora wilhelmina termaat huis

9 sept dr. T.R. Barnard, dr. C.M.G Berkvens-Stevelinck, dr. K.J. Holtzapffel Openingszondag, Kinderkring Na het zingen ..., collecte Pension Maaszicht

Servicecomplex voor zelfstandig wonende senioren

Fraai en rustig gelegen in de wijk Kralingen te Rotterdam Comfortabele moderne twee- drie- en vierkamer huurappartementen ca 70 tot 140 m2

16 sept mw. dr. A. van der Hoek, Vredeszondag, collecte Givat Haviva

Het huis beschikt over diverse facilitaire ruimten • Tuinkamer • Conversatiezaal • Bibliotheek • Biljart- en fitness ruimten • Computerhoek • Logeerappartementen • Grote aantrekkelijke tuin • Ruime inpandige parkeergarage

23 sept dr. K.J. Holtzapffel Van Eijck-zondag, gelegenheid tot doop 30 sept mw. J. van Malde, collecte Pallieter 7 okt ds. R.L. Dewandeler, Na het zingen ... collecte Schoolhulp Suriname

Bekijkt u ook eens de website van Het Termaat Huis:

www.termaathuis.nl

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met: Makelaarskantoor Rijndelta Veerkade 6, 3016 DE Rotterdam 010 4132460 ~ [email protected] ~ www.rijndelta.com

diensten elders

Bergkapel/Hillegersberg Oude Raadhuislaan 86, ingang door de poort Aanvang 10.30 uur

de tuinbank Aangeboden: diverse tuinplantenstekken/-zaden, o.a. phlomis (geel), akelei (paars), kaapse vergeet-mij-niet (blauw), meisjesogen (geel), sering (paars). Sity Gerrits, 010 4564762

2 sept ds. L. Lafeber en dr. T.R. Barnard 7 okt ds. L. Lafeber

boekentafel

Termaat Huis ~ 's-Gravenwetering 98 Aanvang 16.30 uur

Op zondag kunt u in de hal, voor en na de dienst, boeken kopen die betrekking hebben op de Remonstrantse Geloofsgemeenschap en datgene dat daaraan raakt. Bestel hier uw boeken, 10% van de omzet is voor de kerk.

9 sept ds. L. Korevaar

bid, zing, en wees stil ... in rome!

bol en goetzee uitvaartverzorging

Dit jaar vindt voor de 35e keer de Europese Jongeren Ontmoeting van Taizé plaats, en voor deze editie is Rome de uitverkoren stad, waar jongeren vanuit heel Europa tussen 28 december 2012 en 2 januari 2013 bij elkaar zullen komen voor de Pelgrimage van vertrouwen op aarde.

hoofdkantoor en rouwcentrum boezemsingel

3034

35

ec rotterdam

010-2805280 dag en nacht bereikbaar

Meer informatie op www.taize.fr. 8