Elektrisch rijden in Nederland Is 1 miljoen elektrische auto’s in 2025 haalbaar?
Profielwerkstuk over de ontwikkeling van de elektrische auto in Nederland
Door: Anna Kampen en Folkert de Meer Profiel: Economie en Maatschappij Vakken: Economie en M&O School: Drachtster Lyceum, vwo 6 Begeleiding: dhr. D.J. Krol en dhr. L. Snippe Datum: 19-12-2013
1
Voorwoord Dit verslag is geschreven in het kader van het profielwerkstuk. Het maakt deel uit van het examen en weegt als combinatiecijfer hierin mee. Dit profielwerkstuk is gemaakt in de periode van september tot en met december 2013 op het Drachtster Lyceum. Over de vakken waarin we ons onderwerp zouden gaan zoeken waren we het direct eens: een combinatie van economie met management & organisatie. Tot de keuze van het onderwerp kwamen we toen Tesla Motors in augustus veel in het Nederlandse nieuws kwam. Het nieuwe Amerikaanse automerk dat volledig elektrische auto’s produceert, opende namelijk op 22 augustus 2013 een Europees distributiecentrum en assemblagefabriek in Tilburg. Na ons wat verder ingelezen te hebben op het gebied van elektrisch rijden, kwamen we de doelstelling van de overheid tegen: 1 miljoen elektrische auto’s in Nederland in 2025. Dit leek ons een wat ambitieuze doelstelling, aangezien er op dat moment maar een paar duizend elektrische auto’s op de Nederlandse wegen reden. Het onderwerp voor ons profielwerkstuk was gevonden: onderzoeken of de door de overheid gestelde doelstelling haalbaar is. Onze dank gaat uit naar iedereen die ons gesteund heeft tijdens het schrijven van dit profielwerkstuk. In het bijzonder willen wij dhr. D.J. Krol (eerste begeleider) en dhr. L. Snippe (tweede begeleider) bedanken voor de algehele begeleiding en beoordeling van ons profielwerkstuk Ook willen wij dhr. van der Veen van ABD Nissan Drachten en dhr. Heesterman en mevr. Schjelderup van Tesla Motors bedanken voor de medewerking aan ons onderzoek en de openhartigheid in de beantwoording van onze vragen.
2
Inhoudsopgave Inleiding
5
Plan van aanpak
7
Hoofdstuk 1: Wat wordt verstaan onder een elektrische auto? §1.1 De definitie §1.2 Hybride auto’s §1.3 Plug-in hybrides §1.4 Range-extenders §1.5 Volledig elektrische auto’s §1.6 Verdieping §1.7 Voor- en nadelen
8 8 8 9 9 10 10 11
Hoofdstuk 2: Stand van zaken §2.1 De cijfers §2.2 Laadinfrastructuur
14 14 17
Hoofdstuk 3: Wat wil de consument? §3.1 De enquêtes §3.2 Algemene indruk §3.3 Analyse van de enquête van de huidige consumenten §3.4 Analyse van de enquête van de toekomstige consumenten
20 20 21 25 27
Hoofdstuk 4: Wat leveren de autoproducenten? §4.1 Het aanbod groeit §4.2 Marketingmix §4.3 Prijs §4.4 Product §4.5 Promotie
29 29 29 30 33 34
Hoofdstuk 5: De overheid §5.1 De overheid onderneemt actie §5.2 Promotie §5.3 Belastingvoordelen §5.4 Tegenstrijdige signalen §5.5 De beruchte doelstelling
36 36 36 37 38 39
Hoofdstuk 6: Conclusies §6.1 Wat wordt verstaan onder een elektrische auto? §6.2 Steeds meer elektrische auto’s op de Nederlandse wegen §6.3 Verder met het model §6.4 De consumenten §6.5 De producenten §6.6 De overheid onderneemt actie §6.7 De beruchte doelstelling, haalbaar?
41 41 42 42 43 44 45 45 3
Hoofdstuk 7: Aanbevelingen §7.1 Aanbevelingen aan de consument §7.2 Aanbevelingen aan de producent §7.3 Aanbevelingen aan de overheid
47 47 48 49
Hoofdstuk 8: Kanttekeningen onderzoek en aanbevelingen vervolgonderzoek §8.1 Gebruik bronnen §8.2 Representativiteit steekproef
50 50 50
Bronnenlijst
51
4
Inleiding In dit profielwerkstuk gaan wij ons verdiepen in elektrische auto’s. De elektrische auto is een zeer ruim begrip waardoor vele aspecten ervan bedoeld kunnen worden. In dit profielwerkstuk zullen de technische aspecten van de elektrische auto niet of nauwelijks aan bod komen, het onderstaande verslag zal meer gericht zijn op de zakelijke en economische kant van elektrische auto’s. De aanleiding voor het schrijven van dit profielwerkstuk is dat de elektrische auto al jaren een onderwerp van veel controverse is. De elektrische auto werd gezien als de oplossing voor het steeds schaarser worden van fossiele brandstoffen en de daarbij komende uitstoot en zijn nawerking op het milieu. Omdat de elektrische auto volgens sommigen een grote rol in de toekomst gaat vervullen leek het ons de aangewezen tijd om de ontwikkeling van de elektrische auto in kaart te brengen. De reden om uit tal van verschillende onderwerpen juist voor dat van de elektrische auto te kiezen, heeft meer verklaringen. Zoals eerder al genoemd werd, is er de afgelopen jaren steeds meer aandacht besteed aan het relatief nieuwe fenomeen van elektrische auto’s. Het nieuws beperkte zich hierbij niet alleen tot de auto zelf, maar ook de gevolgen die deze nieuwe manier van rijden met zich meebrengt kwamen uitgebreid aan bod. Het een zeer divers, maar eveneens interessant onderwerp waar wij van denken dat we veel van onze eigen ambities in kwijt kunnen. Het doel van dit verslag is het weergeven van een zo objectief mogelijk beeld van hoe de elektrische auto zich in de Nederlandse automarkt zal gaan ontwikkelen en zo de doelstelling van ‘1 miljoen elektrische auto’s in 2025’ te testen. Er zijn nu tal van geluiden en uitspraken waardoor vele burgers, en dus potentiële consumenten, door de bomen het bos niet meer zien. Naar ons inzien is het tijd voor een duidelijk beeld van de huidige situatie. Op basis van een reëel beeld van de stand van zaken hopen wij de prognose van de Nederlandse overheid te kunnen toetsen en ook onze eigen visie er op los laten. Om het geheel overzichtelijk te houden en een richting mee te geven, hebben we de volgende hoofdvraag opgesteld: Hoe ontwikkelt de elektrische auto zich in de Nederlandse automarkt tot 2025? Om tot een zo gedegen mogelijk antwoord te kunnen komen, hebben we de hoofdvraag weer onderverdeeld in verscheidene deelvragen. De deelvragen zijn subonderwerpen van de hoofdvraag en hebben als doel tot een beter begrip en beantwoording van de hoofdvraag te komen. Als alle deelvragen naar behoren worden uitgevoerd, moet de verkregen informatie voldoende zijn om ter beantwoording van de hoofdvraag te komen. Het verslag is opgedeeld in hoofdstukken, elk hoofdstuk staan er een of twee deelvragen centraal. Om de ontwikkeling van de elektrische auto in Nederland te onderzoeken, is het nodig om eerst het begrip ‘elektrische auto’ wat te verduidelijken. Daarom behandelen wij in hoofdstuk 1 de deelvraag: ‘Wat wordt verstaan onder een elektrische auto?’. In dit hoofdstuk zullen ook de voordelen en nadelen van elektrische auto’s aan bod komen. 5
Daarna gaan wij verder naar de stand van zaken op het gebied van elektrisch rijden in Nederland. De hierbij passende deelvraag ‘Hoe staat het er op dit moment voor met de elektrische auto in de Nederland?’, zal in hoofdstuk 2 worden behandeld. In dit hoofdstuk zullen cijfers met betrekking tot het aantal elektrische voertuigen en het aantal laadpunten in Nederland worden geanalyseerd. Zeer belangrijke onderdelen in ons onderzoek zijn de consumenten en de producenten, de vraagzijde en de aanbodzijde. In hoofdstuk 3 zullen de consumenten aan bod komen, door middel van twee enquêtes zullen wij tot de beantwoording komen van de deelvraag: ‘Wat willen de consumenten?’. In hoofdstuk 4 zal vervolgens het gedrag van autoproducenten worden beschreven aan de hand van de marketingmix. De bijbehorende deelvraag van hoofdstuk 4 luidt: ‘Wat doen autoproducenten op het gebied van elektrische auto’s?’. Een niet te laten ontbreken factor is de overheid, daarom wordt de overheid in hoofdstuk 5 behandeld. In dit hoofdstuk zullen twee deelvragen aan bod komen, namelijk: ‘Welke acties onderneemt de overheid om het elektrisch rijden te stimuleren?’ en ‘In 2025 moeten er 1 miljoen elektrische auto’s in Nederland rondrijden, is deze doelstelling realistisch?’ Met de hiervoor genoemde informatie hopen wij een ieder genoeg te hebben geïnformeerd over de insteek van dit onderzoek en daaruit voorkomend verslag. Wij hopen dat het als interessant en leerzaam zal worden hervonden en wensen de lezers dan ook veel plezier. Anna Kampen en Folkert de Meer
6
Plan van aanpak Om tot de beantwoording van onze hoofdvraag te komen, gebruiken wij een door ons opgesteld model:
De ontwikkeling van de elektrische auto in Nederland wordt voornamelijk door drie groepen beïnvloed: de consumenten, de producenten en de overheid. Het is belangrijk dat deze drie groepen uitgebreid behandeld worden, daarom is er voor elke groep een hoofdstuk opgesteld. Uit elk van deze hoofdstukken trekken wij vervolgens een conclusie, om vervolgens tot de eindconclusie te komen. Naast een goed beeld te krijgen van hoe de elektrische auto zich in Nederland gaat ontwikkelen, hopen wij te vinden waar het misgaat en/of beter kan. Hierdoor kunnen wij aanbevelingen doen aan de drie groepen, zodat de doelstelling van de overheid van 1 miljoen elektrische auto’s in 2025 kan worden gehaald. Wij behandelen in totaal zes deelvragen, eerder genoemd in de inleiding. Deze deelvragen hebben we onderzocht en nader uitgewerkt om uiteindelijk tot beantwoording van de hoofdvraag te komen. Dit hebben we gedaan door representatieve en betrouwbare informatiebronnen te verzamelen, hieruit de bruikbare gegevens te selecteren en deze vervolgens uit te werken. Om ons onderzoek te ondersteunen hebben wij verschillende mensen gevraagd om de door ons opgestelde enquêtes in te vullen. Daarnaast was een andere, hele belangrijke bron van informatie de interviews; namelijk het interview met Rombout Heesterman en Ina Schjelderup van Tesla Motors en het interview met Harm van der Veen van ABD Nissan Drachten.
7
Hoofdstuk 1: Wat wordt verstaan onder een elektrische auto? In dit hoofdstuk zal het antwoord worden gegeven op de eerste deelvraag: ‘Wat wordt verstaan onder een elektrische auto?’. Het begrip elektrische auto’s wordt eerst gedefinieerd en daarna zullen we ingaan op de verschillende types die te onderscheiden zijn. Het laatste aspect dat wij in dit hoofdstuk behandelen zijn de voor- en nadelen van elektrische auto’s. §1.1 De definitie De elektrische auto is een relatief nieuwe manier om van ‘a’ naar ‘b’ te komen. Volgens voorstanders de auto van de toekomst, volgens tegenstanders een auto met meerdere gebreken die het aflegt tegen de conventionele auto. Door de vele meningen is er vaak bij de burgers onduidelijkheid. Tel daar nog eens de reclames van autofabrikanten op die zeggen dat hun auto elektrisch rijdt, dan ontstaat er bij velen verwarring. Dus om maar bij het begin te beginnen: wat wordt verstaan onder een elektrische auto? Als we de definitie van de elektrische auto er op naslaan (encyclopedie) dan komt men tot het volgende: ‘Een elektrische auto of EV (Elektrisch Voertuig) is een wegvoertuig dat wordt aangedreven door een elektromotor, die gebruik maakt van elektriciteit die afkomstig is van bijvoorbeeld chemische energie die wordt opgeslagen in accu`s.’1 Het bovenstaande begrip geeft in een notendop weer wat er algemeen onder het begrip elektrische auto wordt verstaan. De definitie is echter minder sterk wanneer je meer diepgang wilt aanbrengen. Want wat wordt onder ‘aangedreven’ verstaan? Gaat men er bij deze definitie van uit dat de auto volledig door een elektromotor wordt aangedreven, of slechts ter ondersteuning? Om het geheel niet al te omslachtig en ingewikkeld te maken, moest er gekozen worden voor een hanteerbare definitie. Doordat de markt van elektrische auto’s zeer dynamisch en divers is, veranderen de voertuigen en definities voortdurend. De belangrijkste definities van vandaag de dag zijn hier op een rij gezet. §1.2 Hybride auto’s2 Hybride auto’s zijn auto’s die zowel op elektriciteit als op fossiele brandstof kunnen rijden. Een hybride auto is een auto die een combinatie van verschillende technieken gebruikt voor de aandrijving van de auto. Hybrides hebben zowel een brandstof- als een elektromotor voor de aandrijving. Hybrides worden in vier categorieën aangeduid: micro-hybride, half-hybride, volledig hybride en plug-in hybride (plug-in hybrides zullen in een aparte paragraaf worden behandeld).
Micro-hybride: deze techniek is gebaseerd op gebruik van de start-stop technologie. Deze technologie zal de verbrandingsmotor uitschakelen indien de motor stationair draait. Zodra er weer gas wordt gegeven, zal de verbrandingsmotor weer starten en
1
http://www.encyclo.nl/begrip/Elektrische%20auto André van Woerkom en Auke Hoekstra, Keuzegids Elektrisch autorijden, 2012, blz. 10/11
2
8
zal de auto optrekken. Met dit systeem is een brandstofbesparing van 5 tot 8% mogelijk.
Mild-hybride (half-hybride): bij mild-hybride wordt de verbrandingsmotor geholpen door de elektromotor tijdens het optrekken. Bij het remmen is dit systeem in staat om de energie die dan vrijkomt op te slaan in de batterij en later weer te gebruiken. Een besparing van 15% op het brandstofverbruik is mogelijk.
Full-hybride (volledig hybride): bij een full-hybride auto worden de verbrandingsmotor en de elektrische motoren zodanig gekoppeld, dat het energieverbruik wordt geminimaliseerd. Het systeem zorgt er voor dat bij het optrekken de elektromotor de voorstuwing voor zijn rekening neemt en dat de verbrandingsmotor na het optrekken bij een bepaalde snelheid de voortstuwing overneemt. Bij het remmen zal de energie die vrijkomt worden opgeslagen in de batterij. Later kan deze energie weer worden gebruikt. Korte afstanden kunnen met een full-hybride auto geheel met de elektromotor worden overbrugd. Tijdens stadsverkeer kan er een energiebesparing van 40% worden behaald.
§1.3 Plug-in hybrides3 Een plug-in hybride is een hybride auto die opgeladen kan worden. Plug-in hybrides, de naam zegt het al, zijn uitgerust met een stekkerdoos. Waar de accu van de gewone hybride alleen tijdens het rijden wordt opgeladen en alle energie direct of indirect uit de brandstoftank komt, kan de plug-in hybride ook ‘tanken’ uit het stopcontact. Dit type elektrische auto heeft de beschikbaarheid om geheel elektrisch te rijden. De brandstofmotor is bij een plug-in hybride relatief klein gehouden en heeft ondersteunende taken: het aandrijven van een generator om de accu bij te laden en/of de elektromotor rechtstreeks van stroom te voorzien. Eventueel kan de brandstofmotor rechtstreeks bijspringen in de aandrijving. Een plug-in hybride kan dankzij de brandstofmotor moeiteloos grote afstanden afleggen. Plus: normale actieradius bij gebruik brandstofmotor. Min: als je echt zuinig wilt rijden moet je vaak stroom 'tanken'. §1.4 Range-extenders4 Een elektrische auto met een range-extender is letterlijk vertaalt een actieradiusverlenger. Bij een auto met een range-extender worden de wielen, net als bij een volledig elektrische auto, aangedreven door een elektromotor. Het belangrijke verschil met een volledig elektrische auto is dat een auto met een range-extender een verbrandingsmotor heeft die een generator aandrijft die stroom levert aan de elektromotor. Auto's voorzien van een range extender rijden dus op een elektromotor, maar als de batterijen daarvan op hun eind raken komt de range-extender in actie. De verbrandingsmotor drijft niet de auto aan, maar wordt gebruikt om de accu weer op te laden. Op die manier kan het rijbereik (de actieradius) van de auto vergroot worden. Plus: nog steeds heel zuinig in het verbruik, een normale actieradius. Min: verbruikt (een beetje) fossiele brandstof en stoot dus ook CO2 uit.
3 4
Keuzegids Elektrisch autorijden, 2012, blz. 11/12 Keuzegids Elektrisch autorijden, 2012, blz. 12
9
§1.5 Volledig elektrische auto’s5 Volledig elektrische auto’s zijn voertuigen die geheel op elektriciteit rijden. De klassieke verbrandingsmotor is vervangen door een elektromotor. Voertuigen waarbij dit het geval zijn, zijn dus het neusje van de zalm wat betreft de elektrische transportwereld. Plus: geen uitstoot, geen dure brandstof nodig. Min: beperkte actieradius, lange oplaadtijd. §1.6 Verdieping6 Microhybride (micro-hybrid) Hier zijn de accu en de elektromotor niet veel groter dan bij een gewone auto. Wel heeft een microhybride een start-stopsysteem. De verbrandingsmotor slaat dan bijvoorbeeld af bij het uitrollen onder de 20 kilometer per uur. Een batterij slaat de remenergie op. Een extra grote startmotor start de verbrandingsmotor automatisch op.
Half hybride (mild-hybrid) De elektromotor en de accu zijn kleiner dan bij een volledig hybride auto. De elektromotor fungeert puur als hulpmotor voor de verbrandingsmotor. De accu wordt vaak (maar niet bij ieder type) door de elektromotor opgeladen bij het remmen.
Volledig hybride (full-hybrid) Verbrandingsmotor en elektromotor werken optimaal samen: ieder doet waar hij goed in is. Zo kan de verbrandingsmotor in zijn optimale toerenbereik blijven. Bij lagere snelheden kan de elektromotor het alleen af. De accu wordt opgeladen bij het remmen en door de verbrandingsmoto
5 6
Keuzegids Elektrisch autorijden, 2012, blz. 12/13 Keuzegids Elektrisch autorijden, 2012, blz. 14/15
10
Plug-in hybride Dit is een volledig hybride auto die via het stopcontact kan worden geladen met relatief goedkope en schone energie. De plug-in hybride kan een flink aantal kilometers elektrisch rijden omdat de accu groter is dan bij een hybride die geen stekker heeft.
Elektrische auto met range-extender Dit is een auto die helemaal ontworpen is als elektrische auto maar die lange afstanden kan afleggen door middel van een brandstofmotor die fungeert als hulpmotor. Met een volle accu is het een volwaardige elektrische auto en wordt de brandstofmotor niet gebruikt
Volledig elektrische auto Bij een volledig elektrische auto zijn de verbrandingsmotor en alle bijbehorende onderdelen (zoals de brandstoftank en de uitlaat) weggelaten. De elektromotor doet al het werk en de grote accu wordt uitsluitend opgeladen via het stopcontact of met remenergie.
§1.7 Voor- en nadelen7 Nu duidelijk is wat een elektrische auto al wel of al wel dan niet is, is een tweede stap om uit te gaan zoeken waarom er juist zoveel hysterie rondom het elektrisch rijden is. Wat zijn nu de voor- en nadelen van elektrische auto’s? Net als met het uitleggen wat er wordt verstaan onder het begrip elektrische auto, wordt met de onderstaande informatie getracht om een zo reëel mogelijk beeld van de voor- en nadelen te scheppen. Voordelen Een lager brandstofverbruik: kwam in de uitleg van de verschillende type elektrische auto’s al enigszins naar voren als mede door het vervangen van de klassieke verbrandingsmotor door een elektromotor. Het deels of zelfs volledig overgaan op elektriciteit zorgt er dus voor dat het voertuig geen of in mindere mate fossiele brandstof (zoals benzine of diesel) 7
http://www.anwb.nl/auto/themas/elektrisch-rijden/waarom-elektrisch
11
hoeft te gebruiken. Eén van de sterke punten van de elektromotor is de hoge efficiëntie: 90% van zijn energie wordt omgezet in beweging, tegenover slechts 25% voor de meest efficiënte verbrandingsmotor.8
Lagere brandstofkosten: wat een prettige bijkomstigheid voor de groene rijders is, dat evident aan een lager brandstofgebruik ook een lager kosten plaatje hangt. Stroom is namelijk vele malen goedkoper, de hierop volgende berekening is daar een mooi voorbeeld van. Benzine of stroom, kosten vergeleken per kilometer met een benzineprijs van 1,80 euro en een verbruik van 1:12 kost benzine u 0,15 euro/kilometer. Elektriciteit per kilometer is 0,04 cent, gebaseerd op een tarief van 22 cent per kWh en 60 elektrische kilometers per volle accu. Door het verschil in het type auto’s met brandstofmotor en de rijstijl van de bestuurder kunnen deze gegevens fluctueren. Echter is met zekerheid te zeggen dat ondanks de mogelijkheid tot fluctuatie van de gegevens de elektrische auto vele malen lagere kosten heeft per gereden kilometer.9
Onuitputbare energiebron: de energiebron van de elektrische auto’s, elektriciteit, is onuitputtelijk. Elektriciteit kan namelijk op een duurzame manier worden opgewekt, enkele bekende voorbeelden zijn windturbines en zonnepanelen. De duurzame opname van een brandstofvoorziening is bij de traditionele auto niet mogelijk omdat de brandstoffen daarvan zijn opgewekt uit fossiele brandstoffen. Het steeds schaarser worden van de grondstoffen die nodig zijn bij het productieproces van brandstof hebben een stuwende werking op het prijspeil van de fossiele brandstoffen.
Minder CO2-uitstoot: het lagere brandstof verbruikt heeft als bijkomend voordeel de vermindering van de uitstoot van fossiele brandstoffen. Fossiele brandstoffen brengen de welbekende uitstoot van koolstofdioxide met zich mee, ook wel bekend als CO₂. De uitstoot van koolstofdioxide zorgt voor vervuiling en voor een versterkt broeikaseffect. Het versterkte broeikaseffect heeft weer tal van negatieve aspecten op de huidige levensomstandigheden. Volgens het TNO, die de gehele cyclus van bron tot verbruik met alle ins en outs heeft uitgerekend, produceert een elektrische auto beduidend minder CO2 dan een conventionele auto. Zelfs als de elektriciteit uit kolengestookte centrales komt, produceert deze 22% minder CO2. De voorspelling is dat in 2020 het verschil 35% zal bedragen. Kortom, het verminderen van de uitstoot van koolstofdioxide is een belangrijke stap om de broeikasgassen tegen te gaan, en de aarde ook aan onze kinderen op een verantwoorde manier door te geven.
Minder uitstoof van andere schadelijke stoffen: auto’s met een brandstofmotor hebben naast het uitstoten van veel CO2 nog een negatief extern effect, namelijk de uitstoot van allerlei schadelijke stoffen. Wanneer een verbrandingsmotor benzine, diesel of een andere brandstof omzet naar bewegingsenergie om het voertuig vooruit te stuwen, komen er tal van schadelijke deeltjes vrij. Naast CO2 komen er nog tal van schadelijke stoffen vrij die een negatieve werking op de mens en de flora en fauna hebben. Voorbeelden van andere schadelijke stoffen zijn stikstofoxiden (NO2) en fijnstof. Stikstofoxiden zijn schadelijk voor de luchtwegen van mens en dier en ook voor plantengroei, daarbij komt nog dat stikstofoxiden de ozonlaag aantasten. Fijnstof is een vorm van luchtvervuiling. Bij mensen
8 9
Keuzegids Elektrisch autorijden, 2012, blz. 13 Keuzegids Elektrisch autorijden, 2012
12
met luchtwegenaandoeningen en hart- en vaatziekten verergert chronische blootstelling aan fijnstof hun symptomen en het belemmert de ontwikkeling van de longen bij kinderen. De normen voor fijnstof worden in Europa op veel plaatsen overschreden, vooral langs drukke wegen. De verbranding van fossiele brandstoffen is hier een grote dader van.10
Stilte: de geluidsuitstoot is door het overstappen van een verbrandingsmotor naar een elektromotor fors gedaald. De gedaalde uitstoot van geluid heeft twee positieve externe effecten: ten eerste zorgt de daling van de geluidsproductie voor een betere leefomgeving voor bijvoorbeeld omwonenden van een snelweg. Ten tweede zullen de natuurprocessen door de verminderde geluidsproductie minder hinder ondervinden van in de nabijheid passerende voertuigen.
Nadelen Actieradius: de actieradius is bij elektrische voertuigen vaak lager dan bij voertuigen met een brandstofmotor. Met de actieradius wordt bedoeld hoeveel kilometers een voertuig kan rijden op een volle ‘tank’ voor dat deze door zijn brandstof heen is. Elektrische auto’s kunnen door de hun relatief korte bestaan nog niet opboksen tegen de klassieke voertuigen die al vele malen geïnnoveerd zijn. Vooral bij volledig elektrische auto’s ligt de actieradius nog ver achter op die van de ‘gewone’ auto’s. Een volgeladen accu betekent bij een elektrische auto vaak dat deze een bereik heeft van circa 170 kilometer.11
Opladen: naast de actieradius wordt ook het opladen als een nadeel van elektrisch rijden gezien. Door de relatief kleine actieradius van een elektrische auto, moet de accu al snel weer opgeladen worden. Nu zijn er nog niet heel veel oplaadpunten in Nederland en daarbij komt nog dat het opladen van de auto de nodige uren duurt. Als je elektrisch wilt rijden, moet je je reizen dus goed plannen en dat is niet altijd gewenst.
Stilte kan gevaarlijk zijn: het bewijs dat je altijd naar twee kanten van een verhaal moet kijken, bewijst het voorbeeld van de geluidsproductie. De oplettende lezer weet dat de verlaging van de geluidsproductie als voorbeeld werd gegeven als één van de voordelen van het elektrisch rijden. Hetgeen daar beweerd is, heeft echter ook zijn keerzijde. De kritische lezer heeft misschien al gedacht dat de daling van de geluidsproductie ook nadelig kan uitvallen. Er wordt namelijk beweerd dat de geluidsproductie van voertuigen de andere bestuurders, voornamelijk fietsers, attendeert op diens aanwezigheid in de nabije omgeving. Fietsers zouden bij het horen van de voertuigen een beter beeld van de omgeving en de gevaarsituatie kunnen schetsen. Elektrische auto’s zijn erg stil en dit zou voor ongelukken kunnen zorgen.
10 11
http://nl.wikipedia.org/wiki/Fijnstof http://www.renault.nl/showroom/elektrische-auto/faq-ze/
13
Hoofdstuk 2: Stand van zaken In dit hoofdstuk wordt een antwoord gegeven op de tweede deelvraag: ‘Hoe staat het er op dit moment voor met de elektrische auto in Nederland?’. Eerst zullen de cijfers van het aantal geregistreerde elektrische voertuigen in Nederland worden geanalyseerd. In de tweede en laatste paragraaf worden vervolgens de cijfers met betrekking tot de laadpunten in Nederland besproken. §2.1 De cijfers Om de ontwikkeling van het aantal elektrische auto’s in Nederland te voorspellen, is het erg belangrijk dat er eerst een goed beeld geschept wordt van de stand van zaken. Hoe staat het er op dit moment voor met de elektrische auto in Nederland? Om dit beeld te scheppen beginnen wij met een aantal recente cijfers die wij halen uit het overzicht dat Agentschap NL maandelijks samenstelt.12 Onderstaande tabel en grafiek geven een indruk van de ontwikkeling van het aantal elektrische voertuigen op de Nederlandse wegen. Tabel 1: cijfers aantal geregistreerde elektrische voertuigen in Nederland Aantal per type voertuig
31-12-2011
31-12-2012
31-08-2013 31-102013
Personenauto (FEV)
1.124
1.910
2.282
2.569
Personenauto (E-REV, PHEV) #
17
4.348
8.163
11.252
Bedrijfsauto < 3500
158
494
609
632
Bedrijfsauto > 3500
22
23
31
32
Bus
68
67
72
73
Quadricycles (voorheen driewielig)
181
469
597
613
Totaal
1.570
7.311
11.754
15.171
# exclusief volledig hybride voertuigen
12
http://www.agentschapnl.nl/onderwerpen/duurzaam-ondernemen/energie-en-milieu-innovaties/elektrischrijden/stand-van-zaken/cijfers
14
Grafiek 1: ontwikkeling aantal geregistreerde elektrische voertuigen in Nederland
Toelichting van de door de overheid gebruikte termen:13 FEV (Full Electric Vehicle): een volledig elektrische auto. Dit is een auto die altijd volledig elektrisch rijdt. De volledige elektrische auto maakt geen gebruik van verbrandingsmotoren, maar rijdt puur op de elektromotoren. Belangrijke producenten van volledig elektrisch aangedreven auto’s zijn Nissan (LEAF) en Tesla (Roadster en Model S). In de tabel en grafiek is een geleidelijke toename van volledig elektrische auto’s te zien. Het aantal volledig elektrische auto’s in Nederland neemt toe, maar in een gestaag tempo. Wij spraken met Hans van der Veen, directeur van ABD Nissan Drachten en verkoper van onder andere de Nissan LEAF, hij zei hier het volgende over: ‘De mensen moeten eraan wennen. Het is iets nieuws, de consument heeft tijd nodig om te wennen aan elektrisch rijden. Wel groeit de verkoop gestaag. Er wordt wel elke maand een elektrische auto hier verkocht. Dit weegt echter nog niet op tegen de conventionele auto’s.’14 Misschien dat het nieuwe en ambitieuze automerk Tesla hier verandering in gaat brengen? Tesla begon eind augustus met het leveren van de volledig elektrische Model S in Nederland. Rombout Heesterman, Sales Advisor bij Tesla, vertelde dat het erg goed gaat met de verkoop van deze auto: ‘Het gaat goed, heel goed met Tesla. De Nederlandse overheid steunt ons door middel van hun stimuleringsmaatregelen voor elektrisch rijden, dit is heel mooi. Ook gaat het erg goed met de verkoop, er worden veel Tesla Model S verkocht. De Model S is op dit moment de best verkopende volledig elektrische auto.’15 We zullen moeten afwachten of Tesla ervoor zal zorgen dat het aandeel volledig elektrische auto’s op de Nederlandse wegen flink toe zal nemen, maar de verwachtingen zijn goed.
13
http://www.zerauto.nl/portfolio/elektrisch-handboek-voor-groentjes-2-hybride-plug-in-hybride-rangeextender-en-elektrisch-rijden/ 14 Interview dhr. van der Veen, directeur van ABD Nissan Drachten 15 Interview dhr. Heesterman, Sales Advisor bij Tesla 15
E-REV (Extended Range Electric Vehicle): een elektrische auto met een rangeextender. Bij een auto met een range-extender worden de wielen (net als bij een FEV) aangedreven door een elektromotor. Het belangrijke verschil met een volledig elektrische auto is dat een E-REV een verbrandingsmotor (benzine of diesel) heeft die een generator aandrijft die stroom levert aan de elektromotor. De verbrandingsmotor kan ook ingezet worden om de batterij bij te laden, op die manier kan het rijbereik (de actieradius) van de elektrische auto vergroot worden. De Fisker Karma is met zijn opvallende uiterlijk misschien wel de meest beruchte EREV, maar niet te vergeten is de Opel Ampera, ook een elektrisch auto met een rangeextender.
Figuur 1: de Fisker Karma (E-REV)
PHEV (Plug-in Hybrid Electric Vehicle): ook wel plug-in hybride, een hybride auto die opgeladen kan worden. Een hybride auto in het algemeen is een auto die een combinatie van verschillende technieken gebruikt voor de aandrijving van de auto. Een plug-in hybride is een hybride auto die opgeladen kan worden. Bij alle recente plug-in hybriden worden de wielen aangedreven door de elektromotor, de verbrandingsmotor of een combinatie van beide. Het zijn een soort alleskunners. Een bekend voorbeeld van een plug-in hybride is de Toyota Prius Plug-in. De Prius Plug-in rijdt volgens Toyota de eerste 25 kilometer volledig op de elektromotor. Tot een snelheid van 68 km/uur kan de batterij het zelfstandig aan, wordt er op de snelweg harder gereden dan worden beide motoren gecombineerd gebruikt, weer terug in een stad gaat de auto weer volledig over op de elektromotor. Ina Schjelderup, European Business Analyst bij Tesla, vertelde ons dat plug- in hybriden en range-extenders, zoals bijvoorbeeld de Toyota Prius Plug-in en de Opel Ampera, erg populair zijn in Nederland16 en dit is terug te zien in de tabel en de grafiek. Het aantal range-extenders en plug-in hybriden in Nederland neemt snel toe: van slechts 17 op 31-12-2011 naar maar liefst 11.252 op 31-10-2013, een groei van meer dan 11.000 in minder dan twee jaar tijd. Ook in de grafiek valt de toename op, het lichtblauwe aandeel neemt zeer snel toe vergeleken met de andere kleuren. De populariteit van deze types elektrische auto’s is vooral te verklaren door een combinatie van een grotere actieradius met dezelfde fiscale voordelen als bij volledig elektrische auto’s.
Elektrische bedrijfsauto’s: elektrische bestelauto’s (tot 3500 kg) en elektrische vrachtauto’s (> 3500 kg). Bedrijfsmatige inzet van een auto betekent dat het bedrijf voor het verdienen van de inkomsten mede afhankelijk is van de betrouwbaarheid en prestatie van de auto. Dit betekent 16
Interview mevr. Schjelderup, European Business Analyst bij Tesla
16
dat de waarde die wordt gehecht aan bijvoorbeeld de actieradius en de oplaadmogelijkheden nog groter is dan voor de particuliere markt. Uit de tabel en de grafiek is af te leiden dat er steeds meer gebruik wordt gemaakt van elektrische bestelauto’s; er is een toename te zien van bijna 500 in een periode van minder dan twee jaar. Het zwaardere segment vrachtauto zal niet snel koploper worden in het gebruik van elektrische aandrijving, dit heeft te maken met het benodigde vermogen. In de tabel en de grafiek is dan ook een toename van slechts 10 elektrische vrachtauto’s vanaf eind 2011 te zien. De kans voor elektrisch vervoer zit vooral in de bestelauto’s. Elektrische bestelauto’s kunnen bijvoorbeeld goed gebruikt worden voor stadsdistributie, de actieradius leidt bij deze relatief korte afstanden niet snel tot problemen.17
Bussen en quadricycles: de overheid telt in haar doelstelling van 1 miljoen elektrische auto’s in 2025 ook elektrische bussen en quadricycles mee. Het aantal elektrische bussen ging van 68 op 31-12-2011 naar 73 op 31-10-2013, een verwaarloosbare toename van 5. Het aantal quadricycles neemt echter wel geleidelijk toe: van 181 op 31-12-2011 naar 613 op 31-10-2013, een toename van 432. De toename is voornamelijk te verklaren met de verkoop van de Renault Twizy, het aantal Twizy’s in Nederland stijgt namelijk elke maand.18
§2.2 Laadinfrastructuur Om het toenemende aantal elektrische auto’s te voorzien van stroom is een goede laadinfrastructuur van levensbelang. Hoe meer elektrische auto’s op de wegen, hoe meer laadpunten er nodig zijn. Laadpunten overigens niet verwarren met laadpalen: elke oplaadpaal kan meerdere oplaadpunten hebben. Een oplaadpunt heeft altijd één stekkerverbinding. Oplaadmogelijkheden19 Er zijn verschillende mogelijkheden om een elektrische auto op te laden: via een normaal stopcontact, een (semi-)publieke laadpaal of een snellader. Thuis opladen: een elektrische auto kan thuis, direct via het stopcontact, opgeladen worden. Omdat normale wandcontactdozen weinig kilowatt (kW) leveren, duurt het thuis opladen van de auto alleen erg lang. Het thuis volledig (0-100 procent) opladen van een elektrische auto met een gemiddeld batterijpakket duurt zo’n 10 uur. Standaard laadpunten: door heel Nederland staan inmiddels diverse semi-publieke en publieke laadpunten. Aan de openbare weg, maar ook bij bedrijven en parkeergarages. Ook is het mogelijk om op privéterrein een oplaadpunt te installeren. Het volledig opladen van een elektrische auto met een gemiddeld batterijpakket duurt bij een standaard laadpunt zo’n 7 tot 8 uur. Een uitzondering is de Renault ZOE: deze elektrische auto maakt namelijk gebruik van een nieuwe omvormtechniek en is hierdoor bij een openbaar oplaadpunt binnen 1 à 2 uur op te laden.
17
http://www.agentschapnl.nl/sites/default/files/bijlagen/Analyse%20marktsegment%20logistiek%20en%20dis tributie.pdf 18 http://www.agentschapnl.nl/sites/default/files/2013/10/Special%20Quadricycles%20februari%202013.pdf 19 http://www.anwb.nl/auto/themas/elektrisch-rijden/hoe-werkt-opladen http://www.zerauto.nl/portfolio/opladen-van-een-ev-hoe-werkt-dat/
17
Snelladen: bij snelladen wordt de energie met een hoger voltage en een hogere spanning (ampère) in de accu gebracht. Op snellaadpunten kan een elektrische auto in zo’n 30 minuten opgeladen worden. De auto moet hiervoor echter wel geschikt zijn.
Aantallen oplaadpunten Om een beeld te scheppen van de laadinfrastructuur in Nederland gebruiken wij weer het overzicht dat Agentschap NL maandelijks opstelt.20 Onderstaande tabel en grafiek geven een indruk van de ontwikkeling van het aantal oplaadpunten in Nederland. Tabel 2: cijfers aantal geïnstalleerde laadpunten in Nederland Aantal geïnstalleerd per standaard laadpunten 31-12-2011 31-12-2012 30-09-2013 31-10-2013 Publiek (24/7 openbaar toegankelijk)
1.250
2.782
3.186
3.297
Semi-publiek (beperkt openbaar toegankelijk)
576
829
2.459
2.745
15
63
128
120
Snellaadpunten Publiek en semi-publiek
Private laadpunten Inschatting op basis van onderzoek in 2012 en extrapolatie
4.500 – 5.500
10.000
Grafiek 2: ontwikkeling aantal geïnstalleerde laadpunten in Nederland (exclusief private laadpunten)
20
http://www.agentschapnl.nl/onderwerpen/duurzaam-ondernemen/energie-en-milieu-innovaties/elektrischrijden/stand-van-zaken/cijfers
18
Uit de tabel en de grafiek is af te leiden dat er op dit moment al best veel elektrische oplaadpunten in Nederland zijn en dat dit er steeds meer worden. Als we kijken naar het aantal publieke laadpunten zien we een toename van meer dan tweeduizend in minder dan twee jaar, hetzelfde geldt voor het aantal semi-publieke laadpunten. Ook de hoeveelheid snellaadpunten in Nederland is toegenomen. Van 15 naar 120: een toename van 105 snelladers. In de laatste rij van de tabel is een flinke toename van het aantal private laadpunten te zien; een toename van zo’n vijfduizend in minder dan een jaar. Het netwerk van oplaadpunten voor elektrische auto’s breidt zich zo te zien uit en dat is ook wel nodig. Om het toenemende aantal elektrische auto’s te voorzien van stroom zullen er de komende jaren steeds meer elektrische oplaadpunten bij moeten komen.
19
Hoofdstuk 3: Wat wil de consument? In dit hoofdstuk wordt de derde deelvraag beantwoord: ‘Wat willen de consumenten?’. De beantwoording van deze deelvraag zal vooral afgeleid worden uit de analysering van de enquêtes. Er zijn twee verschillende enquêtes afgenomen bij twee verschillende groepen van beide veertig respondenten. In de eerste paragraaf zal besproken worden waarom er is gekozen voor het gebruik van enquêtes en de enquêtes zelf zullen ook worden uitgelegd. In paragraaf 2 wordt vervolgens een algemene indruk gegeven over hoe de consument tegen elektrisch rijden aan kijkt. In paragraaf 3 zullen de resultaten van de enquête van de huidige consumenten verder worden besproken en in paragraaf 4 worden de resultaten van de enquête van de toekomstige consumenten verder geanalyseerd. §3.1 De enquêtes Naar aanleiding van enkele knelpunten in ons onderzoek is ter zijner tijd besloten om twee enquêtes op te stellen. Met behulp van de enquêtes trachten wij informatie te vergaren die toegepast zou kunnen worden ter ondersteuning van ons onderzoek. De enquête kunnen gezien worden als een onderzoek in een onderzoek. Het hoofdonderzoek is natuurlijk de ontwikkeling van de elektrische auto, maar veel zaken die hier nauwe betrekking mee hebben worden bij de enquêtes onder de loep genomen. De voornaamste reden waarom wij zijn overgegaan op het afnemen van enquêtes, is omdat het ons een beter doel verschaft op het onbekende. Er zijn ruwweg drie hoofdgroepen die gedurende dit profielwerkstuk als een rode draad door dit verslag verweven zijn: de consumenten, de producenten en de overheid. Voor elke van de drie categorieën hebben we de naar ons inzien best mogelijke onderzoeksmethode toegepast. Omdat we gedurende dit onderzoek er achter kwamen dat de elektrische auto nog maar een zeer klein deel van de totale automarkt vertegenwoordigt, hebben wij geprobeerd te achterhalen waar dit aan ligt. De gedachte die hierachter schuil gaat, is dat wanneer er bekend is wat de consumenten ervan weerhoudt een elektrische auto aan te schaffen er aan deze knelpunten gewerkt kan worden. Hetgeen voor de afname van de enquête alleen bekend was, dat er slechts enkele elektrische auto’s verkocht werden. De daadwerkelijke reden hierachter was echter alleen waarneembaar door vage kreten op het internet. Enkele van deze uitspattingen warden dat elektrisch rijden te duur is, dat er te weinig aanbod is en dat mensen simpelweg niet zoveel om het milieu geven. In de enquête zijn tal van stellingen geponeerd waaruit zou moeten blijken wat de consumenten daadwerkelijk weerhoudt tot de aanschaf van een elektrische auto. Enkele stellingen zijn dan ook of de elektrische auto te duur is, of dat er te weinig aanbod is, of dat de overheid het elektrisch rijden actiever moet promoten. Met behulp van deze en nog tal van andere stellingen hopen wij tot meer informatie omtrent de consumenten en diens kijk op de elektrisch auto te komen. Naast een enquête over de huidige consumenten hebben we ons ook gericht op de consumenten van de toekomst, oftewel onze generatie. Zouden zij een andere kijk op het elektrisch rijden hebben? De overheid heeft als doelstelling geteld dat er in 2025 1 miljoen elektrische auto’s moeten rijden in Nederland. Om deze doelstelling te realiseren zou dat moeten betekenen dat ook onze generatie binnen afzienbare tijd tot de 20
aanschaf van een elektrische auto over zou moeten gaan. De enquête gericht op de consumenten van de toekomst kan dus fungeren als graadmeter voor de gestelde doelstelling. Op de hierop volgende pagina’s zijn zowel de enquêtes voor de huidige consumenten als de consumenten van de toekomst te vinden. Op de enquêtes is aangegeven hoe de ondervraagde antwoord dient te geven. Bij een goede observatie blijkt dat beide enquêtes veel overeenkomstige vragen en stellingen hebben, zodat beide partijen op veel vlakken met elkaar vergeleken kunnen worden. Voor de huidige consumenten zullen 40 enquêtes verstrekt worden, een zelfde aantal enquêtes geldt voor de consumenten van de toekomst. Nadat de enquêtes waren afgenomen kon er worden begonnen met de analyse. Zoals al eerder is aangegeven hopen we door middel van het analyseren van de gegevens tot een beter beeld van de consumenten en diens ideeën en wensen te komen. Alle ondervraagden zijn met hun bijbehorende antwoorden op de enquête in een Excelbestand gezet. Ter illustratie is een klein deel van de Exceltabel weergegeven. Zoals te zien is in de tabel zijn de vragen op de bovenste horizontale regel weergegeven, met daar telkens onder het antwoord van de respondent. Hieruit blijkt dat nummer 1, een man is van 17 jaar, op de eerste vraag negatief heeft geantwoord, daarna nee heeft aangevinkt, bij de daaropvolgende vraag ja geantwoord heeft en dat hij 5 (van de 7) aangaf het met de stelling eens te zijn dat elektrische auto’s te duur qua aanschaf zijn. respons nr. ----> man/vrouw Leeftijd 1 1 17 2 2 16 3 1
positief/negatief 2 1 1
ja/nee 2 2 1
ja/nee 1 2 1
te duur qua aanschafprijs 5 7 4
Nadat alle gegevens van beide enquêtes in afzonderlijke tabellen waren verwerkt zijn er per vraag gemiddeldes berekend. Bij de ja/nee- en positief/negatief-vragen zijn grafieken gemaakt. Indien de vragen bij de huidige en de toekomstige consumenten in overeenstemming met elkaar waren zijn deze in dezelfde grafiek naast elkaar gezet. Wanneer de vragen in één grafiek staan kan er een vergelijking plaatsvinden. Bij de vragen waar de respondent moest aangeven in hoeverre de hij/zij het wel of niet met stelling eens is, zou een 7 betekenen dat iedereen het volledig met de stelling eens is. Een gemiddelde hoger dan 3,5 betekend dus dat meer dan de helft van de ondervraagden het met de stelling eens is. De gemiddeldes zijn in een grafiek gezet zodat ze met elkaar te vergelijken zijn. De gemiddeldes zijn omgezet in staafdiagrammen met in de legenda vermeldt wat de staaf betekend, oftewel welke vraag aan de ondervragend gesteld werd. Al het bovenstaande heeft tot de op de volgende pagina’s vermelde grafieken geleid. §3.2 Algemene indruk In deze paragraaf zullen voornamelijk de meer algemene vragen behandeld worden. Met algemeen bedoelen wij hier de vragen die wel zeker van belang zijn, maar die nog niet zeer diepgaand zijn. De grafieken hieronder geven dan ook vaak twee keuzemogelijkheden aan: ja/nee of positief/negatief. Door het stellen van deze vragen kregen we een duidelijk beeld van de overheersende gedachtegang onder de ondervraagden. In de twee hierop volgende paragrafen wordt meer ingegaan op waar de knelpunten liggen. 21
100% 90% 80% 70% 60% 50%
negatief
40%
positief
30% 20% 10% 0% huidige consumenten
toekomstige consumenten
ik sta positief / negatief tegenover elektrisch rijden
Op de vraag: ‘Ik sta positief/negatief tegenover elektrisch rijden’, is de hier bovenstaande grafiek als eindresultaat gekomen. In de grafiek is duidelijk te zien dat een zeer ruime meerderheid positief tegenover elektrisch rijden staat. De toekomstige generatie is zelfs nog positiever dan de huidige consumenten. 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%
nee ja
huidige consumenten
toekomstige consumenten
Ik ben op de hoogte van de ontwikkelingen op het gebied van elektrische auto's ja/nee
Op de vraag: ‘Ik ben op de hoogte van de ontwikkeling van de ontwikkelingen op het gebied van de elektrische auto’, antwoordde bij de huidige consumenten een ruime meerderheid ‘ja’. Het is dan ook zeker opvallend te noemen dat op dezelfde vraag de toekomstige consumenten een heel ander beeld laten zien. Iets meer dan een derde (35%) gaf aan op de hoogte te zijn van de ontwikkelingen op het gebied van de elektrische auto.
22
Ik overweeg een elektrische auto te kopen
16,22% ja nee
83,78%
Bij de huidige consumenten werd de vraag gesteld of zij op dit moment het overwegen om een elektrische auto te kopen. Na het analyseren en verwerken van de enquête bleek dat slechts 16,22% van de respondenten overweegt een elektrische auto te kopen.
In de toekomst zal ik ovewegen een elektrische auto te kopen
40%
ja 60%
nee
De toekomstige consumenten waren in tegenstelling tot de huidige consumenten positiever in de eventuele aanschaf van een elektrische auto. Een meerderheid van 60% gaf namelijk aan de aankoop van de elektrische auto in de toekomst te overwegen.
23
14,00%
12,13%
12,00% 10,00% 8,00% 6,00%
5,08% …%
4,00% 2,00% 0,00%
huidige consumenten
toekomstige consumenten
Als ik elektrisch zou rijden ben ik hiervoor bereid X procent meer te betalen
Op de vraag ‘Als ik elektrisch zou rijden zou ik bereid zijn X procent meer te betalen’ gaven de huidige consumenten gemiddeld aan bereid te zijn 5,08% meer te betalen. De toekomstige consumenten deden hier nog een schepje boven op; zij zijn gemiddeld bereid om maar liefst 12,13% meer te betalen om elektrisch te rijden. Dit is een verschil van meer dan zeven procentpunten en kan betekenen dat deze generatie eerder overstapt op het elektrisch rijden, wat weer gunstig is voor de doelstelling van de overheid. Bij de huidige consumenten werd ook nog de vraag gesteld ‘Ik heb een elektrische auto: ja / nee’. Geen één van de ondervraagden was op dit moment in het bezit van een elektrische auto en dit is dan ook onze laatste algemene constatering.
24
§3.3 Analyse van de enquête van de huidige consumenten Nu duidelijk was wat de algemene mening van de respondenten is, kon als vervolgstap begonnen worden met een ietwat diepgaandere bestudering van de enquêtes. Zoals eerder al is aangegeven, werd de enquête onder andere gehouden om te onderzoeken wat de consumenten ervan weerhoudt (massaal) over te stappen op een elektrische auto. Door middel van de gestelde vragen hebben we vast kunnen stellen wat voor de consumenten de grootste knelpunten zijn.
Elektrisch komt simpelweg niet in mij op waneer ik een auto koop
6
Ik vind een elektrische auto te duur qua aanschaf Ik vind elektrische auto's niet mooi
5
Ik vind elektrische auto's niet mannelijk/stoer Ik koop geen eletrische auto, omdat mijn vaste dealer een te klein aanbod heeft
4
Ik koop geen eletrische auto, omdat mijn favoriete automerk geen elektrische auto's in het assortiment heeft
3
Ik koop geen eletrische auto, omdat ik denk dat er te weinig oplaadpunten zijn Ik koop geen eletrische auto, omdat het opladen te lang duurt
2 Ik rijd niet elektrisch omdat ik de actieradius te beperkt vind Het milieu maakt mij eigenlijk weinig uit
1 De belastingvoordelen zorgen ervoor dat ik eerder bereid ben om elektrisch te rijden De overheid zou zich actiever in moeten zetten om elektrisch rijden te promoten
0 Huidige consumenten
25
Aan de hand van de enquête voor de huidige consument en de daarop volgende gemiddeldes is de reeds getoonde grafiek als eindresultaat gekomen. Uit deze grafiek zijn enkele conclusies te trekken die aan het einde van het verslag kunnen fungeren ter beantwoording van de hoofdvraag. Op de vraag of elektrische auto’s te duur qua aanschafprijs zijn, komt naar voren dat mensen het daar heel sterk mee eens zijn. Uit de stellingen dat elektrische auto’s niet mooi zijn en dat ze niet mannelijke/stoer zijn blijkt dat de meeste mensen het daar niet mee eens zijn; beide scores liggen ruim onder het gemiddelde. Dit geldt ook voor de stellingen dat de vaste dealer geen elektrische auto’s in het assortiment heeft of omdat het favoriete automerk geen elektrische auto’s aanbiedt. Uit de stellingen ‘Ik koop geen elektrische auto, omdat ik denk dat er te weinig oplaadpunten zijn.’ en ‘Ik koop geen elektrische auto, omdat het opladen te lang duurt.’ komt naar voren dat mensen het daar sterk mee eens zijn. Met de stelling ‘Ik rijd niet elektrisch omdat ik de actieradius te beperkt vind.’ waren de respondenten het meeste eens, bij deze stelling lag het gemiddelde het allerhoogst. De stellingen dat de belastingvoordelen de bereidheid om elektrisch te rijden vergroten en dat de overheid zich actiever moet inzetten worden als zeer positief bestempeld. De respondenten vinden dat de belastingvoordelen een aansporende werking hebben, maar vinden ook dat de overheid het elektrisch rijden meer zou moeten stimuleren. Enkele knelpunten zijn volgens de consumenten dus ten eerste dat elektrische auto’s te duur zijn qua aanschaf, ten tweede dat er te weinig oplaadpunten zijn en dat de oplaadtijd te lang duurt en als laatste vinden ze dat de actieradius van een elektrische auto te beperkt is. Uit de analyse blijkt tevens dat de consumenten niet vinden dat elektrische auto’s niet mooi of niet mannelijk/stoer zijn. Dit vormt dan ook geen knelpunt voor het elektrisch rijden. Ook blijkt uit de enquête dat de consumenten het milieu wel degelijk belangrijk vinden. Daarmee worden de veelgehoorde kreten op het internet; dat mensen de elektrische auto niet mannelijk/stoer vinden en dat consumenten niet om het milieu geven, in ons onderzoek niet bevestigd. Daarnaast blijkt nog dat de overheid de bereidheid voor mensen om elektrisch te rijden kan vergroten door belastingvoordelen te geven en dat de overheid zich veel actiever moet inzetten om elektrisch rijden te promoten.
26
§3.4 Analyse van de enquête van de toekomstige consumenten
6
Ik vind een elektrische auto te duur qua aanschafprijs
5
Als er over 10 jaar meer betaalbare elektrische auto’s zijn, zal ik het wel overwegen een elektrische auto te kopen Ik vind elektrische auto’s niet mooi
Ik vind elektrische auto’s niet mannelijk/stoer 4 Als ik elektrisch zou rijden zou mijn hoofdreden zijn dat het beter voor het milieu is Het milieu maakt mij eigenlijk weinig uit
3
Tanken lijkt mij veel handiger dan een auto opladen 2
Ik hoop dat mijn favoriete automerk (meer) elektrische automodellen gaat ontwikkelen Dat de overheid het elektrisch rijden stimuleert door middel van o.a. belastingvoordelen vind ik goed. De overheid zou zich actiever in moeten zetten om het elektrisch rijden te promoten
1
Elektrisch rijden is de toekomst
0 Consumenten van de toekomst
27
Net als bij de huidige consumenten zijn hier wederom analyses gemaakt die aan de hand van de enquêtes en de daarop volgende gemiddeldes ontstaan zijn. Uit deze grafiek zijn enkele conclusie te trekken die aan het einde van het verslag kunnen fungeren ter beantwoording van de hoofdvraag. Op de vraag: Ik vind elektrische auto’s te duur qua aanschaf’, gaf een ruime meerderheid van de toekomstige consumenten aan het daar mee eens te zijn, er kwam een gemiddelde uit van 4,75. Dit is overeenkomstig met de huidige consumenten, hoewel die met 5,25 aangaven het nog meer met de stelling eens te zijn. We stelden de consumenten van de toekomst ook de vraag of zij over tien jaar, op de voorwaarde dat er meer betaalbare elektrische auto’s op de markt zijn, het zouden overwegen om een elektrische auto aan te schaffen. Veel gaven aan dit inderdaad te overwegen. In tegenstelling tot de huidige consumenten, zijn de consumenten van de toekomst minder gecharmeerd van het uiterlijk van de elektrische auto. Een nipte meerderheid geeft namelijk aan dat zij elektrische auto’s niet mooi vinden. Opzienbarend is dan wel dat de consumenten van de toekomst de elektrische wel mannelijk/stoer vinden. Met de stelling: ‘Ik vind elektrische auto’s niet mannelijk/stoer’, waren zij het namelijk niet eens. Ook bij de toekomstige consumenten blijkt de kreet op het internet dat mensen eigenlijk vrij weinig om het milieu geven niet bevestigd in ons onderzoek, het wordt zelfs ontkracht. Op de stelling: ‘Het milieu maakt mij eigenlijk vrij weinig uit’, gaf een minderheid aan het met deze stelling eens te zijn. Dat het opladen van elektrische auto’s nog niet zeer populair is, blijkt ook uit deze enquête. Een meerderheid gaf namelijk aan dat tanken hen veel handiger lijkt dan een auto opladen. De jeugdige generatie is het ook ruimschoots eens met de stimulering van het elektrisch rijden, ze vinden het goed dat de overheid het elektrisch rijden aanspoort door middel van bijvoorbeeld belastingvoordelen. Maar net zoals de huidige consumenten zijn ook de toekomstige consumenten van mening dat de overheid zich actiever in moet zetten om het elektrisch rijden te promoten.
28
Hoofdstuk 4: Wat leveren autoproducten? In dit hoofdstuk wordt antwoord gegeven op de vierde deelvraag: ‘Wat doen autoproducenten op het gebied van elektrische auto’s?’. Het gedrag van de autoproducenten zal worden beschreven aan de hand van de marketingmix. In paragraaf 1 wordt ingegaan op het groeiende aanbod, daarna worden de pijlen gericht op de marketingmix. Het gebruik van de marketingmix wordt uitgelegd in de tweede paragraaf, aansluitend wordt er in elk van de drie volgende paragrafen een P behandeld. In paragraaf 3 staat Prijs centraal, in paragraaf 4 Product en als laatste in paragraaf 5 Promotie. §4.1 Het aanbod groeit Elektrische auto’s staan flink in de belangstelling. Dit blijkt bijvoorbeeld uit de nominaties voor de verkiezing van ‘International Car of the Year 2014’. In de voorlopige lijst met dertig kanshebbers zijn drie elektrische auto’s te vinden: de BMW i3, de Renault Zoe en de Tesla Model S. Om in aanmerking te komen voor een nominatie moet onder andere de verwachte afzet minimaal 5.000 auto’s per jaar bedragen.21 De vraag naar elektrische auto’s neemt steeds meer toe en er is veel toekomst in de markt, daarom houden steeds meer automerken zich bezig met de ontwikkeling en productie van elektrische auto’s.22 Inmiddels zijn er al tientallen verschillende modellen op de markt, van volledig elektrische auto’s tot auto’s met een range-extender en plug-in hybrides. In 2013 zijn onder andere de Renault Zoe, BMW i3 en Tesla Model S op de markt gekomen. Het groeiende aanbod zal nog even doorgaan, want ook in 2014 worden nieuwe elektrische modellen verwacht, zoals de Tesla Model X en de Volkswagen e-Golf.23 §4.2 Marketingmix24 Zo te zien zijn steeds meer producenten actief op de markt van elektrische auto’s. Het gedrag van de producenten op de markt analyseren wij met behulp van de marketingmix. De marketingmix is een combinatie van instrumenten die een organisatie kan gebruiken voor het invullen van haar marketingstrategie.25 De marketingmix bestaat oorspronkelijk uit vier instrumenten, ook wel de vier P’s genoemd: Prijs, Product, Promotie en Plaats. In ons onderzoek beperken wij ons tot 3 P’s, namelijk Prijs, Product en Promotie. Plaats (ook wel Distributie genoemd) houden wij buitenwegen, omdat wij denken dat dit marketinginstrument veel minder invloed zal hebben op de ontwikkeling van het aantal elektrische auto’s in Nederland dan de andere drie marketinginstrumenten. Wij zullen ons daarom eerst richten op Prijs, daarna op Product en als laatste beschrijven wij het marketinginstrument Promotie.
21
http://www.zerauto.nl/2013/09/04/drie-evs-genomineerd-voor-verkiezing-car-of-the-year-2014/ http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/auto/elektrisch-rijden 23 http://www.autoblog.nl/nieuws/vw-e-golf-nieuwe-techniek-in-een-conventioneel-jasje-61645 24 Uitgeverij Stoffels, Lesbrief Marketing & Logistiek, 2007, blz. 29 25 http://nl.wikipedia.org/wiki/Marketingmix 22
29
§4.3 Prijs Het eerste marketinginstrument dat wij behandelen is de prijs. De prijs bestaat uit het bedrag wat er voor een product, in dit geval een elektrische auto, betaald moet worden. De belangrijkste factoren die de hoogte van de prijs bepalen, zijn de prijzen van concurrenten de vraag van de afnemers en de kostprijs. De concurrentie bepaalt in hoeverre een onderneming haar prijs zelf kan vaststellen en welke manoeuvreerruimte zij daarbij heeft. De vraag van de afnemers stelt ook grenzen aan de hoogte van de prijs en aan de ruimte die er is voor prijsveranderingen (elasticiteit). De derde belangrijke factor die het prijsbeleid beïnvloedt, zijn de kosten. Je kunt als ondernemer wel een lage prijs willen vaststellen, maar dan moet je dat ook nog maar kunnen.26 Afroom- of penetratiepolitiek?27 Elektrische auto’s zijn relatief nieuwe producten. Autoproducenten moeten nadenken over welk prijsbeleid ze gaan voeren wanneer ze hun nieuwe product op de markt brengen. Steek je als producent van elektrische auto in op de afroompolitiek of kies je toch voor de penetratiepolitiek? Penetratiepolitiek = wanneer een onderneming een nieuw product op de markt brengt, zal zij de prijs laag houden om potentiële concurrentie af te schudden en zo snel mogelijk een zo groot mogelijk deel van de markt te veroveren. Afroompolitiek = een markt binnentreden met een hoge verkoopprijs, zodat eerst de rijkere mensen het product kopen (duur en exclusief) en daarna, wanneer deze groep het product heeft, de prijs verlagen om zo te streven naar maximale winst. Wat we vooral terugzien op de markt van elektrische auto’s zijn hoge verkoopprijzen. Een penetratiepolitiek is door autoproducenten moeilijk te realiseren. Dit komt vooral door de prijzige accu, die zorgt voor een relatief hoge kostprijs. Deze hoge kostprijs zorgt voor hoge verkoopprijzen, waarvan we in sommige gevallen kunnen spreken van een afroompolitiek. Fisker treedt de markt bijvoorbeeld binnen met een erg hoge verkoopprijs; de prijs van een Fisker Karma begint rond een ruime honderdduizend. Met deze prijs maken ze het product duur en exclusief en het zijn dan ook vooral rijke mensen die deze auto aanschaffen. Andere producenten vragen echter veelal een prijs die bij de auto past, zonder enige strategie. Dit is helaas vaak wel een relatief hoge prijs in vergelijking met benzine- of dieselauto’s, de oorzaak hiervan ligt bij de dure accu. Dhr. Heesterman, Sales Advisor bij Tesla, vertelde ons over het prijsbeleid van Tesla: ‘We zetten onze producten neer voor de prijs die bij het product past, die het product waard is. De prijs van de elektrische auto’s hangt veel samen met hoe de batterijtechnologie zich ontwikkelt. Wanneer de prijs van de batterij daalt, wordt het goedkoper om te produceren. Als het goedkoper wordt om te produceren, kunnen we meer produceren. Wanneer we dan meer produceren, kunnen we meer verkopen en hierdoor zouden we dan ook de winstmarge kunnen aanpassen.’28
26
Uitgeverij Stoffels, Lesbrief Marketing & Logistiek, 2007, blz. 33 Uitgeverij Stoffels, Lesbrief Marketing & Logistiek, 2007, blz. 33 28 Interview dhr. Heesterman, Sales Advisor bij Tesla 27
30
Diversiteit Om het prijsbeleid van producenten van elektrische auto’s verder te analyseren, pakken we de top 5 geregistreerde elektrische modellen in Nederland erbij. Tabel 3: top 5 geregistreerde elektrische modellen (31-10-2013)29 Model Aantal Prijs (incl. BTW) Segment30 (afgerond) 1. Opel Ampera (E-REV) 2. Volvo V60 Plug-in Hybrid (PHEV) 3. Toyota Prius Plug-in (PHEV) 4. Chevrolet Volt (E-REV) 5. Nissan LEAF (FEV)
3.894 3.014
€44.500 €64.000
C: kleine middenklasse D: middenklasse
2.714 1.050 743
€40.000 €44.000 €30.000
C: kleine middenklasse C: kleine middenklasse C: kleine middenklasse
1. Opel Ampera (E-REV)
2. Volvo V60 Plug-in Hybrid (PHEV)
3. Toyota Prius Plug-in (PHEV)
29
http://www.agentschapnl.nl/onderwerpen/duurzaam-ondernemen/energie-en-milieu-innovaties/elektrischrijden/stand-van-zaken/cijfers 30 https://www.alphabet.com/sites/default/files/text/ck_overzicht_alphabet_25092013-nl-nl.pdf
31
4. Chevrolet Volt (E-REV)
5. Nissan LEAF (FEV)
Uit de tabel blijkt dat de prijzen op de markt van elektrische auto’s erg verschillen, alleen al in deze top 5 lopen de prijzen uiteen van €30.000 voor een Nissan LEAF tot €64.000 voor een Volvo V60 Plug-in Hybrid. Zo wordt een elektrische auto voor verschillende inkomensgroepen geschikt. De autoproducenten richten zich op verschillende doelgroepen, echter de doelgroep waar de meeste pijlen op gericht zijn, zijn de ondernemers. Veel modellen zijn gericht op de zakelijke markt, voor ondernemers zijn elektrische auto’s namelijk veel aantrekkelijker dankzij meerdere fiscale voordelen. Als zzp’er rijdt je op dit moment bijvoorbeeld al in een Pruis voor slechts zo’n €9.000, terwijl een particulier voor deze auto €40.000 zal moeten betalen.31 De verwachting is dat er ook steeds meer modellen komen die meer geschikt zijn voor particulieren, de Nissan LEAF is hier al een voorbeeld van. Met €30.000 komt de LEAF al dichter in de buurt bij personen die wat minder te besteden hebben en niet in aanmerking komen voor fiscale voordelen, in tegenstelling tot de Volvo V60 van €64.000. En ook Tesla bijvoorbeeld werkt aan de ontwikkeling van een goedkoper model, waarvan verwacht wordt dat deze in 2016 of 2017 op de markt zal worden gezet.32 §4.4 Product33 Het tweede marketinginstrument dat wij behandelen is het product. Bij een product moet je niet alleen denken aan de materiële, maar ook aan de immateriële kenmerken. De productkenmerken bestaan onder andere uit: de kwaliteit, het uiterlijk en de technische eigenschappen. De marketing kan zich op al deze kenmerken richten. De combinatie van deze productkenmerken bij een bepaald product wordt de productmix genoemd. 31
http://www.vandorst.nl/acties/zzp-prius-plug-in-%E2%82%AC-8735,-/ Interview mevr. Schjelderup, European Business Analyst bij Tesla 33 Uitgeverij Stoffels, Lesbrief Marketing & Logistiek, 2007, blz. 36 32
32
Productkenmerken Kwaliteit: de kwaliteit van een product wordt bepaald door de waarde die de gebruiker toekent aan het product. Bij het toekennen van waarde kan hij letten op allerlei zaken, maar veel voorkomend zijn: duurzaamheid, het soort materiaal waarvan het product gemaakt is, veiligheid en garantie. Wanneer de marketing zich richt op de verbetering van de kwaliteit van het product zal men dus op de hoogte moeten zijn van de zaken die de gebruiker belangrijk vindt bij het beoordelen van de kwaliteit. Een belangrijk punt bij elektrische auto’s is natuurlijk duurzaamheid. Milieu is vaak een van de hoofdargumenten bij aanschaf van een elektrische auto, vooral bij volledig elektrische auto’s. Een volledig elektrische auto produceert namelijk zelf geen CO2 en ook plug-in hybriden en range-extenders zijn schoner dan auto’s met een verbrandingsmotor. Om de CO2-uitstoot van elektrische en benzine- en dieselauto’s realistisch met elkaar te vergelijken moet er niet alleen naar de uitstoot tijdens het rijden gekeken worden, maar ‘from well to wheel’ (van bron tot wiel). TNO, een onafhankelijke kennisorganisatie, heeft dit gedaan en volgens dit instituut zal een gemiddelde elektrische auto in 2020 van bron tot wiel ongeveer 35% minder CO2 produceren dan een gemiddelde auto met een verbrandingsmotor. En zelfs als de elektriciteit volledig in kolencentrales wordt opgewekt zal een elektrische auto nog altijd 22% minder CO2 produceren, aldus TNO.34 Genoeg redenen dus om als autoproducent hierop in te spelen en dit kenmerk extra te benadrukken in de marketing.
Uiterlijk: het uiterlijk is een belangrijk productkenmerk en telt ook bij auto’s zwaar mee. Als consument wil je toch vaak wel in een auto rijden die je mooi vindt. Automerken besteden daarom ook veel aandacht aan het uiterlijk van hun auto’s, van een mooi design tot een leuk kleurtje.
Voor elektrische autoproducenten geldt niets anders, ook voor hen is het uiterlijk een cruciaal productkenmerk en daarom besteden ook zij veel tijd en aandacht aan het uiterlijk van hun auto’s. Als we kijken naar het uiterlijk van de elektrische modellen op de markt, valt ten eerste op dat veel modellen een zakelijke uitstraling hebben. Je zou met de meeste elektrische auto’s zo op een vergadering kunnen verschijnen. Daarnaast komt ook de diversiteit, die we eerder in de prijzen zagen, terug in het uiterlijk. Er zijn allerlei soorten modellen te vinden in het aanbod van elektrische auto’s: indrukwekkende sportwagens zoals de Fisker Karma, luxe sedans zoals de Tesla Model S, bescheidenere auto’s zoals de Toyota Prius Plug-in Hybrid en kleine stadsauto’s zoals de Peugeot iOn. Voor ieder wat wils dus.
Technische eigenschappen: de technische eigenschappen van een auto, zoals vermogen, snelheid en de actieradius, is ook een doorslaggevend productkenmerk. Autoproducenten besteden dan ook veel tijd en aandacht aan innovatie op dit gebied. Een van de knelpunten van elektrisch rijden is de actieradius, deze is namelijk in veel gevallen nogal beperkt. Als consument wil je natuurlijk een zo klein mogelijke kans om stil komen te staan, omdat de accu leeg is. Het vergroten van de actieradius is daarom een belangrijk aandachtspunt voor producenten van elektrische auto’s. Voor het vergroten van de actieradius moet de accutechnologie zich ontwikkelen. De ontwikkelingen zijn intussen 34
https://www.tno.nl/downloads/leaflet%20track%20record030520112.pdf
33
veelbelovend, regelmatig verschijnen er berichten over nieuwe accutechnologiën die een elektrische auto sneller laten opladen of verder laten rijden. §4.5 Promotie35 Promotie bestaat uit alle activiteiten die bedoeld zijn om met de markt te communiceren en hierdoor de verkoop van het product te bevorderen. Promotie is dus een communicatiemiddel tussen de onderneming en haar afnemers waarbij de onderneming een bepaalde boodschap probeert over te brengen. Wij stellen drie vormen van promotie aan de orde: reclame, corporate communication en persoonlijke verkoop. De combinatie van de drie verschillende vormen van promotie wordt de promotiemix genoemd. Promotievormen Reclame: als eerste reclame, reclame is een belangrijke vorm van promotie. Kenmerkend voor reclame is dat de producent de media ervoor moet betalen en dat de producent de ontvangers van de reclame probeert te beïnvloeden. De beïnvloeding richt zich meestal op een verandering van het koopgedrag, maar kan zich ook richten op merkbekendheid bij het publiek. Autoproducenten maken vooral gebruik van themareclame en niet zozeer van actiereclame. Themareclame is reclame voor een effect op lange termijn, meestal gaat het bij dit soort reclame om het imago van de organisatie te verbeteren of om het publiek op andere gedachten te brengen. Aan actiereclame, zoals ‘2 halen 1 betalen’, wordt door autoproducenten niet snel gedaan. Bij elektrische auto’s wordt veelal gebruik gemaakt van internetreclame. Ook Hans van der Veen, directeur van ABD Nissan Drachten, vertelde ons dat Nissan veel aan internetreclame doet. Hoewel er op tv veel reclame wordt gemaakt door automerken, reclamespotjes van elektrische auto’s zien we nooit. Misschien dat dit in de toekomst opnieuw zal worden overwogen door de autoproducenten.36
Corporate communication: de tweede vorm van promotie die we aan de orde stellen is corporate communication. Corporate communication is de bewuste en systematische zorg voor goede betrekkingen van de organisatie met de buitenwereld; het zodanig op elkaar afstemmen van alle instrumenten op het gebied van communicatie dat er een positief imago wordt gecreëerd of wordt onderhouden bij groepen waarvan de organisatie afhankelijk is. Bij corporate communication maakt men gebruik van middelen zoals folders, persconferenties en vrije publiciteit. Bij vrije publiciteit probeert men met behulp van een activiteit de massamedia te interesseren. Zo’n activiteit kan bestaan uit een stunt, de demonstratie van een nieuw product of bijvoorbeeld het sponsoren van een voetbalclub. Producenten van elektrische auto’s maken gebruik van corporate communication door bijvoorbeeld een stapel folders over een elektrisch model op de balie in de showrooms te leggen. Ook houden de automerken die zich bezighouden met elektrisch rijden regelmatig persconferenties over de ontwikkelingen op dit gebied, bijvoorbeeld een aankondiging van
35 36
Uitgeverij Stoffels, Lesbrief Marketing & Logistiek, 2007, blz. 42 Interview dhr. van der Veen, directeur van ABD Nissan Drachten
34
een nieuw model of een nieuwe accutechnologie. Ook aan vrije publiciteit wordt gedaan; demonstraties van nieuwe elektrische modellen bijvoorbeeld.
Persoonlijke verkoop: de derde en laatste vorm van promotie die we aan de orde stellen is persoonlijke verkoop. Bij deze vorm van promotie treedt men in gesprek met de afnemer. Meestal gebeurt dat via een vertegenwoordiger, deze legt en onderhoudt contacten, sluit verkoopcontracten af, verleent service, verstrekt informatie en speelt informatie terug naar de eigen onderneming. Het nadeel van persoonlijke verkoop voor de producent is dat het erg tijdrovend en dus duur is, daartegenover staat het voordeel dat een gesprek met de nodige overtuigingskracht meestal zeer effectief is.
Aan persoonlijke verkoop wordt door producenten van elektrische auto’s veel gedaan, bijvoorbeeld door Nissan. Hans van der Veen vertelde ons hier het volgende over: ‘We proberen de elektrische auto bekender te maken, vooral door mensen persoonlijk te bereiken door bijvoorbeeld ergens met een Nissan LEAF te gaan staan. Daarnaast laten we oprecht geïnteresseerde consumenten een paar dagen in zo’n auto rijden. Ze moeten er namelijk aan wennen. Het is heel anders om in zo’n auto te rijden dan in een diesel- of benzineauto. Mensen moeten bijvoorbeeld erg wennen aan de actieradius, het gebruik daarvan is heel anders dan tanken.’37 Ook Tesla doet veel aan persoonlijke verkoop en organiseert bijvoorbeeld evenementen voor potentiële kopers. Op zo’n evenement zijn dan, naast Tesla, verschillende organisaties die te maken hebben met elektrisch rijden en potentiële kopers kunnen met hun in gesprek gaan en bijvoorbeeld nog een proefritje maken.38
37 38
Interview dhr. van der Veen, directeur van ABD Nissan Drachten Interview mevr. Schjelderup, European Business Analyst bij Tesla
35
Hoofdstuk 5: De overheid In dit hoofdstuk staat de overheid centraal en wordt er antwoord gegeven op twee deelvragen. De eerste deelvraag die aan bod komt is: ‘Welke acties onderneemt de overheid om consumenten aan te sporen tot het aanschaffen van een elektrische auto?’. Deze deelvraag zal uitgebreid worden besproken in de paragraaf 1, 2, 3 en 4. In paragraaf 5 wordt vervolgens ingegaan op de zesde deelvraag van ons onderzoek, namelijk: ‘In 2025 moeten er 1 miljoen elektrische auto’s in Nederland rondrijden, is deze doelstelling realistisch?’. §5.1 De overheid onderneemt actie Zoals in voorgaande hoofdstukken viel te lezen, zijn er verschillende beweegreden om juist wel of juist niet een elektrische auto te kopen. Elke consument zal kijken naar zijn eigen idealen en wensen en zal vanuit daar het besluit nemen welke auto hij of zij zal aanschaffen. Welke keuze ook besloten wordt, ‘elk voordeel hebt z’n nadeel’ zei een bekend voetballer eens. Dat elke consument vrij in zijn eigen keuze is wil echter nog niet zeggen dat deze niet beïnvloedbaar is. Zoals misschien wel bekend is, doen veel ondernemingen zeer actief mee in de promotie van haar producten. Iets waar veel mensen vaak niet als eerste aan denken, is dat ook de overheid meedoet in het promoten van producten en het beïnvloeden van koopgedrag. De overheid doet dit ook bij elektrische auto’s, daarom staat in deze paragraaf de volgende vraag centraal: Welke acties onderneemt de Nederlandse overheid om het elektrisch rijden te stimuleren? §5.2 Promotie Eén van de eerste acties die de overheid vaak onderneemt als zij iets onder de aandacht willen brengen is het promoten van hetgeen ze onder de aandacht willen brengen. Omdat de elektrische auto een zeer goede keus voor het milieu is, wat betreft uitstoot van schadelijke uitlaatgassen, vindt de overheid het belangrijk het elektrisch rijden te stimuleren. De overheid heeft een actieve, maar toch ondersteunende taak in de promotie. De overheid kan namelijk geen reclame maken voor een bepaald type auto, dus kan het niet direct gericht op de consument adverteren. Wel kan de overheid het elektrisch rijden als geheel actief promoten en daarmee proberen de consumenten te beïnvloeden. De overheid heeft ter promotie van het elektrisch rijden het Formule E-Team in het leven geroepen. Volgende de website van deze organisatie is het team in het leven geroepen om de volgende taken te vervullen: ‘Het Formule E-Team vervult een ambassadeurs- en voortrekkersrol op het gebied van elektrisch vervoer in Nederland. In het team werken bedrijfsleven, kennisinstellingen en de overheid samen om elektrisch rijden in Nederland verder te brengen. Het Formule E-Team bespreekt de voortgang van elektrisch rijden in Nederland en brengt zwaarwegende adviezen uit aan de overheid en andere stakeholders over aspecten van elektrisch rijden. Het Formule E-Team inspireert partijen om samen te werken aan (creatieve) oplossingen voor problemen die zich aandienen.’39 In het kort dient de organisatie dus als boegbeeld voor het elektrisch rijden, als overlegorgaan tussen 39
http://www.nederlandelektrisch.nl/thema/formule-e-team/
36
verschillende belangengroepen en brengt het adviezen uit. De organisatie heeft dus op het gebied van elektrisch rijden in Nederland een grote invloed.
Figuur 2 Het Formule E-Team congres: Nederland Elektrisch!
§5.3 Belastingvoordelen Naast promotie heeft de overheid ook andere maatregelen getroffen om het elektrisch rijden te stimuleren, een belangrijke maatregel zijn de belastingvoordelen. Mensen die een elektrische auto kopen en/of rijden, profiteren namelijk van verschillende fiscale voordelen. Voor ondernemers zijn er zelfs extra regelingen, waardoor zij een nog groter fiscaal voordeel hebben bij aanschaf van een elektrische auto. Wij onderscheiden twee maatregelen die gunstig kunnen uitvallen voor particuliere elektrische rijders: de motorrijtuigenbelasting (mrb) en de belasting op personenauto's en motorrijwielen (bpm). Daarna zullen er twee extra regelingen voor ondernemers aan bod komen: de bijtelling en de investeringsaftrekregelingen. Belastingvoordelen voor de particulier: Motorrijtuigenbelasting (mrb)40: is zoals de naam als zegt een belasting die over motorrijtuigen betaald moet worden. In de volksmond wordt de motorrijtuigenbelasting ook wel wegenbelasting genoemd. Als een motorrijtuig op jouw naam staat, je bent dus eigenaar van het voertuig, moet je motorrijtuigenbelasting betalen. Voor zeer zuinige auto's hoeft tot 1 januari 2014 geen motorrijtuigenbelasting betaald te worden. Zeer zuinige auto's zijn personenauto's met een CO2-uitstoot van maximaal 95 g/km (diesel) of maximaal 110 g/km (benzine of aardgas). Personenauto's die niet meer dan 50 gram CO2 per kilometer uitstoten, zijn tot en met 2015 vrijgesteld van motorrijtuigenbelasting.
Belasting op personenauto’s en motorrijwielen (bpm)41: iedereen die voor de eerste keer een personenauto, bestelauto of motor(fiets) registreert in het kentekenregister, betaalt eenmalig belasting op personenauto's en motorrijwielen. De belasting op personenauto’s en motorrijwielen wordt berekend op basis van de CO2-uitstoot (zuinigheid) van de auto. Elektrische auto’s zijn zeer zuinige auto’s en zijn vrijgesteld van bpm.
40
http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/autobelastingen/motorrijtuigenbelasting http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/autobelastingen/belastingen-op-personenautos-enmotorrijwielen-bpm 41
37
Belastingvoordelen voor de ondernemer: Bijtelling42: als je ervoor kiest om de auto van de zaak ook te gaan gebruiken als privévervoer, moet je hiervoor extra belasting betalen. De Nederlandse Belastingdienst ziet het privégebruik van de auto van de zaak als loon in natura. Je krijgt dus geen geld voor je werkzaamheden, maar wordt beloond door middel van een auto en ook dat zijn inkomsten. Gelukkig wordt niet de gehele waarde gebruikt, maar slechts een percentage en dat heet bijtelling. In Nederland zijn er voor nieuwe auto’s drie bijtellingtarieven: afhankelijk van de CO2-uitstoot van de auto is de bijtelling 14, 20 of 25 procent van de waarde van het voertuig. Echter, geheel elektrische voertuigen stoten geen CO2 uit en hebben daarom een bijtelling van 0%, deze voertuigen zijn dus vrijgesteld van bijtelling.
Investeringsaftrekregelingen43: voor ondernemingen met genoeg winst (je moet het wel ergens van kunnen aftrekken) is door verschillende investeringsaftrekregelingen de netto-investering voor een elektrische auto relatief laag. De regelingen gelden niet alleen voor volledig elektrische auto’s, maar ook voor plug-in hybrides en rangeextenders. Ondernemers kunnen op vier manieren tot een relatief lage nettoinvestering komen: door de kleinschaligheidsinvesteringsaftrek (KIA), de milieuinvesteringsaftrek (MIA), willekeurige afschrijving milieu-investeringen (VAMIL) en als laatste door afschrijving.
Uit de voorgaande belastingvoordelen blijkt dat elektrisch rijden fiscaal zeer voordelig is. Eigenaars van elektrische auto’s hoeven veelal geen motorrijtuigenbelasting en geen bpm te betalen, daarnaast wordt door ondernemers extra geprofiteerd dankzij het bijtellingtarief van 0% en de investeringsaftrekregelingen. Het is natuurlijk niet voor niets dat de overheid de elektrische voertuigen vrijstelt van deze belastingen. De overheid probeert op deze manier de consumenten die overwegen een elektrische auto te kopen over de streep te trekken. Veel consumenten zullen namelijk eerder bereid zijn over te gaan tot de aanschaf van een elektrische auto als zij hier financiële voordelen voor krijgen. §5.4 Tegenstrijdige signalen44 Elektrische auto’s worden al jaren overspoeld met belastingvoordelen, maar vanaf 1 januari 2014 wordt er door de overheid voor het eerst gesneden in deze subsidies. Den Haag snijdt komend jaar flink in de fiscale voordelen, zowel voor de plug-in hybrides en range-extenders als voor volledig elektrische auto’s. De investeringsaftrekmogelijkheden verdwijnen grotendeels, waardoor het voor zzp’ers minder aantrekkelijk wordt om een elektrische auto aan te schaffen. Maar belangrijker is dat de bijtelling wordt opgevoerd; er komt een einde aan het nultarief, zelfs voor volledig elektrische auto’s. Qua bpm en mrb verandert er voor volledig elektrische auto’s weinig, echter bij plug-in hybrides en range-extender wordt ook dit anders. De onderstaande tabel geeft een beeld van de nieuwe regelingen die in Den Haag zijn vastgesteld.
42
http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/inkomstenbelasting/vraag-en-antwoord/wat-zijn-de-regels-voorbijtelling-als-ik-een-auto-van-de-zaak-heb.html 43 http://steinbuch.wordpress.com/2012/05/25/elektrisch-rijden-voor-de-zzper-heel-goedkoop/ 44 Autoweek, blz. 52 en 59, 30 oktober 2013
38
Tabel 4: overzicht fiscale regelingen 2014 Volledig elektrische auto bpm
Geen
mrb
Geen (tot 2016)
Bijtelling
4%
Plug-in hybride en rangeextender Ja, per gram CO2 moet extra worden betaald Geen (tot 2016) indien uitstoot < 50 g/km Tot 50 g/km 7% Tot 88 g/km 14%
De overheid geeft met het deels terugdraaien van de fiscale voordelen nogal tegenstrijdige signalen. Ze zijn aan de ene kant druk bezig het elektrisch rijden te promoten, maar inkomsten voor de schatkist zijn blijkbaar belangrijker en daarom worden een aantal belangrijke belastingvoordelen geschrapt. §5.5 De beruchte doelstelling45 ‘In 2025 moeten er 1 miljoen elektrische auto’s in Nederland rondrijden.’ Met deze doelstelling is de Nederlandse overheid op de proppen gekomen. Deze doelstelling is onderdeel van een veel groter geheel en zal in stappen uitgewerkt worden. Er zijn kortweg drie data in het verschiet gesteld om te kijken of de ontwikkeling van de inpassing van de elektrische auto nog op koers ligt. De drie data zijn 2015, 2020 en 2025. Het streven van de Nederlandse overheid is dat er in 2015 15.000 tot 20.000 elektrische auto’s in Nederland rondrijden. In 2020 moeten dit er 200.000 zijn. En In 2025 moet de magische grens van 1 miljoen auto’s gepasseerd zijn.
Figuur 3
De overheid probeert met behulp van tal van aansporingen, acties en belastingvoordelen om de consument te overtuigen van het elektrisch rijden. Maar zijn deze inspanningen wel genoeg om de voorgestelde doelstellingen te realiseren? Het streven is natuurlijk geweldig, maar gaat de overheid met deze doelstellingen misschien niet iets te veel mee in het enthousiasme van het elektrisch rijden? Om een beter beeld te scheppen of de overheid op koers van haar doelstellingen ligt, kijken we naar een tabel waarin de streefwaarden tegenover de feitelijke cijfers zijn gezet.
45
http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/auto/elektrisch-rijden
39
Tabel 5: streefwaarden van de rijksoverheid versus de feitelijke cijfers46 Doelstelling
Elektrische voertuigen op de weg
2015
15.000 tot 20.000
2020
200.000
2025
1.000.000
Feitelijk 2011-12
1.570
2012-12
7.311
2013-10
15.171
Als we de feitelijke cijfers naast de streefwaarden van de overheid zetten, kunnen we concluderen dat er nog een lange weg te gaan is. De doelstelling van 2015 is gehaald, maar de doelstellingen van 2020 en 2025 mogen best optimistisch genoemd worden. Hier zullen wij nader op ingaan in het volgende hoofdstuk: de conclusies.
46
http://www.agentschapnl.nl/onderwerpen/duurzaam-ondernemen/energie-en-milieu-innovaties/elektrischrijden/stand-van-zaken/cijfers
40
Hoofdstuk 6: Conclusies Na lang bestuderen, interpreteren en concluderen, zijn we dan eindelijk bij één van de laatste stadia van het verslag aanbeland: de conclusies. De hierop volgende conclusies zullen kernachtig de inhoud van ons onderzoek en verslag weergeven. In de eerste twee paragrafen wordt nog even kort ingegaan op de wat algemenere zaken van het elektrisch rijden, in de paragrafen hierna worden er conclusies getrokken aan de hand van het door ons opgestelde model. §6.1 Wat wordt verstaan onder een elektrische auto? Er zijn tal van hanteerbare definities voor elektrische auto’s. Je hebt namelijk elektrische auto’s die maar een heel klein beetje op stroom rijden, elektrische auto’s die grotendeels op elektriciteit rijden en daarnaast ook nog een brandstof motor hebben en je hebt volledig elektrische auto’s. De overheid telt drie type elektrische auto’s mee in haar doelstelling, deze zijn hieronder nog eens kort weergegeven: Plug-in hybrides Een plug-in hybride is een hybride auto die opgeladen kan worden.. De brandstofmotor is bij een plug-in hybride relatief klein gehouden en heeft ondersteunende taken: het aandrijven van een generator om de accu bij te laden en/of de elektromotor rechtstreeks van stroom te voorzien. Eventueel kan de brandstofmotor rechtstreeks bijspringen in de aandrijving. Range-extenders Bij een auto met een range-extender worden de wielen, net als bij een volledig elektrische auto, aangedreven door een elektromotor. Het belangrijke verschil met een volledig elektrische auto is dat een auto met een range-extender een verbrandingsmotor heeft die een generator aandrijft die stroom levert aan de elektromotor. Volledig elektrische auto’s Volledig elektrische auto’s zijn voertuigen die geheel op elektriciteit rijden. De klassieke verbrandingsmotor is vervangen door een elektromotor. Voertuigen waarbij dit het geval is, zijn dus het neusje van de zalm wat betreft de elektrische transportwereld. Voor- en nadelen Aan een elektrische auto zitten net zoals bij auto’s met een verbrandingsmotor voor- en nadelen verbonden. Praktische voordelen van een elektrische auto zijn bijvoorbeeld: een lager brandstofverbruik en lagere brandstofkosten. Elektrische auto’s zijn niet alleen voordelig voor de eigenaar, er zitten ook positieve kanten aan voor de omgeving. Positieve externe effecten van elektrische auto’s zijn bijvoorbeeld: minder CO2-uitstoot, minder uitstoot van andere schadelijke stoffen en een daling van de geluidsproductie. ‘Elk voordeel hebt z’n nadeel’, zei een bekend voetballer wel eens en dit is ook het geval bij elektrische auto’s. Praktische nadelen van een elektrische auto zijn bijvoorbeeld: de beperkte actieradius en het nogal onhandige opladen van de auto. Daarnaast zou de daling van de geluidsproductie voor ongelukken kunnen zorgen. Door de stilte van de elektrische auto’s kunnen bijvoorbeeld fietsers geen goed beeld van de omgeving en de gevaarsituatie schetsen. 41
§6.2 Steeds meer elektrische auto’s op de Nederlandse wegen Het aantal elektrische auto’s in Nederland neemt toe, zo blijkt uit de cijfers van Agentschap NL. Ten eerste is er een geleidelijke toename van het aandeel volledig elektrische auto’s, dit aandeel neemt wel toe, maar in een gestaag tempo. Misschien dat het ambitieuze Tesla hier verandering in gaat brengen, de verwachtingen zijn in ieder geval goed. Plug-in hybriden en range-extenders zijn aan de andere hand veel populairder bij Nederlanders. Dit aantal neemt dan ook snel toe, veel sneller dan het aantal volledig elektrische auto’s. De populariteit van deze types elektrische auto’s is vooral te verklaren door een combinatie van een grotere actieradius met dezelfde fiscale voordelen als bij volledig elektrische auto’s. Om het toenemende aantal elektrische auto’s te voorzien van stroom is een goede laadinfrastructuur van levensbelang. Hoe meer elektrische auto’s, hoe meer laadpunten er nodig zijn. Het aantal oplaadpunten neemt toe in Nederland, waaronder een toename van snellaadpunten. Het netwerk van oplaadpunten voor elektrische auto’s breidt zich uit en dat is ook wel nodig. Om het toenemende aantal elektrische auto’s te voorzien van stroom zullen er de komende jaren steeds meer elektrische oplaadpunten bij moeten komen. §6.3 Verder met het model Na de wat meer algemene aspecten van het elektrisch rijden in de vorige paragrafen te hebben samengevat en hier de nodige conclusies uit getrokken te hebben, richten we ons tot de drie kernpunten van ons onderzoek: de consumenten, de producenten en de overheid. Om verdere en diepgaandere conclusies uit ons onderzoek te halen, gebruiken wij het door ons opgestelde model. Dit model is eerder aan bod gekomen in het plan van aanpak en geeft een globale opzet van ons onderzoek weer:
De ontwikkeling van de elektrische auto in Nederland wordt namelijk hoofdzakelijk door drie groepen beïnvloed: de consumenten, de producenten en de overheid. Het is belangrijk dat er 42
conclusies uit al deze drie groepen worden getrokken, zodat dit uiteindelijk tot een eindconclusie kan leiden. Na aanleiding van de eindconclusie zullen wij vervolgens aan elk van de drie groepen aanbevelingen doen, zodat de doelstelling van de overheid van 1 miljoen elektrische auto’s in 2025 kan worden gehaald. Maar eerst zullen wij ons richten op de conclusies van de drie groepen, deze zullen volgen in de komende drie paragrafen. §6.4 De consumenten De elektrische auto: volgens de enquête de auto van de toekomst waar nu al volgens vele respondenten met veel smacht naar wordt uitgekeken. Maar ondanks alles is er van een doorslaand succes nog geen sprake. Zowel bij de huidige consumenten als bij de consumenten van de toekomst kwam naar voren dat zij positief tegenover het elektrisch rijden staan. Ook blijkt de oorzaak niet te liggen bij het feit dat de elektrische auto’s niet mannelijk of niet stoer genoeg zijn. Daarnaast kwam ook duidelijk naar voren dat mensen het milieu wel degelijk belangrijk vinden. Een ruime meerderheid was het met de stelling eens dat de overheid zich actiever moet inzetten om elektrisch rijden te promoten, maar van daadwerkelijk handelen is nog geen sprake. Op de vraag of de respondent ook in het bezit zijn van een elektrische auto antwoordde geen één van de ondervraagden met ‘ja’. Ook op de vraag of de huidige consumenten overwegen een elektrische auto te kopen zei slechts een gering percentage van circa 16% ‘ja’. In de enquête is duidelijk naar voren gekomen dat er nog tal van beperkingen aan het elektrisch rijden vastkleven die gezamenlijk een knelpunt vormen om over te gaan tot de aanschaf van een elektrisch voertuig. De belangrijkste knelpunten blijken de hoge aanschafprijs, het opladen en de beperkte actieradius te zijn. De veronderstelling, na uitvoerig bestuderen van de gegevens, is dan ook dat de drie hiervoor genoemde punten de achilleshiel van de elektrische auto zijn. Deze achilleshiel wordt ook mede veroorzaakt door de onwetendheid van veel van de respondenten over de daadwerkelijke situatie. Van de toekomstige consumenten was maar liefst 65% van de ondervraagden niet op de hoogte van de ontwikkelingen op het gebied van de elektrische auto. Het is dus ten eerste belangrijk dat aan de consumenten van nu en aan die van de toekomst meer uitleg wordt gegeven over de voor- en nadelen van de elektrische auto. Daarnaast is het van belang dat de technische ontwikkelingen zich voortzetten; het vergroten actieradius en het verbeteren van de laadmogelijkheden. In een ideale situatie zou ook nog een daling van de aanschafprijs tot stand komen en dan lijken er geen beperkingen meer te zijn om over te stappen op het elektrisch rijden. De consumenten zijn namelijk positief ten aanzien van de elektrische auto en daarnaast ook nog bereid hier een substantiële bijdrage aan te leveren. De consumenten van nu zijn enthousiast, maar de toekomstige consumenten zijn nog positiever en bereid om meer te spenderen om elektrisch te rijden. Wat betreft het oog op de toekomst lijkt het een mooi vooruitzicht voor de elektrische auto te zijn. Nog slechts een paar stappen verhinderen op dit
43
moment de definitieve doorbraak, maar dan nog moet het maar blijken of het ook echt tot een succes zal komen. §6.5 De producenten De vraag naar elektrische auto’s neemt toe en er is veel toekomst in de markt, daarom groeit ook het aanbod. Steeds meer automerken houden zich bezig met de ontwikkeling en productie van elektrische auto’s en er verschijnen steeds meer elektrische modellen op de markt. Het gedrag van de producenten hebben wij beschreven aan de hand van 3 P’s: Prijs, Product en Promotie. Prijs Wat we vooral terugzien op de markt van elektrische auto’s zijn hoge verkoopprijzen. Dit komt vooral door de prijzige accu, die zorgt voor een relatief hoge kostprijs. De prijs van de elektrische auto’s hangt veel samen met hoe de batterijtechnologie zich ontwikkelt. Wanneer de prijs van de batterij daalt, wordt het goedkoper om te produceren. Wat ook opvalt is dat de prijzen van elektrische auto’s erg van elkaar verschillen. De prijzen lopen erg uiteen en dit zorgt ervoor dat de elektrische auto geschikt wordt voor verschillende inkomensgroepen. Echter de doelgroep waar de meeste pijlen op gericht zijn, zijn de ondernemers. Dit komt doordat elektrisch rijden voor ondernemers veel aantrekkelijker is dankzij meerdere fiscale voordelen. De verwachting is dat er ook meer goedkopere modellen zullen komen die meer voor particulieren geschikt zijn. Product Bij de beoordeling van het product spelen kwaliteit, uiterlijk en de technische eigenschappen een cruciale rol. Een belangrijk punt bij kwaliteit is natuurlijk duurzaamheid. Milieu is vaak een van de hoofdargumenten bij aanschaf van een elektrische auto. ‘From well to wheel’ produceren elektrische auto’s aanzienlijk minder CO2 dan een gemiddelde auto met een verbrandingsmotor. Ook het uiterlijk telt bij elektrische auto’s mee, als consument wil je natuurlijk wel in een auto rijden die je mooi vindt. Autoproducenten besteden daarom ook zij veel tijd en aandacht aan het uiterlijk van hun auto’s. Als we kijken naar het uiterlijk van de elektrische modellen op de markt, valt ten eerste op dat veel modellen een zakelijke uitstraling hebben. Daarnaast komt ook de diversiteit, die we eerder in de prijzen zagen, terug in het uiterlijk. Er zijn allerlei soorten modellen te vinden in het aanbod van elektrische auto’s, voor ieder wat wils dus. De technische eigenschappen van een auto, zoals vermogen, snelheid en de actieradius, is ook een doorslaggevend productkenmerk. Een van de knelpunten van elektrisch rijden is de actieradius, deze is namelijk in veel gevallen nogal beperkt. Innovatie op dit gebied is daarom een belangrijk aandachtspunt voor de producenten. Promotie Drie vormen van promotie zijn aan de orde gesteld: reclame, corporate communication en persoonlijke verkoop. Bij elektrische auto’s wordt veelal gebruik gemaakt van internetreclame, reclamespotjes ontbreken echter op de tv. Producenten van elektrische auto’s maken gebruik van corporatie communication door middel van bijvoorbeeld folders, 44
persconferenties en demonstraties van nieuwe modellen. Aan persoonlijke verkoop wordt ook veel gedaan; producenten proberen de elektrische auto bekender te maken door mensen persoonlijk te bereiken door bijvoorbeeld ergens met het elektrische model te gaan staan en het publiek hierover te vertellen. §6.6 De overheid onderneemt actie Ook de Nederlandse overheid speelt een grote rol op de markt van elektrische auto’s. De regering onderneemt verschillende acties om het elektrisch rijden in Nederland te stimuleren. Ten eerste is de overheid druk bezig met het promoten van het elektrisch rijden en probeert zo het koopgedrag van de consumenten enigszins te beïnvloeden. Voor de promotie van het elektrisch rijden in Nederland is het Formule E-Team in het leven geroepen. Het Formule ETeam is een organisatie waarin de verschillende belangengroepen bij het elektrisch rijden kunnen overleggen en adviezen uit kunnen brengen. De organisatie dient als een soort boegbeeld voor het elektrisch rijden in Nederland en heeft een grote invloed op de markt van elektrische auto’s. Naast promotie stimuleert de overheid het elektrisch rijden door middel van meerdere belastingvoordelen. Bij aanschaf van een elektrische auto wordt geprofiteerd van verschillende fiscale voordelen. Zo hoeven particuliere elektrische rijders op dit moment veelal geen motorrijtuigenbelasting (mrb) en belasting op personenauto’s en motorrijwielen (bpm) te betalen. Voor ondernemers zijn er zelfs extra regelingen: een bijtellingtarief van 0% en meerdere investeringsaftrekregelingen, waardoor de netto-investering voor een elektrische auto relatief laag is. De overheid maakt op deze manieren het kopen van een elektrische auto aantrekkelijker, veel consumenten zullen namelijk eerder bereid zijn over te gaan tot de aanschaf van een elektrische auto als zij hier fiscale voordelen voor krijgen. Maar hier komt verandering in, vanaf 1 januari 2014 wordt er namelijk voor het eerst gesneden in de belastingvoordelen. Den Haag bezuinigt komend jaar, ook op het stimuleren van het elektrisch rijden. De investeringsaftrekregelingen verdwijnen grotendeels, waardoor het voor zzp’ers minder aantrekkelijk wordt om een elektrische auto aan te schaffen. Maar belangrijker is dat de bijtelling wordt opgevoerd; er komt een einde aan het nultarief, zelfs voor volledig elektrische auto’s. Daarbij komt dat eigenaars van plug-in hybrides en rangeextenders vanaf 2014 ook nog bpm en mrb moeten gaan betalen. De overheid geeft met het deels terugdraaien van de fiscale voordelen nogal tegenstrijdige signalen. Ze willen het elektrisch rijden aan de ene kant erg stimuleren, maar blijkbaar zijn inkomsten voor de schatkist belangrijker. §6.7 De beruchte doelstelling, haalbaar? De Nederlandse overheid streeft naar het halen van een ambitieus doel: ‘In 2025 moeten er 1 miljoen elektrische auto’s in Nederland rondrijden.’ Deze doelstelling zal in stappen uitgewerkt worden, hiervoor zijn drie data in het verschiet gesteld: 2015, 2020 en 2025. Het streven van de Nederlandse overheid is dat er in 2015 15.000 tot 20.000 elektrische auto’s in Nederland rondrijden, in 2020 moeten dit er 200.000 zijn en in 2025 moet de magische grens van 1 miljoen elektrische auto’s in Nederland gepasseerd zijn.
45
Dit is natuurlijk een geweldig streven, maar is deze doelstelling wel haalbaar? Als we de feitelijke cijfers van het aantal elektrische voertuigen in Nederland naast de streefwaarden zetten, kunnen we concluderen dat de doelstelling van 1 miljoen best optimistisch genoemd mag worden. Op dit moment rijden er namelijk nog maar een ruime 15.000 elektrische auto’s op de Nederlandse wegen. Hoewel de doelstelling van 2015 al wel is gehaald, is er voor het halen van de 1 miljoen nog een lange weg te gaan. Maar het is een snelgroeiende markt, dat blijkt wel uit ons onderzoek. Het elektrisch rijden ontwikkelt zich in een hoog tempo, mede dankzij de inspanningen van de producenten en de overheid. Of deze inspanningen genoeg zijn om de voorgestelde doelstellingen te realiseren? De tijd zal het ons leren. Wat wij concluderen uit ons onderzoek is dat de doelstelling van 1 miljoen elektrische auto’s in 2025 haalbaar is, maar dan moet er wel heel erg hard gewerkt worden. De producenten zullen moeten blijven investeren en de overheid en zal moeten blijven stimuleren. Hoe? Dat kunt u lezen in het volgende hoofdstuk: de aanbevelingen.
46
Hoofdstuk 7: Aanbevelingen Na aanleiding van de conclusies zijn er enkele aanbevelingen, ter stimulering van het elektrisch rijden te maken. De aanbevelingen dienen zoals de naam als zegt ter ondersteuning van het behalen van de door de overheid gestelde doelstelling. §7.1 Aanbevelingen aan de consument De aanbevelingen aan de consument lijken op het eerste gezicht vreemd, de consument biedt geen product of dienst aan en kan ook geen maatregelen treffen om het elektrisch rijden te stimuleren. Toch speelt de consument de sleutelrol in het geheel. De producten en maatregelen kunnen nog zo goed zijn, maar de consumenten moeten uiteindelijk overgaan tot het daadwerkelijk kopen van een elektrische auto om er een succes van te maken. Wij doen de consumenten twee aanbevelingen: het veranderen van de ‘mindset’ en het elektrisch rijden een kans geven. Verandering van de mindset Er zijn veel factoren die kunnen en misschien zelfs moeten worden veranderd om het elektrisch rijden bij het massale publiek te krijgen. Eén van de belangrijkste is de verandering van de mindset. De consumenten moeten, om het elektrisch rijden te laten aanslaan, een ommekeer in hun gedachtegang maken. Naar elektrisch rijden overstappen, is overstappen naar een hele andere manier van rijden. Niet alleen rijdt een elektrische auto anders en moet er een andere brandstof in, ook de gedachtegang bij het gebruiken van een elektrische auto moet anders dan bij een auto met een verbrandingsmotor. Uit het interview met dhr. van der Veen, directeur van ABD Nissan Drachten, bleek dat bij de overgang van een brandstofmotor naar een elektromotor vooral een psychologische overgang eist. Mensen moeten bijvoorbeeld af van de ‘range anxiety’; de angst om stil te komen staan met een lege accu, zonder de gewenste bestemming te bereiken. Mensen hebben bij een brandstofmeter, wanneer deze voor driekwart leeg is, al snel de drang om te gaan tanken. Dit is bij een elektrische auto juist niet de bedoeling, omdat je dan voor je gevoel nooit lange ritten kunt maken. Consumenten moeten bij de aanschaf van een elektrische auto een ander patroon aannemen, dit zorgt ervoor dat de elektrische auto helemaal tot zijn recht komt. Het elektrisch rijden een kans geven Om het elektrisch rijden een succes te laten worden, zullen de consumenten elektrische auto’s en daarmee het begrip ‘elektrisch rijden’ een kans moeten geven. De elektrische auto is een relatief nieuw product en de mensen moeten er aan wennen. Consumenten zijn een auto met een verbrandingsmotor gewend en kunnen daarmee gemakkelijk van ‘a’ naar ‘b’ komen. Velen zien nog niet de noodzaak om dit te veranderen. Juist om het elektrisch rijden verder op gang te laten komen, is de bereidheid van de consument nodig. Zoals dhr. van Veen ook meerdere malen in het interview aan bod bracht, moet de consument op een eerlijke en heldere manier worden voorgelicht of een elektrische auto bij deze persoon past en wat de voor- en nadelen van deze nieuwe manier van rijden zijn. Het is dan aan de consument om na het openstaan en het ervaren van het elektrisch rijden een waardeoordeel te vellen. 47
Veranderingen in de automarkt ontstaan alleen wanneer consumenten elektrische auto’s een kans geven, een kans die het naar ons inzien ook verdient. §7.2 Aanbevelingen aan de producent Ook de producenten spelen een cruciale rol in de markt van elektrische auto’s en ook zij kunnen helpen het elektrisch rijden tot een succes te maken. Voor de producenten staan twee aanbevelingen centraal die kunnen leiden tot vooruitgang binnen het elektrisch rijden. Investeren in de verbetering van de accutechnologie Wij denken dat het vooral belangrijk is voor de producenten om te investeren in ontwikkeling en dan met name in de verbetering van de accutechnologie. Als er veel aandacht besteed wordt aan het verbeteren van de accu, zal dit ten goede zijn voor drie belangrijke knelpunten in het elektrisch rijden: 1. Aanschafprijs: verbetering van de accutechnologie kan er ten eerste voor zorgen dat de prijs van de accu daalt, hierdoor zal het goedkoper worden om elektrische auto’s te produceren. De aanschafprijzen van elektrische auto’s liggen op dit moment relatief hoog vergeleken met auto’s met een verbrandingsmotor. Wanneer de prijs van de accu daalt, daalt de kostprijs, zodat de verkoopprijs ook kan dalen. Het aanschaffen van een elektrische auto wordt zo veel aantrekkelijker en de auto’s zullen dan voor een breder publiek geschikt zijn. 2. Actieradius: een tweede punt dat samenhangt met de ontwikkeling van de accutechnologie is het vergroten van de actieradius. De actieradius is zeker een knelpunt in het elektrisch rijden, deze is namelijk in veel gevallen nogal beperkt. Consumenten willen natuurlijk een zo klein mogelijke kans om stil komen te staan en een actieradius van zo’n 180 km schrikt potentiële consumenten dan al snel af. Innovatie op dit gebied is daarom een zeer belangrijk aandachtspunt voor de producenten. Het is noodzakelijk om te investeren in de ontwikkelingen accutechnologie, zodat er mogelijkheden worden gevonden om de auto’s verder te laten kunnen rijden. 3. Oplaadtijd: een derde knelpunt in het elektrisch rijden is de oplaadtijd. Vandaag de dag duurt het opladen van een elektrische auto aan een normale laadpaal (geen snellader) al snel een paar uur. Dit is vergeleken met het voltanken van een benzine- of dieselauto erg lang. Met nieuwe en verbeterde accutechnologiën kan ook dit probleem worden opgelost. Door te innoveren op dit gebied kunnen technologieën worden ontwikkelt om elektrische auto’s sneller te laten opladen. Blijven promoten Naast het verbeteren van het product zelf, denken wij dat producenten er goed aan doen om elektrische auto’s te blijven promoten om de verkoop te bevorderen. Voor de ontwikkeling van elektrisch rijden is het belangrijk dat elektrische auto’s wat meer in de spotlights komen te staan. Dit kan worden bereikt door bijvoorbeeld naast internetreclame ook gebruik te maken van reclamespotjes op tv. Corporate communication is ook van belang voor het promoten van elektrische auto’s. Ook op dit gebied kunnen producenten wat groter gaan uitpakken door middel van bijvoorbeeld persconferenties en demonstraties of het sponsoren van een voetbalclub. Persoonlijke verkoop blijft ook een belangrijke promotievorm, vooral bij
48
elektrische auto’s. Elektrische auto’s zijn nieuw en mensen moeten eraan wennen, een persoonlijk gesprek of een proefrit kan dan erg effectief zijn. §7.3 Aanbevelingen aan de overheid Als de overheid de ambitieuze doelstelling van 1 miljoen elektrische auto’s in 2025 wil halen, zullen ze er volledig voor moeten gaan. Voor het behalen van de streefwaarden zal de overheid het elektrisch rijden met verschillende maatregelen moeten blijven stimuleren, de jonge markt kan namelijk nog wel wat steun gebruiken. Na aanleiding van ons onderzoek hebben wij drie aanbevelingen voor de overheid opgesteld: Blijven promoten Het is ten eerste belangrijk dat de overheid het elektrisch rijden blijft promoten. Het Formule E-Team is hiervoor een goed initiatief en kan een grote rol gaan spelen in de ontwikkeling van het elektrisch rijden in Nederland. De consument moet een reëel beeld worden voorgeschoteld over zowel de voor- als nadelen. Met behulp van promotie kunnen onjuiste vooroordelen uit de wereld geholpen worden. Als mensen door objectieve informatie vertrouwd raken met de elektrische auto en alle zaken die bij het elektrisch rijden horen, krijgen zij een beter beeld over de mogelijkheden van het elektrisch rijden. Fiscale voordelen in stand houden Naast de promotie zijn ook de belastingvoordelen voor de elektrische auto’s van groot belang. De verschillende fiscale regelingen zorgen ervoor dat elektrische auto’s financieel veel aantrekkelijker worden. De overheid doet er dan ook niet goed aan om deze belastingvoordelen deels terug te draaien. Wanneer er vanaf 1 januari 2014 ook voor elektrische auto’s meerdere belastingen moeten worden betaald, maakt dit de overstap voor de consument naar een elektrische auto nog groter. En juist de overheid zou eraan moeten bijdragen deze stap kleiner te maken. Dit kan de overheid bereiken door de fiscale voordelen voor elektrische auto’s in stand te houden, niet terug te draaien. Investeren in de laadinfrastructuur Last but not least is het blijven investeren in de laadinfrastructuur van levensbelang. Het is nodig om het netwerk van oplaadpunten voor elektrische auto’s uit te breiden om het toenemende aantal elektrische auto’s te voorzien van stroom. Het is belangrijk dat de overheid daarom blijft investeren in het de laadinfrastructuur, zodat men minder last heeft van de (nog) beperkte actieradius en het elektrisch rijden praktischer wordt.
49
Hoofdstuk 8: Kanttekeningen onderzoek en aanbevelingen vervolgonderzoek Bij het uitvoeren van het onderzoek zijn een aantal kanttekeningen te plaatsen. De kanttekeningen dienen als terugkoppeling op het reeds uitgevoerde onderzoek. Nu terugkijkend op de toenmaals uitgevoerde onderzoeksmethodes komen er enkele gebreken aan het licht. Met behulp van de terugkoppeling trachten wij de gemaakte fouten bij een verder onderzoek niet weer te maken. §8.1 Gebruik bronnen Ten tijde van dit onderzoek zijn vele bronnen geraadpleegd, het kan onverhoopt voorgekomen zijn dat bij het gebruik van deze bronnen fouten zijn opgetreden. Het foutief gebruiken van de bronnen is door ons en door de profielwerkstuk begeleider dhr. Krol tot een minimum geprobeerd te reduceren. Allicht zijn er door de vele informatievoorzieningen tegenstrijdigheden in dit verslag opgenomen. Ook het niet volledig gebruiken van de bron of het onjuist interpreteren er van, kan tot een andere beeldvorming leiden. De door ons geschetste situaties kunnen andere variabelen vertonen bij een vervolgonderzoek. §8.2 Representativiteit steekproef De voornaamste zelfuitgevoerde onderzoeksmethode die gedurende dit profielwerkstuk gebruikt is, is de afname van de enquêtes. De steekproef die gebruikt is bij het onderzoek is waarschijnlijk niet geheel representatief. Zoals reeds aangegeven, werden aan 80 respondenten enquêtes verstrekt. De afname van de enquêtes is voornamelijk geschied op het Drachtster Lyceum. De representativiteit van deze steekproef wordt afgezwakt, doordat de steekproef voornamelijk op één locatie plaatsvond. Hierdoor werden de enquêtes namelijk hoofdzakelijk ingevuld door een bepaald type mensen. De concentratie van de steekproef lag op een groep met weinig diversiteit, zo werd de enquête van huidige consumenten voornamelijk ingevuld door leraren. Zij vertonen als groep veel dezelfde kenmerken, wat de representativiteit van de steekproef aantast. De leraren hebben namelijk dezelfde beroepskeuze en komen daardoor vaak ook in dezelfde inkomensgroep terecht. Ook het aantal respondenten mag gerust zeer bescheiden genoemd worden. Het beperkte aantal respondenten kan voor een vervormd beeld van de werkelijkheid zorgen. Ook konden door het geringe aantal respondenten zaken, zoals wat de verschillende inkomensgroepen van de elektrische auto vinden, niet met elkaar vergeleken worden. De vergelijking zou dan de representativiteit van de enquêtes nog nadeliger beïnvloeden.
50
Bronnenlijst Boeken, literatuur en artikelen André van Woerkom en Auke Hoekstra, Keuzegids Elektrisch autorijden, 2012
Uitgeverij Stoffels, Lesbrief Marketing & Logistiek, 2007
Redactie, Autoweek, 30 oktober 2013
Pdf-bestanden Agentschap NL, Special voertuigtypen, Uitgelicht: Driewielige motorvoertuigen/quadricycles, februari 2013 http://www.agentschapnl.nl/sites/default/files/2013/10/Special%20Quadricycles%20februa ri%202013.pdf Agentschap NL, Analyse marktsegment logistiek en distributie, maart 2012 http://www.agentschapnl.nl/sites/default/files/bijlagen/Analyse%20marktsegment%20logis tiek%20en%20distributie.pdf TNO, Electric Driving: Track Record, april 2011 https://www.tno.nl/downloads/leaflet%20track%20record030520112.pdf
Alphabet, Courantheidsklassen: een overzicht van courante en incourante leaseobjecten, 25 september 2013 https://www.alphabet.com/sites/default/files/text/ck_overzicht_alphabet_25092013-nlnl.pdf Internetpagina’s: veel gebruikt www.rijksoverheid.nl http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/auto/elektrisch-rijden http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/autobelastingen/motorrijtuigenbelasting http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/autobelastingen/belastingen-op-personenautosen-motorrijwielen-bpm http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/inkomstenbelasting/vraag-en-antwoord/watzijn-de-regels-voor-bijtelling-als-ik-een-auto-van-de-zaak-heb.html http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/auto/elektrisch-rijden www.anwb.nl http://www.anwb.nl/auto/themas/elektrisch-rijden/waarom-elektrisch http://www.anwb.nl/auto/themas/elektrisch-rijden/hoe-werkt-opladen www.zerauto.nl http://www.zerauto.nl/portfolio/elektrisch-handboek-voor-groentjes-2-hybride-plug-inhybride-range-extender-en-elektrisch-rijden/ http://www.zerauto.nl/portfolio/opladen-van-een-ev-hoe-werkt-dat/ http://www.zerauto.nl/2013/09/04/drie-evs-genomineerd-voor-verkiezing-car-of-the-year2014/ 51
www.wikipedia.nl http://nl.wikipedia.org/wiki/Fijnstof http://nl.wikipedia.org/wiki/Marketingmix http://www.renault.nl/showroom/elektrische-auto/faq-ze/ Internetpagina’s: overig http://www.agentschapnl.nl/onderwerpen/duurzaam-ondernemen/energie-en-milieuinnovaties/elektrisch-rijden/stand-van-zaken/cijfers http://www.autoblog.nl/nieuws/vw-e-golf-nieuwe-techniek-in-een-conventioneel-jasje61645 http://www.vandorst.nl/acties/zzp-prius-plug-in-%E2%82%AC-8735,-/ http://www.nederlandelektrisch.nl/thema/formule-e-team/ http://steinbuch.wordpress.com/2012/05/25/elektrisch-rijden-voor-de-zzper-heelgoedkoop/ http://www.encyclo.nl/begrip/Elektrische%20auto Interviews Interview met dhr. van der Veen, directeur van ABD Nissan Drachten, 17 oktober 2013 Interview met dhr. Heesterman, Sales Advisor bij Tesla, 27 november 2013 Interview met mevr. Schjelderup, European Business Analyst bij Tesla, 27 november 2013
52
