Ekologische voetafdruk 1. Inventariseer: smartphone apps als intro van het begrip en hoe het bepaald wordt; problemen met algemeen toepasbare versies (niet van toepassing voor Curaçao!) a. Ik heb twee uitgeprobeerd, er zijn er vast nog meer. Ze werken aan de hand van een lijst van vragen die je met ja of nee beantwoord, en geven op basis daarvan aan hoeveel planeten aarde we nodig zouden hebben als iedereen net zo veeleisend was als de gebruiker. b. De T.o.R. voor zo’n app zijn als volgt: i. Toepasbaar voor Curaçao dus moet met ons klimaat rekening houden; ii. Curaçaose omstandigheden (geen of weinig openbaar vervoer, drinkwater uit zeewater geproduceerd, geen of weinig landbouw, etc) moeten zijn ingebouwd; c. Er is contact opgenomen met de UoC (voorheen UNA) waar men met inzet van studenten gaat werken aan een dergelijke app. We gaan evan uit dat de app voor de grote vakantieperiode 2014 beschikbaar zal zijn!
2. Belangrijk element in ekologische voetafdruk (en link met natuur- en scheikunde): energiegebruik per capita. Hierbij hoort als deelopdracht het opstellen van een energiebalans voor het hele eiland. Het begrip energiebalans wordt hier beneden uitgewerkt: Energiebalans. Het begrip energie wordt in de onderbouw slechts summier behandeld, dus zul je een beetje moeten drijven op het algemeen begrip dat ieder modern mens heeft van energie; het is datgene wat mogelijk maakt dat we dingen doen, zowel met machines als met ons lichaam, of van dieren. We komen aan energie langs talloze wegen, van voedsel tot aardolie, en voor Curaçao moeten al die energiebronnen geïmporteerd worden. Ook ons drinkwater maken we met behulp van energie. Een energiebalans is een schema dat laat zien hoe energie nuttig gebruikt wordt, en daarbij van de ene vorm in de andere wordt omgezet (energie gaat niet verloren en wordt ook niet geschapen; maar nuttige, bruikbare energie, d.w.z. energie in de vorm dat wij hem willen gebruiken, wèl). Op de energiebalans zie je van elke vorm van energie die bij je proces van belang is, de hoeveelheid, in dezelfde eenheid; je ziet de ingestopte energie, de nuttig gebruikte of te gebruiken energie, en de energie die “verloren gaat” omdat ze niet bruikbaar is in het proces. Dit laatste is meestal in de vorm van warmte op een relatief laag temperatuur nivo. De hoeveelheid “verloren gegane” energie als fraktie van de input is het (energetisch) rendement van je proces.
Een energiebalans kan zowel simpel zijn als zeer complex, al naar gelang de hoeveelheid detail die je eist. Maar in principe moet je na de excursie een globale energiebalans kunnen laten opstellen van het proces van de drinkwaterproduktie van Curaçao. Die bepaalt voor een belangrijk deel de kostprijs van het water. 12 10
3. Inventarisatie van energiegebruik thuis en identificeren van mogelijke besparingen: 8 Column 1 leerlingen-activiteit. 6 Column 2 Opdracht voor leerlingen: Stel een energiebalans op voor je eigen huis. Identificeer Column 3 daartoe de in huis gebruikte vormen van energie, en geef (vraag je ouder(s) of schat 4 zelf) van elke vorm de hoeveelheid die in een jaar gebruikt wordt. Voor de meeste huishoudens zijn dit: elektriciteit, benzine (of diesel) in de auto (en/of andere vervoermiddelen), en gas. Maar voor Curaçao geldt dat water ook een belangrijke 2 hoeveelheid energie vertegenwoordigt, omdat we energie gebruiken om drinkwater te maken uit zeewater. Voor het bepalen van het energie-equivalent van de hoeveelheid 0 water die Row in je 1 huis gebruiktRow wordt, 2 kan je eenRow schatting 3 maken.Row (zie 4 De waarde van water). Als die module niet gebruikt is, kun je grof schatten: Omgekeerde osmose, het proces waarmee ruim de helft van ons water geproduceerd wordt, kost ongeveer 7 kWh elektrische energie per m3 water. De elektriciteit wordt opgewekt met een rendement van ongeveer 35%, dus aan input energie heb je ongeveer 3x zoveel nodig voor het produceren van het water.
4. Een kijkje in de eigen omgeving: pompstation Sta Rosa als voorbeeld van duurzame energie toepassingen (er zijn andere mogelijkheden maar deze is vrij al-omvattend). Je kunt tegenwoordig gewoon langs gaan, maar het lijkt raadzaam om van te voren af te spreken om te gaan kijken. Dit heb ik niet van te voren opgezet; maar het pompstation valt rechtstreeks onder Curoil. Bel voor een afspraak.
5. Stramien: a. Leerdoel: de leerling begrijpt het begrip ekologische voetafdruk en het achterliggende idee van duurzame ontwikkeling, in elk geval in globale termen. De leerling kan zijn of haar eigen ekologische voetafdruk berekenen met behulp van een smartphone app. Ook heeft de leerling inzicht in de samenhang van duurzaamheid en het gebruik van energie. b. Werkvormen: naast een inleidend verhaal kunnen begrippen door middel van opdrachten worden verworven. Bijvoorbeeld kan het energiegebruik van de eigen woonomgeving (familie, gezin, of anderszins) worden onderzocht. Daarnaast is een gezamenlijk bezoek aan een plek waar gebruik gemaakt wordt van duurzame energie, zoals pompstation Sta Rosa (Curoil), waar een toelichting gegeven kan worden, voorzien.
c. Kosten: transport (excursie).
d. Huiswerk: Download en installeer de smartphone app voor het berekenen van je ekologische voetafdruk. Bereken deze voetafdruk. Dit doe je gedurende het schooljaar een aantal keren, zodat je kunt zien of je voetafdruk verandert, en indien ja, hoe en waarom. Deze module is ontworpen door Mw. M. Guda, in het kader van het UNESCO project “our environment is changing, so what about us?” Voor feedback:
[email protected] www.sustainablekorsou.org
