Eindrapport. Gemeente Haarlem. Analyse en oplossingsrichtingen stimulatie allochtone ondernemers in Haarlem

Eindrapport Gemeente Haarlem Analyse en oplossingsrichtingen stimulatie allochtone ondernemers in Haarlem Amsterdam, 31 mei 2002

Eindrapport Analyse en oplossingsrichtingen stimulatie allochtone ondernemers in Haarlem Amsterdam, 31 mei 2002

O p d ra c h t g ev er

:

G em e en t e H a a r l em

Adv iseurs

:

drs. C .A. Brouwer d r s.. B. I mo u la

On s k en merk

:

02.0211

I nho udso pgav e

1 . In le id ing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 1 .1 A lg e me e n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 1 . 2 D o e l s te ll i n g en o n der zoek sr apportage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 1 .3 L ee sw ij z er . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 2 . Geh an t eerd e o n d er zoe k sop ze t . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 2 .1 Vo o rb e rei d ing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 2.2 Kwalitatief o n d er zoe k . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 3 . Ha ar l e m s o c i aa l e co n o mis ch e g eg e v en s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 4. Initiatieven voor ondern e me r s in H a ar le m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 4 .1 Tw ee sp o r en b e l e id . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 4 .2 In i t ia t i ev en in H a arl e m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 4 .3 Con c lu sie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 1 5. Alloch toon ond ern eme r s ch ap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 3 5 . 1 A lg e me n e tr en d s o p h e t g eb i ed v an a l loch to o n o n d ern eme r s ch ap . . . . . 1 3 5 .2 A l loch ton e o n d ern eme r s in H a ar l e m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 6 6 . R e su l ta t en in terv iews . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 8 6 .1 S a me n v a t t i n g in te rv i ews g ev est i g d e a llo cht o n e o n d ern e me r s . . . . . . . . . . . 1 8 6.2 Same nvatting in te rv iews sleu telf igur en b inn en d e alloch ton e g e me en sch ap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 3 6.3 Same nvatting in te rv iews v erteg enwoord igers van betrokk en amb telijke o rg an is a t ie s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 0 6 .4 S a me n v a t t i n g in te rv i ews o v er ig e b e lan g h ebb en d en . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 5 6 .5 A lg e me e n b ee ld inte rv iew s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 5 7 . Con c lu s ie s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 8 8 . Aan b ev e li n g en . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 0 8 .1 Op los s in g sr ich t in g e n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 0 8 .2 T ij d e l ijk p ro j e c t t er s t i mu l er in g v an a l lo chton e o n d ern eme r s . . . . . . . . . . 5 0 8 .3 Verb e t erp u n t en . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 2 8 . 4 U i tgangspunten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 3 8 .5 S a me n we rk in g me t a n d er e p ar t ij en . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 3 Bij lag e : in te rv iew vr age n lijs t

1. Inleiding

1.1 A lgemeen D e g e me en te H aar lem zet me t h aar On tw ikk e ling sprogramma 2000-2004 ond er andere in op ver sterk ing v an d e econo mie door h e t stimu ler en van ond erne me r s ch ap. Een steed s gro ter p er cen tage ondern emers is van bu itenland se afko ms t. Ond erne me r s u it d e tw ee de gen er a tie a lloch ton en k ie zen daa rb ij s te eds v aker voor zak e lijke d ienstv er lening, in p laats v an hor eca en d e ta ilh and el. Het aan tal faillisseme n ten v an alloch ton e starters n eemt sterk af (28% g ing in 1993 in het eerste jaar failliet, nu is d a t 17 %), ma ar dat percen tage is nog rela tief hoog (h et land elijk g e middelde ligt op 14%). Er is zeer wein ig b ekend ov er d e Haar lems e allo ch tone ondernemer s, ma ar w e kunn en v erwach ten d a t d e landelijk e tr end zich ook min of meer h ier voordo et. En d an mo et n iet alleen aan d e ov er lev ingsk an sen v an star ter s g edach t word en, maar ook aan d e cru c ia le f a se w aar in een b edr ijf n a 3-5 j aar ko mt. (V aak mo e ten er d an n a u itbr e id ing n ieuwe ma n a ge me n tb es liss ing en g eno me n word en). V erondersteld ma g word en d a t een d eel van de H aar lems e allo ch tone ond erneme r s goed geb ru ik maak t van d e b eschikb are infr astructuur voor ond erneme r s , zoals d e K a me r v an Kooph andel. Ook ma g aangeno me n word en d a t een deel b eho ef te heef t aan sp ecif ieke onder s te un ing, zo als dat g eboden word t me t het proj ect ‘Star tk ans Oudko me r s’, d a t u itg evoerd word t door Star tpun t H a ar le m in opdrach t v an d e g e me en te. Voord a t er n ieuwe activ iteiten voor allo ch tone ond ern e me rs on tp loo id word en, mo et op z’n mi n st een go ed b eeld b estaan van de H aar lems e situ atie. W at is er voor alloch ton e ond erneme r s? W aar is behoef te aan? W a t on tbr eek t er? En hoe kan h e t aanbod wo rden aang epast of aangevu ld? A an K +V org an isatie adv iesbur eau is gev raagd een p lan van aanpak te schr ijv en ( zie b ij lag e) . Zij gaan v ia een sn elle en b eproefde me thod e de s itu a tie in H aar le m ve rk ennen . In ov er leg me t d e b eg e le idings co mmis s ie voor d it onderzo ek (besta and e u it fun c tionar issen v an d e afdelingen

02.0211 - Eindrapport Gemeente Haarlem

1

Ond erw ijs, W e lz ijn, Werkgeleg enheid en d e Kame r v an Kooph andel) is b es lo ten d a t er : 1) Inzich t geboden mo et word en in d e hu id ig e situ atie v an d e alloch tone ond erneme r s in H aar lem. 2) Er op lo ssingsr ich tingen g efor mu leerd mo eten wo rden ter stimu ler ing v an alloch ton e ond erneme r . H ierb ij r eken ing houd end me t de bestaande voor zien ingen in H a ar lem en me t de p lann en d ie er op d it mo me n t ligg en. H e t in z ich t in d e hu id ige s itu a tie en d e g efor mu le erd e op lo ss ing sr ich ting en d ienen de gemeen te H aar le m d e mog e lijkheid te b ieden een g efund eerd e k euze te ma k en b ij d e verdere u itwerk ing v an proj ecten. 1.2 Doelst elling en onderzo eksra ppo rtage D e hoofddoelstelling van h e t proj ect is tweeled ig, te weten :

1. H e t in z ich t b ieden in de hu id ig e s itu a tie van de a llo ch tone ond erneme r in d e g e me en te H aar lem, waarb ij rek en ing g ehoud en word t me t de b estaand e in itiatiev en g erich t op ond ersteun ing en d e b ehoef te aan ond er steun ing. 2. H e t for mu ler en v an op lo ss ing sr ich ting en ter s timu la ns van a lloch ton e ond erneme r s , zodat de g e me en te Haar lem een g efundeerd e b eslissing k an n e me n ov er activ ite iten d ie v erd er on tp looid gaan word en. Hierb ij word t aangeg even op welk e b estaande in itiatiev en k an word en aang es lo ten en w e lke n ieuw e proj ec ten d e g e me e n te k an s t ar t en . 1 . 3 L e es w ij ze r In hoo fdstuk 2 staat een b eschr ijv ing v an d e gehan teerde ond erzo ek sop zet. H ierb ij word t in zicht gegev ens in d e me thodes v an ond er zo ek. Hoofd stuk 3 g aat over de sociaal econo misch e g eg even s ov er H a ar le m, zo als d e d e mogr af is ch e g egev ens, werk loo sheid, hu isvesting en h e t v estig ing sk limaat. In hoofd s tuk 3 staan de voorzien ing en / in itiatiev en b eschr even d ie in H a ar le m on tp loo id zijn. Met ander e woo rd en : "W at voor ond ersteun ing k an een (alloch ton e) ond erneme r in H a ar le m kr ijg en? " W aarn a v ervo lg ens g e con c ludeerd k an word en of er vo ldoend e ond ersteun ing smogelijkh eden voor d e v ersch illende groep en ond ern e me rs


2

zijn. In hoofd s tuk v ijf word t ing egaan op d e situ atie van de alloch ton e ond erne me r , zow e l in Ne der land a ls in Ha ar le m. H ierb ij z ijn vr ag en b ean twoord , zo als: "W at zijn d e sterk e en zwakke pun ten v an allo ch tone ond erneme r s? ". In hoo fdstuk 6 staan de r e su ltaten v an d e in te rv iews me t; d e alloch tone ond erneme rs, d e sleu telf iguren in de alloch ton e g e meenschap, d e amb telijke org an isaties en d e ov er ig b e langhebb enden . H ierb ij wo rd t ond er andere b ean twoord of er organ isaties zijn die een sp ecif iek b e le id h ebben d ie g er ich t is op allo ch tonen en w e lk e ervar ingen org an isaties me t allo ch ton e ond erneme r s hebb en. Vanu it d e allo ch tone gemeen schap word t v erwoord in w e lke ma te alloch ton e ond erneme r s g ebru ik ma ken v an informatie / adv iesmog elijkh eden. Op b a sis v an voorg a ande hoofd s tukk en in in zich t v erkr eg en in de situatie v an alloch ton e ond erneme r s in H a ar lem. D it g eef t an twoord op de vraag in hoofd s tuk 7 of allo ch toon ond ern eme r s ch ap in H a ar le m g estimu leerd mo et g aan worden. Tenslo tte staan in hoofd s tuk 8 de op lossingsr ich tingen op w e lke geb ied en alloch toon ond ern eme r s ch ap g estimu leerd k an g aan word en. In d it r appor t wo rden de b egr ippen 'alloch ton e ond ern e me rs' en 'allochtoon ond erneme r s ch ap ' geb ru ik t. I e ma nd word t to t de allo ch tonen ger ekend als te n min s te één oud er in h e t bu iten land is gebo ren . Er word en daarb ij door h e t CBS twee hoofdgroepen v an h erko mst onderscheiden : westers en n iet-w esters. Ond er w ester s word t v erstaan : Europ a ( ex c lu sief Turk ije), Noo rd Amer ik a, Indon esië/het vro ege re Ned er land s Ind ië, Jap an en O c ean ië. Ond er n ie t-w es ters word t v erstaan : Afr ik a, A z ië (exclu sief voor ma lig N eder land s Ind ië/Indonesië en Jap an), Latijns Amerik a en Turk ije. In d it r appor t wo rd t h e t b egr ip 'alloch tone ondern emer ' g ereserv eerd voor ond erne me r s u it n ie t-we s ters geo r ië n te erd e h erko ms tland en en /of u it gro epen d ie in het integr atieb e leidbeleid off icieel to t d e etnisch e min d erh eden wo rden g er ekend te we ten : Turk en, Marokk an en, Sur iname r s , An tillianen, A ruban en, Grieken , Italianen , voorma lig Joegoslav en, Po rtug e zen , Spanj a arden, Ka apv erdia nen en Tun es iërs


3

Ond er a lloch ton e ond ern e me rs va lle n zowe l de e ers te en de tw eed e g en era tie ond erneme r s . Met het begr ip ond ern eme r s word t b edoeld ondernemer s ing eschr even b ij d e KvK en d e ond erneme rs in spé d ie in d e prestartfase zitten.


4

2. Gehanteerde onderzoeksopzet

2.1 Voorbereiding O m nad er inzich t te k r ijg en in d e situ atie van allo ch tone ond erneme r s in N eder land is in eerste in stan tie een b eknop te desk resear ch g ehoud en. 2.2 K wa litat ief o nd er zo ek O m nad er inz ich t te k r ijg en in d e huid ig e s itu a tie v an a llochton e ond erneme r s in H aar lem is een aan tal in te rv iew s g ehouden, me t: •

A llo ch tone ond erneme r s in H aar lem;

•

s leu te lf igure n in d e a llo ch tone geme e n s chap in H a ar le m;

•

b e trokken bestuur lijk e en amb telijk e org an isaties;

•

ov er ige belangh ebbend en.

A an d e h and v an d e vr ag en lijst (bijlage 1) zijn d e vo lg ende ond erw erp en ter s prak e g ekome n : •

De sterk e en zwakke asp ecten v an d e positie van alloch tone ond erneme r s in H aar lem.

•

D e k ansen en b edr eig ing en voor d e v erd er e on tw ikk e ling van d e po sitie v an alloch ton e ond erneme rs in Haarle m.

•

De in itiatiev en /projecten d ie me n k en t.

•

D e me n ing ov er d e hu id ig e ond ersteun ing.

•

D e ond ersteun ing /proj ecten d ie allo ch tone ondernemer s mi ssen.

•

D e v isie v an b e langhebb ende par tijen / d eskund ig en als h et g aat o m stimu leren v an alloch ton e ond erneme r s .


5

3. Haarlem sociaal economische gegevens D emogra fische geg e vens H aar lem heef t ca. 150.000 inwon ers en word t getypeerd door een h istor isch stad scen trum en sterk van elkaar v ersch illende buurten en w ijk en. D e b evo lk ingssame n s telling, welv aar tsn iv eau ( inko me n, op le id ing, w erkeloo sheid) en bouw stij len lopen sterk u ite en . H aar lem k en t dr ie kw e tsb ar e ge b ied en w a ar d e so c ia a l- econo mis c h e on tw ikk eling en ach terb lijv en in verg elijk ing me t de r e st v an d e stad. Het gaat h ierb ij voor al o m Schalkwijk (u itg e zond erd Mo lenw ijk), delen v an H a ar le m Oo st en D e lf tw ijk (H aar le m- Noord) . H e t aan ta l inwon er s in d e ze ge b ied en is ca . 45.500 . D e w erk loosh e id is d aar hoog, and er e vor me n v an par tic ip atie, zoals spor tbeo ef en ing, la ag, h e t inko me n lig t er ver b ened en h e t sted elijk g e midd e lde e n d e v e iligh e id laa t te w ens en ov er. W e rk lo o she id D e w erk loos he id con cen tr ee r t zich in s te rke mate in bov eng enoe md e kw e tsb ar e sta dsd e len me t w erk loosh e idsp er centa ge s bov en d e 7 % p er w ijk. Terw ij l het w erk loosh e id sper cen tage voor H a arlem, dat gevor md word t door h e t aan ta l ing es chr even n ie t-w erk end e w erkzoe kend en, 4,4 % b edr aagt. Van a lle inge schr even we rkzo ekend en is ru im e en kw ar t v an a llo ch tone afko ms t 1. A llo ch ton en In Ha ar le m is e r sp rak e v an een toen e me nde con cen tr a tie va n a lloch tone n en me t n a me in d e h iervoor g eno emd e kw etsb ar e geb ied en. Name lij k 22,1% van d e to ta le b evo lk ing v an H a ar le m h ee f t n ie t d e N eder land se e tn ic ite it. H iervan heef t 34 ,8% de Tu rkse, Marokk aan se of Sur inaamse etn iciteit. D e v ar iatie tu ssen d e w ijk en is hoog : 33,2 % v an d e Sch a lkw ijkers is v an a lloch ton e afko ms t en 24,2 % in Oo st, teg en s le ch ts 13 % v an d e inwon er s u it Du inw ijk. H ier z ijn d e zogeh e ten 'a u toch tone tw eev erd ie ner s’ en oud eren sterk ver tegenwoord igd. Bed r ijfshu isvesting H aar lem ken t een gro te vr aag n aar b e taalbare en go ed b er eikb are b edr ijfsru imten . Voorn a me lijk indu str iële ond ernemin gen zien zich zelf

1

Bron: Onderzoek en statistiek Haarlem Jaarstatistiek 20000/2001


6

g enoodzaakt H a ar le m te v er laten. Maar ook star tend e en door star tende b edr ijven ond erv inden h ind er v an h e t g ebrek aan ru imte. H aar lem besch ik t ov er 200 h ectar e aan b edr ijf s te rrein v er spreid ov er d e g e meen te en een b edr ijfs terre in, d e W aard erpo ld er. O m a an d e vr aag na ar b edr ijfshu isv es ting tegemo et te ko me n is er een her s tru ctur er ingsp lan u itg evo erd voor de W aard erpo ld er w aardoor 20 hectar e b edr ijv en te rr ein opn ieuw g e sch ik t word t g e maak t voor u itg if te. Ook is de tr ansfor ma tie v an b estaand e g ebouwen in b edr ijf sver zamelg ebouw en een ma n ier o m effectief g ebruik te ma k e n v an d e aanw e z ige ru imte in d e s tad. V e st ig in g sk li ma a t G e midd eld star ten er zo’n 500 n ieuw e b edr ijven p er j aar in H a ar le m. H aarlem heeft een redelijk go ed starte rk limaat door de k lein e sch aal w aarop me n op er eert i.v.m. n etw erken en kor te lijn en me t org an isaties en h e t b estuur van d e stad. Het voor zien ing enn iveau is hoog in Haar lem en de cu ltuurh istor isch e o mg ev ing word t als zeer pr ettig erv ar en. Er zijn in H aar le m e ch ter v ee l oph eff ing en en u itw a ar ts e v erp laa ts ing en v an b edr ijv en. H e t aan ta l oph eff ing en ko mt in so mmig e j ar en bov en h e t aa n ta l s tar te rs u it. D it ko mt voor een b e langr ijk d eel door h e t g ebrek aan passende hu isv esting a l s h e t b ed r i j f e en ma a l e en e er s te g r o e if as e h eef t d o o r g e ma a k t. D i e hu isv e stingsmo gelijkh ed en word en d e ko me nd e j ar en aan zien lijk v erruimd door to en ame v an h e t aan tal b edr ijfsv erzamelg ebouw en en k an toren lo caties, maar d e mog e lijkhed en to t groo tschalige u itb reid ing b lijv en b ep erk t door h e t ru imtegebrek b innen d e g e meen te.


7

4. Initiatieven voor ondernemers in Haarlem

4.1 Twe es po re nb e le id Adv ies en ond ers teun ing a an ond ern e me rs geb eur t in Ha ar le m v ia tw ee sporen . Er zijn n a me lijk proj ecten me t een werkg e leg enh eid sdoelste lling (v anu it een ach terstandspositie n aar zelfstand ig ond ern e me rsch ap) en me t een econo misch e do elstelling ( s timu leren van innov atiev e en k ansr ijk e b edr ijv igheid en d a ar mee creër en v an w erkg e legenheid in de stad ). D e gro epen starters d ie op d it mo me n t door h e t een of and er e proj ect of r egeling word en ond ersteund zijn sp ecif iek e gro epen . 4.2 I n it iat ie ve n in Haa r le m Ond ersteun ing aan doorstar ter s g ebeur t in H a arlem con creet door de vo lg ende org an isaties/proj ecten : •

K a me r v an Kooph andel

•

S tar tpun t Ha ar le m

•

So ciale Zaken en w erkgeleg enh eid

•

I MK In ter me d ia ir

•

Vrouw ennetw erk

•

MK B H aar le m

•

City Haarlem

•

H O S ( H aar le ms e O n d er n e me r s S o c ië t e i t)

•

W ebsite voor Turk se ond erneme r s

•

H aar le ms Migr an ten P latfor m

•

H aar le ms e S tar t

•

W ink elier sveren ig ing en

•

O n d er n e me r s s er v ic e s g r o t e ac co u n ta n ts

•

Stich ting N ieuwe Bedr ijv igh eid

•

Econo mische zak en

•

S p a ar n e co ac h in g & Comp a n y I I

•

Haarlemmero lie

•

K enn is ma rkt

•

D ig ikr ing

•

Ond ernemend W erv en


8

Ond erstaand wo rdt een to elichting g egev en ov er aan tal in itiatiev en. Kamer van Koophandel In '96 is er b inn en d e Ka me r s e en un ifor m b e le id ing es te ld t. a.v . d e aang ebod en d iensten. De d iensten die aang eboden word en, zijn afhank elijk v an h e t kru ispunt waar d e ond erneme r zich b ev ind t. D e vo lg ende kru ispun ten zijn te ond ersch e iden: •

S tar t; me t na me r eg is terb ehe er (groo ts te g roep).

•

Gro e i; adv ies / voor lich ting op het g eb ied v an o.a. hu isv esting en p er so n e e l.

•

In / expo r t; h iervoor is een sp eciaal team cen traal ( in A msterdam) g evestigd, me t n a me ger ich t op r eg iostimu ler ing.

•

Ov erdr ach t / ov ern a me ; KvK heef t h iervoor zelf een product on tw ikk e ld "ondern emer shu is"; een w eb site g erich t op ov ern a me .

•

W e t en r egelg ev ing : bele idsadv is eur s d ie zich b ezighoud en me t a an leg w eg en, s ch ipho l e tc .

D aarn a ast heef t de Kamer ook een netwerk fun ctie. Zo zijn er voor bepaald e do elgroep en th ema b ij eenko ms ten , bijvoorb eeld voor v rouwelijke ond erneme r s en doorstar ters. Elk half j aar is er een r eg ionale b ijeenkomst voor jong e ond erneme r s d ie r ecen t zijn ing eschr even . D e b ezo ek ers van de Kame r ko me n hoofd zak elijk voor r eg istratie. O m ook d e ander e d ie ns ten v an d e K a me r be kend te mak en, is d e Ka me r p er 1 ma a r t j l. gestar t me t h e t informer en v an de star ter over d e ov er ige d iensten van d e K a me r. D it h eeft een positief resu ltaat, h e t aan tal aanvrag en voor adv ies is g es tegen . De KvK levert h aar d ien sten op versch illende ma n ieren ; site, b a lie me d ewe rke r ( te lefon is ch o f op b e zoek) en cur sus sen . S tartpun t Haa rlem H e t Star tpun t H a ar le m is in 1998 opg er ich t en is een in looppun t voor d e s tar tend e ond erne me r . He t do e l is s timu le r en v an ond ern e me rs ch ap en terugdr ing en v an h e t aan tal me nsen in een u itker ingspo sitie. In de eer ste tw ee jaar h ebb en 400 p er sonen gebru ik g e ma ak t v an d e d ienstv er len ing v an h e t star tpunt. Van af ju li 2000 werk t Star tpun t in opdr ach t v an d e g e me en telijk e afdeling So ciale Zaken en W erkg e leg enh eid. A lle me nsen d ie in aan merk ing ko me n voor d e Bb z-r egeling ( mensen me t een u itk er ing d ie


9

een eig en ond ernemin g willen starte n) g aan parallel daaraan een b egeleid ingstraj ect in bij Star tpun t. Star tpun t bied t ind iv idu ele beg e le id ing en adv ies aan d e star tend e ond erneme r v an d e or iën tatief ase to t het d aadw erk elijk op star ten v an een eige n b edr ijf. D aarn a ast is er een project opgezet voor d e b egeleid ing van Oudko me r s, w aarb ij toe le id ing n aar h e t ze lf s tand ig ond ern eme r s ch ap e en v an d e mo g e lijkheden is . Per jaar zijn h ier g e midd eld 25 p laatsen besch ikbaar . Star tpun t doet n iet aan actiev e w erv ing voor startende ondern emers voor een v an d e bov eng enoemd e proj ecten, gezien h e t b ep erk te aan tal p laatsen dat er b esch ikbaar is op j a arbasis. So c ia le Za ke n en W e rkge leg enh eid D ez e afd e ling v an d e ge me e n te v ers trek t e en aa n ta l reg e ling en ter stimu ler ing v an zelf stand ig ond ern eme r s ch ap, w aarond er de Bbz-reg e ling voor ond erneme r s d ie vanu it een uitk er ingssituatie w illen star ten . H e t b e tref t h ier speciale r egeling en d ie u itslu itend in 'noodsitu a ties' aang evr aagd kunn en word en. V ia d ie r egeling k an b ero ep word en g edaan op een aanvu llend e u itk er ing voor lev ensond erhoud en voor een star tkap itaal. I MK In terme d ia ir I MK In ter med ia ir vor mt een brug tussen d e startende ondern emer en d e u itvo er ingsin stan tie, zoals d e g e meen te , door mid d e l v an adv iestr ajecten, z oa ls h e t She rpap lan. Da t is e en tr aj ec t wa arb ij ond erd e len zo a ls e en star ter scur su s te lk en s opg evo lgd word t doo r p er soon lijke begeleid ing van e en me n tor. D e ond ern eme r wo rd t kla arg e s too md o m z e lf me t h e t ond erneme r s plan n a ar de b ank te gaan. H e t I MK is g een op en lok e t, op opro epbasis door o.a. de g e me en te word t h e t IMK ing eschakeld . Econom ische za ken Vanu it h e t Gro tested enb eleid en de prog ramma lijn 'facilitering b edr ijfslev en ' word t aan star tend e en door star tend e ond erneme r s ond ersteun ing g ebod en v ia v ersch illende projecten. Maar de star tend e ond erneme r k an voor v ergunn ing en en sp ecif ieke vr agen ook ter ech t b ij d e a f d e l in g z e lf .


10

S tich ting Nie uwe b ed r ijv ighe id Stich ting n ieuwe Bedr ijv igh eid b ied t ond er steun ing aan k an sr ijke star te nde ond erneme r s in d e 'stuw ende sector en v an d e econo mie' (zakelijk e d ienstv er lening, I CT) . H e t adv ies k an b e trekking h ebb en op v er sch illende terr einen van h e t ma n ageme n t en kan ov er een la nger e p er iod e word en opg eno me n. Een de e l v an d e adv iesko sten mo e t in e en la te r s tad iu m word en t e r u g b e t a a ld . Haa r lemm ero lie D it proj ect is ten beho ev e v an innov atie in Haar lem. Industr iële bed rijv en me t mind er d an 100 w erkn e me rs kunn en hun idee voor een innov atief produ ct of produ ctiep roces n aar Syn tens op sturen. D e adv iseur s v an S yn tens ga an v ervo lg ens me t d e ond erne me r s ee n b ege le id ing straj e c t in. In d it proj ect zijn zes plaatsen besch ikb aar voor d e meest innov atiev e en r ea lis tis ch e p lannen . D aa rna a s t on tvangen de bedr ijv en een f in anciële a an mo ed ig ing. D ig ikr ing N e twerk voor ICT g er elateerd e b edr ijv en. Per iod iek word en er b ij eenko ms ten g eorgan iseerd. De eer s te b ijeenko ms t is in 2001 g ehouden. Ond ern emend We r ven D e proj ectduur v an Ondernemend werven is to t 30 jun i a.s., er is een h ele gro te k ans dat h e t proj ect g econ tinueerd word t voor nog een s 2 j aar. Ond ernemend Werv en is een in itiatief v an EZ Geme en te Ha arlem. Het h eeft een verk ennende functie voor de gemeen te Haar lem en is erop g er ich t o m de econo mische b edr ijv igheid in H a ar le m te stimuleren . Ond ernemend w erv en word t n iet ing ezet voor speciale ond erzo ek en. Tijd en s d e v erkenn ing in Ha ar le m mo e ten e r con ta c ten g e legd word en me t h e t b edr ijfslev en in Haar lem. D aarn a ast mo et men zorgen voor n e tw erken , b ege le id t me n v ee la l b ij h e t zo eken n a ar hu isves ting en word t er teruggekoppeld ho e d e gemeen te functioneer t t.o.v . h e t b edr ijf s lev en. 4.3 Conclu sie


11

E r z ijn g een a lg e me ne sub sid ier eg eling en en d at b e teken t dat er voo r v ee l star ter s n aast in loopadvies v an d e KvK (en even tueel v ia br anch eorg an is a ties) e ige n lijk g een a dv ie sorg aan is. Er zijn aanvu llende adv iestr aj ecten voor innov atieve (kenn isin ten siev e) s tar ter s (S tic h ting N ieuw e Bed r ijv igh e id en H aa r le mme r o lie ) en s tar ters v anu it een ach terstandspo sitie (Star tp u n t H a a r le m) . D it h o u d t in ; 'h e t to taa ltr aj ec t v an b eg e le id ing v an af d e id eef a se to t en me t imp le me n ta tie en b edr ijfsvo ering '. Een gro te gro ep van ond erneme r s d ie n iet v an d e bov engeno emd e in itiatieven gebru ik kunn en maken ma ar die w e l advisering nod ig h ebb en, vallen buiten bov engenoemd e tota le adv iestraject. Bijvoorb eeld ond ern e me rs d ie n iet v anu it een uitk er ingssitu atie star ten. D aarn a ast is aanvu llende adv isering voorn a me lijk g erich t op starters en n iet op d e g ev estigd e ond ern e me r.


12

5. Allochtoon ondernemerschap

5.1 A lge men e t r end s op h et g eb ied van a llo ch toon o nd er n em er s chap Allo ch toon ond ern emerschap laa tste jaren sterk to egenom en In d e afg e lop en j aren is h e t alloch toon ond ern eme r s ch ap in N ed er land sterk to egeno men. Bij de eer ste g ener a tie allo ch tone ond erneme r s is er zelf s sprak e v an een verd r ievoud ig ing van h e t aan tal b edr ijv en in d e p er iode 1986-2000. Door he t k ab in e t is op b as is v an h et adv ies v an d e SE R ( E tn is ch ond ern emerschap, SER 1998 ) d an ook aangeg even d a t h e t ond erneme r schap ond er e tn is ch e mind erh ed en v erde r d ien t te word en g es timule erd v ia e en l o k a le ma a tw er k a an p ak. Tend ens to t m eer b ranch esp reid ing m e t nam e bij tweed e g en era tie Tw eede generatie allo ch ton e ond ern e me rs 2 k iezen, in verg elijk ing me t d e eer s te g eneratie, v eel mind er v aak voor d e ho reca en v eel v aker voor d e z ak e l ij k e d ie n s tv er l enin g . B in n en d e z e se c to r ma k e n tw eed e g en er a t i e a lloch ton e ond erne me r s v aak and er e k eu ze s d an d e eer s te g en era tie. Zo k iezen tw eed e g ener a tie ond ern e me rs veel v ak er voor hoogw aard ig e d iensten als een adv iesbur eau , onderzo ek sbureau of pub lic r e lations bur eau d an d e eer ste g ener a tie. H e t p a troon v an br an ch ekeu ze b ij d e tw eed e g ener a tie v er toon t d erh alv e me e r ove re enko ms t me t d a t v an a u toch ton e ond erneme r s . Er ko mt du s meer v ariatie en spr eid ing ond er d e alloch tone b edr ijven . T yp e b edr ijv en A llo ch tone ond erneme rs zijn land elijk voorn a me lijk actief in d e horeca (26 %), d e groo th andel (16%), d e zak e lijke dienstv er len ing (16 %), d e p ersoon lijke d iens tv er le n ing (9 %) e n d e d e ta ilh ande l (9%). Z ij r ich ten z ich h ierb ij voorn a me lijk op consu men ten in de d irecte o mg eving v an hun b edr ijf 3.

2

In Nederland geboren, maar vader en/of moeder is geboren in één van de gedefinieerde landen uit het integratiebeleid en/of niet-westers georiënteerde landen. 3

Monitor Etnisch Ondernemerschap 2000.


13

Ach terg rond D e groo tste gro ep alloch ton e ond ern e me rs heeft een Tu rkse ach tergrond, g evo lgd door ond ern e me rs me t een Marokkaanse, Surinaamse, An tilliaan se en Arub aan se ach tergrond. D it zijn teven s d e v ier groo tste do elgroep en v an h e t in tegra tie be le id e tn is ch e mind erh eden . H e t p ercen ta ge ondern emer s in d e beroep sb evo lk ing is b ij au to ch tonen 10,2 %. Bij d e Tu rken lig t d it bedu id end hog er (ru im 10,7 %) in v erg elijk ing me t d e dr ie ander e etn ische groep en d ie g e middeld op 4 à 5 % u itko men. Finan ciering Ong eveer de h e lf t v an d e alloch tone ond ernemers ma ak t gebru ik v an eigen g e ld o m het b edr ijf te star ten of over te n e me n. H ierb ij is een aan zien lijk d eel afko ms tig u it informele len ingen v an vriend en of familie. Alg em ene kn elpun ten allo ch toon ond ern emerschap G eb lek en is d a t d e pr estaties v an allo ch toon ond erneme r s ch ap op v ersch illende v lakken ach terb lijv en in verg elijking me t au to ch toon ond erneme rsch ap. In d e literatuur word t een aan tal knelpun ten aang ehaald 4: •

A llo ch tone ond erneme r s stellen zich n iet co mmun icatief op n a ar hun eigen bedr ijf so mg ev ing. Ze b lijven zich voorname lij k r ich te n op hun eigen taalgro ep.

•

A llo ch tone ond erneme r s operer en niet in voor hun b edr ijf stak r e lev an te n etw erken . D aardoor h ebben zij onvo ldo ende zicht op ma r k ton tw ikk elingen en maatsch app elijke ontw ikk elingen d ie r e lev an t zijn voor hun br anch e.

•

A llo ch tone ond erneme r s onderkennen n iet h et b e lang van off iciële infor ma tie en b es ch e iden. A ls gevo lg v an d e h ieru it voo r tv lo e iend e misco mmu nicatie on tstaat er een gevo el v an w an trouw en en argw aan j egen s 'de ov erheid ' in h e t algemeen. H ierdoo r missen v eel alloch ton e ond erneme r s b e langr ijk e k ansen en cr eëren ze onnod ig e b edre ig ing en.

4

onder andere Tweede kamer der Staten-Generaal, Minderheden beleid 1999, nr. 26210, standpunt van het kabinet n.a.v. het advies dat de SER heeft uitgebracht over het ondernemerschap onder etnische minderheden.


14

•

A llo ch tone ond erneme r s "k lonen " het su cces v an hun allo ch ton e c o lleg a 's. He t su c ce s con cep t van ee n su c ce svolle a llo ch ton e co lleg a word t sn el g ekop ie erd door v e le co llega's d ie zich allemaal op d ez e lfd e b ep erk te a llo ch ton e ma rk t r ich ten. W aa r een 'me too ' strateg ie in h e t au toch ton e circu it nog w e l eens vru ch ten af w il w erpen , le id t d it op d e b eperk te a llo ch tone ma rk t s le ch ts tot v ersn ipp er ing v an d e ma rk t.

O verleving sfra ctie a lloch tone sta r te rs lag er dan au to ch tone sta r ters Cijf er ma tige analyses uit 1998 la ten zien d a t de ov er lev ing sfracties voor alle star te rs (du s zow e l alloch toon als au to ch toon) gun stig er zijn d an d ie voor d e g roep v an u its lu itend allo ch ton en. Ten op zich te van au to ch tone s tar ter s (14% ) g aa t me t n a me in he t e ers te j aa r n a d e s tar t v an h e t b edr ijf een du idelijk gro ter percen tag e van d e allo chton e b edr ijven (21 %) ten ond er. N a dit e ers te j aar b lijk t de ja ar lijk s e u itv a l v an b edr ijv en v an a lloch ton e ond erne me r s e n au toch ton e ond erneme r s een red e lijk v ergelijkb aar v er loop te h ebben 5.

5

Bron: Monitor etnisch ondernemerschap


15

5.2 A lloc hton e o nd er n e m er s i n H a a r le m Med io 2000 w ar en er 368 allo chton e b edr ijven in Haar lem actief, w aarvan e en r u i me me erd er h e id v an 6 6 % d e j u r id i sch e sta t u s v an e en e en ma n s za ak h ad. Ong eveer 71% van d e ze bedr ijv en w erd g erund doo r ond erneme r s d ie b ehoren to t d e do elgroep en v an h e t in tegratieb eleid. Ru im eenderd e, 38%, telde 2 of meer werkzame p er sonen 6. D it is een sch a tting op b asis v an h e t th eore tis ch mo d e l in de Mon itor e tn is ch ond ern e me rs ch ap. D e br anch espr eid ing v an d e allo chton e b edr ijven in H a ar lem w ord t in d e ond erstaande tabel weerg egev en. Ha ar lem B ra n c h e

Ne der la nd

P ro ce n t u e el A b so lu u t P ro ce n t u e el Abso luut aandeel

aandeel

Landbouw / bo sbouw

1%

4

2%

729

Indu str ie

2%

7

3%

1.094

Bouwn ijverh e id

7%

26

4%

1.458

H ande l in au to’ s en

3%

11

3%

1.094

Groo th andel

14%

52

16%

5.833

D e ta ilh andel

9%

33

15%

5.468

29%

106

26%

9.478

V ervoer

3%

11

4%

1.458

Fin an c ië le diensten

1%

4

1%

365

V erhuur

1%

4

1%

365

18%

66

16%

5.833

12%

44

9%

3.281

100%

368

100%

36.454

mo tor en

Hor eca

Ov erige zakelijke d iens tv er lening Ov er ige (p er soon lijke) d iens tv er lening Totaa l

Tab e l 5 .1 : Bran ch esp re id ing van d e a llo chton e b edr ijven in Haar lem, g ebaseerd op d e tab e l 5.3 Mon ito r etn isch ondern emerschap 2000 .

6

Monitor etnisch ondernemerschap 2000


16

Ond anks d e algeme n e trend d a t alloch tone ondern emers steeds min der k iezen voor een hor eca-ond ernemin g, neemt deze bran ch e me t 29 % nog steeds de belangr ijkste p laats in ond er H aa r le ms e a llo ch tone ond erne me rs . H e t aand e el hor e ca -a c tiv ite iten in H aar le m is h ier me e grote r d an h e t landelijk e percen tage van 26%. H e t aandeel d e ta ilhand e l ond er alloch ton e ond erneme r s is in H aar le m me t 9% d aar en tegen lag er d an het landelijk g e midd elde v an 15%.


17

6. Resultaten interviews In ond er staand e hoofd s tukk en staan d e b e langr ijkste same nv attingen v an d e g ehouden interv iew s. Er zijn In terv ie ws gehouden b inn en 4 v ersch illenden gro epen , te w e ten ; a llo ch ton e ond ern e me rs , s leu te lf igur en in d e a llochton e g e me en sch ap, amb telijke org an isaties en ov er ig b e langhebbenden . Per gro ep is een same nv atting gemaak t v an het r esu ltaat. H e t hoofd stuk word t afgeslo ten me t een algemeen beeld v an alle gehoud en in terv iews. 6.1 Sa menvatt ing int e rv ie ws g ev est igd e a llo chto ne o nd ern em e rs Algemeen Er zijn 3 allo ch tone ondernemer s g eïn terv iewd u it v er sch illende bran ches (d e ta ilh ande l en d iens tv er len ing ). D e sa me nv atting u it d e in terv iew s me t d e alloch ton e ond erneme r s in H a ar le m b e lich ten h et allo chtoon ond erneme r s ch ap v anu it d e eig en pr ak tijksitu atie. Opv a llend d e tail is dat ond anks d a t d e g e ïn terviewde ondern emers u it v ersch illende etn ische gro eper ingen ko me n en in v er sch illende bran ches werk zaam zijn , hun ervar ingen b ijn a vo lledig ov er een ko me n. Po sitie a llochtone o ndernemers Haa rlem S ind s d e invo er ing v an d e euro h ebb en me t n ame d e a lloch ton e gro en tebo eren v an H aarlem mo eite o m het hoofd bov en w a te r te houd en. Belangr ijk s te oor zak en d ie ze aanvo eren zijn de v erhoogde inkooppr ij zen, d ie zij vervo lg ens mo eten doorb er ek enen aan de k lan ten . De k lan ten hebb en h ier w e in ig b egr ip voor of kunn en de n ieuwe prij zen n iet betalen en b lijv en v ervo lgen s w eg. D e g e ïn terv iewd e ond erneme r s gev en aan g een op lossing te w e ten voor d e hu id ig e econo misch e situ atie v an hun ond ern emin g . Een aan tal ziet zich g enoodzaak t op kor te ter mijn d e d eur en te slu iten. In een aan tal specif ieke situ aties is er ook spr ak e v an p arkeerp rob lemen, w aardoo r enerzijd s d e klan ten n iet in d e buur t kunn en p arker en o m hun bood sch appen te do en en and erzijd s d e ond ern eme r s n iet kunn en laden of lossen in d e str aat. D e allo ch tone onderneme r s g even aan behoef te te hebben aan een aanspreekpun t b inn en d e gemeen te o m hun situ atie u it te leggen.


18

Verder zorgt d e to en emende crimin aliteit voo r v eel schad e en ex tra kosten voor d e ondernemers en zij erv aren d e steun v an d e po litie in d e ze als onvo ldo ende. D e g e ïn terviewde ondern emers ma ken g een deel u it van een g eorg an iseerd n e twerk van ond ern e me rs, maar op ereren ied er voor zich. A lleen b innen d e Tu rkse g e me en sch ap b estaan er informele n e twerken waarbij d e familieb and een belangr ijk e ro l sp eelt. G een van de g e ïn terv iewd e ond erneme r s heef t zich aangeslo ten b ij of is op d e hoog te van ( au toch ton e) ond erneme r sv er en ig ing en. S terk e / z wakk e pu n ten a lloc h tone ond er ne me r S terke pun te n: •

Door zettingsver mo gen en mo tiv a tie.

•

Ze h ebb en veel lef en durv en gro te f in anciële r isico 's te neme n .

•

H e t zijn overw egend doener s en g een d enker s.

•

I mp rov is atie talen t en zelfver trouwen.

•

D e w il o m z ic h te b ewijz en in d ez e s a me n lev ing.

•

Fin an c ier ing v an d e eigen ond ernemin g word t b ij voork eur b inn en d e e igen fa mili e g ereg e ld.

Zwa kke punten: •

Z e z ijn z ich n ie t (vo lledig) b ewu s t v an d e r is ico 's d ie z e a ls ond erneme r lop en.

•

Z e ma k en ge en de e l u it v an e en g eorg an is e erd n e twerk , ma a r w erk en v ee l ind ividu a lis tisch er.

•

Ze ond erhoud en g een relatie me t and ere par tije n, zo als g emeen te, KvK en /of banken .

•

Ze zijn meestal n iet op d e hoog te van r egelg ev ing, mog e lijkh eden voor ond er steun ing of sub sid ies en ma k e n h ier du s ook g een g ebru ik v an.

•

D e b edrijfsvo ering is voorn a me lijk g erich t op d e korte termij n en n iet of min der op b ijvoorb eeld het opbouw en v an f in an c ië le r e serv es voor d e to eko mst.

K a n se n en b ed r e ig in g en Kansen:


19

D e gun stig e ligg ing van H a ar le m ten op zich te van ond er meer A msterdam en Bev erw ijk , b ied t mog e lijkh eden voor v erbr ed ing v an d e k lan tenkr ing. B ed re ig ing en: D e to enemend e vr aag naar gesch ikte en b e taalbare bed r ijfshu isv e sting voor zowel star tend e als g evestigd e ondernemer s vor mt een g rote b edreig ing voor h e t ond erneme r s ch ap in h e t a lg e mee n. I n itia tie v en van / voor a llo ch ton e ond e rn eme rs Een aan tal v an d e g e ïnte rv iewd e ond erneme r s is bek end me t Star tpun t en h eef t in h e t v er led en ook d eelgenomen aan h et b eg e le id ingsprogramma voor star tend e ond erneme r s. Op in cid en tele basis word t me t een adv iseur v an star tpun t nog con tact ond erhouden . D e r est van d e ond erneme r s is n iet op de hoogte v an in itiatieven ger ich t op a lloch ton e ond erne me r s in H a ar le m g eorgan is eerd v anu it d e g e me e n te, d e K a me r v an Kooph andel of b innen de etn ische gro eper ingen w a arvan zij d eel u it ma k en. D e ond erneme r s g even aan wel beho ef te te hebb en aan een aanspr eekpun t b ij d e g e me en te of de KvK me t h e t oog op de mo eilijk e fin ancië le situ atie v an hun ond ern emin g . Ook zien zij w el d e voord e len in van een org an isatie ter b ehar tig ing v an hun b e la ngen . Of deze b e lang enb ehar tig ing vo lled ig ond er d e no emer allo ch toon ond erneme r schap mo et plaatsv inden of ju ist voor h e t ond erneme r s ch ap v an Haar lem in het algemeen mo et opkomen , daarover zijn d e me n ingen en igs z in s v erde e ld. De me e rde rheid g e ef t echte r aan gr aag ie ts te zien geb eur en op ko r te ter mijn voor d e allo chton e ond erneme r s . Risico v an h e t groeper en v an alloch ton e ond erneme r s is vo lgen s so mmig en dat zij opn ieuw g e ïs oleerd r ak en b inn en d e same n lev ing en n iet kunn en leren v an d e k enn is d ie au toch tone ond ernemers hebb en. Beleid van d e g emeente /KvK en and e re pa rtijen D e algeme ne b e lev ing van alloch tone ond ernemers over d ien stv er len ing, r ege lg ev ing en ro l van d e g e me en te, KvK en and ere be trokk en p ar tijen is ener zijd s dat zij n iet opko me n voor h e t b e lang v an d e k leine ond ernemers. And erzijd s mo et ook opg emerk t word en d a t d e alloch ton e ond erneme r ook n iet of n auw elijks op de hoog te is of g ebru ik maak t v an de d ienstv er len ing


20

v an d e v ersc h illend e p ar tij en. D e a llo ch tone ond erne me r b as e er t z ijn me n ing op con crete situ aties uit d e prak tijk zoals: •

V er an d erd p a r k e er b e le id in d e d ir e c te o mg ev in g v an z ij n /ha ar ond ernemin g.

•

Afh andeling v an aang if te v an inbrak en, sch ad e door crimin aliteit.

•

In schr ijv ing en ko sten van d e d ienstv er len ing van d e KvK.

•

G ebrek aan voor zien ingen voor (allo ch tone) ond erneme r s in v ergelijk ing me t rech t op voor zien ing en v an iema n d in loond ienst / b ijstand.

•

V erp lich te b e ta ling stermij n en e.d. voor huu r, belasting en afbetaling v an len ingen.

•

Con tact me t en info rmatie v an fin anciële in stelling en b ij h et zo eken n aar f in ancie r ing.

D e alloch ton e ond erneme r ond erhoud t in pr incipe geen r elatie of con tact me t d e g e me en te of andere betrokken p ar tijen . Ev en tu ele infor matie v erkr ijg t h ij v ia zijn boekhouder of v an b evr iend e r e la ties. Zo als h iervoor reeds aan d e ord e kw am h e ef t de alloch ton e ond ern e me r w e l b ehoef te aan een aan spr eekpun t en is h ij ook bereid inzicht in zijn situ atie te g even . H ij is ech ter niet op d e hoog te v an d e mo g e lijkheden d ie er voor g evestigde ond erneme r s zijn vanu it d e g e me ente. To ekomst a llo chtoon ond er nem e rs chap Ha a r l em D e alloch ton e ond erneme r s g even aan beho ef te te h ebben aan een aan spr eekpun t b ij de gemeen te of de KvK d ie bekend is me t d e situatie v an k leine (alloch tone) ondernemer s waar zij hun v erhaal kw ij t kunn en, en d ie h en k an infor mer en of doorv erw ij zen n aar de ju is te in stantie of afd e ling. V erder b estaat er beho ef te aan voorzien ing en voor ond ern eme r s d ie v ergelijkb aar zijn me t voor zien ingen v an me nsen in loond ie nst/b ij s tand. Bijvoorb eeld r e ch t op een u itk er ing. D e infor matie en d ienstv er len ing van d e KvK zou laagdremp e liger , go edkoper en br an cheg er ich ter mo eten word en. G ered en eerd v anu it d e g edach te dat elk e br anch e sp ecif ieke prob leme n h e ef t.


21

Ten s lo tte h ebb en d e alloch tone ondern emers voorn a me lijk belang b ij het o p los s en v an p r o b l e me n d i e h u n d ag e l i j k s e w er k z a a mh ed en b e le m me r en zoals: •

S tr u c tu r e le a an p ak v an d e cr i mi n a l ite i t in d e w in k e lg eb i eden.

•

Op lo ss en v an p ark ee rprob le me n in d e d iv ers e w ink e lgeb ied en, w aardoo rw ink e lgeb ieden opn ieuw to egank e lijk word en voor k lan ten.

•

Zo rgen voor b ehoud v an k lein e ondern emers in een geb ied, zodat het g eb ied als geheel aan trekk e lijk b lijft voor k lan te n.

•

Mogelijkh ed en voor u its tellen v an huurko sten in g ev a l van tijd elijke f in anciële prob leme n.


22

6 .2 Sa menv a t t i ng int e rv i e ws s l eut e l f igu re n b in ne n d e a l lo cht o ne g em e en sc ha p Algemeen D e conc lu s ie s u it de in te rv iew s me t d e s leu te lf igur en u it d e a llo ch tone g e me en sch ap in Haar lem b ied en inzich t in het alloch toon ond erneme r s ch ap v anu it d e prak tijkerv ar ing als ondern emer g ecomb in eerd me t sp ecif iek in zich t in de positie v an een of meerdere etn ische groep ering en. Po sitie a llochtone o ndernemers Haa rlem E tn ic i t e i t D e alloch ton e ond erneme rs in H a arlem zijn voorn a me lijk v an Tu rkse afko ms t en ko me n voor zov er b ekend u it een en d e zelfd e reg io in Turk ij e. D e voorb eeldfun ctie van allo ch tone ond ern e me rs b innen me t n a me d e Tu rkse g e me en sch ap speelt dan ook een b e langrijk e ro l voor d e k eu ze voor h e t ond erneme r s ch ap. In z ich t in de pr e c ie z e aan ta llen a lloc h tone ond erneme r s en de verdeling n aar etn isch e h erko mst is er niet. Grov e s ch a ttingen ov er h e t aand ee l van de Tu rks e ond ern e me rs b inn en h e t alloch toon ond erneme r s ch ap lop en u iteen v an 50% to t 70%. B ra n che s D e alloch ton e ond erneme rs in H a arlem zijn voorn a me lijk actief b inn en d e hor ec a, de tailh ande l en in to en e mend e ma te in de zak e lijke d iens tv er lening, zoals r e isbur eau s en u itzendbur eaus . D e zogeheten derd e gener a tie alloch ton e ond erneme r s k iest me t name voor de zak e lijke d ienstv er lening in tegen s te lling to t eer s te en tw eed e gener a tie allo ch tonen d ie ov erweg end voor d e d e ta ilhand e l k iezen. De ver schu iv ing in d e br an che k euze is voorn a me lijk te d ank en aan de verand erde regelg ev ing w aardoor de to egank e lijkh e id v an de zak e lijke d iens tv er lening is to egeno me n. Bijko mende f actor is h et hog er e op le id ingsn iv eau v an d e derde gen er a tie. Bed r ijfshu isvesting D e alloch ton e ond erneme r s b ev inden zich ver spr eid ov er heel Haar lem me t e n ige con cen tr a tie in d e e cono mis che ach ter s tand sgeb ieden S ch a lkw ijk, Parkw ijk en d e A msterdams e buu r t. Op enk e le uitzonder ingen n a b ev ind en zij zich nooit op zog eno emd e a- locaties. Oo rzak en h iervoor zijn ond er meer d e hog e pr ijzen en het ge r inge aanbod aan g esch ik te b edr ijf shu isv esting.


23

Gele t op d e reg ionale fun c tie van Haarlem en het to enemend e aan tal mig r an ten in H a ar le m e n o mg ev ing k an g econ c lud eerd worde n d a t d e po ten tie voor meer alloch tone ondern eming en aanwezig is en u itbr e id ing v an d e hu isv es ting s mog e lijkhed en du s w elko m is. Of d ez e u itbr e id ing p laa ts mo et v ind en door b ijvoorb eeld een bedr ijfsv er z amelg e bouw voor allo ch ton e ond erneme r s v ind t d e me erd erh eid v an d e g e ïnte rv iewd en zeker een op tie. D esond anks vr ag en d e geïn terv iewden zich wel af of een d erg elijk id ee in d e prak tijk te realiseren is. S terk e / z wakk e pu n ten a lloc h tone ond er ne me r S terke pun te n: •

Door zettingsver mo gen en mo tiv a tie.

•

Ze h ebb en veel lef en durv en gro te f in anciële r isico 's te neme n .

•

H e t zijn overw egend doener s en g een d enker s.

•

I mp rov is atie talen t en zelfver trouwen voor al b ij d e d erd e gener a tie.

•

Durv en k iezen voor j e eig en ond ernemin g ten ko ste v an alles g eco mb ineerd me t de bereidh e id om h eel h ard te w erk en.

•

D e dr ang n aar erk enn ing en w a arder ing in de same n lev ing.

•

Fin an c ier ing v an d e eigen ond ernemin g word t b ij voork eur b inn en d e e igen fa mili e g ereg e ld.

•

N iche ma rk t: z ij h ebb en in z ich t in de w ens en en b eho ef ten v an d e a lloch ton e con su men t en w e ten ho e z e h ier adequ aa t op moe ten insp elen.

Zwa kke punten: •

A llo ch tone ond erneme r s zijn , b eschouwd v anuit d e N ed er landse con tex t, over h e t alg e me en mind er go ed in h e t org an iser en v an hun b ed r ijf s a c t iv i t e i te n .

•

Z e z ijn z ich n ie t (vo lledig) b ewu s t v an d e r is ico 's d ie z e a ls ond erneme r lop en.

•

Ze star ten te ma kk elijk, bested en geen aand acht aan algeme en g e ldend e cr iter ia en voorb er e id ing voor h e t star te n v an een eigen b edr ijf in Neder land.

•

Z e co mmu n ic er en n ie t me t a nd ere p ar tijen , zoa ls g e me e n te , KvK en /of b anken en in bep erk te ma te me t k lan ten.

•

Ze zijn d a ardoor meestal n iet op de hoog te v an r egelg ev ing, mo g e lijkheden voor ondersteun ing of sub s idies en ma k en h ier du s


24

ook g e en g ebru ik v an. D aarb ij ondersch atten zij ook het belang van off iciële in for matie en regelg ev ing. •

H e t g evo lg v an onvo lled ig e infor matie en /of voorb er e id ing is d a t d e b edr ijfsvo ering n iet altijd vo lg ens de N eder landse weten r egelg ev ing v er loop t.

•

D aarn a ast word en zij v aak slach toffer v an op lich ting door bo ekhouders d ie misbruik ma k en v an hun onwetendheid op h e t g eb ied van bo ekhoud ing en b e lasting en /of onvo ldo ende beheer sing v an d e N eder landse taal.

•

D e b edrijfsvo ering is voorn a me lijk g erich t op d e korte termij n en n iet of min der op b ijvoorb eeld het opbouw en v an f in an c ië le r e serv es voor d e to eko mst.

•

Z e ma k en ge en de e l u it v an e en g eorg an is e erd n e twerk , ma a r w erk en v eel ind ividu alis tisch er, w a ardoor zij kw etsb aard er zijn d an au toch ton e ond erneme r s .

•

Er is geen georgan iseerd e b e lang enb ehar tig ing voor allo ch ton e ond erneme r s in H aar lem.

K a n se n en b ed r e ig in g en Kansen: D e alloch ton e ond erneme r s h ebben w e l d eg e lijk hun con cep ten waardoor zij b estaan sr ech t voor hun ond ernemin g cr eëren . De b edr ijfsmatige aanpak is ook erg v erb eterd in v erg elijk ing me t w a t h e t vro eger w as. D aarb ij v ind t er nu een gro te door stroom n a ar and er e br an ches p laats, d ie vro eger onb ereikb aar voo r d e allo ch tone ond erneme r waren . D e alloch ton e ond erneme r s zijn ook steed s b eter opg eleid en b eh eer sen d e N eder land se taal steeds b e ter , w aardoor hun kan sen op de arbeid smarkt zijn to egeno men. Daarb ij komt d a t zij zich nu ook veel me er r ich ten op h e t lever en v an kw aliteit en h e t opbouwen v an een b e ter netw erk. Re su ltaat v an d eze on tw ikk e ling is dat hun ondern eming en beter e ov er lev ingsk an sen h ebben . A llo ch toon ond erneme r s ch ap h eef t me d e door de r eg ionale fun c tie van d e stad H a ar lem en de gunstig e ligg ing ten op zichte v an A msterdam, Sch ipho l en Bev erw ijk k ansen voor u itb reid ing v an d e bestaand e k lan tenkr ing dan w e l to ena me v an h e t aan ta l a llo ch ton e ond erneme r s . D e v er ande rend e


25

d e mogr af is ch e on tw ikk eling en in d e N ed er land se s a me n lev ing in he t a lge me e n v er s terk en d e ze k ans en. D e k ansen voor to etr ed ing wo rden te nslo tte me d e v ersterk t door het gro te a an ta l au toch ton e b edr ijv en d a t a ls g evo lg v an d e v ergr ij zing prob le me n h eef t me t het v ind en van opvo lg ing. De verw ach ting is d a t in to en emend e ma te v an oor sprong au to ch tone bedr ijv en ov ergeno me n zullen word en door alloch ton e ond erneme r s. B ed re ig ing en: D e to enemend e vr aag naar gesch ikte en b e taalbare bed r ijfshu isv e sting voor zowel star tend e als g evestigd e ondernemer s vor mt een g rote b edreig ing voor h e t ond erneme r s ch ap in H a ar le m. Plann en voor stadsv ern ieuw ing en verand er ing v an b estemmin g sp lannen vor me n in veel gev a llen een b edreiging voor de alloch ton e ond erneme r . Ov er h e t alg e me en geld t d a t alle maatr eg e len d ie dr emp elv erhogend w erken een d irecte b eperk ing vor me n voo r d e k ansen van alloch tone ond ernemers. A llo ch tone ond erneme r s ver tonen ond er ling kop ieerg edr ag en vor me n d aardoo r v aak een bedreig ing voor zich zelf. Zij ma k en n a me lijk nog te v aak d e k eu z e o m z i c h me t me e r d e r e w in k e ls me t h e t z e lf d e as sor t i me n t in e en s t r a a t t e v est i g en. H e t g e v o lg v an d e z e k eu ze i s ev id en t, z ij mo e t en a l lema a l hun w ink el slu iten. Ev en tu ele regu le r ing v anu it d e g e meente k an h ier een po sitiev e inv lo ed h ebben en g e zonde concurrentie stimu leren. I n itia tie v en van / voor a llo ch ton e ond e rn eme rs S tartpun t Star tpun t b ied t v ersch illende mogelijkh eden voor d e b eg e leid ing v an ond er meer allochton e ond erneme r s . Sinds ap r il 2000 is er d e BBZ-reg e ling, w aardoo r star tend e ondernemer s b eg e le id ing kunn en kr ijgen b ij d e or iën tatie, het schr ijv en v an een ond ernemin gsp lan en d ir ect n a d e start v an hun b edr ijf . H ierv an is ong eveer 40 % alloch toon. V erder zijn er b inn en de in itiatiev en voor n ieuwko mer s en oudko me r s mo g e lijkheden voor b egeleid ing naar h e t zelfstand ig ond erneme r s ch ap.


26

H iervoor v ind t ech ter geen actiev e w erv ing p laats, gezien h e t g er inge aan tal p laa tsen op j aarb a s is. Web s ite voor Tu rkse Ond ern emers www.web isrehberi.n l D eze w ebsite b estaat sind s kor t en fung eer t als een 'busin essgu id e ' voor alloch ton e ond erneme r s en is me t n ame g er ich t op Turkse ond erneme r s in N eder land, Eu ropa en Turk ij e. Op dit mo me n t is er infor matie b esch ikbaar ov er 30.000 Turkse ondernemin gen v erdeeld in 300 categorieën . Er zijn ook mo g e lijkheden o m informatie over ander e allo ch ton e ond erneme r s op te zoeken. W eb isrehb er i.n l is opg ezet ter bevorder ing v an zak e lijke con tacten tu ssen Tu rkse ond erneme r s ond er ling alsmed e me t d e N eder land se ond ern e me rs . In itia tief tot op rich ting Turkse ondern emersveren ig ing Er zijn in itiatiev en g eweest o m een Turkse ondernemer sv eren ig ing in Haarlem op te rich ten . Deze pog in g en zijn o m v ersch illend e reden en u iteindelijk n iet g e lukt. D e b e langr ijkste red enen w ar en een co mb in atie v an g ebrek aan tijd, f inan c iële midd elen en h e t v inden v an een lo catie. Een v an d e id ee ën d ie d e Tu rks e ond erne me r s ver en ig ing w ild e r ea lise ren wa s h et op enen van een w inkelpassag e voor Turkse ondernemer s. Het b e langr ijk ste kn elpun t w as het v inden v an b edr ijfshuisv esting. Mond iaa l Ce n trum en het Mig ran tenp la tform H e t Mond iaa l Cen tru m h eef t a ls doe l ac co mmo d a tie te b ied en aan zove e l mo g e lijk zelforg an is a tie s v an e tn isc he mind erhe idsgro ep ering en me t ee n non-prof it do elstelling. H e t ov erkoep e lend orgaan word t g evor md door h e t Migran tenp la tform, w e lk e al 20 j aar b e staat maar voorn a me lijk d e laatste 10 j aar actief is . Vanu it h et Migran tenp la tform zijn er activ iteiten g aand e o m een stich ting ter b eh ar tig ing v an d e b e lang en v an allo ch tone ond ern e me rs op te rich ten . V erder is er b ij de geïn te rv iewd en niets b ek end ov er n ieuwe d an w e l b estaand e in itiatiev en te r stimu lering v an h e t allo ch toon ond erneme rschap in H a ar le m. W e l b estaan er same nko ms tp laatsen voor allo ch ton e ond erneme r s in H aar lem en o mg eving, zo als, Tu rkse th eehu izen , d e mo skee e n d e zwar te ma rk t v an Beve rw ijk.


27

Beleid van d e g emeente /KvK en and e re pa rtijen Zo a ls r eed s g econ s ta te erd is in de in terv iew s me t d e a llo chton e ond erneme r s , ond erhoud en d e alloch ton e ond ern e me rs in pr in cipe geen r e la tie of con tac t me t de g e me e n te of and er e b e trokk en p ar tij en. Even tue le infor matie regelen zij via hun bo ekhoud er of v ia b evr iend e r e la ties. G econ c lud eerd k an word en d a t d e allo ch tone ond erneme r niet of onvo lled ig op d e hoog te is van de d ienstv erlening v an d e versch illende in stan ties en d e v ersch illende instan ties als hoogd remp elig b eschouwd. Me t n a me d e d iens tv er lening v an d e KvK s lu it vo lg ens d e ge ïn terv iewde n n ie t aan op d e infor matiebehoef te v an d e alloch tone ond ernemer. Regu ler ing v an d e ov erh e id door midd el v an het stimu leren v an allo chtoon ond erneme rsch ap word t door de geïn te rv iewd en als een zeer po sitieve on tw ikk e ling b eschouwd. De belangr ijk s te aanb eveling in d eze is enerzijds ru imte te creër en voo r d e erkenn ing v an allochtoon ond erneme r s ch ap en ander z ijd s me t h e t b e leid aanslu iting te zo eken b ij de werk elijke behoef ten v an d e a lloch ton e ond ern e me r. D e ge ïn terv iewde n v erwa ch te n d a t d e erkenn ing van alloch toon ond ern e me rsch ap u iteind e lijk ook een positiev e inv lo ed h eef t op de in tegr a tie in h e t a lg e me en. To ekomst a llo chtoon ond er nem e rs chap Ha a r l em Ov er h e t a lg e me en v ind en d e g e ïnte rv iewd en he t v an b e lang d a t mo ge lijk n ieuw b e le id of in itia tie ven ter s timu le r ing v an a llo ch toon ond ern e me rs ch ap u itg aan van e en v is ie d ie : •

Erkenn ing van alloch toon ond ern e me rsch ap n astr eef t.

•

U itg aat van d e on tw ikk eling v an k an sen v an allo ch toon ond erneme r s ch ap in p laats v an d e prob leme n als u itgang spun t te n e me n.

•

In same nwerk ing me t de b e trokken p ar tij en (g emeen te/EZ/KvK) tot stand ko mt.

•

In d e con tex t v an d e huid ig e d e mogr af is ch e on tw ikk e lingen b eschouwd word t.

•

G er ich t is op d e r eg ionale functie v an H aar lem.

•

Zich ten doel stelt d e deskund igh e id v an allochton e ond erneme r s te b evorderen door ond er steun ing en infor matie aan ond erneme r s af te s te mme n op d e b eho ef te.


28

V erde r is e r b eho ef te a an con cre te ond ers teun ing v an g ev estigd e a llo chton e ond erneme r s b ij d e groei v an hun ond ernemin g. Voo ral v an d e d erd e g ener a tie allo ch tonen is d e v erw achting d a t zij d e ko me nd e j ar en gro e i zu llen nastreven . Stimu leren van de b edr ijf skund ig e b ewustword ing is h ierb ij on mis ba ar.


29

6.3 Sa menvatt ing int e rv iews v e rt eg enwoo rdigers van betrokken ambtelij ke o rgan isa t ies Algemeen D e sa me nv atting v an d e in terv iews me t d e v er te genwoord ig ers van de b e trokken amb telijk e org an isaties b ied en voorn a me lijk inzich t in het b e le id en d e r egeling en v anu it d e g e meente ten aan zien v an star tend allo chtoon ond erne me r s ch ap. Po sitie a llochtone o ndernemers Haa rlem E tn ic i t e i t D e alloch ton e ond erneme rs in H a arlem zijn voorn a me lijk v an Tu rkse afko ms t, b eh a lve in de hor eca w a ar d e afko ms t g evar ieerder is. Inzich t in de pr ecieze aan tallen alloch tone ondern emers en d e v erdeling n a ar etn ische h erko ms t is e r n ie t. D e g e ïn terv iewd en g even aa n d ez e aan ta llen we l gra ag te w illen weten en er ook al eens om g evraagd te h ebben bij d e KvK . De KvK ma g e ch ter n ie t d e e tn ic ite it v an a llo ch tone ond ern e me rs r eg is tr er en, me t a ls gevo lg d a t d ez e g eg even s nie t b es ch ikba ar z ijn . B ra n che s Vo lg ens d e g e ïn terv iewd en s tar ten d e a lloch tone ond erne me rs in ze er v ersch illende branch es, maar voor n ame lij k import/export, horeca en d e ta ilh andel. De indruk b estaat dat me t n a me de Tu rkse ond erneme r s op zoek zijn naar n ieuwe br anch es en d a t zij zich ook n iet altijd meer r ichten op d e e ig en a ch terb an. Bed r ijfshu isvesting H e t v ind en v an g esch ikte en b e taalb are bed r ijfshuisv esting is een groo t prob leem voor alle ondernemer s in H a ar le m. Ook d e W a ard erpo lder, het b edr ijven terr e in v an H aar le m, is over h e t algemeen g een op tie voor alloch ton e ond erneme r s, o md a t de un its d ie daar aangebod en wo rden te groo t en te duur zijn. Alleen in de k leiner e w ink elcen tr a in g eb ieden w aar h e t econo misch g ezien w a t slech ter g aat, kunn en zij zich vestig en. In Sch a lkw ijk b ijvoorb eeld zijn me t de ko ms t v an een n ieuw en duur w ink elcen tru m, d e v estig ingsmo gelijkh eden voor allo ch tone ond ern e me rs a an z ienlijk b eperk t.


30

D e g e ïn terviewden zijn v an me n ing d a t h e t aanpakken van het hu isv e sting prob leem in H a ar le m door mid del van een bedr ijf sver zamelg ebouw een zeer w e lko m id ee is . Een derg elijk v erzamelg ebouw zou n iet alle en ger ich t mo e te n zijn op a llo ch ton e ond erneme r s , o md a t d it b innen d e H aar le ms e g e me en sch ap stig ma tiser end zou w erk en. Netwerken /ond erling e samenhang D e g e ïn tervie wden hebb en g een inz ich t in ev en tu e le ne twe rken van a lloch ton e ond erne me r s. H e t v er mo ed en b es taa t d a t d e ond er ling e same nh ang n iet zo groot is, maar er zijn g e en bew ijzen voor. S terk e / z wakk e pu n ten a lloc h tone ond er ne me r S terke pun te n: •

A llo ch tone ond erneme r s hebb en meer 'dr iv e ' en durv en sn eller te s t ar t en .

•

Z e z ijn erg g e mo tiv eerd en g edr even.

•

Ze h ebb en tw ee netw erk en, in het la nd v an h erko mst en h ier in N eder land en w e ten d ie go ed te b enu tten.

Zwa kke punten: •

D e meeste ond erneme r s, en me t name d egen en die g ebru ik ma k e n v an een reg e ling b inn en d e gemeen te, star ten vanu it een ach terstandspositie.

•

Een aan tal allo ch tone ond erneme r s maak t d e k lassiek e fou t door e en z e lf d e t yp e za ak t e v e s t ig en in d e z e lf d e s tr aa t .

K a n se n en b ed r e ig in g en Kansen: U it d e in terv iews ko mt n aar vor en d a t er v eel k ansen zijn voor allo ch toon ond erne me r s ch ap in H aa r le m. H ierb ij mo e t ond er me e r g eda ch t worden a an d e v erand ere nde Ned er la nds e sa me n lev ing en d e b e langr ijk e p laa ts d ie d e a lloch ton e ond erne me r da arb inn en re ed s inn ee mt. Da arb ij br eng t d e alloch ton e ond erneme r nieuwe vor me n v an b edrijv igh e id mee d ie hun b es taan sr ech t a l b ew eze n h ebben .


31

Ook zien d e g e ïn terv iewd en go ede k ansen voor d e 'oudkomer s', o md at zij ov er h e t algemeen een beter e u itg ang ssitu atie hebben in v erg elijk ing me t n ieuwko me rs . B ed re ig ing en: Een b e langrijk e b edreiging voor het succes van alloch toon ond erneme r s ch ap in H a ar le m is het geb rek aan b edr ijf shu isv esting. H e t is voor alloch ton e ond erneme rs d ie v anu it een u itk ering w illen starte n ov er h e t algemeen n iet mo g e lijk om f inan c ier ing b ij een bank te kr ijgen. D e lage ma rg es en d e d aarb ij b ehorend e ond er ling e pr ij sconcurr en tie vor me n een b edreig ing voor d e continu ïteit van d e ond ern emin g en. I n itia tie v en van / voor s ta r tend e a llo ch ton e o nd er nem e rs S tartpun t/BBZ- reg eling Star tpun t is b e la st me t de b egeleid ing v an ond ern e me rs d ie v anu it een u itk eringssitu atie een eig en b edrijf w illen starte n en g ebruik kunn en maken v an d e BBZ-r eg e ling van d e g e meen te. G eb leken is dat de star tend e ond erneme r s d ie geb ru ik ma k en v an d e ze reg e ling ov erw egend au toch toon zijn. V erd er zijn d e mog e lijkhed en voor b eg e leid ing sinds h e t afsch affen v an d e Ad ap t- subsid ie in ju li 2000 b ehoor lijk ing eperk t, w a t d e g e ïn terv iewd en b e treu ren. Star tpunt h e ef t g een mo gelijkh ed en voor b egeleid ing/d ienstv er len ing aan g ev estigd e ond erneme r s. D aarn a ast bied t Star tpun t ond er steun ing aan n ieuwko mer s en oudko me rs, w aarvoo r v eel b e lang stelling is maar d e aan talle n op j a arbasis b ep erk t zijn. P la tfo rm Zelfs tand ig en D it is een infor meel over lego rgaan w a ar ond ermeer v er tegenwoord iger s v an EZ, Star tpun t, BBZ en d e KvK aan d eeln e me n me t als doel elk aar op de hoog te te houd en v an de stand v an zak en ten aan zien van ond erneme r schap . Voor ondern emers in het algemeen b estaan er vo lg ens d e g e ïn terv iewd en w e l me e r d e r e v er en ig in g en, ma a r w e l k e d a t z ij n en o f a l loc h to n e ond erneme r s zich d a arbij aanslu iten d a arover is geen in formatie.


32

Beleid van d e g emeente /KvK en and e re pa rtijen U it d e in terv iews ko mt n aar vor en d a t er g een in z ich t is in h e t b es ta an v an een relatie tu ssen d e g emeen te en and ere partije n me t d e allo ch tone ond erneme r s in H aar lem. Voor zover b ekend is b ij de geïn te rv iewd en b estaat er geen and er aanspr eekpun t of over leg b inn en d e g e me en te voor alloch ton e ond erneme r s. KvK D e g e ïn terviewden gev en aan d a t de allo ch tone ond erneme r s w ein ig gebru ik ma k e n v an d e d iens tv erle n ing v an d e KvK, o md a t: •

D e dr emp e l voor allo ch ton e ond erneme r s hoog is .

•

D e alloch ton e ond erneme r n iet op d e hoog te is v an d e d iens tv er lening.

•

De d ienstv erlen ing wein ig p ersoonlijk is.

H e t is be langr ijk d a t d e g e me en te /EZ /KvK me e r in z ich t kr ijg en in alloch toon ond erneme rsch ap en d e po sitiev e ontw ikk eling d ie zelf stand ig ond erneme r s ch ap h eef t op me n sen d ie v anu it een ach ter s tand ssitu a tie in hun eigen lev ensonderhoud w illen voorzien . D e ro l v an d e g e me en te en d e b e trokk en p ar tijen in de z e is me t n a me go ede infor matievoor zien ing afgestemd op d e b eho efte v an d e doelgroep . To ekomst a llo chtoon ond er nem e rs chap Ha a r l em Ov er d e to eko mst v an allo ch toon ond erneme r schap in H aar lem d e vo lg ende a lge me n e con c lus ies : •

D e g e me en te zou allochtoon ond erneme rsch ap po sitiev er mo eten b ek ijken , me er in ter men v an d e po te n tie voor H aar lem;

•

D e d ienstv er len ing en het b e le id meer afstemme n op de beho ef te van d e alloch tone h aar lemmer, zod a t zij b e ter b ed iend kunn en word en.

•

Op h e t g eb ie d v an b edrijf shu isv es ting h e t v es tig ingsb e le id n ader ond er d e loep n e me n.

•

Realiser en v an een bedr ijf sverzamelgebouw voor star tende ond erneme r s .

•

Inv en tar is eren of er nog b eho ef te bestaat aan ond ersteun ing op een specif iek geb ied, zo als b ijvoorb eeld bo ekhoud ing.

S timu leren a llo ch toon ond ern emerschap


33

H e t aan tal allo ch tone ond erneme r s zal me t of zond er inv loed v an d e g e me en te toe ne me n en ee n b e langr ijk ere p la a ts b inn en H aarle m in ga an n e me n. D e ro l v an d e g emeen te en betrokken org an isaties is het afstemme n v an d e ond er steun ing /begeleid ing op d e ze doelgro ep en aand ach t besteden aan de kwaliteit van de informatie. Het is daarbij b e langrijk d a t allochton e ond erneme r s de versch illende voorzien ing en weten te vinden. O rgan isa tieg raad D e g e ïn terviewden zijn v erder v an me n ing d a t ook d e org an isatiegr aad v an a lloch ton e ond erne me r s g es timu le erd mo e t word en, mits d ez e n ie t kun stma tig is. D e alloch ton e ond ern e me rs mo eten zelf de tr ekkers zijn voor een derg elijk in itiatief en draagv lak h ebb en b ij hun ach terb an. KvK D e Kvk zou h a ar d ienstv er len ing mo eten u itbreid en me t een aanspr eekpun t voor allo ch ton e ond erneme r s d a t maatwerk lev er t. Een suggestie is o m h iervoor een b ek ende persoon b innen d e allochton e g e me en sch ap aan te tr ekken . Voo r zien inge n Zo lang iema nd een g e me en telijke uitk er ing on tv ang t, k an de g e me en te door mid d e l v an d e bb z-r egeling iets voor allo ch tone star ter s b eteken en. In alle ander e g ev allen v a lt zo iema n d bu iten alle voorzien ing en. D e vr aag is nu of d e g e me en te h ier e en ro l in kan sp e le n? Meer allo chton e ond erneme r s v ia de bb z-r egeling b eg e le iden door mid d e l v an actieve w erv ing b ij d e do elgroep en info r meren over deze mo gelijkh e id. E r zou ie ts g eda an mo ete n word en a an he t ber eik v an g ev es tigd e ond erneme r s . D e star ters w eten d e w eg n aar Sociale D ienst w e l te v inden. G evestigde ond erneme r s me t f in anciële prob leme n zo eken o m onb ekend e r ed en en d e S o c i a le D ien st n ie t o f v e e l te l a a t o p .


34

6.4 Sa menvatt ing int e rv iews ov erig e b e lang heb bend en Algemeen O m een indruk te kr ijg en v an d e v isie d ie d e over ige belangh ebbend en h ebben o mtren t ond erneme r s ch ap g er ich t op alloch tonen , zijn in terv iews me t con tactp erson en v an v ersch illend e org an isaties g ehoud en. Te wete n ; d e P r o v in c i e, O n d er n e me n d W er v en, M K B H aar le m, K v K H aa r le m e n d e Rabob ank Zu id K enn emeland . Be le id van d e o ve r ige b e langh ebbe nd en D e org an isaties h ebb en g een sp ecifie k b e le id ger ich t op alloch tonen , maar h ebben wel een in ten tie d a ar toe. U itz onder ing h ierop is d e Rabobank , d eze b ank maakt g een onder scheid in de b enad er ing v an d e v ersch illend e do elgroep en en is ook niet voorn e me ns d it in de to eko mst te g aan doen. E ch ter, er is w e l e en b ele id g er ich t op a llo chton en in on twikk e ling b ij d e Rabob ank in d e v ier g ro te s ted en. P ro v inc i e D e houd ing v an d e provin c ie ver ander t, voo rheen w a s er een afw ach tend e houd ing. De prov in cie w il meer een signaler end e fun c tie gaan vervu llen, o m z o te zoek en n a ar go ede proj ec ten. N a as t d e s ign a ler end e fun c tie is he t d e in ter me d ia ir ( mo tor) o m p ar tij en b ij e lk aar te bre ngen . D e prov in cie zal geen tr ekkersro l voor p rojecten g a an u itvo eren , maar w e l een mon itorfun c tie, b ijvoorb eeld door d eel te neme n aan de b egeleid ingsco mmissie. D e r eden voor d e ze verand er ing is om een eff ectiever e b e sted ing te kr ijg en voor sub sid ie geld en en zich zo me er te kunn en prof iler en naar bu iten to e. D e afdeling Econo mie is het afgelop en j aar al g estar t me t d eze n ieuw e houd ing. Voorh een had d e prov in cie doelgro epenb e leid d a ar maak te n d e gro ep alloch ton en ook ond erd eel v an u it. P ro jec ten d ie d e pro v inc ie s timu leer t D e proj ecten wo rden sep araat b eoord ee ld of h et e en s timu le rend e functie voor d e reg io h e ef t en of h e t vo ldo end e innov atief is. H ierb ij vr aag t d e prov incie zich onder andere af:


35

W a t is het econo misch b e lang? W a t b e teken t het voor de econo mie in Noord Ho lland? Wat is de r egion ale co mpon en t? Ro l van de p rov in c ie b ij p ro je c ten D e ro l v an d e prov in cie is o m te helpen b ij de star t v an het proj ect waarn a h e t v ervo lgens zelfstand ig voor tg ezet kan gaan wo rden. H ierb ij g e ldt d a t ma x imaal 50% v an d e proj ectko sten doo r d e prov in cie word t g ef inancierd en een aanvr aag door min imaal 2 r ech tsp erson en aang evr aagd wo rdt. Po s it i e a l loc h t o n e o n d e r n e me r s in H a a r le m E tn ic i t e i t D e meeste allo ch tone ond erneme r s zijn Tu rks of Marokk aan s. G een van d e org an isaties is b ekend me t h e t aan ta l alloch tone ond ernemers in H aar le m. B ra n che s Een g roo t gedeelte van d e alloch tone ond ernemi ng en is ger ich t op hor eca en amb a ch t (gro en te , fru it, k led ing, ma rk t). Wel ko me n er d e laatste tijd ko me n er meer u itzendbureau s b ij, deze zijn me t name Tu rks. S terk e / zwak ke pu nt en a llochtone on dern emer S ter ke pun te n •

En thou siast, b e trokk en.

•

H ar t voor de zaak, liefd e voor h e t b edr ijf.

•

Lu ch tig.

•

Veelal hu lp v anu it familiekring.

•

Go ed n e twerk in a llo ch ton e g e me ens ch ap.

•

Leuk e, d irecte ma nier v an pr esen te ren .

•

Ap ar t as sor time n t.

•

Gr e tig / g emo tiv e erder d an au to chton e ond erneme r s .

•

V e e l in i ti a t ie f .

Zwa kke punten •

D enken ma kk elijk over h e t star ten v an een ondernemin g ( is zo g ebeurd ).

•

N iet op d e hoog te zijn van d e r egelgev ing, zo als; Bu ma Stemr a , g e me en ten, b estemmin gsplann en en b e lastingd ie nst.


36

•

H ebben regelmatig belasting s chu lden.

•

N iet op d e hoog te zijn van d e g evo lg en v an h e t in d ienst neme n v an p erson e e l (ge en so c ia le la s ten afdr ag en).

•

H ebben veelal zelf geld o m te star ten, hoev en voor d e b ank g e en bu sin e ss p lan op te stelle n. H ierdoor star ten ze v aak sn el en ondoord ach t.

•

L ag er g es choo ld.

•

Taalprob leme n .

•

Mark t / produ ct: Inkopen v anu it oogpun t land v an h erko mst. Onb ekendh eid me t het aanpakk en v an een ma rk tond erzo ek.

•

N iet zo v er vooru it k ijken ; n iet bezig me t de str a teg ie.

•

D e n e twerkvor ming is zwak . A llo ch ton e ond ern e me rs hebb en ov er h e t algemeen n iet zo 'n groo t n e tw erk als d e auto ch tone ond erneme r s.

•

Ov er h e t alg e me en v ind en alloch ton en h e t mo eilijk o m hun w eg te v ind en n aar d e v er sch ille nde ins tantie s.

•

Ondu id elijkh eid in d e familiecon s tru c tie, mo eilijk o m te fin ancieren.

•

W e in ig k enn is / erv ar ing en o mtr en t subs id ies .

Rela tie a llochtonen met a ndere partijen Ov er h e t a lg e me en ge ld t d a t ond ern e me rs van a lloch ton e afko ms t e en k le in n e twerk hebb en. Ban k en De g edach te is d a t alloch ton e ond ern e me rs het mo eilijker hebben o m b ij b anken f inan c ier ing te kr ijg en. D it is meer een 'ond erbu ikg evoel', hard e b ew ij z e n z ij n e r n ie t. Voor de allo ch tone ondernemer is h e t nog mo eilijk er o m geld te krijg en, v eelal is er g een onderpand en zijn er taalp roblemen o m een bu siness plan te schr ijv en. Au to ch ton e ond ern eme rs D e au toch ton e ond erneme r s ac c epte ren a llo ch ton e ond erneme r s n ie t a ls z ij g een Ned er lands kunn en spr eken . Dan zijn d e ond erneme r s v eroord eeld to t e en k le in er n e twerk . De rela tie allo ch tone / au toch ton e ond erneme r b estaat in Haarlem n iet.


37

Verhuurd er D e v erhuurder k ijk t missch ien ander s tegen een allo ch tone ond erneme r aan , me e r r i s ico . I n itia tie v en van / voor a llo ch ton e ond e rn eme rs E r z ijn v ersc h illend e p ar tij en d ie d e b e langen va n ond erneme r s b ehar tig en : •

Sp aarne co ach ing proj ect

•

Vrouw ennetw erk

•

Ond ernemend w erv en

•

H aar l e ms e o n d ern e me r s s o c i ë te i t

•

V ee l w inke lie rsv er en ig ing en

•

S yn t ens

•

D ig ikr ing

•

MK B

•

City Haarlem

•

Ond ernemer sserv ices gro te accoun ta n ts (b ijv. Ernst & Young)

•

Stich ting N ieuwe Bedr ijv igh eid

•

I MK

M o me n te e l z i j n er b ij d e p r o v in c ie g een in i ti a t ie v en d ie g er i c h t z ij n o p a lloch ton enb e le id . In he t v er led en z ijn er w e l s pe c if iek proj ec ten g ewe e s t voor v erschillende alloch tone doelgro epen (o.a Tu rkse kok s, afro k app ers). Er is geen in zich t in het r e su ltaat van d eze projecten. De prov in cie gaat s p e c ia a l e en w er k n e me r a an n e me n o m a l l e u i tg evo er d e p r o j e c t en in k a ar t t e br engen me t d a araan g ekopp eld h e t r e su ltaat. Beoo rd eling initia tieven Ervaring en v an d e Rabob ank me t d e v ersch illend e in itiatieven ; •

Star tpun t Haar lem; negatief . D e Rabob ank in Haar lem h e ef t cir ca 40 ond erneme r s on tvang en v anu it Star tpun t H a ar lem. G een van d e ze ondern emers is g ef inan c ierd door de bank. Reden en h iervoor zijn d a t d e ond erneme r s ov er h e t algemeen een slech te kw aliteit busin ess p lan hebben, me t n a me d e f inanciële onderbouw ing. D aarn a ast zijn d e mo tiev en o m ond erneme r te word en bij d e ze groep n eg a tief . Ind ien d eze ond erneme r s 2 afw ij z ing en v an b ank en on tv angen h ebben , kunn en ze


38

aan spr aak ma ken op d e BBZ reg e ling. So mmig en ko me n alle en ma ar voor een afw ijsb r iefj e. •

K a me r v an Kooph andel; po sitief. D e cursu s avond en v an d e KvK zijn go ed. De KvK g aat meer r ich ting d e adv ieskan t, d it is een gun stige on tw ikk e ling. H ier zal wel meer b ekendh eid aan geg ev en mo eten word en, d e KvK staat nu veelal b ekend als bur eau voor in sch r ijv ing en. D e site v an d e KvK is go ed, ond er andere d e infor matie over het bu siness plan.

•

Ond ernemersserv ices accoun tan ts; po sitief. Er is veel meer ver trouw en in h e t plan als d e ond erneme r same n werk t me t e e n a c co u n t an t.

•

I MK ; sinds d e v erzelf s ta nd ig ing n eg a tiev er. Het IMK sch a t d e h aalbaarh e id v an p lannen te po sitief in.

•

Stich ting Nieuwe Bedrijv igh eid ; positief. Deze co mp le te vorm v an adv iseren is positief, jammer d a t alleen maar een bep aald e gro ep h iervoor in aan merk ing ko mt.

•

Cen tru m ma n ageme n t gro ep : positief, heeft groo t n e tw erk. Gerich t op c en tr u m.

•

D ig ikring ; po sitief h ierdoor worden co mp lemen taire mog e lijkh eden v an b edr ijven b enu t.

G eb r u ik van d i ens t en d o o r a l loc ht o n en Kamer van Koophandel Ong eveer ¼ d eel v an de b e zoek er s v an d e K a me r is alloch toon ( met name star ter s), ¾ d eel is au toch toon. H e t groo tste g ed eelte v an d e allo chton e ond erneme r s ko mt voor ins chr ijv ing. De k le in e a mb a ch tza akj es (groen te ma n ) vr ag en v e e la l ge en a d v ie s. D e alloch ton e ond erneme r ko mt, na r eg istr a tie, n iet vaak te rug b ij d e K a me r. N aast r eg istr a tie ma ak t d e alloch tone ond ernemer g ebru ik van h e t adressenbo ek o m p ar tijen te zo eken voor im- en expor t. Bijvoorb eeld o m d e afzetmog e lijkh eden in N eder land te b epalen, de produ cten wo rden d an v eelal u it het bu itenland g e ïmpor teerd. Meestal is d a t n iet een s voor de p ersoon zelf.


39

D e K a me r verwach t d a t er meer alloch tone ondern emers zijn d ie g ebru ik willen ma ken v an d e d ien sten. De KvK zou d e allo ch tone ond erneme r vaker w illen zien, o m zo ook te kunn en bepalen w a ar b eho efte aan is. Ond ern emend wer v en Er word t door allo ch tonen g een gebru ik g e maakt v an d e d ien st van Ond ernemend W erv en. M K B H a a r le m Ook b ij MKB H aar le m is een min imale deelname v an allochton en aan proj ecten. Belang enveren ig ing en Voor zov er b ekend zijn er ook w e inig allo chtonen lid v an and ere b e lang env ere n ig ingen . Raboban k Ong eveer 5% van de Ra bobank k lan ten is allo ch toon, d it is in verhoud ing laag . Accoun tan t De b ank ziet d e laatste tijd een n ieuwe tr end bij alloch tone ond ernemers, d eze n e me n tijd ens h e t b ankbezo ek een accountan t mee van d e zelfd e afko ms t. D it v ergroo t sterk d e k ansen voor f inan c ier ing van d e ond erneme r . D e accoun tan t spr eek t de taal van de ond ernemer en k an d it v er talen in d e taal van de b ank. Red en en dat a llo ch to nen ge en geb ru ik mak en v an d e d iens ten D e r eden en w aaro m e en g ed ee lte v an d e a llo chton e ond erneme r g e en g ebru ik maak t v an de d iensten is onbek end. Er zijn echter w e l v ermo e d ens. D remp e lv r ee s Een red en kan zijn d at d e alloch tone ond ernemer dr emp e lvr ees h e ef t en een vrees voor ov erheid sinstan ties. D e g ed ach te is d a t er mo gelijk een kopp eling is me t de belastingd ien s t.


40

D e Rabob ank h e ef t sinds een aan tal j ar en een beleid dat er p as een g espr ek me t een ondernemer g evo erd word t ind ien d eze een busin ess p lan heef t g e ma ak t. Door d e ze hog ere dr emp el is d e slag ing skan s hoger. Con tact sleu telfiguren a llo ch tone g emeenschap H e t is belangr ijk o m d e alloch ton e ond erneme r te b ereik en via p ersoon lijk c o n ta c t me t s l eu t e lf ig u r e n . Onb ekendh eid in itia tieven D it g e ld t zow e l voor allo ch tone als au toch ton e ond erneme r s . D aaren teg en h eef t de D ig ikr ing h eel v eel PR g ekr egen en ook d a ar zijn w e in ig alloch ton en b ij aangesloten. G roep allo ch ton en te a lg emeen b eschouwd D e g e me en te H aar lem denk t b ij subsid ie p rogramma 's te veel v anu it het progr amma en me n b eschouw t d e gro ep alloch ton en te algemeen . Omzetten van b e leid in p raktijk D e g e me en te h eef t veel go ed e no ta's maar d eze d ien en nog w e l o mg e zet te word en in de pr ak tijk. Alterna tie ve circu it Bep a a lde gro epen a llo ch ton en ( me t n a me ch inez en) len en ve e la l in d e f a mi l i e k r in g . H ie r is mo e i l ij k een v ing er ach ter te k r ijgen. Taa lba rr ière V ee l a l n e me n a l lo ch to n en e en v er ta le r me e n aar e en ins t an t ie . Sn el b eg innen m e t ond ernem en D e ond erneme r v an allo ch tone afko ms t b eg in t v eelal me t ond erneme n voord a t alle voorb er e id ing en g e troffen zijn. V e rb e te rp u n t en In scha kelen a llo ch tone ad viseurs O m meer allo ch tonen te stimu leren o m gebru ik te ma k en van aller lei d iensten is h e t nod ig dat er alloch ton e adv iseur s zijn. D e Rabob ank geef t aan dat het in d ienst hebb en v an een allo ch tone adv iseur , stimu ler end zal


41

g aan werk en op he t a anta l a llo ch ton e k lan ten. D it h e ef t ond er ande re d e RVS (onderd eel ING) gedaan. Kenn is o v er versch illend e gro ep en a llo ch tonen K enn is ov er d e v er sch illende groepen alloch tonen is belangr ijk. Atten ter gedrag gemeen te A ls bed r ijven z ich g aan v es tig en in H aar le m zou d e g e me e n te a tten ter kunn en zijn door b ijvoorb eeld een blo e me tj e te stu ren me t een br ief w aar in alle noodzak elijke telefoonnu mmers staan. Commun ica tie Me er bek endh e id v an de hu id ig e adv ies mog e lijkh eden . Zo k an d e KvK h a ar a d v ie s tak v e e l me er p r o f i l er en . Sub sid ieregelingen A llo ch tonen meer op de hoog te br eng en v an sub sid ier eg eling en. Aan s lu iten b ij n e twe rk en H e t zou een v erb eter ing kunn en zijn als de alloch tone ondern emer zich meer a an s lu it b ij n e twerk en. E r z ijn vo ldo ende ne tw erk en in H a ar le m d ie pr ima fun c tioneren. Een gro ep g er ich t op allo ch tonen mo et alleen opg er ich t w o r d en ind ie n er g ez a me n l ij k e p r o b l e me n zij n . To ekomstige in itia tieven a llochtoon ond ernemerschap Haa rlem Voo r waard en D e au toch ton e ond erneme r s v ind en d a t a lloch ton e ond erneme r s ond ersteun ing kunn en kr ijg en mits ze gretig zijn. D it is b ij een subsid ieregeling v aak niet aan de ord e. D e g e ïn terviewden gev en h e t b e lang aan v an een voorond erzoek . Men is het n iet een s om b ij voorbaat te zeggen ; "W e mo eten alloch ton e ond erneme r s ond ers teun en ". Er mo e t n a me lijk e er s t ond erzo ch t word en of er e en ond ersteun ing sbeho ef te is. Hier kan v ervo lg ens een ond ersteun end in itiatief voor opg er ic h t word en. A llo ch tone ond erneme r s hebb en and ere vr agen d an au to chton e ond erneme r s .


42

E r sp e l en and er e p r o b le e ms t e l l i n g e n b ij a l loch ton en , d e ze z ij n ech t er n i e t in k aar t geb rach t. Het is du s van belang o m b ijvoorb eeld b ij v eren ig ing en te a ch terh a len w a t er spe e lt en w e lk e vr agen e r sp ele n. Koppelen b estaand e in itia tieven Ind ien er initiatiev en voor allo ch ton e ond erneme rs opg ezet g a an worden, is h e t go ed o m d e ze te kopp e len a an de b es taand e org an is a tie s. Ond ern emend wer v en V anu it ond ern e me nd w erv en zou een test ged a an kunn en word en d ie ger ich t is op allochton e ond erneme r s . In een p er iod e van 1-2 j a ar zou een alloch ton e w erkneme r h e t v e ld kunn en v erkenn en b ij d e allo ch tone ond erneme r s in H aar lem. Zodo ende k an er infor matie v erkr egen worden w a t d e statu s v an d e allo chton e ond erneme r is en waar de mo eilijkh eden ligg en. Lu is ter lun ch MKB V anu it MKB staat me n op en o m meer allo ch ton e leden te kr ijg en. Voor d e alloch ton e ond erneme r zou een lu is te r lunch georg an iseerd kunn en worden. Tijd en s d eze lun ch k an d e alloch tone ond ernemer me t een deleg a tie van EZ, zoals d e w ethoud er, een g esp rek vo eren over d e prob leme n. Nad a t EZ d e ze prob leme n erk end h eef t, kunn en er maatr eg e len g eno me n word en o m prob leme n op te lo ssen. Zodoend e kan er een ver trouw ensrelatie me t een ov erheid sinstelling opgebouwd word en. Cen trum manag er Een mo gelijk in itiatief is dat een cen tru m ma n ag er zich gaat rich ten op a lloch ton e ond erne me r s o m zodo ende te ach terha len wa t er s pe e lt en om n e twerk en aan elkaar te kopp elen. Er k an zo aangeslo ten word en op b es taand e be lang enorg an is a ties . Nieu we Bedrijvigh e id voo r een g rotere do elgroep H e t concep t v an N ieuwe Bed r ijvigh eid zou toeg epast kunnen word en me t een lag er e in steek, zodat een gro ter e gro ep g ebru ik k an maken van de d iens tv er lening.


43

Land elijk pro ject a llo chton en MK B h eef t d e prov in cie b enad erd voor d eelname aan een landelijk p roj ect voor allo ch ton en. D e v ier gro te sted en w illen d it op gaan zetten. Het is de b edoeling een proj ect te star ten w aar b ij eenkomsten en netw erken g eorgan is eerd g a an word en. H ierb ij wo rdt geb ru ik g e ma ak t v an e en landelijk secretar iaat. In een landelijk e stuu rgro ep word t de voor tg ang b esprok en. D e prov in cie v ind t d it in pr in cip e een go ed proj ect, maar wil ook op d it g eb ied gaan k ijk en n aar d e mo gelijkh eden voor k lein ere sted en zoals H aar le m. Equa l pro jecten pro v incie D e prov in cie h eef t 2 proj ecten to egekend gekr eg en v ia Equal; ond erneme r sschap en Amas ( a lleenstaande mind erjar ige asielzo ekers) . D e proj ecten b ev ind en zich nu nog in een g lobale f ase, de ko me nd e tijd mo e t h e t me e r conc re e t g aan worden. 15 me i a.s . is d e eer ste terugkoppeling. K a n se n en b ed r e ig in g en Kansen •

H aar lem is een cu ltuur stad, er ligg en h ier g ro te k ansen voor on tw ikk e ling.

•

To er isme ; Haar lem en omg e v ing on tv a n g e n j a a r li j k s v e e l to e r i s me .

B ed re ig ing •

Hu isvesting is sch a ars en d a ardoor duur in Haar lem.

•

W e in ig b edrijf sver zamelg ebouwen ; me t n a me zakelijk e d iens tv er lening zo ek t k le ins cha lig e hu isv e s ting.

A msterdam is de IT hoofd s tad , h ier tr ekken veel, van or ig ine, H a ar le ms e b edr ijven naar toe.


44

6.5 A lge mee n be e ld int erv ie ws Op b a sis v an a lle in te rvie ws s taa t hie r in h e t kor t d e b e langr ijk s te k en me rken v an a lloch ton e ond erneme r s in H a ar le m E r is we in ig con tac t tu ss en d e a llo ch ton e ond ern e me rs in Ha ar le m me t ( adv ie s) o rga n is a tie s zoa ls g e me e n te en KvK, ne twerko rganis a ties zo a ls MK B H aar le m e n w inke lier sv eren ig ing en en au to ch tone ond erne me r s. Een b e langr ijk gevo lg h iervan is dat deze groep wein ig to t geen g ebru ik maak t v an infor matie- en ond er steun ing smog elijkhed en. Een te g er ing e cap aciteit aan hu isv esting in H aar lem v eroorzaak t een prob leem voor ond ern eme r s . D a arnaast g e ld t veelal voor allo ch tone ond erneme r s dat er g een mo gelijkheden zijn voor hu isv esting op A lo caties e n z ij n zij me e r v er tege n w o o r d igd in a ch ter s tand sw ijken. Ook b ij n ieuwbouwp lannen , zoals een n ieuw w ink elcen tru m is er v eelal g een g esch ik te hu isv e sting, o md a t d e units te groo t en /of te duur zijn. Opv a llend is prob lema tiek rondo m d e Eu ro. D it h e ef t b ij d e d e tailhand el hog ere inkoopko sten to t g evo lg, de con tinu ïte it v an d e ond ern e ming komt h ierdoor zelf s in g ev aar. Sterk e en zw akke pun te n alloch tone ond ernemers S terk e pun te n : •

H ebben door zetting svermo g en en mo tiv a tie.

•

Zijn me er do ener dan denker .

•

H ebben improv isatieta le n t, zijn en thou siast en vo elen zich b e trokken .

•

Rich ten z ich v a ak op ee n N iche ma rk t en h ebbe n v ee la l een ap ar t a s sor t i me n t.

•

Hebben een sterk netw erk b inn en eig en familie- en k enn issenkring.

•

H ebben drang n a ar erkenn ing in de same n lev ing.

•

Z ijn in itia tie fr ijk.

•

Zijn 'lu ch tig '; do en n iet zo ‘ mo e ilijk’ als au toch tone ondern emers.


45

Zw akk e punten •

Star ten ( te) snel een ond ernemin g.

•

Onb ekendh eid me t reg e lg ev ing en sub sid ies.

•

Laag g eschoo ld en h ebben v aak taalprob leme n.

•

W orden so ms misbru ik door p s eudo-bo ekhouder s.

•

H ebben mo eite o m f inancier ing te krijg en b ij d e b anken .

•

H ebben ge en to eg ang to t au to chton e n e twerk en en h ebb en mo e ite me t n e twerkvo rmin g .

•

Vind en mo eilijk hun weg n a ar in stan ties.

•

Starten v anu it een ach te rstandspo si t i e w a t b e t r e f t inf o r ma t i e e n ond ersteun ing.

•

V er tonen vaak kop ieergedrag en houd en d aarb ij onvo ldo end e r eken ing me t d e vr aag vanu it d e ma rk t.

Ond ers teun ing Opv a llend is dat allo ch ton e ond erneme r s in g er ing e ma te deelneme n aan ond ersteun ing sin itiatiev en terwij l er wel een behoefte n a ar is. Red en en b ep erk t g ebru ik v an ond ers teun ing •

dr e mp e lvr ees ;

•

onb ekendh eid ;

•

g een ma a twe rk ;

•

g ebru ik eenzijd ig n etw erk (b.v. familie);

•

c o mmu n i ca tie p r o b le me n ;

•

star ten zonder voorb er e id ing ;

•

b eperk te to eg ang to t infor ma tie ;

•

d ienstv er leners ko me n niet op voor h e t b e lang van d e k leine ond erneme r .

K ansen / b edr eig ingen alloch ton e ond erneme r s K ans en •

Gro e iend e gro ep a lloch ton e consu me n ten .

•

V erand er end e N eder land se s a me n lev ing.

•

Gun s tig e ligg ing H a ar lem t.o.v . r and stad.

•

Haarlem is een cu ltuurstad.

•

Er ko me n veel toer isten.


46

•

Opvo lg ing au to ch tone bedr ijven door v ergr ij z ing.

Bed re ig ing en •

Tekor t aan hu isv e sting, o .a. w e in ig b edr ijf sverzamelg ebouw en voor s t ar t er s.

•

L ag e w in s tma r g es .

•

G er inge f inancier ing smog elijkhed en door banken.

•

A ms t e r d a m i s I T ; H a a r le ms e I CT bedr ijven verhu izen naar A ms t e rda m.

•

Er is een g ebr ek aan ond ersteun ing op maat.


47

7. Conclusies D e conclu sie is dat er meer aand a ch t mo et zijn voor de allo ch tone ond erne me r w an t d ez e ka mp t me t p rob le me n d ie w e lisw a ar d ee ls b e tr ekk ing h ebben op elk e ond erneme r maar daarnaast ook te ma k en hebb en me t prob leme n die sp ecif iek voorko me n b ij d e alloch ton e gro ep ond ern e me rs. Voorb ee ld en h ierv an z ijn : •

D e b edr ijfsvo er ing v an allo ch tone ond erneme r is over h e t algemeen min d er go ed d an au to chton e ond erneme r s (o.a. vaak geen busin ess p lan, g e en erv ar ing en me t ma rk tonderzo ek, mo eite in h e t f in ancier ingstraj ect).

•

A llo ch tone ond erneme r s hebb en een b ep erk t netwerk (v aak b inn en eigen kr ingen).

•

A llo ch tone ond erneme r s kr ijg en n iet alle noodzak elijke infor matie zoals op h e t g eb ied v an r egelg ev ing (o .a. b e la sting en, subsid ies en b es te mmin gs plann en).

•

A llo ch tone ond erneme r s hebb en mo eite me t commu n icatie . Bij v eel instan ties neme n zij hun eig en 'to lk ' mee.

•

A llo ch tone ond erneme r s ma ken wein ig g ebru ik v an voor zien ing en / i n f o r ma t i e .

•

In h e t e ers te j aar 'ov er le ven ' er min d er a lloch ton e ond erneme r s d an au toch ton e ond erneme r s .

•

E r is e en G A P in adv ise r in g s tr aj ecte n . O n d er n e me r s d ie n ie t innov atief zijn of vanu it een ach terstand spositie star ten, hebb en g een mo g e lijkheden voor d e eln a me aan adv iser ing strajecten .

In alle f asen v an b edr ijf svoer ing is stimu ler ing g ew enst: •

Or iën ta tie ; d ez e f a se word t v a ak ov erge s lagen, me n is n iet op de hoog te v an w a t er allemaal b ij ond erneme r s ch ap ko mt k ijk en. H ierdoor word t g e en gefundeerd e b eslissing geno me n. Ook wo rdt er doo r d e g er ing e aand ach t voor d e or iën tatie f ase een po ten tië le gro ep alloch ton e ond erneme r n iet b ereik t.

•

Pre star t; d eze word t v aak ov ergeslagen o md at me n b ijvoorb eeld zelf f in ancier ing h e ef t en g een busin ess p lan g aat ma ken . H ierdoor word t e r t e sne l g es t ar t .


48

•

S tar t; me t na me word t in d e f a se s t/m d e s tar t word t te sn e l e n ondoord ach t b egonn en. D it u it zich me t n a me in d e ru ime ho eveelh eid b edr ijv en die noodg edwong en h e t eer s te j aar mo eten s to p p e n .

•

Doorgro e i; h ier ligg en v eel me er mog e lijkhed en. Vaak door een g ebrek aan k enn is g ebru ik t me n niet alle mo gelijkh eden. Bijvoorb eeld u itbr e id ing v an d e doelgroep en assor timen t en h e t n iet kunn en aan tr ekken van aanvu llende (g roei) f in an c ier ing .

•

Dr eigend e bedr ijfsb eëind ig ing ; b edrijv en me t f in anciële prob leme n trekken vaak te laat aan 'd e b e l'.


49

8. Aanbevelingen U it h e t voorg aand e hoofd stuk is reed s naar voren g eko me n d a t stimu lering v an alloch ton e ond erneme r s g ewenst is . On ze aanb ev eling is d an ook o m de aang eg even op lossingsr ich tingen ( in d it hoofdstuk) n ad er u it te g a an w erken . 8.1 Op lo ss ing s rich t inge n D e op lossing sr ich ting en h ebb en b etr ekk ing op v erbeterpunten op ond er ander e d e vo lg ende gebieden : •

Co mmu n ic atie ( een be te re co mmu nicatie me t de ond ernemer).

•

N e twerkvo rmin g (stimu leren dat allo ch tone ondernemer s zich meer g aan a ans luite n b ij b es ta and e n e tw erk en).

•

Een b e tere voorb er e id ing ( in for me r en ov er r egelgev ing , belasting en etc.).

•

Go ede toetsing voor af (n iet ieder e en is g esch ikt als ondernemer ).

•

Me er gebru ik ma k en v an r e eds be schikb are adv ies - en informatiemog e lijkhed en.

•

M a a tw er k adv is er in g .

•

Eén lok e t gedach te; is op d e hoog te v an alle infor matie en adv iesmog elijkh eden en zorg t voo r d e ju is te doorv erw ij zing.

•

Adviseringstraject waarb ij k e n n is v a n a l le f a c e tt e n v a n o n d e r n e me n a an w e z ig is

8 . 2 T i j d e l ijk p ro j e ct t er s t imu l e r ing van allochtone ondernemers On s voorstel is o m een tijd elijk proj ect ter stimu lering v an alloch ton e ond erneme r s op te g aan zetten waarb ij bov eng eno emd e v erb eterpun ten in v erwe rk t z ijn. Vertaa ld in concrete a c tiviteiten 1.Voo rlich ting sbij e enkomsten Door werv ing en voor lich ting wordt een ex tra imp u ls g egev en aan de ond erneme r in spe o m een eigen bedr ijf op te zetten . D e te org aniser en voor lich tingsb ij eenko ms ten mo eten la agdr emp e lig en


50

w ervend van aard zijn. D e eer ste voor lich tingsb ij eenko ms ten h ebben bij voork eur een alg e me en k arak ter . Afh ankelijk v an d e opg ed an e ervar ingen tijd ens de eer ste b ij eenko ms ten word t d e inhoud van h e t voor lich tingsp rogramma aang ep ast aan de wen sen v an d e ond erneme r s. Te denk en v a lt aan th ema’ s zoals d e ond erneme r als p er soon, d e ma rk t, fin anciële asp ecten, randvoorw aarden b ij ond erneme r s ch ap, w ijkecono mie en in ter cu ltur e le ma rketing. 2. In tak eg espr ekken A ls vervo lg op de voor lich tingsb ij eenko ms ten word t p er aangeme ld e k lan t e en in ten s ief in tak ege spr ek g evoe rd. H ieru it on tstaat de mogelijkheid een qu ick scan u it te voeren. H ier in word t kor t en bond ig sch r if te lijk v astg e legd w a t d e po ten tie van d e ond erneme r is e n w e lke ( ma r k t- ) k ans en h ij h e ef t. Tu ssen elk e f a se van het in te zetten tr aj ect word t er een go / no go mome n t ing e la st, terw ij l elk e ond erneme r in spe ook vr ij is o m zijn eigen keu ze te ma k e n. 3. Adv iser en en ond er steunen van ond erneme r s Op b a sis v an een qu ick scan, tijd ens het in tak e-g espr ek g emaak t, wordt een v ervo lg tr ajec t opg es te ld. D it k an b es ta an u it enk e le ge spr ekk en me t een a d v is eu r . H e t v ervo lgtr aje c t k an b es taan u it e en ind ividu ee l en /of cur sor is ch tra je c t. D aar wa ar nod ig z ijn d e in te z e tten adv is eur s aa nvu llend . H ierb ij word t v er meden dat er ov er lapp ing en in h e t aanbod on ts taan. A ls aanvu llend e mo g e lijkheden k an worden g edach t aan adv iseur s: •

d ie d e taa l en cu ltuur v an d e s ta r ter s k enn en ;

•

d ie als in termed iair en k a ta lysator fung er en tussen d e ondernemer ( in s pe) en de ge me e n te ;

•

als in for man t voor besch ikb are pand en, ond er and ere b edr ijfsv er zamelg ebouwen ;

•

a l s in t er me d i a i r me t b e tr ekk in g to t e x tra ( f in anc i ë l e) mid d e l en en w e tte lijk e mo g e lijkhede n ;

•

als in for matiecen tru m voor d e sp ecif ieke lokale sociaal econo mische situ atie;


51

•

als o rgan isator v an th ema- avonden, cur su ssen en tr ain ingen.

Ook b edr ijven d ie in d e prob leme n ko me n kunnen laagdr emp e lig g eholp en word en. D eze groep is ov er igen s in h e t alg e meen mo eilijk op te spor en. Go ede con tac ten me t lok a le par tij en a ls bank en, a c coun tan ts , b edr ijfsadv iseur s, ondern emersorg an is aties, w ink elier sv eren ig ing en, etc. zijn d aarb ij v an groo t belang . 8.3 Ve rb et er pu nt en H e t proj ect r ich t zich op d e vo lg end e (v erb e ter)pun ten : O nd erst euning / d ien stv erlen ing H e t aanb ieden v an aanvu llende la agdr emp e lige ond ersteun ing op maat voor alloch ton e ond erneme r s (o.a. busin ess p lann ing, ma rk tond erzoek , f in ancier ing) d ie n iet in aan merk ing ko me n voor Star tpun t H aar lem, Stich ting N ieuwe Bedr ijv igh eid en and ere bestaande in itiatieven in d e stad. H e t adv iestraject word t aang ep ast aan d e levensfase van de ond ern e ming ( s tar ter / gev estigd e ond erneme r ). Voor afg aand zal midd els een in takeg esp rek een selectie gemaakt word en v an ond ern e me rs d ie in aan merk ing ko me n voor ond er steun ing (ond er me er vo ldoend e ond ernemin g skwaliteiten). Na inven tar is atie van d e adv iesbeho efte zal zoveel mogelijk doorv erw ezen wo rd en n aar reed s bestaa nde in itiatiev en. Adv iser ing is ger ich t op maatw erk. Organisat ieg raad V ee l a and ach t z a l u itgaa n n aar he t s timu le ren en ond er s teun en v an prof ession eel opg ezette eig en in itiatieven van allo ch tone ond erneme r s. D e ond erneme r s kunnen h ierb ij zich zelf o rgan iseren en v ervolg ens n a ar bu iten te tr eden . Het hoofddo el is du s n iet h e t cr eëren v an op zich zelfstaande alloch ton e netwerk en, ma ar het op ga ng br engen v an in tegr atie b inn en de b estaand e netwerk en v an en voor ond erneme r s in H a ar le m. Co mmu n icat ie O m de co mmu n icatie met alloch tone ond ernemers te verb eteren verd ien t h e t aanb ev eling d a t d e b estaand e org anisaties in Haarlem een kritisch e b lik w erpen op de co mmu n icatie zo als d ie op d it mome n t v er loop t.


52

Behu lp z aa m h ierb ij k an z ijn h e t inze tten van a llo ch tone adv is eur s en of a dv is eurs d ie in z ich t h ebb en in in ter cu ltur e le co mmu n ic a tie . Eén loke t w erk t h ier he t b es te. D e erv ar ing b ij g e lijksoo rtig e proj ec ten le er t d a t dit d e c on ta c ten ve rs tev ig t en v er trouw en do e t to eneme n . Gevo lg h ierv an is d a t d e b es taand e org an is a ties to egank e lijke r word en en d e d iens tve r len ing v erbe ter t. D aarn a ast is h e t v an b e la ng o m de po sitiev e k anten v an alloch toon ond erneme r s ch ap n aar bu iten te brengen en te pro mo ten. A an alle betrokk en instelling en k an b ijvoorb eeld worden g evr aagd mee te w erken aan het actief pro mo ten v an ind iv idu ele alloch ton e ond ern e me rs. Hier g aat een positieve w erk ing v an u it naar and ere ondernemer s ( in spe). 8.4 U itgangspunten •

In tegr ale aanp ak (voor lich ting t/m hu isv e sting), één lok e t gedach te.

•

G ebru ik ma k en v an aanw ezig netw erk.

•

Aanslu iten op hu id ig e in itiatiev en.

•

G er ich t op (pr e) star ter en g evestigd e ond erneme r .

•

A anslu iten b ij d e b ehoef te/ po ten tie in de w ijk.

•

G een in itiatieven ondersteun en d ie n iet leven svatbaar zijn.

•

Kenn is ov er v ersch illend e gro epen alloch ton en.

8.5 Sa men we r k ing me t an de r e pa rtij en D e KvK, MK B Ond ern emen d W erv en en d e prov in cie hebben g een bele id g erich t op allo ch tonen maar staan w e l op en voor in itiatieven. Mogelijk kan me t onder and er bov eng enoemd e org an isaties een proj ect opg ezet g aan wo rden. Met name de prov in cie k an een bela ngr ijke partn er zijn door b ijvoorb eeld aan te slu iten b ij Equ a lproj ecten.


53

BIJ LAGE: Proj ectvoorst el Int erv iew vragenlijst


54

Sa menvatt ing D e hoofddoelstelling van h e t proj ect is tweeled ig, te weten : •

H e t in z ich t b ieden in de hu id ig e s itu a tie van de a llo ch tone ond erneme r in d e g e me en te H aar lem, waarb ij rek en ing g ehoud en word t me t de b estaand e in itiatiev en g erich t op ond ersteun ing en d e b ehoef te aan ond er steun ing.

•

H e t for mu ler en v an op lo ss ing sr ich ting en ter s timu la ns van a lloch ton e ond erneme r s , zodat de g e me en te Haar lem een g efundeerd e b eslissing k an n e me n ov er ac tiv ite iten d ie v erd er on tp looid g a an word en.

H e t b e treft h ier een kwalitatief onderzo ek, midd els d e sk research en in terv iews. Voo r zien ingen in Haa r le m E r z ijn g een a lg e me ne sub sid ier eg eling en en d at b e teken t dat er voo r v ee l star ter s n aast in loopadvies v an d e KvK (en even tueel v ia br anch eorg an is a ties) e ige n lijk g een a dv ie sorg aan is. Er z ijn a anvu llende adv iestr ajecten voor innov atiev e (k enn isin ten siev e) star ter s en star ter s v anu it een ach terstandspo sitie. Een gro te g roep v an ond erneme rs kan geen g ebru ik ma ken v an h e t aanvu llend e adv iser ingstr aject. Alg em ene trends op het g eb ied van a llo ch toon ond ern emerschap In d e afg e lop en j aren is h e t alloch toon ond ern eme r s ch ap in N ed er land sterk to egeno men. Ten op zich te v an autoch tone star te rs (14%) gaat me t name in h e t eer ste jaar n a d e star t v an h e t bedr ijf een du id elijk groter p er cen tag e v an d e alloch tone b edr ijven (21 %) ten ond er. A llo ch ton e ond ern eme rs in Haa r lem Med io 2000 w ar en er 368 allo chton e b edr ijven in Haar lem actief. E r is we in ig con tac t tu ss en d e a llo ch ton e ond ern e me rs in Ha ar le m me t ( adv ie s) o rga n is a tie s zoa ls g e me e n te en KvK en au to ch tone ond erne me r s . Een b e langrijk g evo lg hiervan is dat d e ze groep w e in ig to t g een gebru ik maak t v an infor matie- en ond er steun ingsmo gelijkh eden . Opv a llend is dat er ju is t wel een b eho efte is b ij d eze gro ep.

Een te g er ing e cap aciteit aan hu isv esting in H aar lem v eroorzaak t een prob leem voor ond ern eme r s . Red en en b ep erk t g ebru ik v an ond ersteun ing ; d remp e lvrees, onb ek endheid, g een maatwerk, g ebru ik eenzijd ig netwerk (b.v . familie), co mmu n icatieprob lemen, star ten zond er voorb er e id ing / b ep erk te toeg ang to t info r ma tie . C o n c lu s i e D e conclu sie is dat er meer aand a ch t mo et zijn voor de allo ch tone ond erne me r w an t d ez e ka mp t me t p rob le me n d ie w e lisw a ar d ee ls b e tr ekk ing h ebben op ie dere w illekeurige ondern emer maar d a arn aast ook te ma k en h ebben me t prob leme n die sp ecif iek voorko me n b ij d e alloch ton e gro ep ond erneme r s . Voorb eeld en h iervan zijn ; co mmun icatieprob leme n, b eperk t n e twerk , infor matieproblemen (n iet go ed op d e hoog te v an r egelg ev ing), min d er e b edr ijf svoer ing ( mo e it me t h e t ma k en van een busin ess p lan) en w e in ig g ebru ik mak en van voor ziening en, Aanb evelingen Stimu ler ing v an allo chton e ond erneme r s is gewenst. De op lossingsr ich tingen hebb en b e trekk ing op onder andere de vo lg end e g eb ied en : •

Co mmu n ic atie ( een be te re co mmu nicatie me t de ond ernemer).

•

N e twerkvo rmin g (stimu leren dat allo ch tone ondernemer s zich meer g aan a ans luite n b ij b es ta and e n e tw erk en).

•

Een b e tere voorb er e id ing ( in for me r en ov er r egelgev ing , belasting en etc.).

•

Go ede toetsing voor af (n iet ieder e en is g esch ikt als ondernemer ).

•

Me er gebru ik ma k en v an r e eds be schikb are adv ies - en informatiemog e lijkhed en.

•

Eén lok e t gedach te; is op d e hoog te v an alle infor matie en adv iesmog elijkh eden en zorg t voo r d e ju is te doorv erw ij zing.

On s voorstel is o m een tijd elijk proj ect ter stimu lering v an alloch ton e ond erneme r s op te g aan zetten waarb ij bov eng eno emd e v erb eterpun ten in v erwe rk t z ijn. De vo lg ende activ iteiten v ind en p laats: •

Voor lich ting sbij e enkomsten ;

•

in takeg esp rekken ;

•

adv iser en van en ond ersteun en v an ond ern e me rs;

Mogelijk kan me t onder and ere organ isaties een proj ect opg ezet g aan word en. Met n a me d e prov in cie kan een b e langr ijk e p ar tner zijn b ij de star t v an een proj ect.

Eindrapport. Gemeente Haarlem. Analyse en oplossingsrichtingen stimulatie allochtone ondernemers in Haarlem

Recommend Documents