Eerste Hulp Bij Conflicten Niemand houdt van conflicten of ruzies. Het zijn notoire pretbedervers, ze kosten tonnen energie en kunnen behoorlijk pijnlijk zijn. Maar wie met een paar mensen onder één dak woont, kan ze niet ontwijken. BOTsing slaat een noodpost op, helemaal klaar om eerste hulp te bieden. Een pleister op de wonde of een doekje voor het bloeden? Dat niet meteen. Wel wat baxters begrip en een paar tips om puberheibel heelhuids door te komen.
Het is heel normaal en menselijk dat je af en toe in de clinch gaat met je puber.
Wie is wie?
Sabine Vermeire werkt als opleider en psychotherapeut bij de Interactie-Academie. De Interactie-Academie vzw is een opleidingscentrum, gespecialiseerd in communicatie en verhoudingen tussen mensen. In het cursuscentrum in Antwerpen worden heel uiteenlopende programma's aangeboden, van themadagen tot langdurige opleidingen. Er is ook een klinische praktijk en een publicatiecentrum aan verbonden. Meer info op www.interactie-academie.be.
PUBERS = BOTSINGEN?
JIJ & JE PUBER
Omdat we bij BOTsing onverbeterlijke optimisten zijn, beginnen we met het goede nieuws: niet alle pubers zorgen voor grote problemen! Sabine: De meeste mensen gaan er blijkbaar vanuit dat tieners sowieso ontzettend moeilijk zijn, maar dat is zeker niet altijd het geval. Heel wat jongeren beleven hun puberteit zonder heftige conflicten. Er zullen altijd meningsverschillen bestaan, maar in het algemeen blijven pubers vrij loyaal aan de normen en waarden van pa en ma. Je klasseert alle discussies met pubers daarom beter niet onder de titel ‘apenjaren’. Wanneer je het lastige gedrag van tieners altijd afdoet als onbelangrijk pubergedoe, ga je misschien voorbij aan dingen die ze echt willen aankaarten. Dan moeten ze nóg heftiger uit de hoek komen om een punt te maken.
Je kunt er inderdaad niet onderuit dat het af en toe botst met je pubers. We bezorgen je graag een mini-stappenplan waardoor je blutsen en builen binnen de perken kunt houden.
Stap 1: Geef ruimte. Je dochter van zestien wil op stap. Geen probleem, je gunt haar gerust wat ontspanning. Ze mag tot één uur, dat is de afspraak. Maar plots vindt ze dat belachelijk vroeg. Sabine: Elk gezin heeft zo zijn eigen manier om met duizend en één dingen om te gaan: hoe je samen eet, hoe je je kleedt… er zijn massa’s onuitgesproken afspraken. In het ene gezin zullen tieners onderhandelen door ’s avonds dicht bij mama te kruipen en te zeggen: ‘Mama, ik zie je graag… maar ik zou op zaterdag toch graag tot twee uur wegblijven.’ In een ander gezin doen ze gewoon hun zin: ze blijven langer weg en nemen de brokken er achteraf bij. Het komt eropaan dat je ruimte geeft om te onderhandelen. Wanneer je heel star vasthoudt aan een gemaakte afspraak, zal je tiener misschien proberen om op een minder mooie manier iets uit de brand te slepen. Waardoor jij dan weer het gevoel krijgt dat je regels met de voeten worden getreden, in een kramp schiet en nog meer rigide reageert. Met als gevolg: fikse ruzies met je puber of het gevoel dat je ’t maar beter kunt opgeven: ‘Pfff, mijn tiener houdt toch geen rekening met mij!’ Het is wat zoeken naar een manier van onderhandelen waarbij jullie je allebei goed voelen: zowel jij als je tiener. Je neemt de
Wanneer er toch ruzies zijn tussen ouders en tieners, waarover gaan die dan? Sabine: Tieners zijn minder afhankelijk van ma en pa, ze trekken er vaker op uit. Hun leefwereld wordt groter en ze merken dat het er in andere gezinnen ánders aan toegaat. Ze vergelijken, voelen zich vaak benadeeld, willen onderhandelen… en daar komen al eens conflicten van. Pubers zijn op die momenten niet bezig met hun gezin maar wel met zichzelf: wat ze moeten hebben en hoe ze ‘r moeten uitzien om er helemaal bij te horen in hun vriendengroepje. Discussies met hun ouders gaan over kledij, kapsel, uur van thuiskomst en zakgeld, en dus niet noodzakelijk over grote levenskwesties.
3
Zet jezelf niet onder druk om altijd over alles te moeten babbelen. vraag serieus, luistert naar wat je zoon of dochter graag wil, maar je legt ook je eigen standpunt op tafel. Denk daarbij niet in termen van winnaars en verliezers, want dan komen de strijdbijlen boven. Hoewel het héél normaal en menselijk is dat jullie soms toch in de clinch gaan.
Stap 2: Adem in. En uit. Je zoon komt thuis met een gezicht dat op onweer staat. Zwaar onweer. Je vraagt wat er is en je krijgt een woordenstorm over je heen. Dat het allemaal jouw schuld is. Want jij wou zo graag dat hij naar die rotschool ging om die moeilijke rotrichting te volgen. En hij haat het daar. Waarop jij boos reageert dat hij nog geen boek heeft opengedaan… Sabine: Op zulke momenten, wanneer de emoties hoog oplaaien, begin je beter niet te discussiëren. Niet dat je die botte toon van je tiener zomaar moet goedkeuren, daar mag je zeker op reageren. Maar bewaar de discussie voor later. Als de storm is gaan liggen, kom je ‘r op terug: ‘Vertel eens, hoe gaat het nu op school? Wat lukt er niet?’ Dit wil niet zeggen dat je je eigen standpunt zomaar opgeeft! Je luistert naar je tiener en zoekt samen met hem of haar naar een oplossing.
Sabine: Niets! Dat gedrag van je dochter is niet tegen jou gericht, neem het vooral niet persoonlijk. Ook niet wanneer ze bij conflicten bijzonder hard uit de hoek komt. Heel wat ruzies escaleren wanneer je het persoonlijk gaat spelen, en dat helpt voor geen meter. Wees gerust, je dochter houdt nog altijd van jou, ze toont het alleen wat minder. Wil ze niet langer dat je meegaat tot aan de schoolpoort? Zie dat dan niet als een ongelooflijke afwijzing maar interpreteer het als: ‘Ah kijk, het is zover: we hebben een puber in huis.’ Ze wil gewoon tonen dat ze zelfstandig is en doet alles om bij haar vrienden niet over te komen als kinderachtig. Op dit moment is ze in de eerste plaats bezig met zichzelf en met wat leeftijdgenoten van haar verwachten. Hou dat in het achterhoofd, en je krijgt vanzelf wat ademruimte.
Stap 3: Stop met peuteren. ‘Je luistert naar je tiener’… makkelijk gezegd. Een pak pubers hebben het niet zo begrepen op babbelen met pa en ma. Hun lichaamstaal spreekt boekdelen, en toch doen ze geen mond open. Sabine: Van sommige ouders hoor ik inderdaad: ‘Met die van ons kun je gewoon niet praten, het is als tegen een muur!’ Eén goeie raad: begin niet te peuteren. Ik denk dat pubers collectief allergisch zijn, ze willen niet dat er gepeuterd wordt in hun binnenwerk. Terwijl ouders, en vooral moeders, als het ware collectief afgesproken hebben dat je te allen tijde moet weten wat er omgaat in je tiener. Er wordt inderdaad voortdurend verkondigd: ‘Als we er maar kunnen over praten!’ Je ‘moet’ een open relatie hebben met je tieners, anders ben je niet goed bezig. Ik zie dat heel wat ouders daar mee worstelen… en dat is echt niet nodig. Het is geen zonde om het gesprek af en toe te laten rusten: veel babbelen is geen absolute voorwaarde voor een goede relatie. Daarmee wil ik zeker niet zeggen dat praten zinloos zou zijn, natuurlijk niet! Maar je mag jezelf niet onder druk zetten om áltijd over álles te moeten praten.
Da’s straf! Stoute kindjes zet je zonder pardon in de hoek. Met pubers wordt dat minder praktisch. Hoe grijp je in? Heeft straffen wel zin? Sabine: Natuurlijk mag je tieners straffen als ze te ver gaan! Zoek daarbij niet naar een straf die hen zo zwaar mogelijk raakt, maar zorg dat de boodschap overkomt: ‘Dit tolereer ik niet, zo werkt het niet’. Je laat hen voelen welke grens ze niet mogen overschrijden, en dan kun je gerust de pc voor een dag of twee uitzetten. Laat je niet verleiden tot een strijd van wie de sterkste is en de baas in huis, dat leidt alleen tot meer discussies.
Stap 4: Neem het niet persoonlijk. Oef! Je kunt dus ook zonder diepgaande gesprekken een fijne band hebben met je puber. Maar waarom kan je dochter uren keuvelen met vriendinnen en moet jij het stellen met ultrakorte antwoorden? Waarom krijg jij vervelende verwijten naar je hoofd? Wat heb je haar misdaan? 4
Eerste Hulp Bij Conflicten
Niemand verwacht dat je ’t allemaal perfect onder controle hebt. gepakt? Pfff, moeilijk om tussenbeide te komen, toch? Als jij gaat bepalen wie gelijk heeft en wie begonnen is, word je sowieso als partijdig bestempeld. Hou vooral voor ogen dat ook jij af en toe fouten mag maken, niemand verwacht dat je ’t allemaal perfect onder controle hebt.
BROERS & ZUSSEN Het gaat van klein en bits gekibbel tot grote en zelfs slaande ruzies. Feit is: heel wat broers en zussen kunnen er wat van! En ja, dat is misschien een goeie leerschool, want discussiëren moet je leren. Maar élke dag? Dat kruipt behoorlijk in de kleren. Sabine: Ruzies tussen kinderen van een gezin hebben soms gewoon te maken met het leeftijdsverschil… Iemand van het vijfde leerjaar en iemand van het tweede middelbaar, die leven in totaal andere werelden!
BOTsinglezeres Krista (42) blikt terug.
Krista: Als ik er nu op terugkijk, denk ik dat mijn moeder er af en toe gek van werd. Mijn broer en ik, wij waren zonder overdrijven als water en vuur. Dat was al zo toen we nog kleine kinderen waren, en daarna werd het alleen maar erger. Ik ergerde me aan de manier waarop hij zijn tanden poetste, aan zijn kleren, zijn muziek, zijn gewoontes en zijn ideeën… aan zowat alles. Hij maakte me belachelijk, saboteerde mijn brommer en liep me con-ti-nu te plagen. Bootste me na, opende mijn liefdesbrieven en deed jeukpoeder in mijn bed. Waarop ik revanche nam en zijn huiswerk – waarop hij uren had gezwoegd – stiekem liet verdwijnen. Ons kleine broertje werd regelmatig ingezet als buffer. Hij zat tussen ons in de auto zodat we elkaar niet hoefden te zien.
En hoe zit het met jou? Kruip je ‘r liever niet tussen om te sussen of sta je paraat met peppillen en porties zalvende woorden? Met deze tips kun je alvast proberen de sfeer te reanimeren.
Tip 1: Haal de druk van je schouders. ‘Mijn broer mocht op vijftien wél naar zo’n fuif!’ ‘Waarom mag zij met de fiets en ik niet?’ ‘Mijn cadeautje is veel goedkoper dan dat van hem!’ Sabine: ‘Wie krijgt wat’ is een heel groot discussiepunt in veel gezinnen. Tieners zijn specialisten in vergelijkende studies. Heel vermoeiend voor ouders! Er is een ongelooflijke druk om je kinderen gelijk te behandelen, maar met pubers in huis wordt duidelijk dat dit een hopeloze zaak is. Dus misschien moeten we die druk gewoon wegnemen! Er is in de opvoeding die je geeft een grote gemene deler: je hebt je principes, je waarden en je gewoontes. Maar geen van je kinderen is hetzelfde, dus je doet sowieso anders tegen elk van hen. Je benadert hen anders en hebt misschien wel wat andere regels. Laat je niet meeslepen in de details van ‘Wie mag wat op welke leeftijd?’ en laat het idee dus los dat je als ouders honderd procent hetzelfde moet doen voor je verschillende kinderen. Want zo voed je dat vergelijkend onderzoek van hen en ga jij je alleen maar schuldig voelen.
En toch. Hoezeer ik hem ook verwenste, ik kon niet verdragen dat iemand een kwaad woord over mijn broer zei. Toen hij zwaar gepest werd op school, ging ik voor hem op de barricade staan. Hoe durfden ze hem zo zwaar aan te pakken? Ondanks alles zat het dus ergens, heel diep verborgen, toch wel snor met die band tussen ons. Dat werd ook duidelijk toen we ouder werden en onze eigen weg gingen. Van zodra we niet meer dagelijks op elkaars gezicht hoefden te kijken, konden we ’t prima vinden.
Tip 2: Blijf buiten het debat. Je pubers slaan weer eens aan het kibbelen. En jij popelt om plooien glad te strijken. Want je wil vrede op aarde en liefst ook in huis. Hoe moeilijk het ook is: probeer je niet te moeien. Draai je tong twee keer om. Schep een luchtje. Ga een eindje wandelen. Tieners vinden meestal zelf een manier om uit een ruzie te raken. Sabine: Je kunt wel tussenbeide komen als je vindt dat ze niet correct met elkaar omgaan. Dan wijs je hen op de normen in je gezin en vraag je om die te respecteren. Neem nu een zestienjarige zoon die zijn jonger zusje te pas en te onpas ‘slet’ noemt. Misschien een populair woord in zijn vriendenclubje, maar als ouder laat je weten dat je zoiets niet duldt in je huis . Je spreekt af hoe jullie met elkaar omgaan en voor de rest blijf je beter weg van de inhoud van het gekibbel. Mag de oudste nu een sjaal lenen omdat de jongste vorige week een T-shirt heeft
We zijn nu volwassen mensen, nog altijd heel verschillend, maar het gekibbel en de ruzies liggen ver achter ons. En dat geeft me hoop wanneer ik mijn zoon en dochter vandaag bezig zie en hoor. Want die kunnen botsen, je houdt het niet voor mogelijk! Hij plaagt haar, maakt haar belachelijk en haalt het bloed vanonder haar nagels. Zij ergert zich groen en blauw aan hem. Heeft kritiek op zijn vrienden, zijn haar, zijn T-shirts en de spelletjes die hij speelt. Heel herkenbaar dus, en ongelooflijk geruststellend: het komt zeker en vast goed tussen die twee.
5
Je mag met je partner gerust van mening verschillen over bepaalde punten van de opvoeding. JIJ & JE PARTNER
Verschil gerust van mening.
Liefde, rozengeur, maneschijn en af en toe een fikse ruzie. Het hoort er allemaal bij. Hoe pak je best de conflicten met je partner aan? Open en bloot, in het bijzijn van je pubers? Of blijft ouderlijk gekibbel maar beter privé? Sabine: Het verschilt van gezin tot gezin: als het bij jullie de gewoonte is dat alles met iedereen besproken wordt, zul je de meningsverschillen tussen jou en je partner openlijk uitvechten. En kijken je tieners al lang niet meer op wanneer er eens een minder mooi woord valt. In andere gezinnen bekvechten ouders nooit in ’t bijzijn van hun pubers. Over de opvoeding van je tieners kan het al eens wringen: jij ziet het zus, je partner zo. En eigenlijk moet dat kunnen. Wat soepelheid voorkomt vaak ernstige ontwrichtingen.
Sabine: Er heerst een hardnekkig idee dat ouders absoluut aan hetzelfde zeel moeten trekken. Als dat betekent dat je niet van mening mag verschillen over bepaalde punten van de opvoeding, zitten we grondig fout. Tussen twee partners zijn er heel vaak verschillen: zowel in de dingen waarover ze zich zorgen maken als in de manier waarop ze dat aanpakken. Vaders zijn misschien meer bekommerd om prestaties en moeders vragen zich vaker af of hun tieners nog goed in hun vel zitten. Zo bewaken die ouders verschillende terreinen, en dat is prima! Probeer je partner dan ook niet te veranderen of te verplichten om het op jouw manier aan te pakken, maar respecteer zijn of haar ideeën. En ja, je tieners hebben misschien wel door wat ze van wie moeten verkrijgen. ‘Met een slecht rapport ga ik eerst naar mama, voor meer zakgeld klop ik bij papa aan.’ Je hoeft dat niet meteen te bestempelen als misbruik van vertrouwen of als manipulatie. Denk gewoon: ‘Ach ja, ze kennen ons.’ Het zou jammer zijn mochten ze hun ouders niet kennen en de verschillen niet zien. Zelfs een kleuter weet van wie hij het vlotst kan verkrijgen om vijf minuten langer tv te kijken!
BOTsinglezeres Ine (44) over een hartverscheurende keuze.
pikken dit natuurlijk niet altijd, hoewel hij echt het beste met hen voorheeft. Misschien ben ik daar in de fout gegaan, maar ikzelf stel pas regels op het moment dat ze nodig zijn. Als mijn tieners naar een fuif gaan en ik wil dat ze om twee uur thuis zijn, dan is dat een regel of een afspraak voor die avond. De week erop kan dat een half uur vroeger of later zijn. Als ze zich aan de afspraak houden, ben ik een tevreden mama. Tot op vandaag werkt dat perfect. Raf zou het dus liever anders zien, met wat meer structuur. Ik begrijp dat wel, maar het druist tegen mijn gevoel in. Dit heeft al voor heel wat conflicten gezorgd tussen Raf en mij, maar vooral ook tussen Raf en Lotte. Nog een reden waarom Lotte dat samenwonen niet ziet zitten en ik die stap blijf uitstellen. Volgens Raf is het vrij eenvoudig: ik zou beter stoppen met me altijd aan te passen aan de wensen van mijn kinderen. Ik ben de ouder, dus ik moet beslissen waar en bij wie we gaan wonen. En ja, Raf en ik zouden het goed kunnen hebben: ons financieel wat meer kunnen veroorloven, vaker op vakantie gaan en ons leven verrijken. Maar mijn kinderen dan? Ze hebben het jaren moeilijk gehad door de vechtscheiding tussen hun vader en mij, ik wil hen niet weer een thuis ontnemen door tegen hun zin bij Raf te gaan wonen. Aan de andere kant wil ik hem niet verliezen door het voortdurend uit te stellen. Het is een hartverscheurende keuze, en ik word er stilaan gek van.
Ine: Raf en ik hebben al zeven jaar een LAT-relatie. Toen we mekaar leerden kennen, leek dat de beste oplossing. We hadden allebei een relatie achter de rug en nog nood aan ruimte voor onszelf. In het weekend dat mijn kinderen bij hun papa zijn, trek ik naar Raf. Wanneer de kinderen ’s weekends bij mij zijn, komt hij naar mij. We voelen dat het tijd wordt om een nieuwe stap te zetten en eindelijk samen te gaan wonen. Raf en ik hebben veel gezamenlijke interesses en wanneer we met ons tweetjes zijn, hebben we het echt fantastisch. Ik ben het ook beu om altijd met weekendtassen te zeulen tussen onze twee huizen. En toch aarzel ik om die nieuwe stap te zetten. Er is namelijk een praktisch probleem: mijn dochter Lotte wil ons huurhuisje in de stad niet inruilen voor Rafs ruime woning op het platteland. Ze heeft geen zin om in een ‘boerengat’ te wonen, ver van haar vrienden, ver van cafeetjes, verder van school. Mijn zoon staat ook niet te springen, al zit hij sinds twee jaar op kot en leidt hij meer en meer zijn eigen leven. Maar da’s nog niet alles. Hoe goed Raf en ik ook het ook kunnen vinden, op het vlak van opvoeding botst het tussen ons. Raf heeft nood aan structuur en regels. Hij vindt dat ik best wat meer van de kinderen mag eisen, en dat kan volgens hem alleen als er duidelijke regels opgesteld worden. De kinderen
6
Eerste Hulp Bij Conflicten
Lotgenoten. We moeten een kat een kat noemen. En een puber een puber. Want hoewel het in veel gevallen goed blijkt mee te vallen, zijn er ook tieners die het serieus uithangen. Sabine: In sommige gezinnen gaat het er inderdaad heftig aan toe. Zo heftig, dat ouders zich afvragen of het nog normaal is. In dat geval is het belangrijk dat je zicht hebt op waar je pubers uithangen en waar ze mee bezig zijn. Als je ziet dat ze ‘t nog goed doen op school, nog vrienden en hobby’s hebben, kan dat je helpen om alles een beetje binnen perspectief te zien. Ook al roepen ze keihard ‘foert’ tegen alles, zolang ze zich blijven inspannen voor een aantal zaken en betrokken zijn bij wat jij belangrijk vindt, is het meestal wel oké. Wanneer je merkt dat je tiener niet goed slaapt, vaak ziek is, z’n hobby opgeeft en niets meer doet voor school of met vrienden, grijp je best in.*
Nieuw samengestelde ruzies. ‘Een nieuw samengesteld gezin met een stel pubers? Daar komen sowieso conflicten van!’ Sabine: Er zijn ontzettend veel nieuw samengestelde gezinnen (nsg’s) en vaak doen die het goed. Maar wanneer een puber in zo’n situatie wat moeilijk doet, wordt nogal snel gereageerd met: ‘Hij doet lastig tegen mij omdat ik zijn echte moeder niet ben.’ Best mogelijk, maar het kan toch ook iets anders zijn? Ik zou die verklaring niet meteen zoeken in het feit dat jullie een nsg vormen. Want dan negeer je misschien dingen die hij graag op de agenda wou zetten. Ik merk dat in heel wat nsg’s de tieners elkaar echt vinden en zelfs vrienden worden, het hoeft heus niet problematisch zijn. Aan de andere kant kun je wel in dat vervelende rekenwerk tuimelen van tieners die onderling gaan vergelijken en afmeten wie wat krijgt op welk moment…
7
Zorg alleszins dat je niet in een cocon raakt. Ouders van kleinere kinderen zien mekaar vaak aan de schoolpoort of aan de opvang en doen daar een babbeltje over hun kroost. Als je tieners hebt, ben je dat ‘contact met lotgenoten’ kwijt, want je mag allang niet meer mee tot aan de schoolpoort. Zoek daarom bewust wat andere ouders van tieners op en vraag hoe zij het aanpakken. Het kan echt deugd doen om te horen dat je niet de enige bent die het af en toe knap lastig heeft met die pubers. Het helpt je om alles wat te relativeren.
*Als je je zorgen maakt, kun je aankloppen bij je huisarts, een leerkracht, het Centrum voor LeerlingenBegeleiding (www.ond.vlaanderen.be/clb) of het Centrum Algemeen Welzijnswerk (www.caw.be) in je buurt.
