Emissie inventaris ProRail 2012 volgens ISO

Emissie inventaris ProRail 2012 volgens ISO 14064-1

ProRail Augustus 2013 Definitief

Emissie inventaris ProRail 2012 volgens ISO 14064-1

dossier : BC2204-101-100 registratienummer : MD-AF20131386/SU versie : Definitief

ProRail

©

Royal HaskoningDHV, met het hoofdkantoor in Amersfoort, is een van Europa’s toonaangevende projectmanagement-, ingenieurs- en adviesbureaus. HaskoningDHV

Nederland B.V. is onderdeel van Royal HaskoningDHV. Kamer van Koophandel nr. 56515154. Het kwaliteitssysteem van HaskoningDHV Nederland B.V. is gecertificeerd volgens ISO 9001.

INHOUD

BLAD

MANAGEMENTSAMENVATTING

2

1

INLEIDING

6

2 2.1 2.2 2.3 2.4

METHODE Organisatie grenzen Operationele grenzen Conversiefactoren Rekeninstrument CO2-scanner

7 7 8 11 12

3 3.1 3.1.1 3.1.2 3.2 3.3

RESULTATEN CO2-emissies in 2012 Onderverdeling aardgas Onderverdeling elektriciteit Vergelijking broeikasgasemissie 2012 met basisjaar 2008 Onzekerheid in de resultaten

14 14 21 22 23 25

COLOFON

28

BIJLAGEN Bijlage 1 - Rapportage volgens ISO 14064 deel 7 Bijlage 2 - Scopediagram Bijlage 3 - Berekeningen van de emissies scope 1, 2 en 3 Bijlage 4 - Overzicht gebouwen ProRail Bijlage 5 - CO2-uitstoot stations o.b.v. gegevens tussenmeters

Emissie inventaris ProRail 2012 volgens ISO 14064-1 MD-AF20131386/SU

augustus 2013, versie 3 -1-

MANAGEMENTSAMENVATTING

ProRail is verantwoordelijk voor het spoorwegennet van Nederland. ProRail heeft de ambitie om de beste netwerkmanager van het spoor in Europa te zijn. Dat geldt ook op het gebied van veiligheid en milieu. Daarom voert ProRail een ambitieus milieubeleid met een concreet programma dat is gericht op duurzaamheid. Zo stimuleert ProRail haar leveranciers met behulp van de in 2009 door ProRail zelf 1 ontwikkelde CO2-Prestatieladder om een duurzame bedrijfsvoering te voeren. Om de ontwikkeling van de CO2-uitstoot en het effect van CO2 reducerende maatregelen te monitoren heeft ProRail de CO2-voetafdruk over 2008, 2009, 2010 en 2011 in kaart gebracht. Onderliggend rapport behandelt de CO2-voetafdruk over het jaar 2012 (1 januari 2012 tot en met 31 december 2012). In de CO2-voetafdruk zijn naast directe CO2-emissies door brandstofverbruik van de kantoren, de infra, de stations en het leasewagenpark (scope 1) en indirecte CO2-emissies door ingekochte energie, zakelijke kilometers met privé auto’s en zakelijke vliegtuigkilometers (scope 2) ook indirecte emissies die het gevolg zijn woon-werkverkeer en zakelijke treinkilometers, uitbesteding van servers, van productie, transport en afvalverwerking van ingekochte kantoormaterialen en van inzameling en verwerking van het kantoorafval (scope 3) meegenomen. Royal HaskoningDHV is verantwoordelijk voor de rekenmethodiek en de vertaling van de resultaten van de berekeningen naar het ISO-format. ProRail is verantwoordelijk voor de onderliggende data en verantwoording daarvan. CO2-voetafdruk 2012 De inventarisatie heeft het volgende resultaat opgeleverd: directe en indirecte broeikasgasemissies van scope 1 en 2 van ProRail bedroegen in 2012 11,7 kton CO2. Hiervan werd 9,4 kton CO2 veroorzaakt door directe broeikasgasemissies (scope 1), exclusief koudemiddelen, en 2,3 kton CO2 door indirecte broeikasgasemissies door ingekochte energie (scope 2). Daarnaast werd door overige indirecte broeikasgasemissies ten gevolge van woon-werkverkeer, zakelijke treinkilometers, uitbesteding van 2 servers, de inkoop van papier en elektronica en verwerking van kantoorafval (scope 3 ) 14,8 kton CO2 uitgestoten. Scope 1 emissie 80% van de scope 1 en 2 emissie van ProRail wordt veroorzaakt door scope 1 emissies. Deze emissie is grotendeels (90%) toe te schrijven aan het brandstofverbruik van ProRail door infra, kantoren en stations. Daarbij veroorzaakt de infra (m.n. de wisselverwarming) de meeste uitstoot (7,0 kton van de 9,4 kton in scope 1). De overige 10% van de scope 1 emissie wordt veroorzaakt door het leasewagenpark. De emissie ten gevolge van brandstofverbruik (door infra, kantoren en stations) heeft een aandeel van 73% in de totale voetafdruk van scope 1 en 2 (zie figuur 0.1).

1

In maart 2011 is de CO2-Prestatieladder overgedragen aan de Stichting Klimaatvriendelijk Aanbesteden en Ondernemen

(www.skao.nl). 2

Van scope 3 zijn de ketenemissies meegenomen die samenhangen met woon-werkverkeer, zakelijke treinkilometers, de inkoop van

papier, computers, laptops, beeldschermen, muizen en toetsenborden en afvalverwerking.



Scope 2 emissie 20% van de scope 1 en 2 emissie wordt veroorzaakt door scope 2 emissies. Daarbinnen is 64% het gevolg van het elektriciteitsverbruik (door ingekochte en zelf opgewekte elektriciteit).14% wordt veroorzaakt door ingekochte warmte. De overige 22% door zakelijke kilometers met privé auto’s (17%) en zakelijke vliegtuigkilometers (5%).

Figuur 0.1: Onderverdeling CO2 uitstoot scope 1 en 2 ProRail 2012. Scope 3 emissie De scope 3 emissie door woon-werkverkeer, zakelijke treinkilometers, uitbesteding van servers, de inkoop van papier en elektronica en verwerking van kantoorafval is 25% hoger dan de scope 1 en 2 emissie samen. De inkoop van elektronica heeft de grootste bijdrage (70%) aan de scope 3 emissies. Dit is grotendeels het gevolg van de hoge broeikasgasemissie die vrijkomt door het gebruik van het broeikasgas stikstoffluoride (NF3) bij het productieproces van beeldschermen. Het woon-werkverkeer veroorzaakt 25% van de scope 3 emissie. De overige 4% wordt veroorzaakt door de inkoop van papier en zakelijke treinkilometers. Verdeling CO2 emissie over kantoren (incl. mobiliteit), stations en infra Figuur 0.2 toont de verdeling van de CO2 emissie naar scope over de kantoren (incl. mobiliteit), stations en infra. Uit de figuur is af te lezen dat de meeste (74%) scope 1 uitstoot plaatsvindt binnen de infra. Deze uitstoot is bijna volledig toe te schrijven aan het aardgasverbruik (verbranding + lekkage) van de wisselverwarming. De scope 2 uitstoot vindt voor 37% plaats binnen de infra (met name elektriciteitsverbruik), voor 37% binnen de kantoren (zakelijke reizen met vliegtuig en privé auto, warmtevraag en elektriciteitsverbruik) en voor 24% binnen de stations (met name elektriciteitsverbruik). De kantoor gerelateerde scope 3 emissie vindt uiteraard alleen bij de kantoren plaats.



Figuur 0.2: Verdeling CO2-emissie over infra, stations, kantoren naar scope, ProRail 2012. *scope 3 is alleen kantoor gerelateerd

CO2-uitstoot stations Tot 2012 werd het energiegebruik en dus de CO2 emissie van de stations bepaald op basis van verdeelsleutels met NS Stations. Sinds dit jaar zijn er energiegegevens van tussenmeters bekend. Voor het aardgasverbruik en de warmtevraag is de CO2-uitstoot op basis van deze meterstanden bepaald. Voor het elektriciteitsverbruik lijken de tussenmeterstanden zeer onwaarschijnlijk. Om deze reden is de CO2uitstoot door het elektriciteitsverbruik van de stations nog wel gebaseerd op de eerder altijd gehanteerde verdeelsleutel. Zou de CO2-voetafdruk van de stations toch op basis van de tussenmeterstanden van elektriciteit bepaald worden, dan zou de CO2-voetafdruk 4,9 kton hoger zijn, een toename van 42% op de totale scope 1 en 2 emissie van ProRail. Deze grote toename wordt veroorzaakt door enerzijds het hogere elektriciteitsverbruik van de stations dat de tussenmeters rapporteren en anderzijds doordat 10,4 GWh niet meer als groen maar als grijze stroom moet worden doorgerekend. Hoe dan ook, de CO2-uitstoot van de stations is in 2012 ten opzichte van 2011 fors gedaald: van 15,8 kton in 2011 naar 1,2 kton (bij verrekening van elektriciteitsverbruik op basis van verdeelsleutels) of 3,4 kton (bij verrekening van elektriciteitsverbruik op basis van tussenmeterstanden). Ontwikkeling CO2-uitstoot 2008-2012 In figuur 0.3 wordt de ontwikkeling van de CO2-uitstoot per scope voor de periode 2008-2012 weergegeven. Opgemerkt moet worden dat scope 3 emissie alleen kantoor gerelateerde scope 3 activiteiten bevat. De infra gerelateerde scope 3 emissie isd in een aparte studie in kaart gebracht (scope 3 dominantie analyse). De scope 3 emissie is niet een op een vergelijkbaar voor de verschillen de jaren, omdat er in de loop der jaren steeds meer scope 3 activiteiten zijn meegenomen in de analyse. De CO2emissie van scope 1 en 2 is in 2012 is met 80% gedaald ten opzichte van het basisjaar 2008: de scope 1 emissies zijn afgenomen van 11,1 naar 9,4 kton, de scope 2 emissies zijn gedaald van 48,2 naar 2,3 kton.



Binnen scope 1 wordt de emissieafname vooral veroorzaakt door een afname van het verbruik van 3 4 5 brandstof door de overige infra , overige infra-gerelateerde gebouwen en de overige kantoren . Ook is het aantal wissels afgenomen, waardoor er minder brandstof door de wissels verbruikt is. Naast een absolute afname in aardgasverbruik door wisselverwarming is ook het aardgasverbruik per draaiuur afgenomen (ten 6 opzichte van dat van 2010 ). Dit wordt veroorzaakt doordat de wintermaanden in 2012 warmer uitvielen dan die in 2010. Het is geen structurele besparing, maar met name afhankelijk van de temperatuur (vorst) en sneeuwval in de winter. Binnen scope 2 wordt de emissieafname voornamelijk veroorzaakt door de overschakeling van grijze naar groene stroom. Deze groene stroom wordt deels zelf opgewekt met zonnepanelen en deels ingekocht. In de kantoren is beleid gevoerd op een vermindering van het aantal printers. Dit heeft zowel een elektriciteitsbesparing (scope 2) als een papierbesparing (scope 3) tot gevolg gehad.

Figuur 0.3: Ontwikkeling CO2-emissie 2008 - 2012, ProRail. *scope 3 is alleen kantoor gerelateerd en in de loop der jaren zijn steeds meer emissie activiteiten meegenomen **2012a is de uitstoot wanneer het elektriciteitsverbruik van de stations op basis van tussenmeterstanden correct blijkt te zijn.

3

Overige infra: Alle energieverbruikende infra-gerelateerde objecten van ProRail anders dan gebouwen en wisselverwarming (seinen,

verlichting, TEV, etc.). 4

Overige infra-gerelateerde gebouwen: Alle gebouwen niet zijnde kantoren en VL-posten (zie ook bijlage 4).

5

Overige kantoren: Alle regiokantoren (zie ook bijlage 4).

6

Data over 2008 niet gerapporteerd.



1

INLEIDING

ProRail is verantwoordelijk voor het spoorwegennet van Nederland. Hiermee levert ProRail een belangrijke bijdrage aan een duurzame maatschappij, waarin enerzijds de toegankelijkheid van Nederland behouden blijft en anderzijds de CO2-emissie door verkeer en vervoer beperkt blijft. Tevens heeft ProRail de ambitie om de beste netwerkmanager van het spoor in Europa te zijn. Dat geldt ook op het gebied van veiligheid en milieu. Daarom voert ProRail een ambitieus milieubeleid met een concreet programma dat is gericht op duurzaamheid. Zo stimuleert ProRail haar leveranciers met behulp van de in 2009 door ProRail zelf ontwikkelde CO2-Prestatieladder7 een duurzame bedrijfsvoering te voeren. ProRail wil naast verduurzaming van de keten graag weten hoe het spoorsysteem integraal scoort op klimaatvriendelijkheid ten opzichte van vervoer over weg of water. Dit kan inzichtelijk worden gemaakt met behulp van een CO2-voetafdruk. Als eerste stap hiertoe heeft Royal HaskoningDHV daarom de CO2voetafdruk over 2008 berekend van ProRail. 2008 is derhalve het basisjaar. Dit rapport behandelt de CO2-voetafdruk over het jaar 2012 (1 januari 2012 tot en met 31 december 2012). Om de ontwikkeling van de CO2-uitstoot en het effect van CO2 reducerende maatregelen te monitoren heeft ProRail de CO2-voetafdruk over 2008, 2009, 2010 en 2011 ook in kaart gebracht. In deze voetafdrukken zijn naast directe CO2-emissies (scope 1) en indirecte CO2-emissies door ingekochte energie, zakelijke kilometers met privé auto’s en zakelijke vliegtuigkilometers (scope 2) ook indirecte emissies die het gevolg zijn van woon-werkverkeer, zakelijke treinkilometers, productie, transport en afvalverwerking van ingekochte kantoormaterialen, inzameling en verwerking van kantoorafval en het energieverbruik van de uitbestede servers (scope 3) meegenomen. De CO2-uitstoot ten gevolge van de aanleg, materialen en onderhoud van de infra wordt in deze studie niet meegenomen. Vanwege de complexiteit zijn deze emissies in separate studies geïnventariseerd. De CO2-voetafdruk geeft een inventarisatie van de voor ProRail belangrijkste broeikasgassen CO2 en methaan, evenals inzicht in de herkomst van deze emissies over de verschillende systemen van ProRail met een verdeling naar directe en indirecte broeikasgasemissies. Daarnaast wordt de voetafdruk van 2012 vergeleken met de voetafdruk uit 2008 om zo ontwikkelingen in de tijd in beeld te krijgen. Royal HaskoningDHV is verantwoordelijk voor de rekenmethodiek en de vertaling van de resultaten van de berekeningen naar het ISO-format. ProRail is verantwoordelijk voor de onderliggende data en verantwoording daarvan.

7

In maart 2011 is de CO2-Prestatieladder overgedragen aan de Stichting Klimaatvriendelijk Aanbesteden en Ondernemen

(www.skao.nl).



2

METHODE De in dit rapport beschreven emissie inventaris is een verantwoording van onderdeel 3.A.1 uit de CO2prestatieladder (versie 2.1, 18 juli 2012), te weten: “het bedrijf beschikt over een uitgewerkte emissie inventaris voor haar scope 1 en 2 CO2-emissies conform ISO 14064-1”. Deze ISO 14064-1 norm (2006 (E) “quantification and reporting of greenhouse gas emissions and removals”) beschrijft de manier waarop een organisatie de CO2-voetafdruk kan inventariseren en rapporteren. De norm is gebaseerd op de methodiek van het Greenhouse Gas Protocol (GHG Protocol), dat wereldwijd de meeste gebruikte standaard voor het bepalen van een CO2-voetafdruk is. In bijlage 1 is een verwijzingstabel (cross reference table) opgenomen, die aangeeft in welke hoofdstukken van dit rapport de te rapporteren aspecten van § 7.3.1 van de ISO 14064-1 norm staan. In de eerste stap wordt beschreven hoe de organisatie waarvan een CO2-voetafdruk berekend wordt, is afgebakend (hoofdstuk 2.1 van dit rapport). In de tweede stap zijn de operationele grenzen gedefinieerd (hoofdstuk 2.2 van dit rapport). In de derde stap wordt de CO2-uitstoot berekend (hoofdstuk 3 van dit rapport). In hoofdstuk 3.2 wordt de ontwikkeling van de CO2-uitstoot van ProRail over de periode 2008 (basisjaar) – 2012 geanalyseerd. Tenslotte is de nauwkeurigheid van de voetafdruk in kaart gebracht (hoofdstuk 3.3 van dit rapport).

2.1

Organisatie grenzen Om de CO2-voetafdruk van ProRail te bepalen is het allereerst noodzakelijk om te bepalen welke systemen precies tot ProRail behoren. Bij het bepalen van de organisatiegrenzen zijn alle activiteiten waarover ProRail (KvK nummer 30124359) de regie voert meegenomen in de CO2-inventarisatie8. Om de CO2-uitstoot van ProRail te bepalen is de organisatie onderverdeeld in ‘systemen’. De systemen zijn opgedeeld in subsystemen. Deze (sub)systemen zijn bij het berekenen van de voetafdruk van 2008 bepaald aan de hand van een workshop met sleutelfiguren en een expertmeeting, gebaseerd op de vraag op welke systemen ProRail operationele invloed heeft. Tijdens deze workshop zijn de systemen benoemd en is de beschikbaarheid van brondata besproken. Voor het berekenen van de voetafdruk van 2012 zijn dezelfde organisatiegrenzen gehanteerd als in de voetafdruk van 2008, omdat er geen systemen bijgekomen of afgestoten zijn. Naar aanleiding van de resultaten uit de workshop en de daarop volgende expertmeeting is besloten dat ProRail rapporteert over de onderdelen: 1. Kantoren 2. Infra 3. Stations 4. Mobiliteit Ad 1: ProRail beheerde in 2012 vier hoofdkantoren (De Inktpot, Tulpenburgh, Arthur van Schendellaan en Admiraal Helfrichlaan), 5 regiokantoren en 4 gebouwen van de ongevallenbestrijding. In bijlage 4 is een overzicht opgenomen van de kantoorlocaties van ProRail die zijn meegenomen. Voor de voetafdruk van 2012 zijn ook ketenemissies van ingekochte kantoorartikelen en door de inzameling en verwerking van door ProRail geproduceerd kantoor afval meegenomen.

8

Greenhouse Gas Protocol hoofdstuk 3 Setting Organizational Boundaries.



Ook de emissies ten gevolge van het energieverbruik van externe servers zijn in 2012 meegenomen. ProRail heeft namelijk vanaf 2010 in toenemende mate de servercapaciteit uitbesteed aan externe partijen.9 Ad 2: Onder infra wordt verstaan: alle installaties, apparaten, verlichting en infra-gerelateerde gebouwen (zoals VL-posten en Schakel&Meld centra) zoals bedoeld in de spoorwegwet, artikel 58, exclusief stations die in het bezit of beheer zijn van ProRail en energie verbruiken. Ondanks het in gebruik nemen van de Hanzelijn is het totaal aantal kilometer spoor in beheer bij ProRail in 2012 met 1% gedaald ten opzichte van 2011. Ad 3: Voor stations zijn die onderdelen meegenomen die vallen onder het beheer van ProRail. In het algemeen zijn dat de volgende onderdelen van een station: perronfunctie (exclusief winkels en kiosken), loopverbindingsfunctie (exclusief winkels en kiosken), halfunctie (exclusief winkels en kiosken) en de fietsenstalling (maar niet eventuele bemenste fietsenstalling, fietsverhuur en -reparatiebedrijven). De termen zijn zoveel mogelijk overgenomen uit de nota Basisstation10. Door de opening van de Hanzelijn zijn er in 2012 twee kleine stations bijgekomen. Daarnaast is er elders in Nederland een aantal nieuwe stations geopend en zijn bestaande stations vergroot. In totaal is het oppervlak van de stations met 5% toegenomen ten opzichte van 2011. Ad 4: Onder mobiliteit vallen alle mobiliteitsgebonden activiteiten van ProRail: Binnen scope 111: leasekilometers van ProRail medewerkers, kilometers gereden door voertuigen die ProRail in eigen beheer heeft. Binnen scope 2: zakelijke vliegtuigkilometers, zakelijke kilometers met privé auto’s. Binnen scope 3: woon-werkverkeer van ProRail medewerkers en zakelijke treinkilometers.12 ProRail heeft onder deelneming de belangen in Relined B.V. en in Keyrail B.V. opgenomen in de jaarrekening. Relined heeft ten doel het optimaal uitnutten van capaciteit van glasvezelnetten en kabels voor data- en telecomactiviteiten. Keyrail heeft ten doel het beheren en exploiteren van de goederenspoorlijn tussen de Rotterdamse haven en de grens van Nederland en Duitsland. In beide BV’s neemt ProRail voor 50% deel in het eigen vermogen. Aangezien het hier 50% betreft is er geen sprake van volledige bevoegdheid om ‘operating policies’ te implementeren en zijn ze niet meegenomen in de ‘organizational boundary’.

2.2

Operationele grenzen Om de operationele grenzen (scope) af te bakenen is gebruik gemaakt van de scope-indeling van het Greenhouse Gas Protocol (GHG Protocol). De analyse is uitgevoerd conform de CO2-Prestatieladder versie 2.1 (zie bijlage 2). Conform het GHG Protocol wordt onderscheid gemaakt tussen drie bronnen van emissie (scopes) in twee categorieën: directe emissies en indirecte emissies.

9

In 2009, 2010 en 2011 waren de ketenemissies van ingekochte kantoorartikelen ook al meegenomen. In 2012 zijn dezelfde

kantoorartikelen meegenomen. Ketenemissies van afval en uitbestede servers zijn in eerdere jaren niet meegenomen. 10

Nota Basisstation functionele normen en richtlijnen voor treinstations, 2005.

11

Voor uitleg over de scope indeling, zie H 2.2.

12

Woon-werkverkeer is sinds 2011 opgenomen in de voetafdruk, zakelijke treinkilometers zijn in eerdere jaren niet meegenomen.



Scope 1 In scope 1 gaat het om de directe uitstoot van broeikasgassen. CO2 vormt het meest dominante broeikasgas. Directe uitstoot van CO2 wordt veroorzaakt door de verbranding van fossiele energiedragers (aardgas, benzine etc.). Voor het bepalen van de CO2-uitstoot moet dus het verbruik van fossiele brandstoffen in kaart worden gebracht. Vervolgens kan de CO2-uitstoot die veroorzaakt wordt door dit energieverbruik aan de hand van specifieke conversiefactoren worden bepaald. Deze CO2-uitstoot betreft alleen het directe fossiele energieverbruik van ProRail. Van de overige broeikasgassen is met name de uitstoot van methaan voor ProRail ven belang. Methaan komt vrij bij lekkage van aardgas bij de wisselverwarming en heeft een broeikaseffect dat 23 maal hoger ligt dan dat van CO2. Scope 2 Naast directe emissie van broeikasgassen (scope 1) wordt in een CO2-voetafdruk ook indirecte CO2uitstoot ten gevolge van het elektriciteitsverbruik meegenomen. Bij de omzetting van elektrische energie in ‘bruikbare’ energie komt weliswaar geen CO2-emissie vrij (m.a.w.: in een elektrisch apparaat vindt geen verbrandingsproces plaats), maar bij de productie van elektriciteit in de elektriciteitscentrale gebeurt dat wel. Door het inkopen van elektriciteit is ProRail dus indirect verantwoordelijk voor deze CO2-uitstoot. In de CO2-Prestatieladder worden ook ‘zakelijke kilometers met privé auto’s’ (personal cars for business travel) en ‘zakelijke vliegtuigkilometers’ (business air travel) tot scope 2 rekent, in tegenstelling tot het GHG Protocol, die deze onderdelen aan scope 3 toeschrijft. Daarnaast wordt stadswarmte (district heating) tot scope 2 van ProRail gerekend. Scope 3 Tenslotte komt er bij een organisatie indirecte CO2-emissie vrij als gevolg van de activiteiten van het bedrijf die voort komen uit bronnen die geen eigendom van het bedrijf zijn, noch beheerd worden door het bedrijf. Zo ontstaat er CO2-emissie door woon-werkverkeer van de medewerkers, door verwerking van door de organisatie geproduceerd afval, door productie van materialen die de organisatie inkoopt, etc. De organisatie heeft geen directe invloed op de emissies die hierbij vrijkomen. Deze indirecte emissies worden scope 3 emissies genoemd. Bovengenoemde scope-indeling staat verder weergegeven in figuur 2.2.1. Figuur 2.2.1

Figuur 2.2.1: Scope indeling volgens SKAO.



Eis 3.A.1. van de CO2-Prestatieladder schrijft, net als het GHG Protocol voor, dat met uitzondering van de koudemiddelen alle scope 1 en 2 emissies dienen te zijn opgenomen in een CO2-voetafdruk. In het geval van ProRail gaat het dan om de CO2-emissies én de methaanemissies. Scope 3 emissies hoeven niet verplicht gerapporteerd te worden, maar kunnen optioneel worden meegenomen in de voetafdruk. Een analyse van de scope 3 emissies is verplicht voor eis 4.A.1 van de Prestatieladder. Inzicht in scope 3 emissies plaatst de CO2-voetafdruk in een breder perspectief, waardoor meer richting te geven is aan een effectief klimaatbeleid. Voorbeeld: Het is interessant voor een kantoorlocatie om te weten hoe hoog de CO2-uitstoot is die ontstaat door de inkoop van kantoorartikelen. Hoewel een bedrijf geen directe invloed heeft op het productieproces van de artikelen en de afvalverwerking ervan, kan er wel gestuurd worden op het duurzaam inkopen van de producten (bijvoorbeeld klimaatvriendelijke productiemethode) en kunnen afspraken gemaakt worden met afvalverwerkers. Voor ProRail zijn de bovengenoemde scopes als volgt ingevuld: Scope 1 CO2-emissies ten gevolge van: • Brandstofverbruik van het leasewagenpark en voertuigen in eigen beheer (diesel, benzine). • Brandstofverbruik voor: o de verwarming van gebouwen (aardgas); o noodaggregaten (diesel); o wissels (aardgas); o overige infra-objecten (aardgas). Ook de lekkage van aardgas (methaan) in de wisselverwarming behoort tot scope 1. NB: De emissie door koudemiddelen is niet meegenomen in de CO2-voetafdruk, omdat data hiervan incompleet is en wegens het specifieke broeikasgaseffect van de verschillende koudemiddelen niet op te schalen. Scope 2 • Emissies ten gevolge van het elektriciteitsverbruik: indirecte emissie van ingekochte elektra op de kantoren, voor de infra, stations en de gebouwen van de ongevallenbestrijding. • Emissies van zakelijke kilometers die zijn afgelegd met privé voertuigen. • Emissies die vrijkomen bij zakelijke vliegreizen. • Emissies ten gevolge van het gebruik van stadswarmte. Scope 3 In scope 3 zijn alleen kantoorgerelateerde emissie activiteiten meegenomen. Infra gerelateerde scope 3 emissies zijn geïnventariseerd in een aparte studie, de scope 3 dominantieanalyse. De volgende kantoor gerelateerde scope 3 emissies zijn opgenomen in deze CO2 inventarisatie: • Ingekocht papier: emissies die vrij zijn gekomen doordat ProRail papier- en drukwerk, alsmede overige papierproducten, heeft ingekocht. • Ingekochte elektronica: CO2-emissies die vrijkomen bij de productie van de ingekochte computers, laptops, beeldschermen, muizen, toetsenborden en telefoons. • Uitbestede servers: emissies die vrijkomen door het elektriciteitsverbruik van de uitbestede servers.


augustus 2013, versie 3 - 10 -

• •

Woon-werkverkeer: CO2-emissies die vrijkomen door woon-werkverkeer van medewerkers van ProRail. Zakelijke treinkilometers: CO2-emissies die vrijkomen door zakelijke ritten van medewerkers van ProRail per trein.

Verbranding van biomassa Verbranding van biomassa vond niet plaats bij ProRail in 2012. Vermeden CO2 emissies ProRail vermijdt een deel van haar CO2-emissie door gebruik te maken van zelf opgewekte duurzame energie: ProRail heeft zonnepanelen geplaatst op het dak van de locaties in Amersfoort en Utrecht. Hierdoor hoeft ProRail minder externe fossiele energie in te kopen, hetgeen CO2-emissie voorkomt. In totaal is er 2012 46.248 kWh elektriciteit opgewekt met de zonnepanelen. Hierdoor wordt 55.755 x 46813 gram CO2/kWh – 55.755 x 80 gram CO2/kWh = 21,6 ton CO2 uitstoot voorkomen. Hierbij moet opgemerkt worden dat de conversiefactor voor (zelf opgewekte) zonne-energie hoger is dan die van (ingekochte) windenergie (80 vs 15 gram CO2/kWh). Hierdoor ontstaat een scheef beeld met betrekking tot investeringen in het zelf opwekken van groene energie.

2.3

Conversiefactoren Om de CO2-emissie van een organisatie te bepalen dient de hoeveelheid verbruikte (fossiele) energie omgerekend te worden naar de hoeveelheid CO2 die door de verbranding hiervan uitgestoten wordt. In het geval van lekkage van koudemiddelen, lekkage van aardgas (methaan) of de uitstoot van andere broeikasgassen wordt de hoeveelheid vrijgekomen gas omgerekend naar CO2-equivalenten en vervolgens opgeteld bij de totale CO2-uitstoot door energieverbruik. Voor de inventarisatie van de CO2-uitstoot van ProRail over het jaar 2012 zijn in eerste instantie de conversiefactoren uit de CO2-Prestatieladder (versie 2.1, 18 juli 2012) gehanteerd. Deze conversiefactoren zijn geschikt voor het omrekenen van de broeikasgas activiteiten data naar de daarmee gepaard gaande CO2-emissie, omdat het gaat om specifieke conversiefactoren op nationaal niveau. Daar waar de CO2Prestatieladder geen conversiefactoren geeft (bijvoorbeeld voor lekkage van onverbrand aardgas), worden (inter)nationaal erkende conversiefactoren gebruikt (bijvoorbeeld die van IPPC). Omdat deze conversiefactoren minder specifiek zijn, is de daarmee berekende CO2-uitstoot minder nauwkeurig. Betere factoren zijn echter niet beschikbaar. Conversiefactor onverbrand aardgas De CO2-Prestatieladder 2.1, versie 18 juli 2012 geeft geen conversiefactor voor onverbrand aardgas14. Deze conversiefactor is als volgt berekend: Gronings aardgas heeft een gemiddelde dichtheid van 0,813 kg/m3 (bron: Gasterra). Onverbrand aardgas is een broeikasgas dat 23 keer zo sterk is als CO2 (bron: IPCC). 1 m 3 weggelekt aardgas komt dus overeen met 23 x 0,813 = 19 kg CO2-equivalenten. Alle gebruikte conversiefactoren zijn opgenomen in bijlage 3 kolom ‘CO2-conversiefactor’. Conversiefactor grijze stroom ProRail koopt haar elektriciteit groen in en wekt gedeeltelijk ook zelf haar eigen duurzame energie op. Voor de bepaling van de CO2-emissie door de uitbestede servers is ervan uitgegaan dat deze op grijze

13 14

Voor onderbouwing conversiefactor grijze stroom, zie H2.3. Onverbrand aardgas bestaat grotendeels uit methaan en komt vrij bij lekkage van de wisselverwarming.



15

stroom draaien. Ook voor enkele vergelijkende analyses in dit rapport , zijn emissies bepaald op basis van grijze stroom. De gehanteerde conversiefactor in deze CO2 inventaris wijkt af van de conversiefactor genoemd in Handboek 2.1 van de CO2-Prestatieladder, maar sluit aan bij de systematiek die ProRail voorgaande jaren ook hanteerde: Voor elektriciteit – grijs is afgeweken van de conversiefactor die het Handboek voorschrijft, omdat in maart 2013 CE Delft in het rapport ‘Achtergrondgegevens Stroometikettering 2012’ de actuele emissiecijfers van de Nederlandse handelsmix over 2012 heeft gepubliceerd. Conform de methodiek van het Handboek (blz 70, verklarende tekst bron A) is de conversiefactor van de ongecorrigeerde handelsmix (459 gram CO2/kWh) vermeerderd met 2% vanwege het uitgangspunt: emissies van winning van grond- en brandstoffen tot en met verbranding (bron: CE Delft). In deze inventarisatie is derhalve een conversiefactor voor grijze stroom van 468 g CO2/kWh (459 x 102%) gebruikt Verwijderingfactoren Verwijderingfactoren (removalfactors) zijn niet van toepassing, omdat ProRail geen lang cyclische CO2 uit de atmosfeer verwijdert.

2.4

Rekeninstrument CO2-scanner Voor het kwantificeren van de CO2-uitstoot is gebruik gemaakt van de door Royal HaskoningDHV ontwikkelde calculatie-tool ‘CO2-scanner’. De CO2-scanner is als volgt opgebouwd: Op drie niveaus kunnen per (sub)systeem de CO2-emissies worden bepaald: 1. 2. 3.

Directe invoer van CO2-emissies. Invoer van energie verbruiksgegevens. Invoer van activiteitendata.

Ad 1: Directe invoer van CO2-emissies In sommige gevallen is van een bepaald (sub)systeem al bekend wat de CO2-uitstoot is, bijvoorbeeld omdat er al een studie naar gedaan is. Deze gegevens kunnen dan direct ingevoerd worden. Voor ProRail is deze invoer niet van toepassing, omdat dergelijke studies niet bekend zijn. Ad 2: Invoer van energie verbruiksgegevens In veel gevallen zijn gegevens over het energieverbruik bekend. Deze energie verbruiksgegevens kunnen in de scanner worden ingevoerd, waarna automatisch met de juiste conversiefactoren de CO2-emissies worden berekend. Hierbij wordt de volgende formule gehanteerd:

CO2-uitstoot = (energieverbruik) x (conversiefactor)

Voorbeeld: Van de Inktpot is bekend dat er in 2012 2.997.446 kWh elektriciteit (energieverbruik) is verbruikt. Met de conversiefactor van groene elektriciteit (wind, 2012) naar CO2 (15 gram CO2/kWh) kan vervolgens het verbruikte aantal kWh omgerekend worden naar een CO2-uitstoot: 2.997.446 kWh x 15 gram CO2/kWh = 0,2 kton CO2.

15

H2.2. CO2 vermeden emissies; H3.1 CO2-uitstoot stations.



Ad 3: Invoer van activiteitendata In een aantal gevallen zijn bovengenoemde gegevens niet bekend. In dat geval kan dan het niveau van de ‘systeem gerelateerde activiteiten’ worden gebruikt. Dit niveau is gebaseerd op onderstaande formule:

CO2-uitstoot = (activiteit van het systeem) x (energie-indicator) x (conversiefactor)

Voorbeeld: van drie van de vijf ‘overige kantoren’ is niet bekend wat het aardgasverbruik in het jaar 2012 is 16 2 geweest. Het is echter wel bekend dat deze drie ‘overige kantoren’ van ProRail gezamenlijk 10.882 m vloeroppervlak beslaan (activiteit van het systeem). Agentschap NL (Kompas, Cijfers en tabellen 2007) meldt voor een gemiddeld Nederlands kantoor een gasverbruik van 15 m3/m2 (de energie-indicator).17 Daarmee kan dus een schatting worden gemaakt van het totale aardgasverbruik van deze drie ‘overige 3 kantoren’. 1 m komt overeen met een uitstoot van 1,825 kg CO2 (bron: CO2-Prestatieladder 2.1, versie 18 juli 2012). De CO2-uitstoot door deze drie ‘overige kantoren’ wordt daarom geschat op 10.882 x 15 x (1,825 / 1.000.000) = 0,3 kton. In bijlage 3 staat voor ieder (sub)systeem vermeld welke indicatoren zijn gebruikt, welke conversiefactoren zijn gebruikt en welke aannames zijn gedaan. Alle data is door middel van berekeningen (calculaties) tot stand gekomen, er zijn geen metingen uitgevoerd om de uitstoot van broeikasgassen te bepalen.

16

Van HGB1, de Driehoek en Schellepoort is het aardgasverbruik niet bekend. Van Central Post en De Veste is het

aardgasverbruik wel bekend. 17

Er is gekozen om de energie-indicator te baseren op het nationaal gemiddelde en niet op het gemiddelde

aardgasverbruik van de twee overige kantoren waarvan het aardgasverbruik wel bekend is, omdat deze twee locaties niet representatief zijn (Central Post is een zeer energiezuinig gebouw). Emissie inventaris ProRail 2012 volgens ISO 14064-1 MD-AF20131386/SU


3

RESULTATEN

3.1

CO2-emissies in 2012 Directe en indirecte broeikasgasemissies van scope 1 en 2 van ProRail bedroegen in 2012 11,7 kton CO2. Hiervan werd 9,4 kton CO2 veroorzaakt door directe broeikasgasemissies (scope 1) en 2,3 kton CO2 door indirecte broeikasgasemissies door ingekochte energie (scope 2). Daarnaast werd door overige indirecte broeikasgasemissies ten gevolge van woon-werkverkeer, zakelijke treinkilometers, afval, de inkoop van papier en elektronica en uitbestede servers (scope 3) 14,8 kton CO2 uitgestoten. Voor de categorisering van de systemen van ProRail wordt verwezen naar H 2.1 en bijlage 3. De som van alle scope 1 en 2 emissies door de verschillende (sub)systemen van ProRail is voor 2012 bepaald op 11,7 kton. Dit is de uitstoot van directe (scope 1) en indirecte (scope 2) broeikasgassen, exclusief koudemiddelen. De kantoorgerelateerde scope 3 activiteiten18 veroorzaakten in 2012 14,8 kton CO2 emissie. De verdeling van de emissies over de scopes wordt weergegeven in tabel 3.1.1 en in de afbeeldingen 3.1.1 tot en met 3.1.4.

Figuur 3.1.1: Verdeling CO2-emissie naar scope, ProRail 2012. *scope 3 is alleen kantoor gerelateerd

In figuur 3.1.1 is af te lezen dat de uitstoot van de in deze analyse meegenomen kantoor gerelateerde scope 3 activiteiten groter is dan de scope 1 en 2 uitstoot.

18

Van scope 3 zijn de ketenemissies meegenomen die samenhangen met woon-werkverkeer, zakelijke treinkilometers,

afval, de uitbestede servers en de inkoop van papier, computers, laptops, beeldschermen, muizen, toetsenborden en telefoons. Emissie inventaris ProRail 2012 volgens ISO 14064-1 MD-AF20131386/SU


Figuur 3.1.2 laat de CO2 emissie per scope zien voor de verschillende ‘doelgroepen’. De doelgroepen komen overeen met de systemen, met uitzondering van de kantoren. De doelgroep kantoren bestaat uit de systemen kantoren en mobiliteit.

Figuur 3.1.2: verdeling CO2-emissie naar doelgroep en naar scope, ProRail 2012 *scope 3 is alleen kantoor gerelateerd

Uit figuur 3.1.2 is te zien dat de meeste (74%) scope 1 uitstoot plaatsvindt binnen de infra. Deze uitstoot is bijna volledig toe te schrijven aan het aardgasverbruik (verbranding + lekkage) van de wisselverwarming. De scope 2 uitstoot vindt voor 37% plaats binnen de infra (met name elektriciteitsverbruik), voor 37% binnen de kantoren (zakelijke reizen met vliegtuig en privé auto, warmtevraag en elektriciteitsverbruik) en voor 24% binnen de stations (met name elektriciteitsverbruik). De kantoor gerelateerde scope 3 emissie vindt uiteraard alleen bij de kantoren plaats.



Figuur 3.1.3: Absolute CO2-emissie naar scope, ProRail 2012. Figuur 3.1.3 laat zien dat binnen scope 1 het merendeel (90%) van de emissie is toe te schrijven aan het brandstofverbruik van ProRail (door infra, kantoren en stations). De emissie ten gevolge van brandstofverbruik heeft een aandeel van 73% in de totale voetafdruk van scope 1 en 2. Binnen scope 2 wordt de meeste emissie veroorzaakt door het elektriciteitsverbruik (ingekocht en zelf opgewekte elektriciteit) van de gebouwen, stations en infra (64%). De emissie ten gevolge het elektriciteitsverbruik heeft een aandeel van 12% in de totale voetafdruk van scope 1 en 2. 14,8 kton CO2 wordt uitgestoten door de kantoor gerelateerde scope 3 activiteiten als gevolg van woonwerkverkeer, zakelijke treinkilometers, (inzameling en verwerking van door ProRail geproduceerd) afval, uitbestede servers19 en de inkoop van de kantoorartikelen papier, computers, laptops, beeldschermen, muizen, toetsenborden en telefoons (scope 3). De inkoop van elektronica heeft de grootste bijdrage (70%) in de scope 3 uitstoot. Dit is voornamelijk het gevolg van de hoge broeikasgasemissie die vrijkomt door het gebruik van het broeikasgas stikstoffluoride (NF3) bij het productieproces. Het woon-werkverkeer bepaalt 25% van de scope 3 emissie (zie figuur 3.1.4).

19

De CO2 uitstoot door het elektriciteitsverbruik van de uitbestede servers is bepaald op basis van grijze stroom, omdat

het ProRail bij publicatie van deze emissie inventaris niet bekend is of de uitbestede servers op groene of grijze stroom draaien. Volgend jaar wil ProRail uitzoeken welk type stroom gebruikt wordt door de uitbestede servers om zodoende een nauwkeurigere scope 3 uitstoot te kunnen bepalen. Emissie inventaris ProRail 2012 volgens ISO 14064-1 MD-AF20131386/SU


Figuur 3.1.4: verdeling CO2-emissie van kantoor gerelateerde scope 3 uitstoot , ProRail 2012.

CO2-uitstoot stations De CO2-uitstoot van de stations wordt veroorzaakt door het aardgasverbruik, het elektriciteitsverbruik en de warmtevraag. Eerdere jaren is een inschatting van het energieverbruik van de stations gedaan op basis van een verdeelsleutel met NS Stations. Sinds dit jaar zijn er energiegegevens van tussenmeters bekend. Voor het aardgasverbruik en de warmtevraag is de CO2-uitstoot op basis van deze meterstanden bepaald. Voor het elektriciteitsverbruik lijken de tussenmeterstanden zeer onwaarschijnlijk, omdat er enkele in gebruik zijnde stations vermeld worden met een elektriciteitsverbruik van 0 kWh en er enkele stations vermeld worden met een extreem hoog elektriciteitsverbruik vergeleken bij andere stations van dezelfde omvang. Om deze reden is de CO2-uitstoot door het elektriciteitsverbruik van de stations nog wel gebaseerd op de eerder altijd gehanteerde verdeelsleutel. Momenteel worden de tussenmeter data gevalideerd, zodat de CO2-uitstoot door het elektriciteitsverbruik van de stations volgend jaar wel aan de hand van reële energiegegevens bepaald kan worden. Zou de CO2-voetafdruk van de stations toch op basis van de tussenmeterstanden van elektriciteit bepaald worden, dan zou de CO2-voetafdruk 4,9 kton hoger: een toename van 42% op de totale scope 1 en 2 emissie van ProRail. Deze grote toename wordt veroorzaakt door enerzijds het veel hogere elektriciteitsverbruik van de stations dat de tussenmeters rapporteren (46,2 GWh versus 33,4 GWh) en anderzijds doordat 10,4 GWh niet meer als groen maar als grijze stroom moet worden doorgerekend: ProRail heeft in 2012 voor 100 GWh groene stroom certificaten ingekocht. Met het gerapporteerde elektriciteitsverbruik van de tussenmeters zou 10,4 GWh niet meer vallen binnen deze 100 GWh groene stroom certificaten en de 55.755 kWh eigen opgewekte groene stroom. Hoe dan ook, de CO2-uitstoot van de stations is in 2012 ten opzichte van 2011 fors gedaald: van 15,8 kton in 2011 naar 1,2 kton (bij verrekening van elektriciteitsverbruik op basis van verdeelsleutels) of 3,4 kton (bij verrekening van elektriciteitsverbruik op basis van tussenmeterstanden). (Voor onderbouwing berekening, zie bijlage 5)



Tabel 3.1.1: CO2-emissie (in kton) onderverdeeld in directe (scope 1) en indirecte (scope 2 en 3) broeikasgasemissies, ProRail 2012.

NB: Ogenschijnlijke fouten in optellingen, worden veroorzaakt door afronding.



Figuur 3.1.5 toont de CO2-uitstoot (scope 1 en 2) naar (sub)systeem. Uit de figuur blijkt dat op systeemniveau de infra verantwoordelijk is voor 67% van de totale CO2-emissie van scope 1 en 2. Binnen de infra wordt 6,5 kton CO2 uitgestoten door de wisselverwarming (4,19 kton door aardgasverbruik, 2,26 kton door aardgas lekkage en 0,09 kton door elektriciteitsverbruik). De kantoren dragen 11% bij aan de voetafdruk (scope 1 en 2) van ProRail. De stations veroorzaken circa 10% van de broeikasgasemissie van ProRail. Emissies veroorzaakt door mobiliteit hebben een bijdrage van 12% in de totale uitstoot.

Figuur 3.1.5: Verdeling CO2-emissie (scope 1 en 2) op systeemniveau, ProRail 2012.

Sinds 2012 zijn ook de internationale treinreizen meegenomen in de CO2 emissie inventarisatie. Inzicht in de CO2 uitstoot van internationale dienstreizen biedt ProRail de kans om een bewuste afweging te maken tussen internationale reizen per vliegtuig of per trein. Dit geldt met name voor reizen op de middellange trajecten (700-2500 km). In figuur 3.1.6 zijn de internationale dienstreizen (zowel per vliegtuig als per trein) over het jaar 2012 weergegeven. De zakelijke treinreizen veroorzaken een totale uitstoot van 0,04 kton CO2 (0,3% van de scope 3 emissie). De zakelijke vliegreizen veroorzaken een uitstoot van 0,11 kton CO2 (0,9% van de scope 1 en 2 emissie).



Figuur 3.1.6: Overzicht van internationale dienstreizen, ProRail, 2012.



3.1.1 Onderverdeling aardgas Het aardgasverbruik voor het verwarmen van de kantoren, de wisselverwarming, de VL-posten, de overige infra-gerelateerde gebouwen en de overige infra draagt voor 72% bij aan de scope 1 en 2 emissie van ProRail. De verdeling van het aardgas over de verschillende (sub)systemen is weergegeven in figuur 3.1.1.1 en 3.1.1.2. NB: de Inktpot, Arthur van Schendellaan, Tulpenburgh en HGB1 worden op 20 stadswarmte verwarmd en vallen dus buiten dit overzicht .

Figuur 3.1.1.1: Verdeling CO2-emissie door aardgasverbruik naar systeem, ProRail 2012.

Figuur 3.1.1.2: Absolute CO2-emissie door aardgasverbruik per systeem, ProRail 2012.

20

Stadswarmte (scope 2) veroorzaakt 3% van de CO2-uitstoot van ProRail (scope 1 en 2).



3.1.2 Onderverdeling elektriciteit 12% van de scope 1 en 2 emissies van ProRail is toe te schrijven aan het elektriciteitsverbruik. De infra (VL-posten, overige infra-gerelateerde gebouwen en overige infra) verbruikt 58% van het totale elektraverbruik van ProRail (zie figuur 3.1.2.1 en 3.1.2.2). De stations verbruiken 35% van de elektriciteit21. De kantoren dragen voor circa 7% bij aan de CO2-uitstoot door het elektriciteitsverbruik van ProRail.

Figuur 3.1.2.1: Verdeling CO2-emissie door elektraverbruik naar systeem, ProRail 2012.

Figuur 3.1.2.2: Absolute CO2-uitstoot (in kton CO2-eq) door elektraverbruik per systeem, ProRail 2012.

21

Indien de elektriciteitsdata van de tussenmeters van de stations gehanteerd worden, zou 42% in plaats van 35% van

de emissie door elektriciteitsverbruik door de stations worden veroorzaakt. Emissie inventaris ProRail 2012 volgens ISO 14064-1 MD-AF20131386/SU


3.2

Vergelijking broeikasgasemissie 2012 met basisjaar 2008

Om de CO2-uitstoot van 2012 te vergelijken met die van het basisjaar (2008), heeft er een correctie plaatsgevonden op de CO2-uitstoot door kantoor Tulpenburgh. In voorgaande jaren is aangenomen dat Tulpenburgh werd verwarmd op aardgas. Omdat er geen meterstanden bekend waren is een schatting gemaakt van het aardgasverbruik op basis van het aantal m2 vloeroppervlak (9.056 m2) en een nationaal kental van aardgasverbruik voor kantoren (15 m3/m2). Dit leverde een uitstoot van 9.056 m2 x 15 m3/m2 x 1,825 kg CO2/m3 = 0,25 kton. Uit nader onderzoek blijkt dat Tulpenburgh op stadswarmte wordt verwarmd. Aangenomen is dat de energievraag (aantal GJ) voor het verwarmen van het gebouw gelijk is aan de energievraag bij verwarming op aardgas. Met een energieinhoud van 31,65 MJ/m3 aardgas (Nederlandse lijst van energiedragers en standaard CO2-emissiefactoren, AgentschapNL),betekent dit een energievraag van 0,5 GJ/m2. De conversiefactor van warmte bedraagt 20 kg CO2/GJ. De uitstoot voor de warmtevraag van Tulpenburgh in 2008 bedraagt 9.056 m2 x 0,5 GJ x 20 kg CO2/GJ = 0,09 kton CO2. Op de totale voetafdruk (scope 1 en 2) van 2008 is dit een afwijking van minder dan 1% en derhalve niet significant. Voor de jaren 2009 en 2010 is de energievraag per m2 voor het verwarmen van Tulpenburgh gebaseerd op de gemiddelde energievraag voor het verwarmen van de overige kantoren van ProRail (0,3 GJ/m2) in plaats van op nationale kentallen. De gecorrigereerde voetafdrukken van de jaren 2009 en 2010 zijn door de wijziging van verwarming op aardgas naar verwarming op warmte minder dan 1% lager dan eerder gerapporteerd (zie voor de herziene emissies tabel 3.2.1). Voor het jaar 2011 is Tulpenburgh al wel doorberekend op basis van stadswarmte. In tabel 3.2.1 en figuur 3.2.1 wordt een overzicht weergegeven van de ontwikkeling van de CO2-emissie in 2012 vergeleken met de CO2-emissie in het basisjaar 2008. Hieruit blijkt dat in deze periode de scope 1 emissies zijn afgenomen van 11,1 naar 9,4 kton. De scope 2 emissies zijn gedaald van 48,2 naar 2,3 kton. Scope 1 Binnen scope 1 wordt de emissieafname vooral veroorzaakt door een afname van het verbruik van brandstof voor de wisselverwarming. Deze afname wordt gedeeltelijk verklaard door het feit dat er in 2012 minder wissels waren dan voorheen. Naast een absolute afname in aardgasverbruik door wisselverwarming is ook het relatieve verbruik (aardgasverbruik per draaiuur) afgenomen: In 2010 was de emissie door de wisselverwarming 11,44 kton voor 1000 draaiuren, dus 11,44 ton per draaiuur. In 2011 was de emissie door de wisselverwarming 4,26 kton voor 400 draaiuren, dus 10,66 ton per draaiuur. In 2012 was de emissie door de wisselverwarming 6,44 kton voor 590 draaiuren, dus 10,92 ton per draaiuur.22 De afname wordt veroorzaakt doordat de wintermaanden in 2012 warmer uitvielen dan die in 2010. Het is geen structurele besparing, maar met name afhankelijk van de temperatuur (vorst) en sneeuwval in de winter. Scope 2 Binnen scope 2 wordt de emissieafname voornamelijk veroorzaakt door de overschakeling van grijze naar groene stroom. Deze groene stroom wordt deels zelf opgewekt met zonnepanelen en deels ingekocht. Zoals in de vorige alinea besproken, waren er in 2012 minder wissels dan voorheen. Hierdoor is de elektriciteitsvraag van de wissels in 2012 lager dan voorheen. Ook zijn in Arnhem, Alemlo en Hanzedijk 115 conventionele wissel vervangen door wissels met WKO-systeem. Daarnaast zijn in 2012 conventionele seinen vervangen door LED seinen. In de kantoren is beleid gevoerd op een vermindering van het aantal printers. Dit heeft zowel een elektriciteitsbesparing (scope 2) als een papierbesparing (scope 3) tot gevolg gehad.

22

Draaiuren over 2008 zijn niet bekend.



Ook uitplaatsing van de servers heeft een elektriciteitsbesparing opgeleverd (zie volgende paragraaf), het implementeren van aanwezigheidsdetectie en het vervangen van conventionele printers door zuinige printers. Scope 3 De scope 3 emissie ten gevolge van de productie van het ingekochte papier is afgenomen ten opzichte 23 van 2009 en 2010, maar licht gestegen ten opzichte van 2011 . De over het algemeen afnemende trend is naar waarschijnlijkheid ook een gevolg van een afname van het aantal printers in de kantoren. De uitstoot door de productie van computers, laptops, beeldschermen, muizen, toetsenborden en telefoons is afgenomen ten opzichte van 2009, 2010 en 201124. Sinds 2011 is ook de emissie door woon-werkverkeer in kaart gebracht. In 2012 is de emissie door woonwerkverkeer met circa 50% gestegen. De oorzaak hiervan ligt vermoedelijk in het feit dat ProRail in 2012 beter de werktijden in kaart heeft gebracht: In 2012 is het werkelijk aantal uren dat een medewerker werkt geregistreerd. In 2011 was een algemene deeltijd formule gebruikt. Tenslotte is sinds 2012 de emissie door het zakelijke treinverkeer, door inzameling en verwerking van door ProRail geproduceerd kantoorafval en door energieverbruik van uitbestede servers (doorgerekend o.b.v. grijze stroom) meegenomen in de CO2 inventarisatie. Vergelijkingen met eerdere jaren zijn bij gebrek aan gegevens van voorgaande jaren niet mogelijk. Wel is het elektriciteitsverbruik van de Inktpot in de periode dat de servers zijn uitgeplaatst (tussen 2010 en 2012) met 1 miljoen kWh gedaald. Het grootste deel van de 1 miljoen kWh elektriciteit reductie is waarschijnlijk toe te schrijven aan de uitplaatsing van deze servers. Tabel 3.2.1: Ontwikkeling CO2-emissie 2008 - 2012, ProRail.

NB: Ogenschijnlijke fouten in optellingen, worden veroorzaakt door afronding.

23

In basisjaar 2008 waren dergelijke ketenemissies niet meegenomen in de voetafdruk.

24

In basisjaar 2008 waren dergelijke ketenemissies niet meegenomen in de voetafdruk.



Figuur 3.2.1: Ontwikkeling CO2-emissie 2008 - 2012, ProRail.

3.3

Onzekerheid in de resultaten

De gepresenteerde resultaten moeten worden geïnterpreteerd als ‘best-guess’-waarden, omdat de meeste invoervariabelen omgeven worden door een onzekerheidsmarge. Deze onzekerheid wordt bepaald door: 1. Onzekerheid in de conversiefactoren van de CO2-Prestatieladder 2.1, versie 18 juli 2012. 2. Onzekerheid in de door ProRail aangeleverde data. 3. Onzekerheid door inschattingen van het energieverbruik van gebouwen waarvan geen energiegegevens bekend zijn op basis van vloeroppervlaktes. 4. Onzekerheid in de elektriciteitsdata van de stations. Het voert voor deze studie te ver om een (wetenschappelijke) kwantitatieve onzekerheidsanalyse uit te voeren. Om toch een beeld te krijgen welke onzekerheden een belangrijke bijdrage leveren aan de onzekerheid in het eindresultaat, heeft Royal HaskoningDHV de volgende schattingen gemaakt. Waar de bron van de schatting niet specifiek staat vermeld, moet worden aangenomen dat het een expertjudgement van Royal HaskoningDHV betreft. Circa 18% van de CO2-emissie in scope 1 en 2 is bepaald aan de hand van door ProRail aangeleverde data die zijn afgelezen van meterstanden of afkomstig van facturen van de energieleverancier. Dit zijn realistische energieverbruikgegevens. Ad 1. De CO2-Prestatieladder rapporteert conversiefactoren die gebaseerd zijn op nationale studies. Omdat ProRail ook op nationaal niveau opereert wordt aangenomen dat de onzekerheidsmarge die door deze conversiefactoren ontstaat gering is (circa 5%). Een gedetailleerde analyse van deze onzekerheidsmarge valt buiten de scope van dit project. Circa 82% van de CO2-emissie in scope 1 en 2 is bepaald aan de hand van data die geschat zijn op basis van onderzoeksrapporten of ervaringscijfers van ProRail. De schattingen kennen, met uitzondering van de elektriciteitsdata van de stations, een onzekerheid van circa 20% (zie ad 2 en ad 3).



Ad 2. De volgende data zijn door ProRail geschat (conform systematiek CO2-inventarisaties 2008, 2009, 2010 en 2011): • Van de wisselverwarming is alleen het totale aardgasverbruik (verbranding + lekkage) bekend. Geschat is dat 5% hiervan onverbrand weglekt25 (onzekerheid geschat op 10%). • Het elektriciteitsverbruik van de ‘overige infra - overig’ (6.742.869 kWh) is geschat op basis van het totale elektriciteitsverbruik (30.386.222 kWh) door de infra minus het verbruik van de VL-posten (10.407.593 kWh), de overige infra gerelateerde gebouwen (259.155 kWh), de wisselverwarming (6.107.090 kWh) en de tunnels (6.869.514 kWh) (onzekerheid geschat op 30%). • Het aardgasverbruik van de ‘overige infra - overig’ is geschat op basis van het totale aardgasverbruik door de infra (2.716.751 m3) minus het verbruik van de VL-posten (259.808 m3), de overige infragerelateerde gebouwen (10.266 m3) en de wisselverwarming (2.414.870 m3) (onzekerheid geschat op 30%). • Van de noodaggregaten is niet bekend hoeveel diesel zij in 2012 verbruikt hebben. Aangenomen is dat dit verbruik gelijk is geweest aan dat van 2011 (onzekerheid geschat op 50%). De onzekerheidsmarge van de invoervariabelen die betrekking hebben op de door ProRail aangeleverde energieverbruikdata leveren een onzekerheidsmarge in de totale voetafdruk van circa 1 kton (7% onzekerheid met betrekking tot scope 1 en 2). Ad 3. Omdat van een deel van de (sub)systemen van ProRail niet bekend is hoeveel energie zij verbruiken, is het verbruik van deze (sub)systemen geschat aan de hand van geschat energieverbruik per vierkante meter vloeroppervlak en het aantal vierkante meters vloeroppervlak. In bijlage 4 is aangegeven van welke gebouwen ProRail het energieverbruik geschat is en met welke kentallen (energieverbruik per vierkante meter) gerekend is. De CO2-emissie die bepaald is aan de hand van bovengenoemde schattingen bedraagt ca. 1 kton. De onzekerheid door deze schattingen wordt geschat op circa 30% per schatting. Dit levert een onzekerheidsmarge in de totale scope 1 en 2 voetafdruk van circa 3%. Ad 4. Het elektraverbruik van de stations is bepaald aan de hand van de verdeelsleutel met NS Stations toegepast op het totale elektraverbruik stations. Er zijn echter wel elektriciteitsdata van tussenmeters bekend. Deze lijken echter zeer onrealistisch (stations met een elektraverbruik van 0 kWh en stations met een extreem hoog elektraverbruik vergeleken bij stations van dezelfde omvang) en worden daarom momenteel gevalideerd. Het elektraverbruik gerapporteerd op basis van de tussenmeters ligt 40% hoger dan het elektraverbruik bepaald op basis van de verdeelsleutel. Omdat de groene stroom certificaten die ProRail heeft ingekocht gebaseerd zijn op het verbruik van eerdere jaren, zou bij een toename van het elektraverbruik van de stations het grootste deel van de extra kWh als grijs doorgerekend moeten worden. De totale CO2 uitstoot van scope 1 en 2 zou daarmee 40% hoger zijn. Onzekerheid scope 3 De scope 3 emissies bevatten een grotere onzekerheidsmarge (>30%), omdat CO2 uitstoot door ketenemissies gebaseerd zijn op (inter)nationale gemiddelden of schattingen: • De ketenemissie veroorzaakt door het ingekochte papier bedraagt de ketenemissie van A3, A4 en A5 blanco en gekleurd kopieerpapier. Van briefpapier, informatiepapier en speciaal papier zijn onvoldoende data beschikbaar om de ketenemissie te bepalen. Omdat het ingekochte papier geen significant aandeel in de totale voetafdruk heeft (<1%) is de invloed op de onzekerheidsmarge van de totale voetafdruk niet significant.

25

Expert-judgement ProRail (Gerald Olde Monnikhof).



•

•

•

•

•

De ketenemissie veroorzaakt door de ingekochte computers, laptops, beeldschermen, muizen, toetsenborden en telefoons is gebaseerd op prototypes. De modellen die ProRail inkoopt kunnen afwijken van deze prototypes. Zo is voor beeldschermen gerekend met het prototype 17 inch LCDflatscreen geproduceerd in Japan. Bij de productie van deze beeldschermen wordt stikstoffluoride (NF3) gebruikt, dat een sterk broeikasgaseffect heeft. Tevens zijn schattingen gemaakt van het gemiddeld aantal gebruiksjaren bij ProRail. Deze kunnen uiteraard variëren met de gebruiksintensiteit. De onzekerheidsmarge door ketenemissies van prototypes en gebruiksperiodes op de scope 3 uitstoot wordt geschat op 30-40%. De emissie veroorzaakt door woon-werkverkeer is gebaseerd op de aanname dat iedere medewerker die verder dan 7,5 km van zijn standplaats woont met het OV naar het werk reist en de gehele afstand ook per OV aflegt. Aangenomen is dat iedereen die dichter dan 7,5 km bij zijn standplaats woont, lopend of per fiets naar het werk komt. De onzekerheid in de emissie door woon-werkverkeer wordt geschat op 10%. De onzekerheid op de scope 3 emissie bedraagt circa 2%. De onzekerheidsmarge in de emissie veroorzaakt door zakelijke treinkilometers wordt geschat op circa 10%. Deze is het gevolg van de aanname dat alle kilometers zijn afgelegd met de trein met een gemiddelde CO2-uitstoot per reizigerskilometer van 65 gram. De onzekerheid op de scope 3 emissie door deze aanname is minder dan 1%. De onzekerheidsmarge in de emissie veroorzaakt door inzameling en verwerking van door ProRail geproduceerd kantoorafval wordt geschat op circa 30%. Deze is het gevolg van het feit dat er gerekend is met nationale gemiddelden per type afvalstroom. De onzekerheid op de scope 3 emissie door deze aanname is minder dan 1%. De onzekerheidsmarge in de emissie veroorzaakt door de uitbesteding van servers is het gevolg van het feit dat er enerzijds gerekend is met extrapolatie op basis van een gemiddeld maandverbruik en anderzijds dat is aangenomen dat de servers op grijze stroom draaien. Indien de servers op groene stroom draaien zou de uitstoot door de servers 97% lager zijn. De onzekerheid op de totale scope 3 emissie door deze aanname is circa 1%. Voor de emissie inventaris volgend jaar wordt aanbevolen om uit te zoeken of de servers op grijze of groene stroom draaien.



COLOFON

Emissie inventaris ProRail 2012 volgens ISO 14064-1 MD-AF20131386/SU Opdrachtgever Project Dossier Omvang rapport Auteur Interne controle Projectleider Projectmanager Datum Naam/Paraaf

: : : : : : : : : :

ProRail Emissie inventaris ProRail 2012 volgens ISO 14064-1 BC2204-101-100 28 pagina's Jonna Snoek Laura van Heeswijk Jonna Snoek Jan Bart Jutte 19 augustus 2013



HaskoningDHV Nederland B.V. Planning & Strategy Laan 1914 nr. 35 3818 EX Amersfoort Postbus 1132 3800 BC Amersfoort T (088) 348 20 00 F (088) 348 28 01 E [email protected] W www.royalhaskoningdhv.com

BIJLAGE 1

Rapportage volgens ISO 14064 deel 7

De CO2-inventarisatie van ProRail is opgesteld overeenkomstig de eisen uit ISO 14064-1;2006, paragraaf 7. Onderstaand is een cross reference opgenomen. Cross reference ISO 14064-1. ISO 14064-1 § 7.3 GHG report content A B C 4.1 D 4.2.2 E 4.2.2 F 4.2.2 G 4.3.1 H 4.2.3 I 5.3.1 J 5.3.2 K 4.3.3 L 4.3.3 M 4.3.5 N 5.4 O P

Beschrijving Reporting organization Person responsible Reporting period Organizational boundaries Direct GHG emissions Combustion of biomass GHG removals Exclusion of sources or sinks Indirect GHG emissions Base year Changes or recalculatons Methodologies Changes to methodologies Emission or removal factors used Uncertainties Statement in accordance with ISO 14064


Hoofdstuk onderhavig rapport 1 Gerald Olde Monnikhof 1-1-2012 t/m 31-12-2012 2.1 3 2.2 2.2 2.2 3 2008 3.2 2.3 nvt 2.3 3.3 1

bijlage 1 -1-

BIJLAGE 2

Scopediagram

Scopediagram o.b.v. CO2-Prestatieladder 2.1 versie 18 juli 2012, met toegevoegd district heating (stadswarmte).

District heating


bijlage 2 -1-

Termen in dit rapport

Termen volgens CO2-prestatieladder

Directe GHG emissies (scope 1)

Scope 1

Brandstof

Fuel used

Koudemiddelen

Airco refrigerants

Leasewagenpark en voertuigen in eigen beheer

Business car travel

Indirecte GHG emissies (scope 2)

Scope 2

Elektriciteit

Electricity purchased

Stadswarmte

District heating

Zakelijke kilometers met privé auto

Personal cars for business travel

Zakelijke vliegtuigkilometers

Business air travel

Indirecte GHG emissies (scope 3)

Scope 3

Ingekocht papier Elektronica (computers, laptops, beeldschermen, muizen, toetsenborden, telefoons) Afval

Paper used

Uitbestede servers

Suppliers/outsourced emissions

Suppliers/outsourced emissions Waste disposal

Woon-werkverkeer

Commuter travel

Zakelijke treinkilometers

Business travel via public transport

Op verzoek van ProRail zijn in de rapportage de Nederlandse termen aangehouden. Deze bijlage geeft de conversie naar het scopediagram uit de CO2-Prestatieladder.


bijlage 2 -2-

BIJLAGE 3

Berekeningen van de emissies scope 1, 2 en 3

Leeswijzer tabellen:

In deze bijlage worden de berekeningen van de CO2-emissies per scope weergegeven. De tabellen zijn als volgt opgebouwd (waarbij tussen haakjes steeds een voorbeeld van ProRail vermeld staat): Systeem: Subsysteem: Subsubsysteem: Emissiebron: Indicator: Kental indicator: Eenheid indicator: Bron indicator: Aantal van indicator: Bron aantal: Energieverbruik: Eenheid: Bron energieverbruik: Conversiefactor: Eenheid: Bron: CO2-uitstoot in kton:

Geeft aan op welk segment van de organisatie de scope betrekking heeft. Geeft een nadere onderverdeling van de systemen waarop de scope betrekking heeft. Geeft een nadere onderverdeling van de subsystemen waarop de scope betrekking heeft. Geeft aan welke vorm van energie verbruikt wordt (bijv. elektriciteit). De basiseenheid waarin de activiteit van het (sub)systeem uitgedrukt wordt (bijv. vloeroppervlak in m2). De waarde van de activiteit van het (sub)systeem. De eenheid waarin de waarde van de indicator wordt uitgedrukt (bijv. kWh/m2). De herkomst van de waarde van de indicator (bijv. SenterNovem Kompas Cijfers en Tabellen). De grootte van de activiteit van het (sub)systeem (bijv. 12.998 kWh). De bron van het aantal van indicator (bijv. ProRail). De hoeveelheid energie verbruikt door het (sub)systeem (bijv. 52.815 (m3)). De eenheid waarin het energieverbruik wordt uitgedrukt (bijv. m3 of kWh). De dataleverancier van het energieverbruik (bijv. ProRail). De conversiefactor waarmee het energieverbruik in CO2-uitstoot is omgerekend (bijv. 1,825 (kg/m3)). De eenheden van de conversiefactor (bijv. kg /m3). De bron van de conversiefactor (bijv. CO2-Prestatieladder). Het resultaat van de berekening (energieverbruik x conversiefactor).


bijlage 3 -1-

Berekening voor Scope 1


bijlage 3 -2-



bijlage 3 -3-


bijlage 3 -4-



bijlage 3 -5-

BIJLAGE 4

Overzicht gebouwen ProRail

Voor waarden kentallen: zie volgende bladzijde.

Emissie inventaris ProRail 2012 volgens ISO 14064-1 MD-AF20131386/SU1386/SU

bijlage 4 -1-

Kentallen Elektriciteit Regiokantoren: 66,9 kWh/m2 (gebaseerd op kental 2011). Gebouwen ongevallenbestrijding: 288,2 kWh/m2 (gebaseerd op gemiddelde elektriciteitsverbruik van gebouw waarvan elektraverbruik wel bekend is: 32.741 kWh / 1.572 m2). VLposten: 448,9 kWh/m2 (gebaseerd op gemiddelde elektriciteitsverbruik van VLposten waarvan elektraverbruik wel bekend is: 4.984.881kWh / 11.105 m2). Aardgas: Hoofdkantoor (Admiraal Helfrichlaan): 15 m3/m2 (gebaseerd op nationaal kental aardgasverbruik kantoren, SenterNovem Kompas Cijfers en Tabellen). Regiokantoren: 15 m3/m2 (gebaseerd op nationaal kental aardgasverbruik kantoren, SenterNovem Kompas Cijfers en Tabellen). Gebouwen ongevallenbestrijding: 25,7 m3/m2 (gebaseerd op gemiddelde aardgasverbruik van gebouw waarvan aardgasverbruik wel bekend is: 40.455 m3 / 1.572 m2). VLposten: 11,2 m3/m2 (gebaseerd op gemiddelde aardgasverbruik van gebouwen waarvan aardgasverbruik wel bekend is: 32.370 m3 / 2.878 m2). Warmte: Hoofdkantoor Tulpenburgh: 0,33 GJ/m2 (gebaseerd op extrapolatie van warmtevraag per m2 Tulpenburgh in 2011 (0,30 GJ/m2) o.b.v. aantal graaddagen: 2011: 2664,7; 2012: 2902,3). Hoofdkantoor Arthur van Schendellaan: 0,26 GJ/m2 (gebaseerd op extrapolatie van kental 2010 (0,30 GJ/m2) o.b.v. aantal graaddagen: 2010: 3372,6; 2012: 2902,3). Regiokantoren: 0,4 GJ/m2 (gebaseerd op gemiddelde verbruik van de regiokantoren in 2011, waarvan verbruik wel bekend, 2011).

Emissie inventaris ProRail 2012 volgens ISO 14064-1 MD-AF20131386/SU1386/SU

bijlage 4 -2-

BIJLAGE 5

CO2-uitstoot stations o.b.v. gegevens tussenmeters

Totaal ingekochte groene stroom certificaten voor heel ProRail: 100.000.000 kWh Totaal zelf opgewekte groene stroom bij stations: 55.755 kWh Totaal elektraverbruik ProRail exclusief stations: 64.301.173 kWh

CO2-emissieberekening: aardgas- en warmtedata o.b.v. tussenmeterstanden en elektradata o.b.v. verdeelsleutel (totale ingekochte elektriciteit door ProRail < 100 GWh) Emissiebron Energieverbruik Conversiefactor CO2-uitstoot (in kton) Aardgas 362.882 m3 1,825 kg CO2/m3 0,66 Warmte 1.537 GJ 20,000 kg CO2/GJ 0,03 Elektriciteit: 33.410.396 kWh x 0,50 - waarvan zelf duurzaam 55.755 kWh 0,080 CO2/kWh <0,01 opgewekt: 33.354.641 kWh 0,015 CO2/kWh 0,50 - waarvan ingekocht: Totaal stations

x

x

1,20

CO2-emissieberekening: aardgas-, warmte- en elektradata o.b.v. tussenmeterstanden (totale ingekochte elektriciteit door ProRail > 100 GWh, nl. 110,4 GWh*) Emissiebron Energieverbruik Conversiefactor CO2-uitstoot (in kton) Aardgas 362.882 m3 1,825 kg CO2/m3 0,66 Warmte 1.537 GJ 20,000 kg CO2/GJ 0,03 Elektriciteit: 46.201.132 kWh x 2,68 - waarvan zelf duurzaam 55.755 kWh 0,080 CO2/kWh <0,01 opgewekt: 46.145.377 kWh 0,058 kg CO2/kWh** 2,68 - waarvan ingekocht: Totaal stations x x 3,37

*Onderbouwing ingekochte elektraverbruik bij emissieberekening o.b.v. tussenmeterstanden Totaal elektraverbruik ProRail exclusief stations: 64.301.173 kWh. Totaal elektraverbruik ProRail stations o.b.v. tussenmeterstanden: 46.201.132 kWh. Totaal elektraverbruik ProRail inclusief stations o.b.v. tussenmeterstanden: 64.301.173 + 46.201.132 kWh = 110.502.305 kWh. Totaal zelf opgewekte duurzame energie op stations: 55.755 kWh. Totaal ingekocht: 110.502.305 kWh – 55.755 kWh = 110.446.550, waarvan 100.000.000 wordt ingekocht met groen certificaten en dus nog 110.446.550 – 100.000.000 = 10.446.550 kWh grijs is ingekocht.

**Onderbouwing conversiefactor ingekochte stroom ProRail koopt voor 100 GWh groen certificaten (Nederlandse windenergie) in. Hiervoor wordt de conversiefactor uit het Handboek (0,015 kg CO2/kWh) gehanteerd.


bijlage 5 -1-

Voor elektriciteit – grijs is afgeweken van de conversiefactor die het Handboek voorschrijft, omdat in maart 2013 CE Delft in het rapport ‘Achtergrondgegevens Stroometikettering 2012’ de actuele emissiecijfers van de Nederlandse handelsmix over 2012 heeft gepubliceerd. Conform de methodiek van het Handboek (blz. 70, verklarende tekst bron A) is de conversiefactor van de ongecorrigeerde handelsmix (459 gram CO2/kWh) vermeerderd met 2% vanwege het uitgangspunt: emissies van winning van grond- en brandstoffen tot en met verbranding (bron: CE Delft). In deze inventarisatie is derhalve een conversiefactor voor grijze stroom van 468 g CO2/kWh (459 x 102%) gebruikt. Bij de emissieberekening van de stations, wanneer ook voor het elektraverbruik wordt uitgegaan van tussenmeterstanden, is de ProRail groen-grijs mix dus: 100.000.000 kWh x 0,080 kg CO2/kWh = 1,50 kton CO2 10.446.550 kWh x 0,468 kg CO2/kWh = 4,89 kton CO2 100.000.000 + 10.446.550 kWh veroorzaakt een uitstoot van 1,50 + 4,89 kton CO2. De conversiefactor voor de groen-grijs mix van ProRail bedraagt dan dus: (1,50 + 4,89 kton CO2) / (100.000.000 + 10.446.550 kWh) = 0,058 kg CO2/kWh


bijlage 5 -2-

Emissie inventaris ProRail 2012 volgens ISO

Recommend Documents