Faculteit Rechtsgeleerdheid Universiteit Gent
Academiejaar 2009 - 2010
Een studie m.b.t. de hedendaagse internationale drugsproductie en –handel De wereld als dorp: de keerzijde
Ingediend door Philippe DeRaeve (Stamnummer: 20011524) (Major: Burgerlijk recht en strafrecht)
Promotor: Prof. Dr. Brice De Ruyver
"The key to ending drug trafficking is to wipe out the money side." (Karen Tandy, voormalig hoofd van het Amerikaanse Drugs Enforcement agency)
Inhoudsopgave I.
Inleiding ........................................................................................................................1 A.
Probleemstelling ..........................................................................................................1
B.
Onderzoeksvragen .......................................................................................................2
C.
United Nations office on drugs and crime ....................................................................3
II. Drugsproductie ...........................................................................................................5 A.
Cocaderivaten ..............................................................................................................5 1.
De plant....................................................................................................................6
2.
Het proces ................................................................................................................6
3.
De afgeleide producten ............................................................................................8
4.
Columbia ..................................................................................................................9
5.
Peru........................................................................................................................13
6.
Bolivië ....................................................................................................................13
7.
Andere ...................................................................................................................13
B.
Opiumderivaten .........................................................................................................14 1.
De plant. .................................................................................................................14
2.
Het proces ..............................................................................................................15
3.
Afgeleide producten ...............................................................................................16
4.
De gouden halve maan. ..........................................................................................17 a) Afghanistan.........................................................................................................17 b) Pakistan ..............................................................................................................21 c) Iran .....................................................................................................................21
5.
De gouden driehoek ...............................................................................................22 a) Myanmar ............................................................................................................22 b) Laos ....................................................................................................................24
c) Thailand ..............................................................................................................24 6. C.
Overige landen .......................................................................................................24 Cannabis ...................................................................................................................26
1.
De plant..................................................................................................................26
2.
Afgeleide producten ...............................................................................................27
3.
Landen ...................................................................................................................28 a) Marokko .............................................................................................................29 b) Afghanistan.........................................................................................................30 c) Nederland ...........................................................................................................31 d) Mexico ................................................................................................................33 e) Paraguay .............................................................................................................34 f) Andere landen ....................................................................................................35
4. D.
Verhoogd THC gehalte ............................................................................................35 Synthetische drugs ....................................................................................................36
1.
Amfetamines ..........................................................................................................37 a) Wat? ...................................................................................................................37 b) Productie ............................................................................................................38
2.
Ecstasy ...................................................................................................................41 a) Wat? ...................................................................................................................41 b) Productie ............................................................................................................42
E.
Besluit .......................................................................................................................46
III.
Drugshandel ..........................................................................................................48
A.
Cocaderivaten ...........................................................................................................49 1.
De Amerikaanse continenten .................................................................................50
2.
Europa ....................................................................................................................52
3.
Afrika......................................................................................................................53
4. B.
Oceanië + Azië ........................................................................................................54 Opiumderivaten ........................................................................................................55
1.
Algemeen ...............................................................................................................55
2.
Globale trends ........................................................................................................56 a) Inbeslagnames ....................................................................................................56 b) Routes ................................................................................................................58
C.
Cannabis ...................................................................................................................62 1.
Marihuana ..............................................................................................................62
2.
Hasj ........................................................................................................................64
D.
Synthetische drugs ....................................................................................................66 1.
Amfetamines ..........................................................................................................66 a) Amfetamines (sensu stricto) ...............................................................................67 b) Metamfetamines ................................................................................................68
2. E.
XTC .........................................................................................................................70 Besluit .......................................................................................................................73
IV.
Drugs en georganiseerde misdaad ..................................................................75
A.
De link tussen drugs en de georganiseerde misdaad .................................................75 1.
Georganiseerde misdaad? ......................................................................................75
2.
Link met drugs ........................................................................................................76
B.
Colombiaanse kartels ................................................................................................80
C.
Italiaanse maffia .......................................................................................................86 1.
Cosa Nostra ............................................................................................................86
2.
Camorra .................................................................................................................91
3.
‘Ndranghetta ..........................................................................................................96
D.
Turkse georganiseerde misdaad ................................................................................99
E.
Chinese triades .......................................................................................................102
F.
Yakuza ....................................................................................................................106
G.
Andere ....................................................................................................................109
H.
Besluit .....................................................................................................................110
V. Besluit .......................................................................................................................111 VI.
Bibliografie ..........................................................................................................114
I.
Inleiding
A.
Probleemstelling
Dat drugsgebruik niet langer een marginaal fenomeen is, werd al vroeger aangetoond. De handel hierin kan mijn inziens dan ook vergeleken worden met de legale wereldwijde economie. In de legitieme handel is er de laatste decennia een enorme globalisering merkbaar. Grenzen vervagen en producten worden wereldwijd getransporteerd. Wat in een bepaald continent wordt geproduceerd, wordt daarom niet noodzakelijk meer in datzelfde continent bewerkt en geconsumeerd. Op enkele dagen tijd leggen producten enorme afstanden af om toch maar te voldoen aan de behoeften van een veeleisende consumptiemaatschappij. Deze lijn kan zeker worden doorgetrokken naar de productie van en handel in drugs. Men is de laatste jaren gaan vaststellen dat drugs vaak worden geproduceerd in bepaalde regio’s, dan in hun pure vorm worden verscheept naar andere delen in de wereld waar ze bewerkt worden waarop ze dan nog eens de reis maken om aangeboden te worden aan de kleinere consument. Aan de ene zijde van deze bloeiende economie staan de gebruikers die vaak te lijden hebben onder de negatieve invloeden van de bedwelmende middelen en aan de andere zijde diegenen die het hele drugsproces in handen hebben en er fortuinen mee verdienen. Daartussen opereren dan de politionele instanties die zoveel mogelijk willen vermijden dat de producten van de ene zijde de andere zijde bereiken. De bestrijding van deze drugs is er door deze evolutie van globalisatie dan ook niet gemakkelijker op geworden. Het volstaat al lang niet meer om deze problematiek op een nationaal niveau aan te pakken. Zoals de drugshandelaars zich constant aanpassen aan de veranderende wereld, moeten ook de ordehandhavers steeds op de hoede zijn om ze toch maar een stap voor te proberen zijn. Supranationaal samenwerken is een absolute must, maar dit is makkelijker gezegd dan gedaan. Het probleem is echter dat het niet zo evident is om te onthullen welke trajecten de drugs hebben afgelegd. Verschillende groeperingen proberen steeds om een grotere vinger in de 1
pap te hebben, de ene groepering wordt buiten spel gezet en nieuwe spelers melden zich constant aan. Politionele instanties tasten dan ook regelmatig in het duister over waar de drugs vandaan komen, hoe ze ergens zijn beland en wie er verantwoordelijk voor is.
B.
Onderzoeksvragen
Met deze masterproef zou ik een beetje klaarheid willen scheppen in dit kluwen van spelers. Ik zal deze problematiek behandelen in 3 verschillende delen. Beginnen doen we zoals gebruikelijk met de productie van de drugs. Dan zal ik onderzoeken welke de meer vooraanstaande routes zijn die de drugs dan ondergaan om de consument te bereiken. In een laatste fase zal ik dan kijken welke criminele organisaties bij deze operaties een groot aandeel hebben. Voor een bespreking van de verschillende soorten drugs zal ik een indeling maken in 4 grote groepen. Deze indeling wordt ook in de vakliteratuur vaak gehanteerd. Na een korte uitleg over de kenmerken van de drugs zal ik vooreerst hun productieplaatsen grondig onder de loep nemen. De eerste 2 groepen (nl. de afgeleiden van de cocaplant en de opiumplant) vereisen een bepaald klimaat en ondergrond. Daardoor zijn er maar een beperkt aantal gebieden waar deze planten kunnen gedijen. Deze zullen dan ook grondig besproken worden, aangezien deze drugs massaal worden geconsumeerd. De laatste 2 groepen bevatten enerzijds cannabis en anderzijds de redelijk recentere synthetische drugs. Deze zijn veel gemakkelijker te kweken en te bereiden, zodat ze dan ook mondiaal worden aangemaakt. Verschillende landen verdienen het om eens grondiger besproken te worden, vermits ze in het oog springen als echte hotspots in deze categorieën van drugs. Een belangrijke fase na de productie is de bewerking en transport van de drugs. Soms worden deze nog eens bewerkt op plaatsen die ver zijn verwijderd van de productieplaatsen, waarna ze volledig gebruiksklaar worden verhandeld in grotere hoeveelheden. Het valt op dat er bepaalde routes zijn die de drugshandelaars prefereren. Ik zal dan ook nagaan welke 2
van
deze
routes
hedendaags
het
meest
worden
gebruikt.
Daarna zal ik aantonen dat deze fase zo goed als volledig in handen is van de georganiseerde misdaad. Bij het begrip “maffia” denkt iedereen onmiddellijk aan de alom bekende Italiaanse geheimzinnige organisatie, maar deze term wordt ook gebruikt voor andere criminele organisaties van niet-Italiaanse oorsprong. Het zal duidelijk worden dat in de drugswereld een verscheidenheid van internationale spelers op de markt aanwezig zijn en dat de originele maffia er zeker geen monopolie op heeft. Aangezien de drugs overal te vinden zijn is het dan ook niet meer dan logisch dat niet alles in handen is van 1 oppermachtige groepering. Ik zal onderzoeken welke organisaties hun plaats hebben weten te veroveren naast de gevestigde orden en hoe ze opereren (al dan niet in onderlinge samenwerking). Elke criminele organisatie heeft zijn eigen karakteristieken, handelswijzen en deel van de markt. Ik zal deze dan ook onderzoeken en nagaan welke de ècht grote spelers zijn en hoe ze zich in de drugshandel verhouden tot elkaar. Kortweg gesteld zal ik in deze masterproef de lijnen proberen te trekken tussen de productie en het transport van verschillende drugs en wie deze lijnen in handen hebben.
C.
United Nations office on drugs and crime
Bij mijn eerste onderzoeksdaden heb ik vastgesteld dat het United Nations office on drugs and crime1 jaarlijks een rapport uitgeeft dat ongeveer hetzelfde onderzoekt als hetgeen ik hier ook tracht te doen. Ik heb dan ook veelvuldig gebruik gemaakt van de jarenlange expertise en grondige connecties die deze organisatie heeft opgedaan. Dit orgaan van de Verenigde Naties is opgericht in 1997 en is de leider in het onderzoek naar drugs en criminaliteit. Het helpt staten ook met tips over hoe ze de drugshandel, criminaliteit en terrorisme het best kunnen aanpakken. De onderzoekers beschikken over veel contacten en hebben afzonderlijk kantoren in verschillende delen van de wereld. Aangezien ze een orgaan van de Verenigde Naties zijn, hebben ze ook toegang tot gegevens die de staten zelf beheren. Hierdoor mag ik er dus vanuit gaan dat het voor mij onmogelijk is om betere data te vinden.
1
Hierna afgekort als UNODC
3
Zoals gezegd geeft het UNODC elk jaar een rapport uit over de werelddrugsmarkt. Op het moment van het schrijven van deze masterproef was de versie van 2009 de meest recente. Een week voor het indienen van dit werk was er nog steeds geen versie van 2010 gepubliceerd. De cijfers die dus worden gebruikt resulteren voornamelijk uit de op dit ogenblik meest recente data die momenteel beschikbaar zijn.
4
II.
Drugsproductie
In dit eerste deel zal ik dus de eerder besproken indeling van de verschillende drugs hanteren. Volgens deze indeling zal ik vooreerst onderzoeken wat de drug of de plant nu juist inhoudt en wat de effecten van de specifieke drug zijn. Daarna zal ik dus kijken wat tegenwoordig de trends zijn in het productieproces en welke landen er zich de laatste jaren hebben geprofileerd als echte wereldspelers op de productiemarkt.
A.
Cocaderivaten
De cocaplant is al duizende jaren gekend bij de bewoners van het Andesgebied in ZuidAmerika. Deze inheemse volkeren wonen daar op aanzienlijke hoogte. Aldus zijn ze al zeer vroeg in hun bestaan op zoek gegaan naar middeltjes om de daarmee gepaarde hoogteziekte tegen te gaan.
Door de Spaanse veroveraars werd de cocaplant geïntroduceerd in het oude Europa in de 16e eeuw. Sedert 1860 is de wetenschap erin geslaagd om de werkzame bestanddelen van de cocaplant te isoleren. Vanaf dan kan er dan ook echt gesproken worden van cocaïne in plaats van de gehele plant. Rond de eeuwwisseling van 1900 was cocaïne nog volledig legaal en kende het een grote aanhang onder wetenschappers en medici. Zelfs het alom bekende Coca-Cola bevatte in zijn beginjaren genoeg cocaïne per flesje om een gemiddelde verslaafde op een avond van een dosis te voorzien (60 milligram). Tussen 1900 en 1920 is het prestige van cocaïne volledig de dieperik ingegaan en werden de gevaren meer en meer onderkend, zodat een verbod dan ook niet op zich kon laten wachten. De drugs was op 50 jaar tijd geëvolueerd van hip en modern tot gevaarlijk en marginaal. 2 Vanaf de jaren ’70 van vorige eeuw kunnen we evenwel stellen dat cocaïne terug zijn oude status als hip en modern aan het innemen is.
2
P. GOOTENBERG, Cocaine: Global histories, London, Routledge, 1999, p 1-9.
5
1.
De plant
Erythroxylon Coca, is een struik inheems in de Andes van Peru en Bolivia en die gedijd tot op een hoogte van 1700m boven de zeespiegel. De plant heeft zeer specifieke omstandigheden nodig om optimaal te kunnen groeien en daarom komt ze slechts voor in een handvol landen rond de Andes. Het klimaat moet betrekkelijk warm, gelijkmatig en vochtig zijn. In ZuidAmerika worden het merendeel van de kweekculturen gevonden op de westelijke hellingen van de bergen van Bolivia, Peru en Columbia. Als men vertrekt van een jong plantje dat werd verkregen uit stekken, kan men al beginnen oogsten na 1,5 jaar. Vermits het mogelijk is om 2 tot 4 keer per jaar de bladeren te oogsten, kan men zich inbeelden dat aldus een grote hoeveelheid cocaïne per jaar kan worden verkregen. Vele cocaplanten bevatten kleine hoeveelheden van diverse chemische elementen die alkaloïden genoemd worden. De alkaloïde dat onderzoekers en drugsbestrijders het meeste zorgen baart is de cocaïne-alkaloïde die slechts 10% van een cocablad uitmaakt. Dit alkaloïde kan, zoals hierboven werd vermeld, reeds sinds 1860 geïsoleerd worden. Dit is belangrijk want het cocablad op zich is geen narcoticum. Het is slechts wanneer de alkaloïde op zichzelf wordt geïsoleerd, geconcentreerd en vaak ook chemisch behandeld, dat het als narcoticum kan doorgaan. Veel mensen in Zuid-Amerika kauwen vandaag nog altijd op cocabladeren zonder evenwel even intens de roes te ervaren die men wel bij cocaïne kan verwachten. Het cocablad heeft nog altijd een rituele, religieuze en culturele betekenis in deze inheemse culturen. In 1961 heeft de Verenigde Naties een conventie inzake verdovende middelen uitgebracht, waarbij de cocaplant op dezelfde hoogte werd gesteld als cocaïne. Dit is natuurlijk een volledig misvatting en is een flagrante fout.3 2.
Het proces
Zoals hierboven is uitgelegd, heeft het cocablad op zichzelf niet echt veel kwaliteiten als narcoticum. Het is dan ook belangrijk om te weten hoe men van de plant tot de drug komt. Bij cocaïne geeft dit niet zo veel problemen, want het proces is relatief eenvoudig en het gebeurt voor het grootste deel in dezelfde landen waar ook de cocabladeren worden
3
U.N. single Convention on Narcotic Drugs, 30 Maart 1961
6
geoogst. Later in dit werk zal blijken dat dit niet voor elke drug het geval is. Daar bestaat er soms een discrepantie tussen de oogstplaats en de verwerkingsplaats. Eerst en vooral dienen dus de cocaplantages geoogst te worden. Dit wordt manueel gedaan, waarna de bladeren worden gedroogd in het zonlicht. Als ze eenmaal zijn gedroogd dan zijn ze klaar om chemisch behandeld te worden om tot het eindproduct te bekomen. Dit proces is eenvoudig en behoeft heel weinig infrastructuur. Vooreerst worden de gedroogde cocabladeren gemengd met sodium bicarbonaat (een zout) om de alkaloïde vrij te maken. Dit wordt in eenvoudige houten tonnen gedaan. Daarna wordt er zwavelzuur en kerosine, verdund met water, toegevoegd. Na een paar uur haalt men de waterlaag er af en laat met het resterende opnieuw drogen in de zon. Zo verkrijgt men de cocapasta.4 De tweede, meer complexe stap bestaat erin om de basis van cocaïne te bekomen. Men maakt gebruik van zwavelzuur, ammoniak en kaliumpermanganaat. Verder heeft men nood aan elektrische generatoren, filters en ventilatoren. De cocaïnebasis die men dan verkrijgt, bevat nog veel onzuiverheden en is licht giftig, maar kan reeds gerookt worden. Dit is dan het equivalent van de Amerikaanse crack. De laatste stap gebeurt in de zogenaamde cocakeukens. Er worden nog chemicaliën zoals aceton, tolueen, alcohol en ethylether toegevoegd en na 3 of 4 dagen van kristallisatie verkrijgt men uiteindelijk cocaïne als eindproduct. Microgolfovens, verwarmingslampen, recyclagefaciliteiten en inpakmaterialen zijn hierbij onontbeerlijk. Daarom vindt men cocakeukens eerder terug in steden of op grote ranches die constant worden bewaakt. Dit in tegenstelling tot de eerste 2 stappen die in de dichte nabijheid van de cocaplantage gebeuren.5
Veel van de chemicaliën die in het proces worden gebruikt zijn vrij verkrijgbaar maar een paar moeten toch nog worden ingevoerd uit derde landen. In de jaren ’80 is men strenger gaan toezien op de import van zulke producten, zodat de cocaïneproducenten continu op zoek zijn naar vergelijkbare chemische stoffen die niet worden gecontroleerd. Er dient 4
C. HARGREAVES, Snowfields: The war on cocaine in the Andes, New York, Zed books, 1992, p. 36 – 39. D. ZAITCH, Trafficking cocaine: Colombian drug entrepreneurs in the Netherlands, Den Haag, Kluwer Law International, 2002, p 41 - 42. 5
7
evenwel benadrukt te worden dat dit slechts om een handvol producten gaat en dat het gehele beschreven proces in realiteit eerder eenvoudig is. 3.
De afgeleide producten
Het meest gekende narcoticum is natuurlijk cocaïne. Deze drug wordt als witte pasta afgescheiden van de cocaplant en na verwerking blijft er een wit, kristalachtig poeder over. Dit poeder wordt voornamelijk opgesnoven en komt zo via het neusslijmvlies in het bloed terecht. Bij het inslikken van cocaïne komt het in de bloedbaan via de slokdarm en de maag. Deze manier wordt evenwel niet zo vaak toegepast maar sommige mensen verkiezen het slikken boven het snuiven, omdat langdurig snuiven van cocaïne zeer nefast kan zijn voor het neusbeen dat door de sterke stoffen wordt aangetast. Een andere manier om cocaïne in te nemen is op intraveneuze basis. Bij deze methode wordt het poeder verdund met water en zo via een naald rechtstreeks in een ader gespoten. Vaak worden er aanvullende producten aan de cocaïne toegevoegd om zo het gewicht te beïnvloeden. Cocaïne wordt namelijk verhandeld per gewicht. De kleine gebruiker koopt vaak per 1 gram, dus elke beïnvloeding van het gewicht betekent een grotere winst voor de handelaar. Dat dit niet zonder risico is, hoeft niet gezegd te worden. Wanneer er gewone pijnstillers worden geplet en tussen de cocaïne gemengd, dan kan dit op zich niet zoveel kwaad, maar onverschillige drugshandelaars hebben er zich al schuldig aan gemaakt om bvb. rattenvergif of chemische oplosmiddelen tussen de cocaïne te mengen. Cocaïne onderdrukt je vermoeidheid en honger, terwijl je uithoudingsvermogen groter wordt. Op lange termijn verlies je gewicht, leid je aan slapeloosheid, angsten en waanvoorstellingen. Je lichaam is als het ware uitgeput. Bij regelmatig en veel cocaïnegebruik verliest de gebruiker zijn eetlust, vermagert en gaat de lichamelijke conditie achteruit. De weerstand neemt af en er doen zich trillingen, bewegingsstoornissen en verstoringen van het hartritme voor. Ook waanvoorstelling zijn legio bij langdurige, zware gebruikers. Cocaïne is op zich niet de meest fysisch verslavende drug, maar men wordt er eerder psychologisch afhankelijk van. De gebruiker krijgt tijdens het gebruik een euforisch gevoel
8
dat hij steeds vaker zal willen evenaren. Na gebruik kan dan ook een gevoel van depressie de kop opsteken, omdat de hormonale spiegel van de gebruiker verstoord is. 6 Wanneer het cocaïnederivaat van de plant wordt gerookt, dan spreekt men over crack. Deze verdient een speciale vermelding omdat het een zeer gevaarlijke drug is die zware vernielingen heeft achtergelaten in de Verenigde Staten. De cocaïne wordt gekookt met ammoniak (of een andere basische vloeistof) om het overtollige vocht te verwijderen. Ook hier wordt er geknoeid met het gewicht door maagpoeder toe te voegen of de cocaïne te koken met teveel ammoniak, zodat deze niet volledig wordt uitgekookt en in de crack blijft zitten. Het hoeft wederom niet gezegd te worden dat dit niet bevorderlijk is voor de gezondheid. Het overgebleven poeder wordt dan verhit op een strook foliepapier en men ademt de dampen in. Door de vervuiling van de cocaïne is er een geknetter hoorbaar wanneer deze wordt verhit. Daaraan ontleent de drug dan ook zijn karakteristieke naam. De effecten van crack zijn identiek aan die van gewone cocaïne, maar ze treden sneller in werking door het effect van het roken. Crack is wel in een veel hogere mate verslavend dan cocaïne. 4.
Columbia
Als het woord cocaïne wordt uitgesproken, dan denken de meeste mensen onmiddellijk aan het land Columbia. Dit is natuurlijk niet geheel onterecht, zoals zal blijken. Uit het eerder vernoemde jaarlijkse rapport van de Verenigde Naties blijkt dat Columbia,in de huidige toestand, nog altijd veruit de grootste producent is van cocaplanten. Evenwel werd er in 2008 een grote daling van het aantal plantages waargenomen (- 18%). Het hoeft niet gezegd te worden dat dit een grote impact heeft gehad op het cocaïnegebruik overal ter wereld. De 2 andere grote producenten, Peru en Bolivië, hadden dan wel weer een stijging van cultivatie (respectievelijk 4% en 6%). Dit bleek echter niet genoeg te zijn om de daling in de Colombiaanse productie volledig op te vangen.7 In 2008 (meest recente cijfers) werd er in de 3 bovengenoemde landen naar schatting 167600 hectare aan cocaplantages gecultiveerd. Daarvan zou Columbia 81000 hectare voor zijn rekening nemen. Deze cijfers zeggen misschien niet veel, maar het zal duidelijker 6
K. J., RILEY, Snow job: The war against international cocaine trafficking, New Jersey, Rand, 1996, p. 5 – 6. UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 63 – 69, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html 7
9
worden als wordt geïllustreerd dat uit 167600 hectare cocabladeren potentieel 845 ton cocaïne kan geproduceerd worden. Deze cijfers zijn natuurlijk maar een schatting die door de Verenigde Naties zijn gedaan, aangezien niemand exact weet hoeveel cocaïne er nu werkelijk wordt geproduceerd. Het geeft wel een goede indicatie van de omvang van deze business want 845 ton verberg je niet zomaar in een keldertje en dat transporteer je zeker niet over de hele wereld in de koffer van een auto. 8 Onderstaande tabel geeft een mooie evolutie van het aandeel dat Columbia heeft in de wereld van de cocaïne. Zelfs met een verlies van 18% aan cocaplantages in 1 jaar tijd blijven ze nog altijd de absolute wereldleider in dit segment van de drugsmarkt.9 TABEL A: Globale cultivatie van cocaplanten en productie van cocaïne, 2000 - 200810 2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
CULTIVATIE VAN COCAPLANTEN IN HECTARE Columbia
163300
144800
102000
86000
80000
86000
78000
99000
81000
Bolivia
14600
19900
21600
23600
27700
25400
27500
28900
30500
Peru
43400
46200
46700
44200
50300
48200
51400
53700
56100
221300
210900
170300
153800
158000
159600
156900
181600
167600
Totaal
POTENTIELE PRODUCTIE VAN COCAINE IN TON Columbia
695
617
580
550
640
640
610
600
430
43
60
60
79
98
80
94
104
113
Peru
141
150
160
230
270
260
280
290
302
Totaal
879
827
800
859
1008
980
984
994
845
Bolivia
8
UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 63 – 69, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html 9 UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 63 – 69, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html 10 Ibid.
10
Figuur 1: De potentiële cocaïneproductie tussen 2006 en 2008. 11
Hoe is deze wereldheerschappij van Colombia nu te verklaren? Landen als Bolivia en Peru hebben dezelfde omstandigheden als het op klimaat en ondergrond aankomt, maar desondanks is hun aandeel aanzienlijk kleiner. Aangezien de productie van cocaïne illegaal is, zoeken de grote spelers natuurlijk naar de landen waar de pakkans lager is en bijgevolg hun winstmarge groter. Een combinatie van factoren zorgt ervoor dat Columbia daardoor het mekka van de coke is geworden. Politiek: Columbia staat niet gekend als de meest stabiele staat ter wereld. Het land kan historisch zwak genoemd worden. Daarenboven is de overheid op bepaalde momenten zelfs niet in staat om zijn gehele grondgebied onder controle te houden. De lokale overheden worden grotendeels gekenmerkt door cliëntisme, zodat omkoping en corruptie schering en inslag zijn. Dit is heel belangrijk geweest voor de ontwikkeling van de drugsmarkt, want het zorgde voor onverschilligheid, bescherming en medewerking van lokale overheden, zodat de drugshandelaars vrij spel hadden. Zo kan er sprake zijn van een collusie tussen de overheden 11
UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 69, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html
11
en de illegale handelaars. Columbia is daar geen uitzondering op, want dit is een kenmerk van bijna elk Latijns-Amerikaans land. 3 factoren zijn echter belangrijk geweest: a) dit is tientallen jaren vroeger gebeurd in Columbia dan in andere landen, b) het was radicaler en had een langere levensduur en c) het ging gepaard met veel geweld. 12 Geografisch: Columbia ligt strategisch gepositioneerd tussen enerzijds andere cocaproducerende landen (Bolivia en Peru) en anderzijds de Verenigde Staten van Amerika. Er moeten geen tussenstoppen worden gemaakt om de drugs Amerika binnen te krijgen en via de Caraïben heeft Columbia een ideale route voor vervoer over de zee. Tel daarbij dat Columbia beschikt over goede waterlopen en grotendeels bestaat uit jungle en bergen waarin men met discretie laboratoria en plantages kan oprichten. Zo krijgt men een ideale voedingsbodem voor de drugshandel.13 Economisch: De handel in de cocaïne werd vroeger altijd al geassocieerd met de smokkel van andere zaken. Vanuit het land werden goederen zoals suiker, koffie en smaragden naar andere omringende landen gesmokkeld. Zo hadden de drugshandelaars al heel vroeg de nodige knowhow en ervaring om ook de cocaïne efficiënt het land uit te krijgen. Het is ook belangrijk om te benadrukken dat het kapitalisme in Columbia wordt gekenmerkt door de verwachting om zeer snel zeer rijk te worden, zodat er een cultuur is ontstaan waarbij men over lijken gaat. Ook kan er melding gemaakt worden van het feit dat tegelijk met de boom van de drugshandel er een grote crisis was in andere markten zoals katoen, textiel en suiker. Tenslotte speelt ook de massale migratie van Colombianen naar de Verenigde Staten een grote rol. Deze grote migratiegolf kwam een twintigtal jaar vroeger op gang dan deze van de andere Andeslanden. Alleen al in Miami wonen er rond de 200.000 Colombianen zodat er een groot netwerk is gevormd tussen het thuisland en de afzetmarkt. Gecombineerd met de mogelijkheid om op grote schaal te produceren en het niet afzijdig staan tegenover geweld, heeft ervoor gezorgd dat de Colombianen, eind de jaren ’70, begin de jaren ’80, de handel van de Cubanen en Mexicanen hebben overgenomen.14
12
D. ZAITCH, Trafficking cocaine: Colombian drug entrepreneurs in the Netherlands, Den Haag, Kluwer Law International, 2002, p 35 – 39. 13 Ibid. 14 Ibid.
12
Tel al deze factoren op en het is heel duidelijk dat Columbia anno 2010 nog altijd wereldleider is in de cocaïneproductie. Het land is heden ten dage nog altijd de absolute heerser als het op cocaïne aankomt en grote inspanningen van Boliviaanse en Peruviaanse criminelen ten spijt, zal het volgens mij nog heel lang duren vooraleer Columbia van zijn troon zal worden gestoten. Wie cocaïne zegt, zegt automatisch Columbia. 5.
Peru
Zoals hierboven al werd uiteengezet is de productie van cocaplanten in Peru het laatste jaar terug gestegen Dit maakt van het land de dichtste achtervolger op Columbia. In 2008 werd er een stijging van 4% waargenomen, wat een totaal maakt van 56100 hectare. Dit is potentieel goed voor een niet te onderschatten 310 ton aan cocaïne. 15 6.
Bolivië
Bolivia is het derde grootste productieland van cocaplanten. Hoewel het land een derde plaats bekleedt, loopt het ver achter op koploper Columbia. In 2008 werd er ongeveer voor 30500 hectare aan cocaplantages gecultiveerd, goed voor 113 ton aan cocaïne. Vergeleken met de 410 ton die Columbia jaarlijks kan produceren is dit natuurlijk slechts een fractie daarvan, maar in vergelijking met de wereldwijde productie is dit natuurlijk niet te onderschatten.16 7.
Andere
Deze 3 bovenstaande landen verdelen dus duidelijk onderling de taart. Voor de volledigheid dient er evenwel vermeld te worden dat er ook in andere landen een miniem aantal cocaplanten wordt gecultiveerd. Het dient niet te verbazen dat dit vooral in de rest van de Zuid-Amerikaanse landen gebeurt. Met name dienen vooral Chili, Equador en Mexico vermeld te worden. Buiten deze regio werden het hoogst aantal cocaïnelaboratoria opgedoekt in Spanje en in de Verenigde Staten, maar dit zijn laboratoria die zijn opgericht om louter de cocaïne die uit bovenvermelde landen werd ingevoerd verder te verwerken.17
15
UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 63 – 69, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html 16 Ibid. 17 Ibid.
13
B.
Opiumderivaten
De kalmerende, slaapverwekkende en pijnstillende effecten van opium zijn al heel lang bekend. In het oude China wordt er al melding van gemaakt en de Griek Homerus heeft er al over gesproken in de 9de eeuw voor Christus. De Romeinen hadden zelfs geschriften waarin stond beschreven hoe men het beste het sap uit de papaverplant kon halen. In Europa dateert het gebruik van opium als genotsmiddel (i.t.t. het gebruik als medicijn) uit het einde van de 18de eeuw. Opiaten waren toen in Engeland even vlot te verkrijgen als aspirine nu. Het was toen één van de weinig daadwerkelijk effectieve geneesmiddelen. Het werd
zelfs
gebruikt
om
baby’s
en
peuters
kalm
te
houden.
In de 19de eeuw is men er dan in geslaagd om de opium te ontleden en is de samenstelling duidelijk geworden. In 1803 werd morfine geïsoleerd en 1832 kwam codeïne aan het licht. Heroïne werd voor het eerst in 1874 geproduceerd en door de Duitse firma Bayer op de markt gebracht als medicijn tegen tuberculose en andere aandoeningen van de luchtwegen. Toen was er evenwel nog geen enkele kennis van de negatieve bijwerkingen en kans op verslaving18. De plant van waaruit opium afkomstig is, kan vandaag de dag gevonden worden in 2 grote gebieden. Enerzijds is er de gouden driehoek die de landen Laos, Thailand en Myanmar omvat. Anderzijds is er ook nog een gebied dat men “de gouden halve maan” of “de gouden sikkel” noemt. Onderdeel van deze regio zijn de landen Pakistan, Afghanistan en Iran. Deze gebieden zijn dan ook verantwoordelijk voor een groot deel van de heroïneproductie. Er bestaat evenwel een grote discrepantie in productiecapaciteit tussen de landen onderling die wel in een zelfde gebied blijken te liggen. Verder wordt dit meer in detail besproken. 1.
De plant.
Opium wordt verkregen uit de papaverplant Papaver somniferum (ook wel klaproos of slaapbol genoemd). Deze plant heeft haar oorsprong in Klein-Azië , maar wordt heden ten dage ook verbouwd in andere streken zoals we hierna zullen zien. De plant bestaat in verschillende ondersoorten, die niet allemaal worden gebruikt voor het extraheren van opiaten. Sommigen zijn zeer bekend bij het grote publiek zoals het maanzaad 18
F. VAN REE EN P. ESSEVELD, Drugs: De medische en maatschappelijke aspecten, Utrecht, Het Spectrum, 1985, p 68 – 69.
14
dat men op broodjes kan terugvinden. 19 Deze bevatten slechts een kleine hoeveelheid opiaat, maar studies hebben wel aangetoond dat het eten van een zeer grote hoeveel maanzaad wel kan leiden tot een positieve uitslag op een drugstest. Een andere variëteit die gekend is bij het publiek is de tuinpapaver, die speciaal wordt gekweekt voor de intensieve tuinier.20 De soort die in het bestek van dit werk evenwel van belang is, is de ondersoort die het hoogste percentage aan opium bevat. Deze ondersoort heeft als naam ook het navoegsel somniferum. 21 De zaadbollen van deze plant staan erom gekend om hoge dosissen en een grote verscheidenheid aan alkaloïden te bevatten (net zoals bvb. de cocaplant, zoals reeds eerder werd besproken), zodat ze de basis vormt van verscheidene producten, waaronder ook heroïne.
Er dient nog opgemerkt te worden dat de klaproos ook langs onze wegen en paden kan worden aangetroffen. Door evenwel een andere samenstelling van de bodem en een verminderd zonlicht, bevat deze een veel lagere dosis alkaloïden. Men dient er wel voorzichtig mee om te springen, want het eten van de klaproos is zeer nefast voor de gezondheid. De plant is giftig en kan leiden tot een verzwakking van de ademhaling, hartverzwakking, verkleuring van de huid en ook vernauwing van de pupillen. 2.
Het proces
De opium wordt ingewonnen door inkervingen in de onrijpe zaadbollen van de plant te maken. Een melkachtige vloeistof komt dan tevoorschijn, die aan de bol blijft kleven, opdroogt en dan een bruine kleur krijgt. In deze melk bevinden zich de diverse werkzame stoffen die men de opiaten noemt. Met een sikkel wordt de stroopachtige ruwe opium vervolgens van de zaadbollen afgeschraapt. Het is een fout om te denken dat deze melk enkel de basis biedt aan de bereiding van heroïne. Veel andere, minder schadelijke stoffen kunnen er ook uit gewonnen worden, inclusief medicijnen. 19
Wetenschappelijke naam: Papaver somniferum, var. album. Wetenschappelijke naam: Papaver somniferum, var. hortensia 21 Wetenschappelijke naam: Papaver somniferum, subsp. somniferum 20
15
Heroïne kan soms zuiver van de papaverplant worden gehaald, want het is er een bestanddeel van. In de meeste gevallen is er echter een extensieve behandeling nodig om zuivere heroïne te verkrijgen. De werkzame stof die als basis dient is morfine. Deze kan wel rechtstreeks uit de melk worden gewonnen en wordt over de hele wereld als zwaar pijnbestrijdend middel gebruikt. Een volledige wetenschappelijke beschrijving van het gehele proces zou ons te ver lijden, maar men dient voor ogen te houden dat men dient te beschikken over de nodige vakkennis en goed uitgeruste laboratoria. Stoffen die onmisbaar zijn in het proces zijn onder andere azijnzuur, chloroform en natriumcarbonaat. 3.
Afgeleide producten
Zoals hierboven werd beschreven bevat de papaverplant een verscheidenheid aan alkaloïden, de ene al schadelijker dan de andere. Een groot deel daarvan heeft voor de studie van drugs geen belang, dus zullen deze dan ook enkel bij naam genoemd worden. Morfine: Dit is bij het grote publiek gekend als immens zware pijnstiller. Het wordt aangewend als de pijn te zwaar is voor de meer reguliere pijnonderdrukkende medicijnen. Het wordt dan ook vaak aangewend voor operationele doeleinden en ze treden vaak op de voorgrond in gevechtssituaties, waarbij een gewonde soldaat op het slagveld direct dient verdoofd te worden. Voor dit werk is morfine belangrijk, omdat het de basis vormt voor de bereiding van heroïne. Heroïne: Dit is natuurlijk één van de meest gekende afgeleiden uit de papaverplant. Hierboven werd reeds vermeld dat heroïne wordt verkregen door de morfine chemisch te behandelen. Heroïne kan op verschillende manieren worden gebruikt. De te onderscheiden vormen
van
inname
zijn
het
roken,
snuiven
en
het
intraveneus
inspuiten.
Bij het roken gaat een aanzienlijk deel van de heroïne samen verloren met de rook. Een bekende vorm van roken is het “chinezen”, waarbij de heroïne wordt verhit op een zilverpapier door een vlammetje (bvb. van een aansteker of
een kaars) en witte
heroïnedampen vervolgens door een kokertje worden geïnhaleerd. De meeste mensen die voor
het
eerst
in
aanraking
komen
met
heroïne,
roken
of
snuiven
het.
De meeste verslaafde gebruikers stappen na verloop van tijd evenwel over op de injectie van de drug in de aderen. De heroïne wordt hierbij ook verwarmd boven een vlam en er wordt water toegevoegd om de oplossing te vergemakkelijken. Dit mengsel wordt dan opgenomen 16
via een normale injectiespuit en rechtstreeks in een ader gespoten. De gebruikers spreken bij deze methode van een zeer plotse opstoot net na de injectie (ook wel een “rush” genoemd). Het wordt omschreven als een warme gloed die door het gehele lichaam trekt en een kleine minuut duurt. Een groot nadeel van deze werkwijze is natuurlijk dat spuiten vaak worden opnieuw gebruikt en dat ze worden gedeeld met andere personen. Aandoeningen zoals HIV en hepatitis zijn dan ook niet uitzonderlijk in een eerder gesloten gemeenschap, zoals die van heroïnespuiters er één is. De effecten van heroïne verschillen van persoon tot persoon. Sommige gebruikers voelen zich ontspannen en dommelen weg, anderen worden juist heel spraakzaam en actief. In de meeste gevallen raakt de gebruiker net na de inname in een dromerige, licht wegduttende toestand vergelijkbaar met knikkebollen. Verder neemt meestal de lichamelijke activiteit af, heeft de persoon moeite om zich te concentreren en wordt zeer onverschillig. Een groot probleem met zowel morfine als heroïne is de tolerantie die optreedt. Grote gebruikers hebben na verloop van tijd steeds hogere dosissen nodig om hetzelfde effect te verkrijgen. Zo wordt natuurlijk de kans op verslaving en lichamelijke afhankelijkheid vergroot. Door de lichamelijke effecten van de drug wordt ook een normaal levensritme en sociaal leven zo goed als onmogelijk.22 Codeïne: deze alom gekende stof wordt gebruikt als pijnstiller en als hoestmiddel. Het kan worden teruggevonden in een grote variëteit aan medicijnen. Andere alkaloïden die in de opium zitten: narceïne, papaverine,thebaïne en narcotine. 4.
De gouden halve maan. a)
Afghanistan
In 2008 was er een wereldwijde daling te merken in de papaverteelt van 16%. Deze spectaculaire daling was grotendeels te wijten aan een aanzienlijke vermindering van de teelt in Afghanistan. In dat door oorlog verscheurde land was er voor het eerst een teloorgang van de oogst te melden.
22
F. VAN REE EN P. ESSEVELD, Drugs: De medische en maatschappelijke aspecten, Utrecht, Het Spectrum, 1985, p 72 – 74.
17
Afghanistan is al een twintigtal jaar de belangrijkste producent van opium. In 2007 werd er zelfs een recordhoogte van 193000 hectare opgetekend, maar door gezamenlijke inspanningen van de coalitiemacht en de nieuwe Afghaanse autoriteiten is dit aantal in 2 jaar tijd teruggebracht tot een respectabele 123000 hectare in 2009. Dit betekent dus een daling van 36 % over een periode van 2 jaar. Het land blijft daarmee wel nog altijd de absolute wereldleider in de opiumproductie. In 2006 bijvoorbeeld waren de Afghaanse boeren verantwoordelijk voor maar liefst 92% van de wereldwijde opiumproductie. De dalingen van de laatste jaren veranderen helemaal niets aan deze koppositie. Het land geldt als de wereldwijde koning van de heroïne. 23 Hieronder kan men een evolutie zien van de papaverteelt over de hele wereld over een periode van 8 jaar. Men ziet direct dat 2007 een absoluut recordjaar was. TABEL B: Globale cultivatie van papaver en potentiële productie van opium, 2000 – 2008.24 2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
CULTIVATIE VAN PAPAVERPLANTEN IN HECTARE Totaal
221.952 142.094 180.225 168.600 195.940 151.500 201.000 235.700 POTENTIELE PRODUCTIE VAN OPIUM IN TON
Totaal
469
163
452
478
495
472
606
735
De volgende grafiek is een onderdeel van de globale productie en kan er bijgevolg niet van losgekoppeld worden.
23
UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 33, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html 24 UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 34, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html
18
TABEL C: Cultivatie van papaver en potentiële productie van opium in Zuid-West Azië, 2000 – 2008.25 2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
193.000
157.000
1701
1909
CULTIVATIE VAN PAPAVERPLANTEN IN HECTARE Afganistan Pakistan Totaal
82.171
7606
74.100
80.000
131.000
260
213
622
2500
1500
82.431
7819
74.722
104.000 165.000 2438
1545
82.500 132.500 106.438 166.545 194.701 158.909
POTENTIELE PRODUCTIE VAN OPIUM IN TON Afganistan Pakistan Totaal
3276
185
3400
3600
4200
4100
6100
8200
7700
8
5
5
52
40
36
39
43
48
3284
190
3405
3652
4240
4136
6139
8243
7748
Als men tabel B en C naast elkaar legt, dan kan men duidelijk waarnemen dat Afghanistan een zeer groot aandeel heeft in de massale productie van opium. Een opmerkzame lezer ziet direct dat er in het jaar 2001 een immense val was in de papaverteelt. Dit is volledig te wijten aan de Taliban die een offensief heeft ingezet tegen de drugshandel. In 1999 had het Talibanregime reeds een wet uitgevaardigd waarin stond dat de boeren hun papaverteelt met een derde moesten verminderen. Dit werd evenwel niet echt kordaat opgevolgd, zodat deze regel eerder dode letter bleef. Het gevolg hiervan was dat er maar een daling van nauwelijks 10% te melden was. De Taliban bleef evenwel vasthouden aan haar intentie om de drugs aan te pakken. Dit resulteerde in een nieuwe wet daterend van juli 2000, waarin er een totale ban werd opgelegd voor de cultivatie van papaver. Deze regel werd van kracht net voordat het plantseizoen aanbrak. Tot ieders verbazing werd er door de politiële instanties nu wel ruimschoots gevolg gegeven aan de ban. Dit resulteerde dus in een daling van de papaverteelt van maar liefst 94%, waardoor de productiecapaciteit van opium terug werd gekatapulteerd naar die van 20 jaar daarvoor. Deze opmerkelijke prestatie was het gevolg van het harde repressieve beleid van de Taliban. Ze combineerden zware straffen met een kort-op-de-bal-beleid en het vernielen van papavervelden die toch werden aangelegd. Een slimme zet was ook om de leiders van de 25
UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 34, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html
19
stammen te betrekken in de strijd, want deze werden verantwoordelijk gesteld als er toch nog werd geoogst, zodat ze een echte motivatie hadden om de drugs te bannen. 26
Dat deze actie nu niet echt was te verwachten van de Taliban, is ook andere waarnemers niet ontgaan. Over de motieven zijn dan ook nogal hevige controverses gerezen. Volgens de ene was de achterliggende reden het doen stijgen van de prijzen van de drugsvoorraden die toen nog in omloop waren, maar volgens anderen was het een poging om het regime meer legitimiteit
te
geven
in
de
internationale
diplomatieke
wereld.
De ban had zware gevolgen voor de gewone boeren die plots hun inkomen zagen teloorgaan en in een diep financieel gat vielen. Wanneer de coalitietroepen het land zijn binnengevallen, is het dan ook niet verwonderlijk dat de papaverteelt plots terug exponentieel is toegenomen tot aan het recordjaar van 2007. 27 In februari 2010 heeft het UNODC haar voorlopige prognose de wereld ingestuurd als voorloper op een nieuw werelddrugrapport. Ze hebben deze voorspellingen kunnen doen op basis van een rondvraag naar de intenties van de boeren wanneer ze hun gewassen hebben geplant. Het UNODC voorspelt zeker een stabilisering van de productie en is zelfs zeer optimistisch betreffende een nieuwe daling van de oogst in papaverplanten. Nog belangrijker dan deze algemene stabilisering of daling, is het feit dat er hoogstwaarschijnlijk een kleinere hoeveelheid opium uit de planten zal kunnen gehaald worden door de uitzonderlijk slechte weeromstandigheden tijdens het groeiseizoen 28. De territoriale spreiding van de papavervelden is sinds 2001 ook sterk veranderd. Deze spreiding kan zeer zeker gelinkt worden aan de instabiele politieke situatie waar het land in verkeert. De grootste producenten van papaverplanten zijn de provincies die in de zuidwestelijke regio van het land zijn gelegen en net deze provincies zijn nog altijd het toneel van hevige gevechten van de Taliban tegen de coalitietroepen (voornamelijk de provincies Helmond en Kandahar). Boeren in deze provincies hebben zelf aangegeven dat ze door 2 factoren op de papaverteelt zijn overgegaan. Enerzijds hebben ze het moeilijk, door de
26
D. MACDONALD, Drugs in Afghanistan, London, Pluto press, 2007, p. 77 – 78. L. PAOLI, V. GREENFIELD, P. REUTER, The world heroin market: Can supply be cut?, Oxford/New York, Oxford university press, 2009, p. 70 – 71. 28 UNODC, Aghanistan opium survey 2010, (niet in bladvorm te verkrijgen): http://www.unodc.org/documents/frontpage/Afghanistan_Opium_Survey_2010_Final.pdf 27
20
instabiele situatie, om op een legitieme manier aan de kost te komen. De FAO 29 heeft herhaaldelijk vastgesteld dat de Afghaanse bevolking zwaar te kampen heeft van een voedselschaarste. Door aanhoudende droogtes is de tarweproductie de dieperik ingegaan en de boeren kunnen zelf niet meer in hun eigen levensonderhoud voorzien. Daarom zijn ze dus noodgedwongen papaver beginnen kweken om te overleven. Anderzijds geven ze ook wel toe dat ze voor de lucratieve handel kiezen, omdat er in hun regio geen goed werkende politiemacht
op
de
been
is
en
dat
bijgevolg
de
pakkans
zeer
klein
is.30
Zo is het conflict in Afghanistan niet alleen meer een oorlog tegen de terroristen en het regime dat ze ondersteunt maar ook een oorlog tegen drugs geworden. De Verenigde Naties denkt daarom dat de opiumproductie in vrije val zal gaan in dit land naarmate het land meer en meer gestabiliseerd wordt. b)
Pakistan
Pakistan wordt algemeen ook beschouwd als een onderdeel van de gouden sikkel uit Zuidwest-Azië. Alhoewel er ook papaverplanten worden gecultiveerd, is dit in aanzienlijk mindere mate dan in Afghanistan. Tabel C toont aan dat dit aantal zelfs niet meer dan 2000 hectare aan landbouwgrond inpalmt. Toch zorgt deze 2000 hectare ervoor dat Pakistan derde komt te staan op de lijst van opiumproducenten. Zo steken ze vroegere derde Laos voorbij. Zowat alle gecultiveerde gronden zijn gelegen aan de grens met Afghanistan. Dit hoeft niet te verwonderen, aangezien dit gebied vaak als toevluchtsoord wordt gebruikt voor Talibanstrijders
die
op
de
hielen
worden
gezeten
door
coalitietroepen.
Vergeleken met Afghanistan en het later besproken Myanmar, is deze 2000 hectare eigenlijk totaal verwaarloosbaar, dus deze dient enkel voor de volledigheid. c)
Iran
Iran was in vroegere jaren een relatief grote speler in de productie van opium. Door deze status wordt het land nog altijd opgenomen als deel van de gouden sikkel, maar in het huidige Iran is er evenwel niet meer te spreken over massale papavercultivatie. Enkel in het gebied grenzend aan Turkije wordt er nog melding gemaakt van enige activiteit. De productie is tot een zodanig laagtepunt gekomen, dat ze zelfs niet meer in de statistieken 29 30
Food and agriculture organization. P-A. CHOUVY, Opium: uncovering the politics of the poppy, London/New York, I.B. Tauris, 2009, p 133 – 136.
21
van de United Nations office on drugs and crime wordt opgenomen. Daar worden enkel de reeds vroeger besproken landen Afghanistan en Pakistan genoemd in de zuidwestelijke regio van Azië, zodat exacte recente cijfers voor Iran niet voorhanden zijn. 5.
De gouden driehoek a)
Myanmar
Myanmar, het vroegere Birma, is drie decennia lang de grootste producent van opiaten ter wereld geweest. In de jaren 1960 tot 1990 kwam zo goed als alle heroïne uit dit land maar vanaf de jaren ’90 is het zijn koppositie geleidelijk verloren ten voordele van Afghanistan. Myanmar zit nu wel stevig in het zadel als tweede grootste producent. Uit onderstaande tabel blijkt dat Myanmar inderdaad in de regio van de gouden driehoek absolute leider is qua aantal hectare papavervelden en potentiële productie van opium. TABEL D: Cultivatie van papaver en potentiële productie van opium in Zuid-Oost -Azië, 2000 – 2008.31 2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
CULTIVATIE VAN PAPAVERPLANTEN IN HECTARE Myanmar Laos Thailand Totaal
108.700
105.000
81.400
62.200
44.200
32.800
21.500
27.700
28.500
19.052
17.255
14.000
12.000
6600
1800
2500
1500
1600
890
820
750
128.647 123.075
96.150
74.200
50.800
34.600
24.000
29.200
30.100
POTENTIELE PRODUCTIE VAN OPIUM IN TON Myanmar Laos Thailand Totaal
1087
1097
828
810
370
312
315
460
410
167
134
112
120
43
14
20
9
10
6
6
9
1260
1237
949
930
413
326
335
469
420
Zoals gezegd is Myanmar de tweede grootste speler na Afghanistan. Het land op zich als staat is evenwel een stuk rijker dan het door oorlog verscheurde Talibanbolwerk, zodat Myanmar ook economisch veel minder afhankelijk is dan de huidige leider. 31
UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 34, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html
22
De provincie waar het merendeel van de papavervelden zich bevinden, is de Shan-provincie in het noordoosten van het land. Deze regio is al zeer lang het toneel van interne onlusten en rebellengroepen opereren er al sinds de jaren ’50. Sinds die periode kan er gesproken worden van een opeenvolging van quasi-statelijke autoriteiten die er de plak zwaaien. Zo is het een feit dat in de jaren ’50 een rebellengroep, de KMT genaamd, aan de basis lag van de ontwikkeling van de opiumproductie om zo hun werking te financieren. De Birmaanse regering had een chronisch gebrek aan middelen zodat ze een beroep deed op andere milities die de rebellen in de Shan-provincie moesten bestrijden. Aangezien deze milities niet betaald werden door de regering gingen ze zich zelf toeleggen op de handel in opium, vaak onder bescherming van regeringstroepen die de smokkelwegen vrijmaakten. Uit deze regeringsmilities zijn uiteindelijk een paar zeer belangrijke drugshandelaars voortgekomen die een immens imperium hebben opgebouwd. De belangrijkste van deze drugshandelaar gebruikte zijn immense geld en macht ironisch genoeg om zich te scharen achter de nationalistische zaak van de Shan-provincie. Dezelfde zaak waarvoor hij was ingehuurd om te vernietigen. De Birmaanse regering heeft de drugsproductie nooit iets in de weg gelegd en heeft ook geen maatregelen genomen om te voorkomen dat er drugsgeld werd witgewassen via de legale economie. Dit ging zelfs zo ver dat Birma, samen met Nigeria, het laatste land was dat in 2007 van de zwarte lijst werd verwijderd die is opgesteld door de Financial Action Task Force on Money Laundering. Deze organisatie onderzoekt witwasactiviteiten en maakt een lijst op van landen en regio’s die weigeren mee te werken aan een beperking ervan. 32 Sinds de eeuwwisseling hebben de regionale leiders evenwel een grote poging gedaan om de opiumindustrie aan banden te leggen. In 2005 ten slotte heeft de leider van de grootste hedendaagse rebellengroepering, de UWSA, besloten om opium te bannen. Ze deelden gevangenisstraffen en zware boetes uit voor eenieder die de nieuwe regeling brak. Ratio van deze plotselinge ommekeer is het geloof dat de vernietiging van de opiumproductie de enige manier is om de legale economie te doen herrijzen, vrede te handhaven en internationaal gelegitimeerd te worden.
32 L. PAOLI, V. GREENFIELD, P. REUTER, The world heroin market: Can supply be cut?, Oxford/New York, Oxford university press, 2009, p. 130 - 139.
23
Deze nieuwe regeling is één van de hoofdredenen waarom de productie van opium in Myanmar het laatste decennia sterk is gedaald. Als deze even zorgvuldig wordt gehandhaafd dan valt een verdere daling in de komende jaren zeker niet uit te sluiten, zelfs na de lichte stijging van de laatste 2 jaren. 33 b)
Laos
Laos kon lange tijd aanzien worden als de derde grootste producent van papaver en de eerder besproken derivaten. De laatste jaren is het land echter voorbijgestoken door Pakistan,, wat ervoor zorgt dat ze een vierde stek bezetten. Deze titel moet wel enigszins genuanceerd worden, want de hoeveelheid komt zeker niet in de buurt van wat Afghanistan en Myanmar produceren. Om dit alles in perspectief te zetten hoeven we enkel naar de meest recente cijfers van 2008 te kijken. Laos had toen een potentiële opiumproductie van 10 ton. Myanmar had in datzelfde jaar 410 ton kunnen produceren en Afghanistan maar liefst 7700 ton.34 c)
Thailand
Thailand is van oudsher altijd een onderdeel geweest van de beruchte “gouden driehoek”. Het land is nooit echt een grote speler op de markt geweest maar de laatste jaren is de productie zodanig teruggevallen dat de UNODC in zijn jaarlijks rapport vanaf 2003 er zelfs geen cijfers meer van geeft.35 Thailand wordt daarom slechts voor de volledigheid vermeld. 6.
Overige landen
Zoals hierboven reeds werd gezegd is de opiumproductie een zaak van 2 welbepaalde regio’s. Deze nemen dan ook 95% van de wereldwijde productie voor hun rekening. Voor de volledigheid dienen ook nog Colombia en Mexico vermeld te worden. Colombia neemt slechts 2% van de globale productie in maar het land is wel belangrijk om te vermelden omdat de producenten hun handel bijna uitsluitend richten op de Amerikaanse 33
L. PAOLI, V. GREENFIELD, P. REUTER, The world heroin market: Can supply be cut?, Oxford/New York, Oxford university press, 2009, p. 139 - 142. 34 UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 34, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html 35 Zie tabel D op de vorige pagina.
24
markt, zodat ze daar wel een grote speler zijn geworden. Volgens bepaalde bronnen is het zelfs de tweede grootste leverancier van de Amerikaanse heroïnegebruikers. Volgens UNODC had het land in 2008 een potentiële productie van 10 ton opium. Het verhaal van de Colombiaanse heroïne is er 1 van een snelle stijging, maar sinds 2001 wordt er weer melding gemaakt van een daling zonder aanwijsbare oorzaak. Het is dus koffiedik kijken naar de toekomst toe, hoe deze nieuwe speler zich zal ontwikkelen op de markt. 36 Mexico heeft zich langzaam ook ontwikkeld tot een belangrijk opiumproducerend land. In absolute cijfers produceert het meer dan het net besproken Colombia. Volgens UNODC zijn er geen cijfers voorhanden voor het jaar 2008 maar in 2007 is er sprake van een potentiële productie van 147 ton opium. Dit is op een relatief korte tijd gerealiseerd, dus, moest deze trend worden aangehouden, dan kan men in de toekomst Mexico beschouwen als het derde grootste productieland ter wereld. 37 Zeker een land om in het oog te houden, aangezien ze ook zeer actief zijn in de cannabisproductie en hun nabijheid met de Verenigde Staten. 38 Andere opiumproducenten zijn o.a. India en voormalige republieken van de Sovjet-Unie zoals Tadjikistan, maar de hoeveelheid is daar zodanig laag, dat deze te verwaarlozen zijn.
36
UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 34, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html 37 Ibid. 38 Zie infra
25
C.
Cannabis
1.
De plant
Cannabis is het materiaal dat wordt gehaald uit de plant die de Latijnse naam Cannabis Sativa draagt. De plant komt zowel in mannelijk als in vrouwelijk geslacht voor en beiden hebben grote bladeren, die bestaan uit 5 tot 11 kleinere blaadjes met gekartelde randen. Bovenaan de top van de plant zijn er bloemen en bladeren waaruit er een kleverige massa wordt afgescheiden. Dit gebeurt veel duidelijker bij de vrouwelijke planten en deze massa bevat de actieve bestanddelen die voor het drogerende effect zorgen. De plant bevat verschillende cannabinoïde bestanddelen, maar velen ervan zijn inactief of hebben geen drogerende werking. Het belangrijkste bestanddeel voor de druggebruiker is delta 9- tetrahydrocannabinol of kortweg THC. Het percentage THC in de cannabis is de aanduiding van de intensiteit van de drug, zodat drughandelaren dan ook steeds op zoek gaan naar de planten en kweekwijzen die een hogere hoeveelheid THC opleveren. Kenmerkend ten opzichte van de 2 vorige besproken planten, coca en papaver, is dat de cannabisplant veel minder afhankelijk is van bepaalde factoren. Waar coca en papaver slechts volgens welbepaalde condities kunnen gecultiveerd worden, die bijna onmogelijk artificieel te benaderen zijn, kan de cannabisplant wel groeien in een thuisomgeving mits bepaalde aanpassingen aan de ruimte Men moet natuurlijk wel rekening houden met de noden van de plant. Zo dient men te zorgen dat er voldoende ventilatie is. Ook de duur van de nacht en de temperatuur zijn zeer belangrijk voor de ontwikkeling. Dus schaft men best verwarmingslampen aan die aangesloten zijn op een tijdschakelaar. Zo kan je ook de bloeiperiode minutieus controleren, vermits de plant begint te bloeien zodra ze merkt dat de herfst eraan komt. De plant langer in het donker houden simuleert zo de lange herfstnacht, zodat de plant van oordeel is dat ze moet beginnen bloeien en zo kan men vaker oogsten. Om deze redenen is het natuurlijk veel problematischer om de cultivatie van de plant in kaart te brengen en zo een globaal overzicht te krijgen. Dit zal ik verder bespreken.
26
2.
Afgeleide producten
Van de Cannabis sativa plant kan men verschillende producten verkrijgen naargelang het deel van de plant die men gebruikt. Wanneer men de bloemtoppen in zijn volledigheid oogst, spreekt men van cannabis of marihuana. Deze planten kunnen dan op verschillende manieren als drug geconsumeerd worden. Eén van de meest voorkomende gebruikswijze is dat de cannabis wordt vermengd met tabak en zo in een lang sigarettenblaadje wordt gerold. Dit is dan de alom gekende “joint”. Als deze dan wordt opgerookt, komt de karakteristieke, penetrante geur vrij. Roken via een waterpijp of via een verstuiver is een andere manier van inhaleren en gebeurt vaak door mensen die geen tabak roken of die de cannabis in een zuivere vorm willen inhaleren. Het is ook mogelijk om de cannabis te consumeren via de maag. Zo wordt de drug vaak gebakken in een cake (de zogenaamde spacecake), pannenkoeken of vermengd met een soep. Ook het zetten van een cannabisthee is een gebruik dat overal ter wereld gekend is. Er bestaat ook een mogelijkheid om de hars die de THC bevat van de cannabisplant te scheiden. Dan verkrijgt men hasj. Een veel voorkomende manier is door de bloemtoppen via een zeef in een centrifuge te laten ronddraaien. De bloemtoppen verkruimelen dan en de zeef laat enkel de harde kristallen door. De manier van consumptie is zowat dezelfde als van de cannabis zelf. Hasj wordt veelal met tabak of met een waterpijp gerookt. Ook het bakken van een spacecake behoort tot de mogelijkheden. De voorkeur voor cannabis of hasj verschilt van persoon tot persoon. Factoren die de keuze beïnvloeden zijn de geur, het verschillend effect, en het gebruiksgemak39. De effecten van cannabis en hasj kunnen nogal verschillen van persoon tot persoon en van het gehalte THC in de drug. Er worden vaak veranderingen in de emotionele toestand aangegeven die worden gekarakteriseerd door milde euforie, relaxatie, verandering in de perceptie van tijd en het versterken van de zintuiglijke waarnemingen, zoals bij het luisteren naar muziek of het bekijken van een film. Wanneer de drug wordt gebruikt in een sociale omgeving dan kan er ook sprake zijn van overdreven lachbuien, babbelen en genegenheid. Niet iedereen rapporteert evenwel dezelfde positieve effecten. Gebruikers ervaren soms de 39
T. DECORTE, M. MUYS en S. SLOCK, Cannabis in Vlaanderen: patronen van cannabisgebruik bij ervaren gebruikers, Leuven, Acco, 2003, p 84 – 86.
27
inname als extreem negatief waarbij effecten optreden zoals een mild angstgevoel , een paniekaanval en zelfs totale paranoia.40 Marihuana wordt door zijn kalmerend en pijnverlichtend effect soms medicinaal voorgeschreven. Multiple sclerose, kanker, syndroom van Gilles de la Tourette, migraine en slaapproblemen zijn aandoeningen waarbij marihuana een positief effect zou hebben. 41 Nog te vermelden is het feit dat de cannabisplant niet enkel voor hallucinogene doeleinden wordt gekweekt. Hennep wordt verkregen uit de vezels van de bast van de plant en wordt o.a. gebruikt om touwen of vloeipapier van te produceren. 3.
Landen
We hebben reeds gezien dat de cannabisplant veel minder afhankelijk is van klimatologische factoren dan bijvoorbeeld papaver of de cocaplant. Dit stelt de autoriteiten dan ook voor een groot probleem om de globale cannabismarkt in kaart te brengen. Zelfs the United Nations Office on Drugs and Crime zegt dat de cijfers voor cocaïne en opium veel gedetailleerder zijn dan deze voor cannabis. Natuurlijk is het wel evident dat bepaalde landen een veel grotere reputatie hebben voor productie op grote schaal dan andere landen. Deze zullen dan vanzelfsprekend ook besproken worden, maar het is moeilijk om een soort rangschikking op te maken.42 Een van enige bronnen van informatie die de UNODC heeft, zijn vragenlijsten die de aangesproken landen zelf kunnen invullen. Zo verkrijgt men informatie over het aantal inbeslagnames en vernietigde oogsten. Uit alle landen die rapporteren aan de UNDOC, geven er maar liefst 172 aan dat er de laatste 10 jaar in hun land enige vorm van cannabiscultivatie is aangetroffen. Zo ziet men dat het bijna onmogelijk is om exacte cijfers te bekomen die de gehele wereld omvatten.43
40
N. SOLOWIJ, Cannabis and cognitive functioning, Cambridge, Cambridge University press, 1998, p 29 – 31. S. RYSHEUVELS, C. SCHOTTE en B. SABBE, Medicinale cannabis: Meta-analyse van het onderzoek naar de doeltreffendheid en doelmatigheid van het medicinaal gebruik van cannabis, Gent, Academia press, 2004, p 12 – 13. 42 UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 89, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html 43 UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 90, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html 41
28
De UNDOC verricht ook sporadisch inspecties die tot doel hebben om een specifiek land eens grondig onder de loep te nemen. Dit is onder andere gebeurd in Marokko, Centraal Azië (met onder meer Kazachstan, Kirgzië en Tadzikistan) en recentelijk Afghanistan. Hierna zal ik dus een paar landen, die een grote invloed op de cannabismarkt hebben, afzonderlijk bespreken. a)
Marokko
Zoals reeds gezegd heeft the United Nations Office on Drugs and Crime een grootschalige inspectie uitgevoerd in Marokko. Dit onderzoek vond plaats in 2005, waarna de bevindingen datzelfde jaar in een rapport werden gegoten, dat dan een jaar later geïmplementeerd werd in het World Drug Report van 2006. Ze stelden van dat de cannabisteelt in Marokko is geconcentreerd in het noorden van het land en 5 provincies omvat die samen 20.000 km² uitmaken. Het onderzoek concentreerde zich toen voornamelijk op het Riffgebergte. In 2005 was daar een daling te merken van het aantal hectare dat gecultiveerd werd, maar de oppervlakte bleek wel nog altijd omvangrijk genoeg te zijn. Zelfs na deze daling (bereikt door enerzijds slechte weeromstandigheden en anderzijds grote inspanningen van de overheid) bleek er nog altijd een oppervlakte van 72.000 hectare gebruikt te worden om cannabisplanten te cultiveren, wat resulteerde in de potentiële cannabisproductie van 53.000 ton. Evenwel is Marokko volgens UNODC één van de grootste leverancier in de wereld op het gebied van pure hasj. Dit betekent, zoals reeds gezien, dat de hars nog moet worden gescheiden van de cannabistoppen. Als we veronderstellen dat dit voor elke plant echt is gebeurd, dan kunnen we berekenen dat er toen in 2005 ongeveer 1066 ton hasj is geproduceerd in het land. Marokko is daarmee de grootste leverancier van pure hasj aan het Europese vasteland. Door het verlies aan hectare landbouwgrond is dit evenwel 61% minder dan in 2004 (2700 ton hasj).44 Nu bijna 5 jaar later, kunnen we de situatie verder beoordelen. Zoals reeds gezegd zijn exacte cijfers niet zo evident maar de Marokkaanse overheid heeft berekend dat er in 2008 nog naar schatting 60000 hectare aan landbouwgrond wordt gebruikt voor de cannabisplantages. Dit is dus opnieuw een daling ten opzichte van de onderzoeksperiode. 44
UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, Morocco http://www.unodc.org/pdf/research/Morocco_survey_2005_ex_sum.pdf
cannabis
survey
2005,
29
Het UNODC vermeldt wel opnieuw dat Marokko daarmee nog altijd één van de grootste leverancier ter wereld is op het gebied van hasj. 45 Het valt te verwachten dat Marokko zijn koppositie in de hasjproductie niet zo snel zal opgeven en dat ze toch zeer lang binnen de top 3 gaan blijven. De UNODC heeft aangekondigd dat er in 2010 opnieuw een grootschalig onderzoek zoals in 2005 zal gebeuren in het land. Het valt dus af te wachten wat deze inspectie zal opleveren om juistere en meer definitieve prognoses te maken. b)
Afghanistan
Net zoals bij Marokko heeft het UNODC een grootschalig onderzoek gedaan naar de cannabisteelt in Afghanistan. Dit was nooit eerder gebeurd dus eerdere cijfers om mee te vergelijken zijn niet voorhanden. Het rapport dateert van 2009, dus recente cijfers zijn gelukkig wel voorhanden. We hebben reeds in het hoofdstuk over heroïne gezien dat Afghanistan op gebied van deze drug een zeer voorname rol speelt. Hetzelfde kan spijtig genoeg nu ook gezegd worden over de teelt van cannabisplanten . Volgens dit onderzoek wordt er tussen de 10.000 en 24.000 hectare aan landbouwgrond gebruikt om cannabis te kweken. Vergeleken met de 123.000 hectare voor papaver is dit natuurlijk van ondergeschikte orde maar op wereldvlak speelt dit wel een grote rol. 46 De ruime schatting, een verschil van 14.000 hectare, kan verklaard worden door het feit dat het land zich natuurlijk nog steeds in een zeer instabiele situatie bevindt. Dat maakt het voor controleurs zeer moeilijk om werken en niet elke afzonderlijke lokale krijgsheer is geneigd om zomaar zijn medewerking te verlenen. Waar vroeger melding werd gemaakt dat cannabis vooral in het noorden werd geteeld is er nu sprake van een geografische verschuiving naar het zuiden. Ook bij papaver hebben we gezien dat het zuiden meer is vertegenwoordigd bij de drugsproductie. Het feit dat de coalitietroepen net die provincies nog niet volledig onder controle hebben gekregen zal hier
45
UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 95, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html 46 UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, Afghanistan cannabis survey 2009, http://www.unodc.org/documents/crop-monitoring/Afghanistan/Afghanistan_Cannabis_Survey_2009.pdf
30
natuurlijk niet vreemd aan zijn. Ook geeft 2/3 van de ondervraagde boeren aan dat ze in hetzelfde jaar beide gewassen hebben geplant en geoogst.47 Net zoals Marokko is Afghanistan meer geconcentreerd op de verdere verwerking van de planten naar hasj in plaats van enkel de marihuana te verhandelen. Naargelang de cijfers die men gebruikt voor de oppervlakte aan planten spreekt men van een hasjopbrengst tussen de 1500 en 3500 ton. Een opmerkzaam lezer zal opmerken dat Marokko met een veel grotere oppervlakte toch minder hasj kan produceren. Het verschil ligt hem in de kwaliteit van de planten. De Afghaanse variant heeft een zeer grote harsproductie, wat resulteert in de grotere capaciteit om hasj te fabriceren. Dit maakt van Afghanistan, samen met Marokko waarvoor iets meer gedetailleerde cijfers voorhanden zijn, één van de hoofdrolspelers op de markt van de hasjproductie. Deze 2 landen onder elkaar voorzien grotendeels de wereld van pure hasj.48 c)
Nederland
Nederland wordt wereldwijd gezien als 1 van de hoofdrolspelende landen waar cannabis in zijn pure vorm wordt geplant en geoogst. Hiervoor zijn natuurlijk veel factoren te vinden maar het gedoogbeleid dat de Nederlandse regering al jaren voert, zal hier zeker wel in meespelen. Dit beleid in Nederland steunt op het onderscheid dat men maakt tussen softdrugs en harddrugs. Het pragmatische beleid geldt enkel voor softdrugs, zoals cannabis en hasj. Deze zijn in principe nog altijd verboden en alle handelingen blijven strafbaar maar in de praktijk wordt er door de politie niet tegen opgetreden. Wie maximum 5 gram cannabis of 5 planten in zijn bezit heeft, en meerderjarig is, kan dus op zijn 2 oren slapen. Ook is het in Nederland mogelijk om in de befaamde coffeeshops net zo gemakkelijk vrij cannabis te kopen als dat men een blikje cola in de winkel kan gaan halen. Dit gedoogbeleid is het paradepaardje van het tolerante Nederland maar het geeft natuurlijk aan de bevolking mee dat cannabis helemaal geen kwaad kan en dus zonder gewetenswroeging kan gekweekt worden. Vermits de coffeeshops ook moeten worden
47
UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, Afghanistan cannabis survey 2009, http://www.unodc.org/documents/crop-monitoring/Afghanistan/Afghanistan_Cannabis_Survey_2009.pdf 48 Ibid.
31
bevoorraad, is er een geheel crimineel netwerk ontstaan dat niet alleen de legale verkooppunten bevoorraad. Zo kweken ze een pak meer planten dan is toegestaan en die nodig zijn om de modale gebruiker te voorzien van zijn jointje. Dit overschot aan planten wordt dan gebruikt in de meer duistere zone van de handel en vindt zo zijn weg naar de cannabismarkten overal ter wereld. In een vorig hoofdstuk heb ik al gesproken over de vrijwillige enquêtes die de UNODC voorlegt aan landen. In een vragenlijst die handelde over het aantal in beslag genomen partijen cannabis werd er ook gevraagd naar de herkomst van de cannabis. In 8% van de gevallen kwam Nederland als land van oorsprong uit de bus. Daarmee komt het op de absolute nummer één te staan als het aankomt op de verhandeling van cannabis in pure vorm (dus geen hasj zoals besproken bij Marokko en Afghanistan). Het relatieve lage cijfer van 8% waarmee Nederland aan de leiding staat, geeft nog maar eens aan hoe gefragmenteerd de markt is.49 De cijfers waarover we beschikken komen tot stand door het aantal inbeslagnames te beoordelen. Dit is vrij logisch want aangezien het klimaat in Nederland eerder aan de koude kant is, wordt de cannabis bijna uitsluitend binnenskamers gekweekt zodat het voor de politionele instanties en de UNODC zeer moeilijk is om alles in kaart te brengen. Recentelijk heeft de Nederlandse politie een speciale helikopter aangekocht die de speciale cannabisgeur kan detecteren, maar ook hiermee blijft her eerder zoeken naar een naald in een hooiberg. Warmtesensoren, een abnormaal elektriciteitsverbruik en simpelweg tips van buurtbewoners zijn nog altijd methoden waarmee nog het meeste succes wordt geboekt. België heeft de laatste jaren ook meer en meer het probleem dat in het grensgebied met Nederland illegale plantages opduiken. Waarschijnlijk door het strengere optreden van de Nederlandse autoriteiten en de nabijheid van de haven van Antwerpen heeft er voor gezorgd dat ook Belgische criminelen een opportuniteit gezien hebben om mee in de markt te stappen.
49
UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 95, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html
32
d)
Mexico
Mexico wordt als één van de grotere producenten van pure cannabis gezien op het Amerikaanse continent. De inwoners van de Verenigde Staten horen bij de grootste rokers van marihuana ter wereld, zodat hun zuiderburen zoveel mogelijk proberen om deze gebruikers voldoende van hun verslaving te voorzien. De cijfers die de UNODC geeft voor Mexico in hun jaarlijkse drugsrapport zijn gebaseerd op het aantal hectare landbouwgrond dat de nationale politionele instanties hebben vernietigd. Zo probeert men een schatting te maken voor de effectieve oppervlakte aan grond die voor de cannabisteelt wordt gebruikt. De Mexicaanse regering spreekt van 18.562 hectare land die ze hebben vernietigd in 2008 (voorlopig meest recente cijfers). Zo heeft men berekend dat er dat jaar tenminste 15800 ton aan cannabis kon geoogst worden. Het dient nogmaals tot treurens toe herhaald te worden, dat deze cijfers een heel ruwe schatting zijn en dat ze enkel dienen als grove indicatie van de potentiële cannabiscultivatie die een land bezit.50 De laatste jaren is er een heuse drugsoorlog aan de gang tussen rivaliserende bendes die allen de volledige controle over de lucratieve handel met de Verenigde Staten willen overnemen. Zelfs tijdens dit conflict dat al meerdere levens heeft geëist, blijft de productie van cannabis stijgen. Mexico heeft recentelijk, naar voorbeeld van Nederland, het bezit van 5 gram marihuana niet meer strafbaar gesteld. Ratio van deze regeling is het proberen voorkomen van drugsgerelateerde criminaliteit door de kartels en het aantal arrestaties voor recreatief druggebruik. Deze wet werd goedgekeurd op 21 augustus 2009, dus valt het nog af te wachten of deze maatregel daadwerkelijk effect zal hebben. Mijn inziens zal dit weinig uithalen aangezien de Amerikaanse markt veel te groot en te winstgevend is om te laten liggen voor Mexicaanse drugsboeren. Het enige wat Mexico ermee zal bereiken is dat de lucratieve marihuanaroker niet meer zal vervolgd worden, maar dit zal ten koste gaan van de diplomatieke banden met de Verenigde Staten die de War on Drugs zeer hoog in het vaandel dragen en hun grenzen koortsachtig proberen te bewaken. Deze straffeloosheid geldt niet
50
UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 91, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html
33
alleen voor het persoonlijke bezit van marihuana maar ook voor andere drugs zoals cocaïne, heroïne en LSD!51 e)
Paraguay
Paraguay wordt samen met Mexico als de hoofdleverancier van de Amerikaanse markt gezien. Volgens UNODC had het in 2008 een potentiële cannabisproductie van ongeveer 16.500 ton. 52 De drugshandel in Mexico wordt al jaren in het oog gehouden door verscheidene instanties, maar zo is Paraguay als kleine landje zeer lang onder de radar kunnen blijven. Met hun 16.500 ton produceren ze een pak meer cannabis dan landen zoals Columbia (4000 ton) of de Verenigde Staten zelf (3,149-7,349 ton). 53 Volgens de Paraguayaanse autoriteiten is de motivatie van de telers heel simpel: economische noodzaak. De meeste boeren zijn straatarm en planten hun cannabis in de bossen of natuurreservaten in hun buurt. In Paraguay zijn lange gevangenisstraffen voor het vervoeren en verhandelen van drugs niet ongewoon, maar er zit geen enkele boer een celstraf uit voor het kweken van cannabisplanten. Volgens de regering van Paraguay is het veel te moeilijk en te duur om de echte cannabiskwekers op heterdaad te betrappen. Door het onherbergzame karakter van het land kunnen de politie of legereenheden maar traag vooruitkomen. Dit geeft de boeren de kans om bij het minste onraad het gebied te verlaten, zodat de autoriteiten slechts een desolate plantage aantreffen. Daarom heeft de overheid van Paraguay hulp gevraagd bij de drugsbestrijding aan landen die door de marihuana uit hun land worden getroffen. 54
51
NY TIMES, Mexico legalizes drug possession, gepucliceerd op 21 augustus 2009, http://www.nytimes.com/2009/08/21/world/americas/21mexico.html?_r=1, (geraadpleegd op 13 december 2009). 52 UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 91, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html 53 Ibid. 54 CNN, Mexico and Paraguay top pot producers, http://edition.cnn.com/2008/WORLD/americas/11/25/paraguay.mexico.marijuana/index.html?section=cnn_la test, (geraadpleegd op 14 december 2009)
34
f)
Andere landen
Zoals reeds vermeld wordt de cannabis op zeer grote schaal geteeld. Een bespreking van elk mogelijk land is dan ook onmogelijk en totaal zinloos. Ter volledigheid zal ik hier nog een lijstje vermelden van de landen die een reputatie hebben, hoe klein ook, van cannabiscultivatie. Dit dient louter ter illustratie en afwerking van het hoofdstuk. Afrika: Nigeria, Zuid-Afrika, Malawi, Lesotho en Swaziland. Amerika: Canada, Jamaica. Centraal Azië: Kazakstan en Kirgizië. Midden-Oosten: Egypte en Libanon Zuid-Oost Azië: Cambodja, Thailand en de Filipijnen.55 4.
Verhoogd THC gehalte
De laatste jaren wordt er in de pers veel ophef gemaakt over het THC gehalte dat alarmerende proporties zou hebben aangenomen. Studies hebben evenwel aangetoond dat dit eerder sensatiezucht is, dan berustend op wetenschappelijke cijfers. De paniek is enigszins begrijpelijk, want, moest een immense verhoging van het THC gehalte effectief het geval zijn, dan zouden hier grote gezondheidsrisico’s aan verbonden zijn, aangezien een hoger gehalte aan werkzame stof natuurlijk ook een verhoging van de hierboven beschreven effecten van de drug met zich zou meebrengen. Het European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction heeft in 2004 een grootschalig onderzoek verricht naar dit fenomeen. Zij hebben vastgesteld dat er inderdaad sprake is van verhoging van het THC gehalte maar dat dit eerder minimaal is. Deze verhoging zou te wijten zijn aan de meer intensieve groeimethoden die bij de binnenteelt worden gebruikt. De verhoging is evenwel niet van die mate dat ze plotseling een verzwaring van het gezondheidsrisico met zich meebrengt.56 Eventuele doemscenario’s die soms in de pers worden gepresenteerd, zijn dus helemaal uit de lucht gegrepen en dienen met een korreltje zout genomen te worden.
55
T. LEGETT (ed.) en T. PIETSCHMANN (ed.), A Cannabis reader: global issues and local experiences, Monograph series 8 volume 2, European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction, Lissabon, 2008, p 193. 56 EUROPEAN MONITORING CENTRE FOR DRUGS AND DRUG ADDICTMENT, An overview of cannabis potency in Europe, 2004.
35
D.
Synthetische drugs
Synthetische drugs zijn drugs die puur in clandestiene laboratoria worden vervaardigd, en geen plantaardige oorsprong hebben, zoals diegene die ik hierboven reeds heb beschreven. Dit houdt natuurlijk in dat ze net zoals cannabis bijna overal kunnen vervaardigd worden. Het enige wat men nodig heeft zijn de chemische ingrediënten, een laboratorium en voldoende mensen met de nodige kennis van zaken. Het grote gevaar van synthetische drugs bestaat erin dat elke persoon die zijn chemische kennis voldoende capabel acht, een poging kan ondernemen om een synthetische drug te vervaardigen. De verleiding is dan nog zo groot, vermits de meeste van deze drugs tegen een zeer lage kostprijs en in een korte tijdsduur kunnen gemaakt worden. Vaak worden synthetische drugs dan ook op een verkeerde manier gefabriceerd of voegt men er moedwillig andere ingrediënten aan toe om de vervaardigingsprijs nog te proberen drukken. Het aantal doden door een verkeerde samenstelling is dan ook een pak hoger dan bij de drugs van natuurlijke oorsprong. Ook zal de nodige hygiëne of het analytische vermogen van de chemicus niet van die aard zijn zoals bij de grote farmaceutische bedrijven, zodat daar ook ongelukken van kunnen komen. Bij de productie van zulke drugs komen dan ook verschillende toxische afvalstoffen vrij, waarvan een ecologische en duurzame verwerking weinig waarschijnlijk is. Er bestaat een brede waaier aan synthetische drugs, aangezien men door experimenteren steeds nieuwe componenten kan toevoegen of andere samenstellingen kan ontdekken. Er zijn natuurlijk composities die zodanig geslaagd te noemen zijn dat ze doorheen de jaren een vast beeld geworden zijn in de drugswereld. Deze worden door de UNODC ingedeeld in 2 grote groepen. Aan de ene zijde vindt men de groep van de amfetamines sensu lato. Deze groep omvat natuurlijk de pure amfetamine sensu stricto (ook wel speed genaamd) en de methamfetamines, maar ook producten die als amfetamines worden verkocht, zoals bijvoorbeeld Captagon, dat door studenten wordt gebruikt als pepmiddel tijdens het studeren. Aan de andere zijde vinden we drugs waarvan de werkzame stof MDMA is (3,4-
36
methyleendioxymethamfetamine). Deze groep is vooral bekend geworden door een drug die niet meer uit het uitgaansleven weg te denken is: XTC. 57 Deze 2 groepen zullen dan ook besproken worden, samen met de hedendaagse trends in verband met de productie. 1.
Amfetamines a)
Wat?
Amfetamines zijn stimulerende middelen die een duidelijke werking hebben op het centrale zenuwstelsel. Hun werking is nauw verwant met het alomgekende hormoon adrenaline. De meest voorname werking van de drug is dan ook dat het de lichamelijke vermoeidheid tegengaat, de eetlust afremt en een gevoel geeft van opperste concentratie. Net door deze effecten werd er in de tweede wereldoorlog door alle oorlogsvoerende partijen zonder toestemming druk geëxperimenteerd met amfetamines op soldaten. Er werd evenwel vastgesteld dat de soldaten inderdaad opgepept werden, maar dat het eigenlijk een roofbouw op hun lichaam was, omdat er in de plaats van nieuwe energie toe te voegen er een versnelde afname was van de reeds aanwezige reserves in het lichaam. Ook hadden de soldaten die ongewild hadden deelgenomen aan het experiment na de oorlog grote ontwenningsverschijnselen en konden ze zich moeilijk terug aanpassen aan de civiele maatschappij. Toen werden deze effecten evenwel niet geassocieerd met het afkicken van amfetamines maar eenvoudigweg met een posttraumatische stress door de strijd. 58 Lang heeft men amfetaminen als een medicijn beschouwd dat bijvoorbeeld door studenten tijdens het studeren of door vrachtwagenchauffeurs op lange ritten kon genomen worden. Langzaam maar zeker is men evenwel ook de negatieve kanten beginnen ontdekken. Het gevoel van opperste concentratie bleek bijvoorbeeld een illusie te zijn. In werkelijkheid was het kritische vermogen een stuk minder dan voor de inname van de drug. Voorbeeld hiervan zijn onder andere massale valpartijen tijdens wielerwedstrijden, omdat renners die amfetamine hadden gebruikt om beter te presteren, plots in het peloton rare manoeuvres begonnen te maken. Ook zijn er de bekende verhalen van studenten die op een mondeling
57
UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 115, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html 58 A. SAHINI, Synthetische drugs: Het nieuwe gevaar, Rijswijk, Elmar, 1990, p. 59 – 65.
37
examen denken dat ze zeer goed aan het scoren zijn, terwijl ze eigenlijk de grootste, onsamenhangende onzin aan het verkopen zijn. Mede door deze gebeurtenissen is er overal ter wereld een beweging op gang gekomen om de gevaren te onderkennen en een verbod voor de amfetamines in te stellen.59 Zoals reeds eerder vermeld wordt er op de straat vaak over speed gesproken als men over de amfetaminen sensu stricto spreekt. De effecten van speed worden zeer vaak vergeleken met deze van cocaïne, maar speed is veel goedkoper om te fabriceren. Soms wordt er dan ook speed verkocht aan de prijs van cocaïne om nietsvermoedende, beginnende gebruikers om de tuin te leiden en zo een grotere winstmarge te realiseren. Methamfetamines zijn eigenlijk amfetamines, die chemisch enorm versterkt zijn door er een methylgroep aan toe te voegen. De Wereldgezondheidsorganisatie heeft een vaste internationale nomenclatuur voor drugs en andere chemische producten ontwikkeld. Doel van deze lijst is om eventuele misverstanden te vermijden. Hierin wordt methamfetamine geschreven als metamfetamine. In het vervolg van dit werk zal ik dan ook deze schrijfwijze blijven hanteren.60 In de Verenigde Staten is er momenteel een zeer grote plaag van deze drug maar wel onder verschillende namen (bijvoorbeeld Crystal Meth). Aangezien alle effecten van gewone speed tientallen malen verzwaard worden, is het dan ook niet verwonderlijk dat deze drug zeer zware verwoestingen kan aanrichten binnen de samenleving. b)
Productie
Amfetamines
Het volledige productieschema van amfetamines bespreken zou het doel van deze masterproef voorbij schieten. Men heeft nood aan verschillende ingrediënten en laboratoriumbenodigdheden die men ook in een farmaceutisch bedrijf kan aantreffen. Het hoeft dan ook niet te verbazen dat men toch enige notie van organische en anorganische chemie nodig heeft om de productie tot een goed einde te brengen. Goed opgeleide chemici
59
F. VAN REE en P. ESSEVELD, Drugs: De medische en maatschappelijke aspecten, Utrecht, Het Spectrum, 1985, p 88 – 96. 60 H. KLEE, Amphetamine misuse: international perspectives on current trends,Amsterdam, Harwood academic publishers, 1997, p 2.
38
die een neiging naar het criminele leven hebben, zijn dan ook zeer gegeerd door drugshandelaars die een nieuwe markt willen aanboren. Volgens UNODC werd er in 2007 maar liefst tussen de 230 en 640 ton aan amfetamines geproduceerd. Net zoals bij cannabis zijn dit ruwe schattingen, aangezien de laboratoria zich snel aanpassen en goed verborgen trachten te blijven. De laboratoria die amfetamines maken, zijn wereldwijd zeer verspreid. Gezien het meer lokale gebruik, worden de meeste labo’s die de versterkte metamfetamines produceren hoofdzakelijk gevonden in de Verenigde Staten.61 Europa speelt op het gebied van amfetamines dan weer een zeer grote rol. Volgens UNODC neemt ons continent 81% van de globale amfetamineproductie voor zijn rekening. Bijna in elk Europees land kunnen er laboratoria gevonden worden met verrassende uitzondering van de Tsjechische republiek en omringende landen.62 Verschillende factoren kunnen volgens mij een rol spelen in de Europese heerschappij. Ten eerste is het altijd handiger om dicht bij de consument te produceren om zo de vervoerskosten en pakkans te verkleinen. Ten tweede heeft Europa een zeer hoge opleidingsgraad, waardoor er natuurlijk meer technisch onderlegde mensen kunnen gevonden worden. Ten derde is er de graad van industrialisering, waardoor er een grote variatie is aan beschikbare chemische componenten die kunnen gebruikt worden om de drugs te maken. Koploper in Europa, als het op het ontmantelen van laboratoria voor de productie van amfetamines aankomt, is Rusland (61%), gevolgd door Polen (13%) en Nederland (10%). Deze cijfers zijn terug gebaseerd op de enquêtes die door de landen zelf worden ingevuld. Het dient gezegd te worden dat deze statistieken niet de realiteit weergeven. Wanneer er namelijk onderzoek gevoerd wordt naar de oorsprong van in beslag genomen amfetamines dan komen namelijk landen als Nederland, België en Polen het meest uit de bus 63.
61
UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 116, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html 62 UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 117, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html 63 UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 115 – 125, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html
39
Gezien Europa al 81% van de amfetamineproductie voor zijn rekening neemt, blijft er natuurlijk niet zo heel veel meer over voor de rest van de wereld. Een verdienstelijke 17% wordt voor rekening van het Zuid-Amerikaanse continent genomen. De overige 2% bevindt zich wereldwijd. 64
Metamfetamines
Voor metamfetamines ziet de geografie van de productie er volledig anders uit. Deze drug is vrij recent maar aan een opmars in de markt begonnen, zodat deze nog niet zo wereldwijd onder gebruikers is ingeburgerd. De laatste decennia is deze drug grote vernielingen aan het aanrichten in de Verenigde Staten, zodat ook het gros van de laboratoria daar kunnen worden
gesitueerd.
In
2007
werden
maar
liefst
82%
van
de
ontmantelde
metamfetaminelabo’s gevonden in de VS. Dit aantal is de jaren daarvoor nog een stuk hoger geweest, maar de Verenigde Staten hebben een wet uitgevaardigd, waarbij verschillende chemische elementen die worden gebruikt voor de productie, werden verboden en streng gecontroleerd. Dit is een fenomeen dat we wereldwijd kunnen aantreffen. Landen proberen vaak chemische stoffen te weren, waarop de drugsproducenten dan proberen om de drugs te vervaardigen met stoffen die wel vrij verkrijgbaar zijn. In 2008 zegt het UNODC evenwel dat de laboratoria van metamfetamines terug aan een opmars bezig zijn om hun absolute leidersplaats verder te consolideren. Net zoals bij de amfetamines, is er bij de metamfetamines een absolute nummer één, waarbij de rest van de koek moet worden verdeeld tussen de overblijvende landen. In Azië zijn vooral China, Myanmar en de Filippijnen belangrijke spelers. Myanmar hoeft niet te verbazen aangezien we dit land ook al ruimschoots zijn tegengekomen in de wereld van de heroïne. Dezelfde Shan-provincie onder controle van de UWSA duikt ook hier voornamelijk als producent op. In Europa blijft de productie van metamfetamines grotendeels beperkt tot een aantal landen Centraal- en Oost-Europa. Hier blijkt het grootste producerende land de Tsjechische republiek te zijn. Datzelfde land dat zeer uitzonderlijk afwezig was in de productie van amfetamines. Het lijkt erop dat deze regio zich volledig heeft toegespitst op de 64
UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 115 – 125, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html
40
metamfetamine, wat zich dan ook resulteert in een Europese leidersplaats met 97%! 65 Ook het continent van Oceanië heeft problemen met het opduiken van laboratoria en op het Afrikaanse continent is er enkel sprake van Zuid-Afrika.66 2.
Ecstasy a)
Wat?
Ecstasy (vanaf nu afgekort als XTC) is de meer populaire naam voor MDMA (3,4 methyleendioxymethamfetamine) , de werkzame stof in de drug. XTC is het meest gekend in de vorm van pillen. MDMA wordt soms ook vloeibaar genuttigd, zodat men dan spreekt van vloeibare XTC. De pillen dragen zeer vaak een logo zodat deze van verschillende dealers en verschillende kwaliteit uit elkaar kunnen worden gehouden. Zo circuleren er pillen met bijvoorbeeld de naam “mitsubishi”, “smiley” of “dolfijntjes”. De vaste gebruikers weten dan vaak welk effect ze van welke pil mogen verwachten. XTC wordt vaak omschreven als een liefdesdrug. Volgens een hardnekkige legende zou er in het begin door de dealers nog gediscussieerd zijn over de naam Ecstasy (“extase”) en Empathy.67 De werkzame stof MDMA heeft namelijk een dubbele werking. Enerzijds is het een stimulerend middel en heeft het dus een oppeppende werking. De gebruiker heeft het gevoel dat hij veel meer energie heeft. Dit effect is net hetzelfde als amfetamine waarvan MDMA een afgeleide is. Anderzijds is MDMA een entactogeen. Dit houdt in dat de empathie voor alles en iedereen wordt verhoogd. Door de inname van MDMA komt men in een stemming van vrolijkheid en activiteit, vermits MDMA direct inwerkt op de hormonen serotonine, noradrenaline en dopamine. Jammer genoeg zijn er ook voldoende negatieve bijwerkingen van MDMA. De drug zorgt onder andere ook voor een stijging van de spierspanning zodat gebruikers beginnen knarsetanden, gezichten beginnen trekken en hun benen niet kunnen stilhouden. Vermits gebruikers opgepept worden en de drug gebruikt wordt in het uitgaansleven, bestaat ook het gevaar 65
UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 120 – 123, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html 66 UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, Amphetamines and ecstasy: a global assessment 2008 (executive summary), 2008, p 5. Gevonden op: http://www.unodc.org/documents/scientific/ATS/Global-ATS-AssessmentExec-summary.pdf 67 R. HAMMERSLEY, F. Khan en J. Ditton, Ecstasy: and the rise of the chemical generation, Londen, Routledge, 2002, p. 1.
41
dat het lichaam door overmatig dansen oververhit begint te geraken, met uitdroging van het lichaam, flauwvallen en aandoeningen van het hart als mogelijk gevolg. Aangezien MDMA direct het hormonenniveau in de war stuurt, is er ook sprake van afkickverschijnselen een paar dagen na het innemen van de drug. Het lichaam probeert zich te herstellen en dit kan gepaard gaan met vermoeidheid, depressie en paniekaanvallen. 68 MDMA is al vrij lang gekend aangezien de Duitse farmaceutische firma Merck het al patenteerde in 1914. 69 Het gebruik heeft evenwel een enorme vlucht genomen met de geboorte van de “rave parties”. Dit waren fuiven van dancemuziek die vanaf de jaren ’80 van de vorige eeuw onaangekondigd voor het grote publiek neerstreken op de vreemdste plaatsen. De feestgangers werden via geheime berichtjes naar de locatie geleid en zo werd een politiemacht op het verkeerde been gezet. Zo kon het gebeuren dat een boer bij het opstaan plots merkt dat er zoiets als een ruimteschip in zijn veld was geland. Over die periode wordt er soms zelfs lyrisch gesproken, omdat er sociale barrières doorbroken zijn. Zo is er bijvoorbeeld het verhaal van de voetbalhooligans in Engeland. Verschillende voetbalclubs in Londen zoals Millwall, West Ham en Chelsea konden ook al in die tijd elkaars bloed drinken. Wanneer ecstasy in de jaren ’80 dan plots opkwam, zag men harde kernen uit beide supportersgroepen broederlijk naast elkaar op fuiven staan. Het effect was zo overweldigend dat er die paar jaren een merkelijke
daling van het aantal
voetbalgerelateerde incidenten te merken was. Een paar jaar nadien was het geweld plots weer helemaal terug. Velen wijten deze heropleving aan het feit dat de hooligans tolerant begonnen te worden voor de drugs en ze zo beu geraakt zijn, dat ze de kick terug gingen opzoeken door geweld te gebruiken. 70 b)
Productie
MDMA kan op 3 verschillende manieren in een laboratorium worden bereid. Deze chemische processen zijn te ingewikkeld om in het bestek van dit werk volledig uiteen te zetten. Het meest voorkomende proces is de reductie van de MDMA uit een propanon. Belangrijk hierbij is het feit dat men naast de verschillende reductiereagentia ook een zeer koude temperatuur van – 20°C nodig heeft. Politionele diensten doen er dus zeer goed aan 68
E. DEVUYST, S. LAMPING en A. VERSTRAETE, Profileren van ecstasytabletten, Gent, Academia press, 2007, p. 6 – 9. L. IVERSEN, Speed> ecstasy> Ritalin: The science of amphetamines, Oxford, Oxford University press, 2008, p. 149 – 150. 70 S. REYNOLDS, Generation ecstasy: Into the world of techno and rave culture, New York, Routledge, 1999, p. 64. 69
42
om uit te kijken naar een abnormaal aantal diepvriezers die kenmerkend zijn voor een clandestien XTC labo. De andere 2 methoden worden enkel vermeld voor de volledigheid, namelijk de Leuckart reactie en de brominatie van safrol. 71 Net zoals er bij de andere synthetische drugs is vermeld, kan MDMA bijna overal ter wereld worden vervaardigd wat het dus opnieuw moeilijk maakt om alles mooi in kaart te brengen zoals wel is gelukt voor cocaïne en heroïne. Opnieuw volgens UNODC is er in het jaar 2008 tussen de 72 en 137 ton aan XTC of gerelateerde producten geproduceerd. 72 De laboratoria die XTC vervaardigen zijn in aantal een stuk minder dan de amfetaminelabo’s ,maar ze zijn wel gesofisticeerder dan deze laatste. Dit is logisch vermits het chemische proces om MDMA een stuk moeilijker te realiseren is. Men heeft nood aan hoger opgeleide chemici, gespecialiseerder materiaal en moeilijk te verkrijgen reagentia. Deze laboratoria zijn evenwel zo goed als allemaal groot genoeg om economisch winstgevend te zijn, dus hun kleiner aantal zegt weinig over de productieschaal. 73 Het is opvallend dat ook hier weer de meeste XTC afkomstig is uit het Europese continent. Maar liefst 86% van de gefabriceerde drugs komt uit ons werelddeel. Ook opvallend is dat de lage landen hierin een trieste voortrekkersrol spelen. Van de in 2008 in beslag genomen XTC wordt er telkens naar de productieachtergrond gezocht. Zo is aan het licht gekomen dat er 38,5% uit Nederland komt en dat België op een 2e plaats staat met 9,5%. Dit betekent dat van alle in Europa geproduceerde drugs een duizelingwekkende 48% in deze 2 landen werden vervaardigd. Dit maakt Nederland en België echt het mekka van de XTC en de hoofdleverancier van de gehele wereld.74 In kleinere mate komen dan Europese landen als Duitsland en het Verenigd Koninkrijk op de voorgrond, zodat het voornamelijk een West- en Centraal-Europese aangelegenheid blijft. Wat de laatste jaren evenwel de belangrijkste trend is geworden bij de productie van XTC, is het feit dat er naast de Europese labo’s er nu ook worden ontmanteld in andere delen van 71
E. DEVUYST, S. LAMPING en A. VERSTRAETE, Profileren van ecstasytabletten, Gent, Academia press, 2007, p. 12 – 13. 72 UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 116, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html 73 UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 117, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html 74 UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, Oxford, p 124 – 125, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html
43
de wereld, wat indiceert dat de drugs daar nu ook in opmars zijn en dat de plaatselijke criminelen er het winstgevend karakter van hebben ontdekt. Koploper hierin zijn voornamelijk Oceanië, Noord-Amerika en Zuidoost-Azië. Opvallend is ook dat deze niet Europese laboratoria zeer groot in schaal zijn en dat ze bijna allemaal zijn opgezet door georganiseerde misdaadgroepen uit Azië. Ook is er in deze laboratoria expertise aangetroffen die men kan terugtraceren tot de originele laboratoria uit het Europese vasteland. We denken daarbij in de eerste plaats aan chemici. Dit bevestigt nog eens dat de drugshandel een mondiale aangelegenheid is en dat er vaak betrokkenheid is van de georganiseerde misdaad. 75 Er dient nog melding te worden gemaakt van een trend die nog maar zeer recent de kop heeft opgestoken. De productie van XTC en ook van de andere synthetische drugs is zoals gezegd een proces waarbij veel chemische elementen worden gebruikt. Deze geven vaak indringende geuren af en bij het fabricageproces verkrijgt men altijd afvalstoffen die men niet zomaar met de vuilniskar kan meegeven. Daarom hebben criminelen in de lage landen een nieuwe techniek ontwikkeld: de rijdende laboratoria. Dit zijn vrachtwagens waarop grote containers worden geplaatst. Deze containers bevatten geen normale transportwaar, maar zijn volledig ingericht als gesofisticeerde laboratoria die een middelgrote productiecapaciteit hebben. Zo voorkomt men dat buren gaan beginnen klagen over reukhinder en het doorlopende bezoek van vreemde mensen. Zo is er in 2006 een rijdend laboratorium aangetroffen in Landgraaf. Dit omgebouwd vervoermiddel had voldoende MDMA en infrastructuur om zo een 600.000 tabletten te maken, goed voor een straatwaarde van om en bij de 3 miljoen euro. Dit illustreert zeker dat deze laboratoria geen marginale installaties zijn voor kleinschalig gebruik. De toekomst zal uitwijzen wat de politie aan methoden zal ontwikkelen om deze rijdende goudmijnen op te sporen. Tot hier toe zijn deze vrachtwagens namelijk meestal per ongeluk ontdekt doordat de ordediensten uitrukken
voor andere feiten zoals een brand, al dan niet gerelateerd aan het
productieproces, of een banale verkeerscontrole. Deze trend bewijst nog maar eens dat de drugsproducenten steeds proberen om de politionele diensten te omzeilen door nieuwe methoden te ontwikkelen. De uitdaging voor 75
UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 119 – 120, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html
44
de overheden ligt er dan ook in om deze trends op de voet te volgen om het spoor niet bijster te raken en waar mogelijk de criminelen een stap voor te zijn.
45
E.
Besluit
Bij de productie hebben we kunnen vaststellen dat er een grote discrepantie bestaat tussen enerzijds de cocaplant en papaver en anderzijds de cannabis en de synthetische drugs. De eerste twee hebben nood aan zeer specifieke klimatologische omstandigheden. Dit zorgt ervoor dat beide planten maar kunnen gedijen in een beperkt aantal landen. Voor cocaplanten hebben we gezien dat vooral Colombia er met kop en schouders bovenuit steekt. Dit land kan dan ook beschouwd worden als de absolute marktleider als het op productie van cocaïne aankomt? Daarbij worden ze op enige afstand gevolgd door respectievelijk Peru en Bolivië. Voor heroïne zien we een gelijkaardig patroon. Afghanistan steekt er op gebied van deze drugs dan weer volledig bovenuit. Dit land heeft zich door de instabiele politieke situatie opgewerkt tot absolute wereldleider. Dichtste achtervolger vinden we terug in de “gouden driehoek”, namelijk Myanmar. Andere landen in zowel de “gouden sikkel” als de “gouden driehoek” produceren heroïne maar niet op de schaal zoals de twee voorgaande staten. Voor cannabis is het een totaal ander verhaal. Vermits de plant veel gemakkelijker gedijt onder verschillende omstandigheden is de geografische spreiding ook veel groter. Bijna overal ter wereld worden er planten aangetroffen, maar bepaalde landen steken er toch bovenuit. In Amerika zien we vooral dat Mexico en Paraguay grote spelers op de markt zijn. Hun productie is er vooral op toegespitst om de gebruikers in de Verenigde Staten te bevoorraden. In Europa zien we dan weer dat Nederland de grootste producent van cannabis is geworden. Mede door het gedoogbeleid dat is ontwikkeld, hebben de producenten zich kunnen toeleggen op hoogwaardige producten die overal worden gesmaakt. Voor de productie van hasj uit dezelfde cannabisplant zien we dat er 2 landen eigenlijk de gehele wereld van de drug voorzien. Marokko is er grote speler, maar ook terug Afghanistan komt sterk in beeld. Dit laatste land heeft dus duidelijk nood aan een stabielere situatie, want nu zijn ze qua productie van drugs één van de meest actieve landen ter wereld. Voor synthetische drugs hebben we een gelijkaardig patroon als voor cannabis. De drugs worden chemisch gefabriceerd, dus is men niet afhankelijk van externe klimatologische 46
factoren. Toch proberen de drugshandelaars hun pakkans te verkleinen door zo dicht mogelijk bij de consument te produceren. Voor metamfetamines is de Verenigde Staten de grootste consument, dus het valt niet te verwonderen dat ook daar de meeste laboratoria worden ontmanteld. Meer dan 80% van de laboratoria vinden we dan ook hier terug.,De rest van de labo’s vinden we dan meer in het oosten terug in landen zoals, terug, Myanmar, China en de Filippijnen. Voor amfetamines is het dan terug een ander verhaal. Hier wordt ongeveer 80% van de laboratoria gevonden in ons Europees continent. Landen zoals Rusland en Nederland zijn hier de koplopers in. Nederland zien we ook terug opduiken bij de massale productie van XTC. Ook ons land speelt hier een voortrekkersrol, want de gezamenlijke productie van XTC in de lage landen bedraagt ongeveer 50% van de Europese productie. Dit maakt ons land toch een mekka van de op MDMA gebaseerde partydrug.
47
III. Drugshandel In deze fase van de drugseconomie gaan we ervan uit dat de hierboven besproken narcotica klaar zijn. Dit houdt in dat de benodigde planten zijn geoogst en net zoals de synthetische drugs zijn klaargemaakt voor gebruik. Bij wijze van spreken liggen de drugs nu gereed te wachten in zakken tot ze worden getransporteerd. Hier zullen we zien dat de drugshandel mee geglobaliseerd is met de rest van de legitieme economie. We hebben bijvoorbeeld besproken dat de cocaïne in slechts een miniem deel van de wereld kan worden gecultiveerd, maar tezelfdertijd zien we de drug wel opduiken in zowat de gehele wereld. Hoe zijn deze drugs daar geraakt? Het mag duidelijk zijn dat zo een grote hoeveelheid niet zomaar in een postpakketje is opgestuurd of in een valiesje in meegenomen. Drugs leggen veel kilometers af vooraleer ze uiteindelijk bij de consument aankomen. Ik zal proberen achterhalen wat heden ten dage zowat de gebruikelijke globale routes en doorvoerhavens zijn. Dit kan onder andere door te bestuderen waar er bijvoorbeeld een toename in het aantal drugsvangsten te melden is. In het vorige hoofdstuk heb ik de drugs ingedeeld in een aantal categorieën en dan hun productie besproken. In dit hoofdstuk zal ik identiek dezelfde indeling behouden maar nu zal ik eens kijken hoe de drugsspecifieke distributie de laatste jaren is geëvolueerd. Bij deze bespreking zal er soms melding worden gemaakt van specifieke groepen van georganiseerde misdaad die nauw zijn betrokken bij de handel in bepaalde drugs. Ik denk dan bijvoorbeeld aan de Colombiaanse kartels of de Chinese triades. Om de overzichtelijkheid te behouden, heb ik ervoor gekozen om na dit stuk over de drugshandel een hoofdstuk te wijten aan de bespreking van deze misdaadgroepen en hun impact in de wereld van de drugs.
48
A.
Cocaderivaten
Zoals we reeds in het deel over de productie hebben gezien, kan de cocaplant ,waar cocaïne en andere derivaten zoals crack worden uit gehaald, slechts in een handvol landen worden gecultiveerd. Dit impliceert natuurlijk dat de politionele diensten zich specifiek gaan toespitsen op deze landen om de handel in deze drugs een halt toe te roepen. Het is evident dat het gemakkelijker is om veel doelgerichter de uitvoer van zo een land te controleren als men zich wil toespitsen op cocaïne, dan lukraak in eigen land controles uit te voeren op alle ladingen die binnenkomen van over de gehele wereld. Door deze regionale gebondenheid is het dan ook niet verwonderlijk dat het aantal in beslag genomen cocaïnevangsten aan de hoge kant ligt. Het laatste decennia is er een opmerkelijke groei van het aantal vangsten op te merken. Dit is voornamelijk te wijten aan het feit dat er door verschillende landen een hogere prioriteit aan de strijd tegen drugs wordt gegeven en dan voornamelijk in de drugsproducerende landen zelf. Zo is het aandeel in de globale inbeslagnames in deze landen gestegen van 32% in 1989 tot 60% in 2007. Daardoor is er gerealiseerd dat in een periode van slechts 7 jaar (2000 – 2007) wereldwijd maar liefst een verdubbeling van het aantal vangsten te meten was.76 Ik zal nu bespreken hoe de vangsten van cocaïne en zijn derivaten globaal zijn verspreid. Dit geeft natuurlijk ook een beeld van de wereldwijde routes, want het is mijn inziens een feit dat er meer vangsten zullen plaatshebben in regio’s langs waar er meer wordt getransporteerd.
76
UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 70, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html
49
Figuur 2: De trafiek van cocaïne in 2007 (landen die vangsten van meer dan 10kg hebben gerapporteerd).77
1.
De Amerikaanse continenten
Zoals hierboven reeds vermeld is het aantal drugsvangsten in de landen waar de cocaplant wordt gecultiveerd sterk gestegen de laatste jaren. Dit resulteert in het feit dat in 2007 88% van de in beslag genomen cocaïne in de 2 Amerikaanse continenten zijn geconcentreerd en dat Zuid-Amerika daarvan 45%, of 323 ton, voor zijn rekening neemt. In dat jaar werd er door de politionele autoriteiten 711 ton aan drugs gevonden die klaar waren voor gebruik op straatniveau. Dit aantal is evenwel kleiner dan het recordjaar 2005 waar er 750 ton aan cocaïne werd onderschept. 78 In Zuid-Amerika is het niet verwonderlijk dat Colombia de kroon spant in de wereld van de cocaïne, vermits het ook de grootste producent is. Meer dan 60% van de vangsten in Zuid77
UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 79, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html 78 UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 70, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html
50
Amerika komen dan ook op rekening van dit land te staan. Het is duidelijk dat er overal in Zuid-Amerika redelijk veel vangsten worden gedaan van cocaïne, maar Venezuela en Equador nemen de 2e en 3e plaats in met vangsten van respectievelijk 32 en 25 ton. Het valt dus te vermoeden dat deze 2 landen als doorvoerplaatsen voor de rest van de wereld worden gebruikt. Een opmerkelijke stijging is er te merken in de meest zuidelijke landen. 79 In deze regio is het aantal vangsten gestegen van een gezamenlijke 10 ton in 2000 tot 38 ton in 2007. Dit zou kunnen betekenen dat de kartels in deze landen nieuwe mogelijkheden hebben gezien enerzijds door een stijgende lokale markt en anderzijds als doorvoerlanden naar Europa en Oceanië. 80 Als we spreken over doorvoerlanden van cocaïne vanuit de producerende landen en de rest van de wereld dan kunnen we niet om Midden-Amerika en de Caraïben heen. Deze 2 regio’s staan erom bekend dat ze echte transitlanden zijn voor cocaïne naar de Verenigde Staten en nemen dan ook iets meer dan 20% van de globale in beslag genomen drugs voor hun rekening. In al deze regio’s samen is er in 2007 een totaal van 152 ton onderschept. Mexico neemt op zijn eentje daarvan 48 ton voor zijn rekening. De cocaïne wordt vaak rechtstreeks vanuit Colombia via snelle, wendbare bootjes het land binnengebracht, waarna het via de noordelijke grens naar de Verenigde Staten wordt gebracht. Het valt ook op te merken dat de Caraïben aan een terugval bezig zijn. Waar ze vroeger een groot belang hadden als transitland, namen ze in 2007 slechts 7 ton voor hun rekening. In 2008 daarentegen heeft het UNODC vastgesteld dat het transport van cocaïne naar Noord-Amerika is afgenomen. Ze stelden vast dat er maar liefst een daling van 40% te merken was bij de grensovergang tussen de Verenigde Staten en Mexico. We hebben zonet gezien dat in dit laatste land 48 ton werd onderschept in 2007. In 2008 is dit aantal geslonken naar slechts 19 ton. Autoriteiten aan beide zijden van de grens geven aan dat dit niet komt door een verminderde waakzaamheid, maar door een effectief afgenomen trafiek. Deze stelling kan worden gestaafd door het feit dat er in de Verenigde Staten inderdaad minder cocaïne op de markt is te verkrijgen. Ziekenhuizen en werkgevers rapporteren een verminderd aantal incidenten die cocaïnegerelateerd zijn. Ook worden er vanuit de kant van
79
Namelijk Argentinië, Chili, Brazilië, Paraguay en Uruguay. UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 70, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html 80
51
de gebruikers opmerkingen geformuleerd dat enerzijds de prijs de hoogte is ingegaan en anderzijds de kwaliteit is afgenomen. We hebben in het deel over de productie gezien dat er tussen 2007 en 2008 zowat 100 ton minder aan cocaïne kon worden bereid, dus waarschijnlijk zal dit wel een bepalende factor zijn 81. De Verenigde Staten kennen desondanks nog altijd een zeer groot gebruik van cocaïne. Samen met Europa nemen ze bijna de gehele wereldwijde consumptie voor hun rekening. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de hierboven besproken transitlanden zich toespitsen op deze markt. Daarom dat bijvoorbeeld Mexico zo een groot succes kent, aangezien ze direct aan de Verenigde Staten grenzen. Er dient wel nog opgemerkt te worden dat sommige vangsten als dubbel worden gerapporteerd indien er verschillende nationale autoriteiten bij de actie betrokken zijn. Bijvoorbeeld een gezamenlijke vangst van de Amerikaanse Drug Enforcement Administration (D.E.A.) en de Mexicaanse narcoticapolitie zal soms in elk afzonderlijk land als vangst worden ingeschreven en zo aan de UNODC worden doorgeven. 2.
Europa
We hebben gezien dat in 2007 88% van alle vangsten van cocaïne in de 2 Amerikaanse continenten plaats hebben gehad. Europa komt hierna op de 2 e plaats met 11%. Als we goed opletten merken we dus dat 99% van alle vangsten in het westen zijn gebeurd. Dit kan zeker te wijten zijn aan het feit dat cocaïne hier meer ingeburgerd is, maar ook aan het feit dat deze drug zich meer richt op een kapitaalkrachtige consument. Het land waar in Europa het meeste vangsten zijn gebeurd, is ontegensprekelijk Spanje. In 2007 werden er daar 37 ton aan cocaïne onderschept. Het feit dat de Latijns-Amerikaanse landen die verantwoordelijk zijn voor de productie ook spaanstalig zijn, zal hier zeker niet vreemd aan zijn. Het is altijd makkelijker om handel te drijven als men de taal spreekt. 82 Later zullen we zien dat Spanje slechts een doorvoerland is, dat wordt gebruikt door de Italiaanse maffia om zo de rest van Europa te bevoorraden.
81
UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 71, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html 82 UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 70, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html
52
Voor de rest was er in 2007 ook dezelfde daling in het aantal vangsten op te merken, zoals we net bij Amerika ook hebben gezien. In Europa daalde de totale inbeslagnames van 121 tot 79 ton. De daling was vooral te wijten aan 15 landen die deze trend volgden. Daar tegenover staan wel 27 Europese landen uit voornamelijk Centraal en Oost-Europa die wel een lichte stijging opmerkten. Dit zijn niet de grote hoeveelheden, maar het kan wel een indicatie zijn dat de cocaïnehandel zich geografisch aan het uitbreiden is en dat er nieuwe routes worden geëxploreerd. 83 Uit onderzoek naar de oorsprong van de drugs kwamen natuurlijk Colombia, Peru en Bolivia uit de bus als productieland, maar werd Venezuela zeer vaak vernoemd als transitland. Er is ontdekt dat maar liefst 40% van de cocaïne in Europa langs dit land is gepasseerd. Andere belangrijke landen voor de Europese bevoorrading zijn de Dominicaanse republiek (11%), Argentinië (9%) en Brazilië (8%). Er werd ook 32% via Afrikaanse landen ons continent ingevoerd, maar dit aantal is dalende en het is zeker niet onaannemelijk dat de cocaïne eerst bovenvernoemde landen is gepasseerd alvorens Afrika binnen te komen. 84 Ook hier wordt er door de politiediensten hetzelfde verhaal bevestigd dat de daling in de cocaïnevangsten niet het gevolg is van laksheid, maar dat er daadwerkelijk minder drugs de grenzen hebben overschreden. Ook hier melden gebruikers een stijging van prijzen en een daling van kwaliteit. De stijging van prijs kan er op wijzen dat de dealers de slechte oogsten proberen te compenseren om toch maar dezelfde winsten al daarvoor te realiseren. 85 3.
Afrika
Cocaïne als gebruikersdrug is in Afrika een vrij marginaal fenomeen, zodat vangsten daar zo goed als onbestaande zijn. Er werd daarentegen ook cocaïne Europa binnengesmokkeld via de Afrikaanse landen zoals hierboven reeds werd aangehaald.. Het continent is dus enkel belangrijk te vermelden als belangrijk transitregio en niet zozeer als consument op zich. De tendens van deze routes naar Europa is er één van een sterke stijging maar ook één van een terug snelle afname.
83
UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 71 – 72, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html 84 Ibid. 85 Ibid.
53
In de periode tussen 1998 en 2002 waren er bijna geen vangsten te melden. Na 2003 was er evenwel een zeer sterke stijging te merken van cocaïnetrafiek in het westelijke deel van het Afrikaanse continent. De cocaïne was zeer vaak van Colombiaanse oorsprong, maar er werd ook aangegeven dat de drug zeer vaak eerst naar andere Amerikaanse landen, zoals Brazilië, was gesmokkeld alvorens de grote oversteek te maken.86 Na 2007 is de trafiek terug afgenomen van 28% in dat jaar tot 8% het jaar daarop. In 2009 zijn er op het moment van het schrijven van de drugsrapport van de VN geen grote vangsten te melden, die Afrika als land van oorsprong hebben. 87 Het is dus evenwel koffiedik kijken hoe dit zal evolueren, maar mijn inziens heeft Afrika het potentieel om een belangrijk transitland naar de rest van de wereld te worden: veel landen met een onstabiele politieke situatie, veel armoede, veel landen die grenzen aan de oceaan wat transport over zee natuurlijk gemakkelijker maakt en vooral centraal gelegen ten opzichte van enerzijds de producenten en anderzijds de consumenten. 4.
Oceanië + Azië
Zowel Oceanië als Azië zijn zeer marginaal als het op het gebied van cocaïne aankomt. Dit geldt zowel in gebruik als op het gebied van doorvoerregio. Samen maken ze ongeveer iets van een 0,16% van de totale globale cocaïnevangsten uit, wat dus in wezen te verwaarlozen is.88
86
UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 73, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html 87 UNODC, Transnational trafficking and the rule of law in West-Afrika: A treat assessment, Wenen, 2009. 88 UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 73 – 74, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html
54
B.
Opiumderivaten
1.
Algemeen
Net zoals we bij de cocaïne en andere derivaten van de cocaplant hebben gezien, is het laatste decennia het aantal vangsten in heroïne sterk omhoog gegaan. Ook hier liggen verhoogde inspanningen van de politiediensten terug aan de basis van deze prestatie. Zo werd er in 2007 143 ton (uitgedrukt in heroïne equivalent 89) in beslag genomen, wat een stijging is van 93% ten opzichte van 1998.90 Deze vangsten zijn de laatste 2 jaar relatief stabiel gebleven, maar er hebben zich onderling wel grote verschuivingen voorgedaan. De handel in morfine is blijkbaar volledig in vrije val gegaan. De vangsten van dit opiumderivaat zijn met de helft verminderd. Daarentegen is het aantal vangsten van pure opium sterk gestegen (+33%). Het aantal in beslag genomen heroïne is in lijn met deze stijging aan opium, maar is zeker niet zo uitgesproken (+14%). Een besluit wat we hier zouden kunnen trekken uit het feit dat er meer pure opium wordt onderschept, is dat de opium niet meer zo frequent in de productielanden zelf wordt omgevormd naar heroïne en morfine. Een factor die hier zou kunnen in meespelen is een sterke stijging van prijs van de benodigde chemische producten in landen zoals Afghanistan, wat een schaarste zou kunnen indiceren. 91 We hebben in het eerste deel over de productie gezien dat de papavercultivatie in 2005 2007 terug de hoogte is ingegaan. Dit resulteerde evenwel niet in een hogere trafiek van de drugs. Dit kan wijzen op het feit dat er grote hoeveelheden aan opium gewoon werden opgeslagen. We hebben ook gezien dat diezelfde productie na 2008 terug is beginnen afnemen. Dit had evenwel geen schaarste of stijging van de prijzen tot gevolg dus waarschijnlijk zijn de dealers de reserves nu gaan aanspreken. 92
89
Er wordt aangenomen dat 10kg aan pure opium het equivalent is van 1kg aan heroïne of morfine. UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 41, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html 91 Ibid. 92 Ibid. 90
55
2.
Globale trends a)
Inbeslagnames
Bij de trafiek in opiaten zijn er wereldwijd een groot aantal landen betrokken. Het is natuurlijk evident dat bepaalde landen en routes er evenwel uitspringen. Zo is de regio waar het grootst aandeel van de drugs worden in beslag genomen nog steeds het Zuid-Westen van Azië. In de landen van deze regio worden namelijk 70% van de totale drugs onderschept. Dat Afghanistan de absolute leider van de opiumcultivatie is, zal daar zeker niet vreemd aan zijn. Wanneer politiediensten een onderzoek verrichtten naar de oorsprong van de drugs die ze net hadden onderschept, dan kwamen ze in 92% van de gevallen uit bij Afghanistan. 93 De andere besproken regio die actief is in de opiumproductie, namelijk de gouden driehoek, komt veel minder uit de bus als land van oorsprong bij vangsten. Over een periode tussen 2002 – 2007 is het aantal vangsten met deze landen als punt van vertrek in totaal 43% gedaald. Dit bevestigt nog eens dat Afghanistan de absolute heerser is geworden op de opiummarkt.94 In Europa worden ongeveer 19% van de totaal globale opiumproducten aangetroffen. Dit gebeurt voornamelijk in landen van Oost-Europa en dan meer specifiek in Turkije. Dit is niet zo verwonderlijk aangezien de meeste heroïne Europa binnenkomt via de route vanuit Afghanistan en dan door Turkije.95 De Amerikaanse continenten nemen slecht 3% van de vangsten voor hun rekening. Aangezien er een minieme productie kan gevonden worden in Colombia en Mexico en enkel de Verenigde Staten een traditie van heroïneconsumptie hebben, zijn ze grotendeels zelfbedruipend. Dit resulteert in een marktaandeel van 96% dat deze 2 landen hebben op de heroïne in de Verenigde Staten. Dit houdt in dat er geen gekende routes zijn om de heroïne van de “gouden driehoek” of de “gouden halve maan” het land binnen te smokkelen. De gekende routes van waaruit cocaïne en cannabis vanuit Zuid-Amerika naar de Verenigde
93
UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 42, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html 94 Ibid. 95 Ibid.
56
Staten worden gesmokkeld zijn dan ook voldoende uitgerust om ook deze kleine hoeveelheid heroïne te vervoeren.96 Afrika en Oceanië nemen samen nog geen 1% van de globale in beslag genomen opium en afgeleide producten voor hun rekening.97 Figuur 3: Handel in heroïne en morfine in 2007 (landen die vangsten van meer dan 10 kg hebben gerapporteerd)98
96
UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 42, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html 97 Ibid. 98 UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 47, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html
57
b)
Routes
Wereldwijd zijn er 3 grote routes te onderscheiden die elk een segment van de gebruikersmarkt van de drugs voorzien: 99
Vanuit Afghanistan naar de omringende landen en dan van daaruit naar het MiddenOosten, Afrika en Europa (via Turkije en Iran). Deze staat bekend als de Balkanroute.
Vanuit Myanmar/Laos naar de omringende landen uit Zuidoost Azië(voornamelijk China) en naar Oceanië.
Vanuit Latijns-Amerika (Mexico, Colombia) naar Noord-Amerika (voornamelijk de Verenigde Staten).
De meest frequente route die globaal wordt gebruikt is dus de Balkanroute naar het westen van Europa. Het gros van de consumenten van opium zijn te situeren in de buurlanden van Afghanistan en andere Centraal -Aziatische landen. Het aantal gebruikers van opiaten is daar 5x hoger dan deze van in Europa, maar vermits het Westen kapitaalkrachtiger is, worden er toch zeer veel papaverproducten naar onze regio gesmokkeld. Er is sprake van dat er maar liefst 94% van de Afghaanse opiaten die in beslag worden genomen, gelokaliseerd zijn op de eerder vernoemde
Balkanroute,
die
deel
uitmaakt
van
de
eeuwenoude
zijderoute.
De Balkanroute vertrekt zoals te verwachten vanuit Afghanistan. Dan wordt de heroïne ofwel rechtstreeks, ofwel via een omweg via Pakistan, naar Iran gebracht. Vandaar gaat de weg verder naar Turkije. Dit land had vroeger een kleine productie van opium maar de laatste jaren is dit ook verder gedaald. Als transitland voor heroïne kent Turkije evenwel zijn gelijke niet. Het is als het ware een verzamelterminal voor de opium die naar het Westen moet worden vervoerd. Doorheen de eeuwen is Turkije al een geografisch knooppunt geweest voor de handel tussen het oosten en het westen. Per jaar passeren meer dan anderhalf miljoen vrachtwagens de landsgrenzen. Tel daarbij ook nog eens vier miljoen personenwagens en een kwart miljoen bussen en men kan zien dat dit enorme perspectieven met zich meebrengt voor drugshandelaars. 100
99
UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 43, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html 100 F. BOVENKERK en Y. YESILGÖZ, De maffia van Turkije, Amsterdam, Meulenhoff, 1998, p. 77.
58
Wanneer de heroïne Turkije is binnengekomen via de Oostelijke grenzen, wordt ze direct naar de hoofdstad Istanbul gebracht. Daar wordt de drugs heel vaak nog eens verwerkt. Er zijn in de stad, maar ook in andere delen van het land, verscheidene laboratoria die zich enkel daarmee bezighouden. Vanuit de hoofdstad vertrekken er dan ladingen naar Bulgarije om zo verder Europa binnen te trekken via verschillende routes. Eén van die routes is via Roemenië. Politiediensten in Bulgarije en Roemenië melden dat de heroïne in hun land voornamelijk bestemd is voor Kroatië , Duitsland, Nederland en het Verenigd Koninkrijk. Een andere route vanuit Bulgarije is via Macedonië, vanwaar de drugs dan via de rest van de Balkan (o.a. Servië, Kroatië, Albanië en Bosnië-Herzegovina) hoofdzakelijk naar Italië worden verscheept. In Italië worden dan ongeveer de helft voor de nationale markt gebruikt en de andere helft gaat dan ook weer naar meer noordelijke landen zoals terug Duitsland . Duitsland is dus ook goed vertegenwoordigd in de trafiek van heroïne. Vaak wordt Oostenrijk als tussenstop vanuit Italië gebruikt. Vanuit Duitsland wordt het overgrote deel naar Nederland gebracht (78%). Van bij onze buren wordt heroïne dan verder gedistribueerd naar Europese landen zoals Engeland en Frankrijk. Onderzoek heeft uitgewezen dat het merendeel van de heroïne in Frankrijk gepasseerd is langs Turkije en Nederland en dat het op weg was naar het Verenigd Koninkrijk en Spanje. Het belang van deze Balkanroute mag dus zeker niet onderschat worden, aangezien ze bijna geheel WestEuropa van heroïne voorziet. Het mag ook niet verwonderlijk zijn dat de Turkse maffia een grote vinger in de pap te brokken heeft, zoals we verder zullen zien. 101 Volgende afbeelding geeft een beeld van hoe de trafiek van opium vanuit de “gouden halve maan” naar Europa wordt georganiseerd. Het is gebaseerd op een Nederlands onderzoek, dus vanuit dat perspectief is het ook interessant voor ons land aangezien de structuren hier ongeveer dezelfde zijn en we ook een grote populatie aan Turkse migranten hebben.
101
UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 44, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html
59
Figuur 2: De internationale trafiek in opium 102:
102
F. BOVENKERK en Y. YESILGÖZ, De maffia van Turkije, Amsterdam, Meulenhoff, 1998, p. 159.
60
Er zijn evenwel indicaties dat de drugshandelaars onlangs nieuwe routes gaan exploreren zijn. Zo wordt er op de Chinese opiummarkt meer en meer drugs uit Afghanistan gevonden waar het vroeger meer een monopolie was van Myanmar en Laos. Er zijn berichten dat de opium een tussenstop maakt in Pakistan van waaruit ze ofwel rechtstreeks China wordt binnengevlogen ofwel via andere tussenstops zoals Dubai het land binnenkomt. De hoeveelheden blijken voorlopig nog niet zo groot te zijn, maar het valt af te wachten hoe deze route de dealers bevalt. 103 Een andere route die nu wordt gebruikt is diegene om Oceanië te bevoorraden. Vroeger kwam de heroïne daar ook voornamelijk vanuit Myanmar terwijl er nu ook de Afghaanse variant wordt aangetroffen. Ook hier speelt Dubai de dubieuze rol als tussenstop voor de drugs naar Maleisië gaat, een bekende doorvoerhaven naar Australië. 104 Ook wordt er nu opium aangetroffen uit Zuidwest-Azië in landen zoals Canada. Dit is nog een kleine route, maar vermits de markt van de Verenigde Staten nog altijd zelfbedruipend is, kan het zijn dat de drugshandelaars daar een nieuw gat in de markt hebben gezien. Politiediensten vermelden dat de drugs voornamelijk Canada binnenkomt langs landen zoals Pakistan en India. 105
103
UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 43, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html 104 Ibid. 105 Ibid.
61
C.
Cannabis
Zoals we in het deel over de productie hebben gezien, bestaat er een groot verschil tussen enerzijds de consumptie van cannabis en anderzijds de consumptie van de verwerkte versie ervan, namelijk hasj. We hebben gezien dat ook de productie van hasj veel meer is geconcentreerd in een paar landen in tegenstelling tot cannabis dat globaal beter is verspreid. Dit zal zich natuurlijk vertalen in de trafiek van de beide soorten drugs. 1.
Marihuana
Een andere naam voor de cannabis als drug op zich is natuurlijk marihuana. Eerder is besproken dat zowel de consumptie en de productie deze plant geografisch zeer verspreid is. Feit is ook dat cannabis vaak wordt geteeld in de landen van consumptie zelf. Dit betekent natuurlijk dat de drugs de grenzen dan niet oversteken zodat ontdekking door douane en andere politionele diensten bemoeilijkt wordt. In 2007 werd er wereldwijd ongeveer 5600 ton aan marihuana in beslag genomen. Opvallend is dat 82% van deze vangsten gebeurd zijn op de 2 Amerikaanse continenten en dan hoofdzakelijk in 2 landen, namelijk de Verenigde Staten en Mexico. Dit betekent dat de trafiek van cannabis toch meer intraregionaal gebeurt, in tegenstelling tot de cocaïne en heroïne die we eerder hebben besproken. Zoals eerder gezegd is dit niet zo vreemd, aangezien de cannabis bijna overal ter wereld kan worden gekweekt, mits de juiste faciliteiten. Van die 82% neemt Zuid-Amerika 17% voor zijn rekening. Vooral landen als Bolivia, Colombia en Paraguay kwam veel voor in de statistieken. Paraguay dient niemand nog te verbazen, aangezien we in het eerste deel van dit werk hebben gezien dat dit land zeer vaak als oorsprong wordt aangeduid van de drug in Zuid-Amerika. 106 Een andere groot deel van de vangsten (11%) gebeurde in Afrika. Voornamelijk Marokko wordt vaak vermeld maar ook andere West-Afrikaanse landen, zoals Kenia, zijn goed vertegenwoordigd.107
106
UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 98 – 99, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html 107 UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 99, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html
62
Slechts 4% van de vangsten gebeurden in Azië. De grootste spelers daar zijn India, gevolgd door Indonesië, Kazachstan, Thailand en Nepal. Ook Oceanië had een klein aantal vangsten, hoofdzakelijk in Australië, maar deze zijn verwaarloosbaar. 108 De grootste verrassing voor mij, was het kleine aantal vangsten dat door Europese politiediensten was gedaan. Zoals gezien in deel 1 is bijvoorbeeld Nederland een relatief groot productieland van cannabis, maar blijkbaar vertaalt dit zich niet in een grote Europese trafiek. Slechts 3% van de globale inbeslagnames komen uit ons continent. De grootste onderscheppingen komen jaar na jaar uit Rusland, op de voet gevolgd door Turkije en het Verenigd Koninkrijk. Volgens UNODC is Europa één van de enige continenten dat grote hoeveelheden cannabis importeert uit andere delen van de wereld. 109 Figuur 4: Handel in cannabis in 2007 (landen die vangsten van meer dan 100kg hebben gerapporteerd):110
108
UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 99, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html 109 UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 99, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html 110 UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 104, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html
63
2.
Hasj
Het aantal vangsten is in omvang niet te vergelijken met die van cannabis. In 2007 is er wereldwijd 1300 ton hasj in beslag genomen, wat ongeveer een kwart is van de hoeveelheid aan cannabis. De consumptie van hasj is vooral geconcentreerd in West- en Centraal-Europa wat natuurlijk een totaal andere beeld creëert van de trafiek in de drug. 111 Er zijn 2 routes die voornamelijk worden gebruikt om ons contreien te bevoorraden. Het hoeft niet te verbazen dat de eerste vertrekt uit Marokko en de andere uit Afghanistan, vermits we hebben gezien dat deze 2 landen de productie van hasj zo goed als volledig onder elkaar verdelen. Vanuit Marokko wordt de hasj ofwel rechtstreeks naar Spanje gebracht door met kleine bootjes de straat van Gibraltar over te steken, ofwel door de drug eerst naar andere NoordAfrikaanse landen zoals Algerije en Egypte te brengen. Het valt dan ook niet te verwonderen dat 50% van het aantal globale hasjvangsten in Spanje zijn gebeurd. Dit land is blijkbaar de toegangspoort voor de drug in Europa. 112 De tweede route is diegene vanuit Zuidwest-Azië. Van alle wereldwijde vangsten in hasj is er 22% gelokaliseerd in deze regio. Aangezien er veel vangsten zijn gebeurd in Pakistan en Iran is het heel waarschijnlijk dat de drugshandelaars dezelfde routes gebruiken die succesvol zijn gebreken bij de transport van heroïne. 113114 Bijna al de hasj die wordt geproduceerd is dus bestemd voor de Europese markt. De trafiek van deze drug naar andere delen van de wereld is dus heel miniem. Er is een kleine indicatie van een transport naar Zuid-Azië, maar de inbeslagnames daar maken slecht 0,5% van de wereldwijde vangsten uit dus deze worden enkel ter volledigheid vermeld. 115
111
UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 99, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html 112 Ibid. 113 Supra 114 UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 99, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html 115 UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 99, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html
64
Figuur 5: Handel in hasj in 2007 (landen die vangsten van meer dan 10 kg hebben gerapporteerd):116
116
UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 105, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html
65
D.
Synthetische drugs
Het aantal synthetische drugs dat in beslag is genomen, is het laatste decennia sterk gestegen. Over het algemeen is voor synthetische drugs hetzelfde waar te nemen als wat we voor cannabis hebben vastgesteld. De drugs worden dichter bij de consumentenmarkt geproduceerd, wat impliceert dat ze ook hier terug minder grenzen oversteken dan voor cocaïne en heroïne het geval is. Daardoor is het volume aan synthetische drugs dan ook kleiner dan bijvoorbeeld van cocaïne. Van de eerste zijn er in 2007 52 ton van in beslag genomen, in tegenstelling tot de 711 voor cocaïne! Dit wil natuurlijk niet zeggen dat het gebruik van deze 2 drugs zo uit evenwicht is, maar wel dat de synthetische drugs minder kilometers afleggen wat natuurlijk de pakkans drastisch vermindert. 117 Wereldwijd is de amfetaminegroep sensu lato verantwoordelijk voor 85% van het onderschepte volume. De XTC is de laatste jaren aan een opmars bezig maar ze blijven een stuk kleiner dan de amfetaminegroep. Binnen deze groep is er een tendens dat de vangsten van amfetamine sensu stricto hoger zijn dan deze van metamfetamine. 118 Wereldwijd is het aantal vangsten van synthetische drugs geografisch als volgt verspreid: 119 - Midden-Oosten (29%): voornamelijk valse Captagontabletten die amfetamine bevatten. - Oost- en Zuidoost-Azië (23%): voornamelijk metamfetamine - West- en Centraal-Europa: (22%): voornamelijk amfetamine en XTC - Noord-Amerika: voornamelijk metamfetamine en XTC Laten we dit nu eens van dichter bekijken. Ik zal de gebruikelijke tweedeling tussen amfetamine sensu lato en XTC, die ik in het deel over de productie heb gebruikt, ook hier aanhouden. 1.
Amfetamines
Net zoals we in het productiegedeelte hebben gezien worden de amfetamines in 2 groepen ingedeeld, namelijk de amfetamines zelf en de metamfetamines. Elk had zijn eigen geografische productieplaatsen en een totaal verschillende consumptiemarkt. 117
UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 126, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html 118 Ibid. 119 UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 127, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html
66
a)
Amfetamines (sensu stricto)
In deze groep is het Midden-Oosten verrassend de leider in het aantal in beslag genomen drugs. Verrassend is vooral het feit dat er zoveel wordt onderschept, terwijl dit de enige van de vier voormelde regio’s is die geen cultuur van productie van synthetische drugs hebben. De regio van het Midden-Oosten is verantwoordelijk voor tweederde van alle wereldwijde vangsten van de amfetamines. Het meest actieve land op dit gebied is ontegensprekelijk Saoedi Arabië, gevolgd door Syrië, Jordanië en de Verenigde Arabische Emiraten. De grote reden waarom het Midden-Oosten zo verrassend hoog staat genoteerd, is: Captagon. Zoals we hebben gezien is dit een medicijn dat vroeger veel werd gebruikt om prestaties te bevorderen. Het werd zo bijvoorbeeld gebruikt door studenten in een zware examenperiode. Het originele product bevat fenetylline, wat in het lichaam wordt omgezet in amfetamine. De laatste jaren is er evenwel een toevloed op de markt gekomen van valse Captagontabletten, die wel amfetamine bevatten, om zo hetzelfde effect te proberen evenaren. Deze drugs zijn zeer specifiek geconcentreerd in de regio van Midden-Oosten wat hen dan ook de eerste plaats oplevert. Zo werd er in Saoedi Arabië in 2007 bijna 14 ton aan valse Captagon in beslag genomen. Dit is een gewicht dat equivalent is aan alle in beslag genomen amfetamines
van
het
Verenigd
Koninkrijk
vanaf
het
jaar
2000
tot
2007!
De Captagon vertrekt gewoonlijk vanuit Syrië, gaat dan via de weg langs Jordanië om dan aan te komen in Saoedi Arabië waar er een enorme gebruikersmarkt is. 120 Historisch is de productie en trafiek van de amfetamines die puur als drug worden gebruikt, bijvoorbeeld speed, altijd al een zaak van Europese drugshandelaars geweest. West- En Centraal-Europa zijn verantwoordelijk voor 94% van de vangsten waarbij Nederland, het Verenigd Koninkrijk en Duitsland absolute koplopers zijn. Deze landen zijn dan verder verantwoordelijk voor de bevoorrading van de rest van Europese markt. In 2007 is er in Nederland een monstervangst gedaan waar maar liefst 2,9 ton in één keer in beslag is genomen. Het is terug duidelijk dat exacte cijfers terug niet evident zijn. Moest bijvoorbeeld
120 UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 128 – 129, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html
67
deze lading toch de controle gepasseerd zijn, dan had dit ontegensprekelijk een grote invloed gehad op de globale statistieken.121 b)
Metamfetamines
De markten van metamfetamines is geografisch totaal anders dan van de amfetamines welke we net hebben besproken. Nu zijn het aantal inbeslagnames geconcentreerd in Oosten Zuidoost-Azië en Noord-Amerika. Er is evenwel een trend te merken dat meer en meer landen de drug beginnen op te merken, wat erop kan wijzen dat ze aan een globale opmars bezig is. Deze trend is nog altijd in een beginstadium, zodat we voorlopig nog altijd onze aandacht moeten richten naar de 2 bovenvermelde regio’s. In Azië is het gebied waar de Mekongrivier vloeit, het epicentrum van de metamfetaminemarkt. Thailand heeft een zeer grote afzetmarkt, dus het is niet verwonderlijk dat dus ook de productiecentra in nabijheid van dit land zijn gesitueerd. Ook hier hebben we gezien dat de gouden driehoek verantwoordelijk is voor een groot deel van de productie van metamfetamine, naast natuurlijk de opium. Myanmar is daarin de absolute leider. Smokkelroutes naar Thailand vertrekken dan ook zeer vaak vanuit de eerder vernoemde Shan-provincie. Eenmaal daar vertrokken bereikt de drugs Thailand langs verschillende wegen die Cambodja, Laos en Vietnam doorkruisen. Ook wordt zeer vaak de Mekongrivier
gebruikt,
waarbij
boten
dan
natuurlijk
het
transportmiddel
zijn.
De laatste jaren is er in deze regio ook de trend merkbaar dat de drugsbaronnen niet enkel nog in hun eigen regio willen kijken. Georganiseerde groepen hebben zich verder gespecialiseerd en hebben zich logistiek verbeterd. Resultaat hiervan is dat er metamfetamines uit Myanmar zijn opgedoken Bangladesh en India, China en Japan, Australië en Nieuw-Zeeland en zelfs in Canada en de Verenigde Staten. Als deze trend zich doorzet en als de kwantiteit van de drugsproductie wordt opgedreven dan zou het wel eens kunnen dat deze synthetische drugs wereldleider gaan worden. 122 De tweede markt waar het gebruik van metamfetamines wijdverspreid is, is dus de Verenigde Staten. Ook hier is er terug sprake van een zeer interne markt. De drugs worden
121
UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 131, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html 122 UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 132 – 133, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html
68
ofwel in de VS zelf gemaakt of worden het land ingesmokkeld door productielanden als Mexico of Canada. Mexico was lang het grootste importland van synthetische drugs naar de Verenigde Staten. In 2007 was Canada evenwel aan een sterke opmars bezig. De nationale politiediensten merken dat vooral de Japanse georganiseerde misdaad er een grote hand in heeft
en dat
de
distributie
voornamelijk
wordt
verzorgd door
motorbendes.
In 2008 is deze trend dan terug weer beginnen omdraaien in de richting van Mexico dat terug meer vangsten aan zijn grenzen deed. Grote troef van Mexicaanse criminelen is dat het de capaciteit heeft om zijn productieproces meer naar het Zuiden, naar andere LatijnsAmerikaanse landen te verplaatsen om zodoende gemakkelijker aan de benodigde chemische bestanddelen te geraken. In de Verenigde Staten is door deze problematiek van de restrictie op bepaalde producten een nieuwe techniek ontstaan van het “smurfen”. Daarbij kopen criminelen kleine hoeveelheden in van bepaalde chemische producten, maar bij zeer veel verschillende apothekers. Zo vermijden ze detectie en geraken ze toch aan alle benodigdheden.123 Het valt dus voor de toekomst af te wachten wat de geografische verspreiding van de drugs zal teweeg brengen.
123
UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 133 – 135, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html
69
Figuur 6: Inbeslagnames van amfetamines in 2007 (landen die meer dan 1 kg hebben gerapporteerd):124
2.
XTC
Het aantal XTC dat in 2007 in beslag is genomen is gestegen met 62%, goed voor een gewicht van 7,9 ton aan pillen. Het is ook terug opmerkelijk dat deze drugs regionaal zeer geconcentreerd zijn. Slechts 6 landen zijn verantwoordelijk voor meer dan 80% van de vangsten. 125 Grote koploper is ons buurland Nederland dat goed is voor 25% van de wereldwijde inbeslagnames aan XTC. Dit is niet zo heel verwonderlijk aangezien ons noorderburen ook verantwoordelijk zijn voor een groot deel van de productie. Het tweede land in Europa dat zeer hoog op de lijst van drugsvangsten staat, is België. De lage landen zijn wereldwijd echt een draaischijf van de XTC geworden. Havens als Antwerpen en Rotterdam worden zeer vaak met immense containers aan drugs geconfronteerd en politionele diensten zeggen dat het 124
UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 139, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html 125 UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 140 – 141, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html
70
soms dweilen met de kraan open is. West- en Centraal-Europa zijn dan ook wereldwijd de grootste producenten van XTC. Wat ook opmerkelijk blijkt, is dat de concentratie aan MDMA ook de hoogte is ingegaan, wat ervoor zorgt dat de pillen sterker zijn geworden. In 2005 was er in Nederland een zeer groot MDMA laboratorium opgedoekt, waarna er een tekort optrad, maar blijkbaar hebben de producenten een nieuwe bron gevonden en heeft de markt zich snel hersteld. 126 De tweede markt waar XTC in trek is, is opnieuw de Verenigde Staten. Sinds 2003-2004 worden de gebruikers daar voorzien vanuit Canada. Net zoals we bij de metamfetamines hebben
gezien,
wordt
deze
regionale
handel
gecontroleerd
door
Aziatische
misdaadorganisaties. Zij slagen erin om de chemische stoffen vanuit China in containers naar Canada over te brengen waar ze dan verder worden verwerkt in laboratoria. Het is waarschijnlijk dat de Chinese triades en vooral de Japanse Yakuza er zich dus op hebben toegelegd om de Amerikaanse markt van synthetische drugs te voorzien. 127 Japan en Indonesië hebben de laatste jaren ook meer en meer melding gemaakt van trafiek van XTC naar hun land. Deze landen hebben geen eigen productiecentra, dus de synthetische
drugs
worden
bijna
volledig
geïmporteerd
door
georganiseerde
misdaadgroeperingen. Vermits beide landen aangeven dat Canada het meeste uit de bus komt als land van oorsprong, is het niet moeilijk te raden welke groeperingen dit zijn. 128 In Zuid-Amerika is er meer en meer bezorgdheid over het feit dat zeer jonge straatkinderen steeds gemakkelijker en jonger aan XTC geraken. Deze drugs komt volgens de autoriteiten hoofdzakelijk vanuit ons contreien. 129 Bij deze sluit ik het hoofdstuk over de trafiek van de drugs af. In het hoofdstuk hebben we gezien dat zeer vaak georganiseerde misdaadorganisaties een vinger in de pap te brokken hebben. In het volgende hoofdstuk zal ik een paar van de groepen die druk bezig zijn met de drugshandel nader onderzoeken.
126
UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 140 – 141, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html 127 UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 140 – 141, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html 128 Ibid. 129 Ibid.
71
Figuur 7: Routes om XTC te smokkelen in 2007. 130
130
UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, p 143, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR-2009.html
72
E.
Besluit
Als er één iets is wat we kunnen vaststellen in dit stuk is het feit dat de drugshandel een globaal fenomeen is. De drugs duiken werkelijk overal op. De cocaïnevangsten situeren zich voornamelijk rond landen die ook gekend staan als productielanden. Het lijkt erop dat men probeert om een net rond Zuid-Amerika te spannen, om de uitgaande drugs tegen te houden. Belangrijk in de wereldwijde handel in cocaïne is ook de rol van Mexico en in minder mate de Caraïben als doorvoerlanden naar de Verenigde Staten. Naar Europa vertrekt de drug dan weer via andere Latijns-Amerikaanse landen zoals Venezuela. Cocaïne wordt vooral in het Westen geconsumeerd gezien de prijs. Dit maakt dan ook dat cocaïne voor 99% wordt onderschept in ofwel Amerika ofwel Europa. De handel in heroïne is geografisch dan weer tot anders gelokaliseerd. Drie grote routes werden hier onderscheiden. Belangrijk voor onze regio is ongetwijfeld de Balkanroute. Deze weg ,die bijna volledig onder controle van de Turkse georganiseerde misdaad staat, brengt de heroïne vanuit Afghanistan onze gewesten binnen. De Verenigde Staten worden dan weer bevoorraad via de routes die ook gekend zijn voor cocaïne. Ook vanuit Myanmar vertrekken er routes die de rest van Azië proberen te bereiken. Cannabis wordt dan weer hoofdzakelijk intraregionaal verhandeld. Het merendeel van de drug wordt in Zuid-Amerika in beslaggenomen en was bedoeld voor de Amerikaanse markt. Grote afwezig in de international handel was voor mij Nederland. Dit land blijkt wel een grote
producent
te
zijn
maar
dit
vertaalt
zich
niet
in
een
grote
handel.
Voor hasj is het een ander verhaal, aangezien het merendeel is bestemd voor de Europese markt. De drug uit Marokko worden vooral via Spanje ons land binnengebracht, terwijl de Afghaanse variant de succesvolle Balkanroute naar het westen lijkt te volgen. Voor amfetamines stond ik enorm te kijken van het grote aandeel van de drugs in het Midden-Oosten. Bij nader onderzoek blijken deze cijfers enigszins genuanceerd te worden, aangezien het hier voornamelijk om valse Captagontabletten blijkt te gaan. De rest van de amfetaminemarkt kan dan weer worden gesitueerd in West- en Centraal-Europa. Dit in grote tegenstelling tot de metamfetamines die worden geconcentreerd in enerzijds NoordAmerika en anderzijds Zuidoost -Azië. Voor XTC is de tendens van de drugstrafiek duidelijk 73
geworden: de lage landen spelen een voortrekkersrol. Bijna de helft van de in de wereld gevonden drug komen uit ons land. Ons land speelt dus, jammer genoeg, een grote rol in de trafiek van de partydrug. Soms heb ik aangehaald dat de georganiseerde misdaad een grote rol speelt in de drugshandel. Dit zal dus, zoals eerder aangekondigd, worden besproken in het volgende deel.
74
IV. Drugs en georganiseerde misdaad A.
De link tussen drugs en de georganiseerde misdaad
1.
Georganiseerde misdaad?
Wanneer we spreken over georganiseerde misdaad, dan denken de meeste mensen onmiddellijk aan de Italiaanse maffia. Dit is natuurlijk de meest gekende misdaadorganisatie en spreekt tot de verbeelding door lyrische verfilmingen, maar het is verre van de enige criminele georganiseerde groep die wereldwijd hun stempel drukken. Over de term georganiseerde misdaad bestaat in de literatuur niet echt eensgezindheid. De ene auteur beschouwt het als een criminele daad op zich, de andere ziet het meer als een groep van personen die een hoeveelheid van verschillende criminele daden begaat. In de rechtsleer vinden we een toevloed van definities, elk met een andere nadruk op bepaalde feiten. In de Verenigde Staten, waar men al zeer ervaren is in het bestrijden van de georganiseerde misdaad, heeft men in 1968 in een federale wet een poging ondernomen om het begrip te definiëren. De wet zegt: “Organized crime means the unlawful activities of the members of a highly organized, disciplined association engaged in supplying illegal goods and services, including but not limited to gambling, prostitution, loan sharking, narcotics, labor racketeering and other unlawful activities of members of such organization”.131 Deze definitie is mijn inziens enigszins geslaagd te noemen maar ze is evenwel te vaag om in een strafwetboek op te nemen. Het is wel van belang om een paar gemeenschappelijke karakteristieke kenmerken van georganiseerde misdaad eens te belichten. Ten eerste is er natuurlijk het plegen van misdrijven, soms beperkt tot bepaalde types. Zonder het plegen van misdrijven kan men moeilijk spreken van een misdaadorganisatie. Ten tweede is er het type van organisatie, namelijk streng, hiërarchisch en gedisciplineerd. Ten derde het gebruik van geweld of het bedreigen om angst en intimidatie in te boezemen. Ten slotte het gebruik van corruptie. Vele misdaadorganisaties zijn geïnfiltreerd in het civiele economisch en politieke leven zodat
131
Omnibus Crime Control and Safe Streets act van 1968.
75
ze hun klauwen in de maatschappij nog steviger kunnen verankeren. Strikt genomen zou de definitie van georganiseerde misdaad kunnen bestaan uit slechts de eerste 2 kenmerken. Het is evenwel ontegensprekelijk dat zowat alle van de groepen die ik hierna zal bespreken ook de laatste 2 elementen gemeenschappelijk hebben.132 Elk land probeert om op een eigen manier de georganiseerde misdaad in zijn wetten te implementeren. Zo zijn we in ons Belgische criminele landschap ook al geconfronteerd geweest met de problematiek van de georganiseerde misdaad. Dit heeft de wetgever ertoe gebracht om in 1998 een eigen definitie aan de term te geven. Art. 324 bis Sw. bepaalt dat: “een criminele organisatie iedere gestructureerde vereniging van 2 of meer personen is die duurt in de tijd en die het oogmerk hebben om het in overleg plegen van misdaden en wanbedrijven die strafbaar zijn met een gevangenisstraf van 3 jaar of meer met als doel er directe vermogensvoordelen uit te verkrijgen”.133 Het mag duidelijk zijn dat elk land zijn eigen definitie hanteert van het begrip. Waar in België de organisatie wordt gekoppeld aan misdrijven die een bepaalde sanctiedrempel overschrijden, is dit in andere landen dan weer niet het geval. Feit is wel dat wanneer er kan worden aangetoond dat de misdrijven door een criminele organisatie werden gepleegd, de strafmaat aanzienlijk zwaarder zal zijn.134 Men mag aannemen dat de later besproken groeperingen zeker in aanmerking komen om als criminele organisatie te worden aangemerkt. Vaak hebben wetgevers net die groeperingen voor ogen gehouden bij het schrijven van hun strafwetten. 2.
Link met drugs
Er zijn mijn inziens verschillende factoren die ervoor zorgen dat drugs een kolfje naar de hand zijn van de georganiseerde misdaad. Vooreerst is er natuurlijk het illegale karakter ervan. Drugs is één van de meest succesvolle producten in de geschiedenis van de economie. Puur rationeel bekeken is het een droom van een verkoopwaar voor een producent. Mensen willen het doodgraag proberen en na
132
N. PASSAS, Organized crime: The international library of criminology, criminal justice and penology, Aldershot, Dartmouth, 1995, p 17 – 18. 133 Art. 324 bis Sw. 134 Zie bijvoorbeeld Art 324 ter Sw. of de Racketeer Influenced and Criminal Organisations Act (VS, 1970)
76
een tijd kunnen ze er niet meer vanaf blijven. Drugs hebben nu eenmaal een zodanige aantrekkingskracht dat zelfs de beste reclamecampagne voor legale producten dit niet zou kunnen evenaren. Moest drugs legaal zijn, dan zou elke ondernemer of firma veel geld veil hebben voor de productie en distributie ervan. Gelukkig zijn drugs nu eenmaal ten strengste verboden in de gehele wereld. Personen die zich er grootschalig mee inlaten, riskeren lange gevangenisstraffen en in sommige landen zelfs de dood. En net hier komen de geharde criminelen aan de oppervlakte. Deze personen hebben er al een lange criminele carrière opzitten voor ze zich hebben kunnen opwerken binnen de rangen van zo een groepering. Ze hebben reeds bewezen dat ze geen schrik hebben om de wet te overtreden en risico’s te nemen. Dat maakt hen geschikt om ook over te stappen naar deze lucratieve handel. 135 Een tweede factor die zeker in overweging dient genomen te worden is het hoge kostenplaatje om zo een grootschalige handel op te zetten. De winsten na afloop zijn enorm, maar men moet natuurlijk eerst genoeg investeren om te kunnen starten. Men moet voor ogen houden dat er niet alleen de kosten van productie zijn, bijvoorbeeld een XTC laboratorium of een papaverveld, maar ook een heleboel aan andere uitgaven. Men dient de drugs de wereld rond te krijgen, boten dienen worden betaald, piloten en hun vliegtuigen afgekocht of vrachtwagens uitgebouwd. Dan is er ook nog de kostprijs om officiële ambtenaren, zoals douaniers om te kopen en natuurlijk de juridische kosten wanneer er eens een vracht misloopt. Niet elke kruimeldief zal natuurlijk zo een grote hoeveelheid aan geld liggen hebben. Ook hier kan de georganiseerde misdaad aan tegemoet komen aangezien zij zeer vaak al een kapitaal hebben aangelegd met andere criminele daden zoals prostitutie of mensenhandel. Kleinere criminelen kunnen wel op zichzelf iets kleinschalig proberen opzetten om zo te groeien, maar eenmaal ze op de radar van de georganiseerde misdaad verschijnen, zullen ze vrijwel zeker opgeslokt, uitgekocht of geëlimineerd worden. 136 Een derde factor is te vinden in de term zelf, namelijk “georganiseerd”. Het opzetten van bovenvernoemde activiteiten vraagt toch enige expertise en organisatie. Er zijn zodanig veel zaken die moeten worden in het oog gehouden (“is het vliegtuig op tijd vertrokken”, “hoe zit
135
D. PACE en J. STYLES, Organized crime: concepts and control (second edition), Englewood, Prentice – Hall, 1983, p 87 – 104. 136 Ibid.
77
het met de oogst in Colombia”,” zijn de containers in Antwerpen in orde”, “is die of die persoon wel op zijn plaats”) dat het bijna onmogelijk is om dit op kleine schaal te controleren en in de hand te houden. Leden van criminele organisaties zijn gewend om steeds met elkaar te opereren. Ze kennen elkaars sterke en zwakke punten en ze vertrouwen blindelings op elkaar. Zeker dat laatste speelt een grote rol aangezien de straffen voor drugshandel er zeker niet naast zijn. Men wil het risico proberen beperken door met personen te werken die men al lang kent en waarmee men al succesvolle zaken heeft afgehandeld. Ook als er iets misloopt, kan men terugvallen op de routines die een criminele organisatie kenmerkt. Wanneer een lid wordt gearresteerd en voor lange tijd achter de tralies vliegt, dan is het vaak een erecode binnen de groepering dat er voor hem en voor zijn familie zal worden gezorgd tot de dag dat hij vrijkomt. Dit is natuurlijk een zorg die wordt weggenomen waarom een persoon niet in de drugshandel zou stappen. Voor sommigen is de zorg voor familie trouwens een extra incentive. 137 Een vierde en laatste factor kan gevonden worden in de kracht en invloed die de georganiseerde misdaad bezit. Het is en blijft een illegale handel dus men moet toch enigszins van zich kunnen afbijten om zich staande te houden in het wereldje waar de hyena’s constant op de loer liggen. De reputatie van criminele groepen is daarin natuurlijk ongeëvenaard. Wanneer deze worden geconfronteerd met tegenkanting of verraad hebben ze de mogelijkheid om keihard en genadeloos terug te slaan, zodat niemand anders het ooit nog in zijn hoofd zal willen halen om ze te dwarsbomen. Criminelen hebben zeer vaak een netwerk van uitvoerders138 en huurmoordenaars tot hun beschikking wanneer de nood het hoogst is. Dit is natuurlijk een voorsprong die ze hebben op criminelen die op eigen houtje opereren. 139 Keerzijde van dit alles is natuurlijk dat de criminele organisaties zodanig veel macht hebben en verwaand zijn geworden, dat ze alles en iedereen hardhandig uit de markt forceren. Zo blijven alleen nog de sterkste groeperingen over die de koek tussen zich proberen te verdelen. Zeer vaak werken ook de verschillende etnische organisaties samen om een
137
D. PACE en J. STYLES, Organized crime: concepts and control (second edition), Englewood, Prentice – Hall, 1983, p 87 – 104. 138 De zogenaamde “enforcers” 139 D. PACE en J. STYLES, Organized crime: concepts and control (second edition), Englewood, Prentice – Hall, 1983, p 87 – 104.
78
optimaal resultaat te bereiken. Even vaak bevechten ze evenwel elkaar ook om steeds een groter stuk van de taart te kunnen verkrijgen. Gezien het grote potentieel aan wapens dat ze echter tussen zich verdelen, is het niet moeilijk te vatten dat deze drugsoorlogen er zeer bloederig kunnen aan toe gaan met het verlies van veel mensenlevens tot gevolg.
79
B.
Colombiaanse kartels
De Colombiaanse kartels verdienen zeker een plek in deze verhandeling. Ze zijn de grootste handelaars van het voornaamste exportproduct van hun land: cocaïne. In tegenstelling tot wat mensen soms denken is er niet zoiets als één grote georganiseerde misdaadgroep in Colombia. In werkelijkheid opereren tientallen groepen in het land en zijn ze meestal geconcentreerd rond de steden waarin ze zijn opgegroeid. Zolang er vrede is, werken deze groepen ook goed samen, vandaar dat de term “kartel” komt. Een kartel kan worden gedefinieerd als een economisch samenwerkingsverband, waarbinnen wordt afgesproken om de productie te beperken, teneinde de prijzen op een hoog peil te houden. Dat doen deze kartels evenwel niet. Ze hebben eerst de Verenigde Staten volledig van coke voorzien, daarna Canada en toen ze merkten dat de markt daar ook was verzadigd, zijn ze zich op Europa gaan richten. Van een productiebeperking is er helemaal geen sprake. De families verschaffen elkaar wel vaak economische samenwerking. Ze verschaffen elkaar kapitaal, maken gebruik van de laboratoria van de ander en voeren gezamenlijk grote smokkelvrachten uit. Ze spreiden hun risico’s van ontdekking door een onderling verzekeringssysteem.140 Twee van de meest bekende kartels in de geschiedenis zijn deze van Medellín en van Cali. Medellín is vooral bekend geworden door zijn charismatische leider in de jaren ’70 en ’80: Pablo Escobar. Deze drugsbaron zorgde voor een ware explosie van het cocaïneverbruik in de Verenigde Staten. De kartels van Cali en van Medellín worden zeer vaak met elkaar vergeleken, maar in feite zijn ze zeer verschillend. Het kartel van Medellín was er eerder één van meer primitieve kapitalisten. Ze worden spottend vaak vergeleken met boeren die plots rijk zijn geworden. Ze bestuurden hun hele organisatie centraal, controleerden alle geledingen van de productie en handel en daagden de legale autoriteiten openlijk uit door een eigen tegenmacht op te zetten. Ze beheersten 140
F. BOVENKERK, La Bella Bettien: Het verhaal van een Nederlandse Go-between voor de Colombiaanse drugskartels, Amsterdam, Meulenhoff, 1995, p 80 – 82.
80
hun eigen grondgebied, regelden hun eigen transportsysteem, beschikten over hun eigen terreurorganisatie en hun eigen banken. Hun achtergrond was die van een sloppenwijk of het achterlijke dorp en die bevestigden ze door hun protserige weelde en opzichtige filantropie. Na de dood van Pablo Escobar is het Medellínkartel in elkaar gestuikt en overvleugeld door dat van Cali.141 Het mensen in het kartel van Cali stellen zich in tegenstelling tot het Medellínkartel veel meer op als moderne managers die de productie, het transport, de handel en het financiële verkeer decentraliseren en gebruik maken van bestaande infrastructuren. Ze verspreiden hun bedrijvigheid door filialen op te zetten in Venezuela, Equador, Chili en de Caraïben. Ook coördineren ze de internationale handel door contacten te leggen met andere criminele organisaties zoals bijvoorbeeld de Italiaanse maffia. 142 De vernieuwde stijl van zakendoen was een verademing in Colombia na de terreur van het Medellínkartel. De drugsbaronnen van Cali gaan elegant en niet opzichtig gekleed, ze rijden in gewone familiewagens in plaats van de luxewagens. De Calinese families bezitten banken, bouwbedrijven, sportclubs, hogescholen en zelfs radiostations. Ze opereren veel voorzichtiger en lijden een oppassend leven. Ze hebben een gunstigere reputatie dan de drugshandelaars van Medellín, ook als het op het gebruik van geweld aankomt. Er dient evenwel opgemerkt te worden dat ook dit kartel het geweld niet zal schuwen als het nodig is. Als puntje bij paaltje komt, zullen ze even wreed optreden als hun voorgangers in het verleden hebben gedaan. Dit kartel is heden ten dage nog altijd een grote speler op de cocaïnemarkt, in tegenstelling tot het Medellínkartel. 143 Het mag duidelijk zijn dat de export en groothandel slechts een klein gedeelte is van de schakel in de globale drugstrafiek. Bij de cocaïne hebben de kartels bijna de volledige schakel van producent tot consument in handen. Elke schakel van de keten is zo georganiseerd dat ze afzonderlijk kunnen opereren. Dit is net de sterkte van de huidige kartels. Vermits elke
141
F. BOVENKERK, La Bella Bettien: Het verhaal van een Nederlandse Go-between voor de Colombiaanse drugskartels, Amsterdam, Meulenhoff, 1995, p 84. 142 F. BOVENKERK, La Bella Bettien: Het verhaal van een Nederlandse Go-between voor de Colombiaanse drugskartels, Amsterdam, Meulenhoff, 1995, p 84 – 85. 143 Ibid.
81
zuil van de kolom slechts zijn functie moet vervullen, kunnen ze ook niet de gehele organisatie blootleggen aan de politionele instanties bij eventueel verraad. 144 Onderstaande figuur illustreert mooi hoe de machtsstructuur van een Colombiaans kartel eruitziet. Figuur 1: De organisatie van een Colombiaans drugskartel145
Een profiel opstellen van een typische Colombiaanse drugshandelaar is zo goed al onmogelijk. Vermist de kartels overal in het land zijn verspreid hebben ze ook allemaal een andere sociale achtergrond. Elke handelaar heeft andere banden met het politieke establishment, persoonlijke doelen en manieren om deze te verwezenlijken. Wel delen ze, zoals de meeste Colombianen, een gebrek aan respect voor de wet en de legitieme autoriteiten. Ook kan er sprake zijn van vroeger deviant gedrag. Veel van de leiders van de kartels zijn al vroeg in contact gekomen met het gerecht en hebben een aanleg voor het
144
F. BOVENKERK, La Bella Bettien: Het verhaal van een Nederlandse Go-between voor de Colombiaanse drugskartels, Amsterdam, Meulenhoff, 1995, p 111. 145 F. BOVENKERK, La Bella Bettien: Het verhaal van een Nederlandse Go-between voor de Colombiaanse drugskartels, Amsterdam, Meulenhoff, 1995, p 112.
82
gebruik van geweld. Vaak hebben ze in hun jonge jaren ook al drugs verhandeld buiten het kader van een georganiseerde groep. 146 Vermits de achtergrond van de leden zo verschillend is, mag het ook niet verwonderlijk zijn dat ook de infiltratie in het legitieme economische leven verschilt van groep tot groep. Zo stond het Medellínkartel erom gekend dat ze hun geld het liefst belegden in rurale gronden met bijhorende gebouwen. Het Calikartel daarentegen heeft dan meer een voorkeur voor meer stedelijke investeringen zoals appartementsblokken en winkels. Zo heeft er vooral rond de stad Cali een grote vermenging plaatsgevonden tussen de legale en de illegale economie. Het is bijna onmogelijk geworden om te achterhalen wat de oorsprong van bepaalde investeringen is. Dat dit grote voordelen biedt aan personen die drugsgeld willen witwassen, hoeft natuurlijk niemand te verbazen. Voorbeeld van een zeer zichtbare vorm van investering, is het investeren in de plaatselijke professionele voetbalclubs. Dit is zeer populair geworden om verschillende redenen. Ten eerste heeft het een politiek doel. Het geeft een opstoot van de plaatselijke economie en de trots van de bevolking op hun stad wordt aangezwengeld, omdat plaatselijke teams het plots zeer goed beginnen doen. Zo vervult het voetbal een beetje hetzelfde principe van brood en spelen bij de Romeinen. Een tweede voordeel is ook weer op het gebied van het witwassen te situeren. Door het manipuleren van het aantal verkochte toegangskaartjes wordt een deel zwart geld legaal gemaakt en niemand kijkt nog op van een voetbalster die een deel onder tafel wordt betaald. Dit illustreert nog maar eens hoe diep de Colombiaanse kartels zijn geïnfiltreerd in het dagelijkse economische leven.147 Naast het Calikartel is er in de jaren ’90 nog een groot kartel opgekomen die nu wordt beschouwd als één van de grootste spelers op de cocaïnemarkt. Dit kartel opereert luistert naar de naam Norte del Valle kartel. Spijtig genoeg is er over dit kartel nog niet zo heel veel geschreven in de rechtsleer, zodat betrouwbare bronnen dan ook ontbreken over deze nieuwe ontwikkelingen. De kartels hebben verschillend methoden ontwikkeld om de drugs te verzenden naar de rest van de wereld. Een eerste manier is het verschepen van de drugs in containers naar wereldhavens zoals Antwerpen of Rotterdam. Dit is de meest gekende en ook de meest 146 147
F. THOUMI, Political economy and illegal drugs in Columbia, Boulder (Colo.), Rienner, 1994, p. 162. F. THOUMI, Political economy and illegal drugs in Columbia, Boulder (Colo.), Rienner, 1994, p. 162.
83
succesvolle manier indien er medewerking wordt verleend van de plaatselijke douane of medeplichtigheid is van havenarbeiders. Het aantal containers dat elke dag in zulke havens aankomt, is bijna niet te tellen, laat staan te controleren. Er wordt wel extra gekeken naar containers uit risicolanden maar dit wordt omzeild door onder andere vlag te varen of door eerst de drugs in havens in bijvoorbeeld de Caraïben over te laden op andere schepen. Een tweede methode die vooral wordt gebruikt om het Amerikaanse vasteland te bereiken, is het droppen van drugspakketten uit een vliegtuig voor de kust. De pakketten worden dan door snelle kleine bootjes opgepikt. De derde manier houdt hier sterk verband mee. De schakel via de lucht wordt uitgeschakeld en de drugs worden rechtstreeks via bootjes naar afgelegen stranden gebracht. De laatste manier is het gebruiken van de zogenaamde bolletjesslikkers. Vrijwilligers krijgen kleine hoeveelheden cocaïne toegestopt waarna ze deze inpakken in een condoom en zo inslikken of in de anus inbrengen. Het hoeft niet gezegd te worden dat het risico op ontdekking hier veel groter is, om nog maar te zwijgen over het grote gezondheidsrisico dat de koeriers lopen als er zo een condoom barst. Vooral de eerste en de laatste methode worden gebruikt om Europa te bevoorraden. 148 Men dient ook voor ogen te houden dat de Colombiaanse kartels, naast de handel in cocaïne, ook nog verantwoordelijk zijn voor de export van marihuana. Dit is evenwel onderschikt aan de cocaïnehandel, zodat dit enkel ter volledigheid wordt vermeld. Voor de export van de cocaïne naar Europa maken de kartels gebruik van 2 groepen. Enerzijds is er in Spanje een grote Colombiaanse gemeenschap en natuurlijk is er ook het voordeel van de taal. Anderzijds zijn de kartels sinds de jaren ’90 ook contacten beginnen onderhouden met de Italiaanse maffia. Ik gebruik opzettelijk de overkoepelende term want er is niet echt een monopolie van één of andere maffiaclan. Zoals we verder zullen zien, is het wel zo dat de laatste jaren de Camorra het laken naar zich toe heeft getrokken. 149 Deze samenwerking zorgt ervoor dat de laatste jaren veel cocaïne is binnengekomen langs de havens van Antwerpen en Rotterdam, waarna ze zo over de rest van Europa worden verdeeld. Zo is ons land ook een spil geworden in andere dan synthetische drugs. Met
148
P. BEAN, Drugs and crime: Third edition, Cullompton, Devon, UK ; Portland, Or., Willan Pub., 2008, p 146 – 147. 149 Infra.
84
regelmaat van de klok worden er dan ook ladingen cocaïne in containers in Antwerpen door de douane onderschept.
85
C.
Italiaanse maffia
Het woord maffia wordt zowat over de hele wereld gebruikt om verschillende types van georganiseerde misdaad aan te duiden. De enige echte maffia komt echter uit de zuidelijke delen van de Italiaanse laars. Het is eigenlijk een verzamelnaam van een heleboel verschillende clans, die zijn verspreid over verschillende provincies. De meest bekende maffiagroep zal ongetwijfeld deze zijn vanuit Sicilië. De naam van dit eiland roept bij vele mensen direct associaties op met de georganiseerde misdaad. De clans vanuit deze Italiaanse provincie worden algemeen aangeduid als de Cosa Nostra. We zullen zien dat deze nog altijd zeer belangrijk zijn in de wereld van de misdaad, maar dat ze er geduchte concurrenten hebben bijgekregen. Een andere Italiaanse groepering die zeer snel opgang heeft gemaakt is de Camorra, die opereren vanuit Napels. Volgens verschillende bronnen is dit nu de grootste Italiaanse speler op de drugsmarkt geworden. Dit zal natuurlijk worden besproken. Andere Italiaanse georganiseerde misdaadgroepen zijn de bij het grote publiek minder bekende ‘Ndraghetta en de Sacra Corona Unita. De vorm die de maffia in Italië aanneemt is er één die al een paar honderd jaar meegaat. Sicilië is een eiland dat zeer veel overheersers heeft gekend: van Saracenen, en Normandiërs tot Spanjaarden. Daardoor hebben ze een afkeer gekregen van alles wat van maar iets te maken heeft met politieke autoriteiten. Voor bescherming en politionele taken zijn sinds oudsher een paar mannen opgestaan die men aanduidt als maffia. Deze duistere figuren vroegen beschermingsgeld aan de gewone bevolking en handelden zaken af zonder inmenging van de politie. Dit zit zo diepgeworteld in de Siciliaanse cultuur, zodat dit is blijven voortbestaan, lang na het oprichten van een afzonderlijke Italiaanse staat. Grote verschil met vroeger is dat de maffia niet langer enkel functioneert als plaatselijke autoriteit, maar dat het is geëvolueerd naar een volwaardige criminele organisatie die handel drijft in alles wat geld opbrengt en zijn klauwen heeft uitgeslagen naar de rest van de wereld. De verschillende groepen, hun werking en hun invloed op de drugsmarkt zullen elk afzonderlijk worden besproken, te beginnen met de cosa nostra. 1.
Cosa Nostra
De term Cosa Nostra wordt eigenlijk gebruikt voor 2 verschillende groeperingen. De eerste die ermee wordt bedoeld, is de maffia die opereert in Sicilië. Anderzijds wordt de term ook 86
gebruikt voor het amalgaam van maffiafamilies, die al decennialang de plak zwaaien in de Verenigde Staten. Vroeger is er tussen beide kanten van de oceaan een grote samenwerking geweest, als het op de drugshandel aankwam. Dit is evenwel totaal verwaterd en beiden opereren nu zo goed als afzonderlijk van elkaar. De Amerikaanse variant had een groot aandeel in de “pizza connection” in de jaren ’70, maar nu zijn ze niet meer zo groot in de wereld van de drugs in de Verenigde Staten. Ze zullen dan ook maar besproken worden wanneer het nodig is. De focus zal meer liggen op de Italiaanse variant van de Cosa Nostra. De Siciliaanse maffia heeft altijd als bron van inkomsten zowat de meest voorkomende traditionele maffiapraktijken gehanteerd. Ze zijn gespecialiseerd in het afpersen van handelaars die hoge tarieven moeten betalen voor zogenaamde bescherming. Al wie niet betaalt loopt het risico om zijn winkel in vlammen te zien opgaan. De maffia heft ook een soort van belastingen op elke economische transactie die in hun gebied plaatsvindt. Dit illustreert nog maar eens dat de organisatie een soort schaduwstaat binnen de reguliere staat vormt. Grote verschil is dat de belasting wordt geheven op elke activiteit. Zowel de dief als het grote bedrijf wordt verplicht om een percentage van zijn winsten af te staan. Voordeel voor criminelen die niet tot de maffia behoren is dat ze ook bescherming genieten die ze logischerwijs niet van de politie kunnen verkrijgen. Wanneer iemand zal proberen om de dief te bestelen, dan zal de maffia optreden. Het grootste wapen van de maffia is de intimidatie. De organisatie heeft een zodanige reputatie opgebouwd met geweld, dat slechts een enkel woord volstaat om mensen tot gehoorzaamheid te dwingen. 150 Omdat geheimhouding en discretie tot de hoogste waarden van een maffioso behoort, is de selectie zeer streng. Niet iedereen die een criminele carrière ambieert, kan zich zomaar aansluiten. Een persoon die volgens de maffia over de juiste capaciteiten beschikt, wordt eerst jarenlang in de gaten gehouden. Daarna moet hij zijn talent voor criminaliteit tonen en als ultieme proef moet de kandidaat vaak bloed vergieten als ultieme bewijs van gehoorzaamheid. Wanneer de persoon wordt toegelaten, dan wordt er een ritueel uitgevoerd dat zo geheim is dat het slecht sinds de jaren ’90 bekend is geworden bij de politie. Er wordt in de vinger van de persoon geprikt waardoor er bloed uitloopt. Dit bloed wordt opgevangen op een kartonnen prent van een heilige. Deze kaart wordt dan in brand 150
J. DICKIE, Cosa Nostra: de geschiedenis van de Siciliaanse maffia, Antwerpen, Standaard uitgeverij, 2004, p
22.
87
gestoken en in de open hand van de persoon gelegd waarna hij de woorden “Dat ik zal branden zoals deze heilige als ik de eer en het vertrouwen van de genootschap schaad” moet reciteren. Het lidmaatschap van de maffia is zodanig geheim dat personen zich zelfs tegenover elkaar niet mogen kenbaar maken als lid. Wanneer twee leden elkaar voor het eerst ontmoeten, dan moeten ze door een derde aan elkaar worden voorgesteld als lid. Dit doet deze derde persoon door te verklaren dat de persoon “een vriend van ons” is. Zo weet de tegenpartij dat hij ook met een maffioso te maken heeft. 151 De Siciliaanse maffia is sinds haar ontstaan de belangrijkste misdaadorganisatie geweest Italië. In tegenstelling tot wat velen denken, bestaat de Cosa Nostra niet uit 1 grote familie. Op het eiland zijn er verschillende families actief die vaak samenwerken, maar ook vaak bloederige vetes uitvechten. Vanaf de beginjaren is Palermo altijd de belangrijkste stad geweest op het vlak van de maffia, maar vanaf de jaren ’70 is daar evenwel verandering in beginnen komen door de opkomst van de Corleonesi. Corleone werd door de maffiosi in Palermo altijd beschouwd als een achterlijk boerendorp. De plaatselijke criminelen gingen veel minder opzichtig gekleed, hun taal was harder en ook de achtergrond was totaal verschillend. Vanaf de jaren ’70 zijn de Corleonesi evenwel, door gebruik te maken van listen en bruut geweld, de heersers van Sicilië geworden. Één voor één schakelden ze de grote mannen van Palermo uit, zodat de gehele stad in staat van angst leefde. Ze hadden de Corleonesi danig onderschat en dit kwam hun duur te staan. Mannen als Totó Riina en Bernardo Provenzano werden wereldberoemd door hun wreedheden. Het is niet voor niets dat grote baas Riina zijn bijnaam “il monstro” was, wat waarschijnlijk niet dient vertaald te worden. Zo komt het onder andere dat de Cosa Nostra een zeer verticaal georiënteerde structuur heeft met aan het hoofd een absolute baas zoals Riina. 152 De Corleonesi zijn niet alleen berucht geworden door hun bloederige machtsovername maar ook door hun zelfverklaarde oorlog aan de staat. Waar de gewone gang van zaken van maffiosi erin bestaat om te collaboreren in de staat en de politie, bestond de filosofie van de Corleonesi erin om iedereen die hun voor de voeten liep uit te schakelen, zelfs het Openbaar
151
P. MAAS, Underboss: het schokkende verhaal van een maffiaspijtoptant, de getuigenis van maffiabaas Sammy “the bull” Gravano, Utrecht, Het Spectrum, 1997, p. 102 – 105. 152 J. FOLLAIN, De laatste godfathers: de opkomst en de ondergang van de Corleonesi, de machtigste maffiafamilie van Italië, Uithoorn, Karakter uitgevers, 2008, p. 63 – 96.
88
Ministerie. Zo vermoordden ze politieagenten, procureurs, onderzoeksrechters en antimaffiarechters. De misdaden die in het collectieve geheugen van elke Italiaan zijn gebrand, zijn de moorden op Borsellino en Falcone. Falcone was een Italiaanse magistraat die er zich had op toegelegd om de maffia te bestrijden. In 1992 werd zijn auto opgeblazen door maar liefst 350 kg aan explosieven die langs de kant van de weg waren gepositioneerd. Bij de ontploffing kwam niet alleen Falcone maar ook zijn vrouw en drie vergezellende politieagenten om. Het gehele land was in diepe rouw verzonken, maar twee maanden later werd ook magistraat Borsellino door een autobom opgeblazen. Deze twee aanslagen worden beschouwd als het absolute dieptepunt van de maffia. Voor het eerst in decennia sprak het gehele land schande van de organisatie. De moorden waren een vergelding voor het veroordelen van tientallen personen uit de maffia in een immens maxi-proces dat in Palermo werd gehouden. 153 Deze turbulente periode is zeer belangrijk geweest voor de ontwikkeling naar de maffia, zoals ze er vandaag uitziet. De nieuwe bazen die zijn opgestaan na de uiteindelijke arrestatie van grote baas Riina en zijn rechterhand Provenzano, hebben ervoor gekozen om veel meer ondergronds te werken en minder publiciteit te wekken. Dit zorgt ervoor dat vele mensen denken dat de Siciliaanse maffia nog zo goed als onbestaande is geworden. Dit is evenwel een verkeerde opvatting. Het is waar dat ze klappen hebben gekregen maar ze zijn lang nog niet verslagen. Misdrijven zoals de drugshandel, afpersing en witwassen gebeuren nog altijd maar het is gewoon veel minder zichtbaar geworden. Dit maakt het dan natuurlijk ook veel moeilijker om ze op te sporen en in kaart te brengen. 154 Op het gebied van de drugshandel heeft de Cosa Nostra een grote rol gespeeld in het verleden met de pizza connection. Dit is evenwel niet zonder slag of stoot geweest want de maffia heeft altijd afkerig gestaan tegenover drugs. De organisatie zag drugs als een zeer gevaarlijk goed dat de aandacht van de politie snel zou wekken. Hun andere activiteiten zoals de casino’s of prostitutie worden in hun ogen meer aanvaard door het grote publiek, dan drugs verhandelen die een gemeenschap sterk kan ontwrichten. Op het hoogste echelon zijn er daar ellenlange discussies over gevoerd. Uiteindelijk werd het geld dat men met drugs 153
J. FOLLAIN, De laatste godfathers: de opkomst en de ondergang van de Corleonesi, de machtigste maffiafamilie van Italië, Uithoorn, Karakter uitgevers, 2008, p. 191 – 211. 154 J. FOLLAIN, De laatste godfathers: de opkomst en de ondergang van de Corleonesi, de machtigste maffiafamilie van Italië, Uithoorn, Karakter uitgevers, 2008, p. 251 – 276.
89
kan verdienen zo immens, dat de maffia dacht dat ze hun macht, invloed en koppositie zouden verliezen aan groepen die schatrijk werden met de handel in narcotica. Zo zou Sicilië een grote rol gaan spelen als tussenstation op de verre reis die heroïne moeten maken uit het Oosten naar de Verenigde Staten. In 1975 werd de Cosa Nostra benaderd door een Turkse wapen- en drugshandelaar die de belangrijkste leverancier was geweest van opium aan de laboratoria van Marseille, die nu waren ontmanteld door de politie. Kort daarop begonnen er in West-Sicilië verschillende raffinaderijen aan de omvorming van opium naar heroïne. De Sicilianen begonnen het groot te zien en wilden hun handel uitbreiden naar meer lucratieve markten. Ze hadden direct hun oog laten vallen op de Verenigde Staten, waar er een zeer grote Italiaanse, en vooral Siciliaanse, gemeenschap leeft. De import van Italiaanse levensmiddelen was toen al een grote industrie en deze werd dan ook gebruikt om de drugs over de oceaan te krijgen. Zo werden pizzeria’s het internationale distributienetwerk van pure heroïne in Amerika. De heroïne kwam toe in blikken tomaten of mozzarella en werd dan via de pizzeria’s verder verdeeld in de Verenigde Staten. In 1982 werd er geschat dat de Cosa Nostra 80% van alle heroïne
had geleverd die in het
Noordoosten van Amerika werd geconsumeerd. Deze connectie werd evenwel volledig ontmanteld door de verklaringen die spijtoptanten hadden geleverd aan de autoriteiten. De straffen op drugshandel zijn zodanig hoog, dat veel maffiosi eieren voor hun geld kozen en besloten om als beschermde getuige op te treden. Belangrijkste hierbij was de getuigenis van Tomasso Buscetta, een toenmalige baas die eerst vanuit Palermo en later vanuit de Verenigde Staten opereerde. Dit was een zodanige bom binnen de maffia want de zwijgcode, de omertá, was voorheen nog niet gebroken en zeker niet door iemand die bovenaan de ladder stond. Dit zorgde voor een ontmanteling van de pizza connectie maar ook voor een breuk in vertrouwen tussen de Cosa Nostra in Sicilië en deze in de Verenigde Staten. Het was dan ook de laatste keer dat beide groepen op een zodanig hoog niveau hebben samengewerkt om een gemeenschappelijke handel op te zetten. 155 Het is evenwel zeer belangrijk om dit in het kader van dit werk te vermelden, want deze connectie was één van de eerste grote voorbeelden van de globalisering van de drugshandel en zelf tot op de dag van vandaag wordt er door de maffia in de Verenigde Staten
155
J. DICKIE, Cosa Nostra: de geschiedenis van de Siciliaanse maffia, Antwerpen, Standaard uitgeverij, 2004, p 322 – 327.
90
teruggegrepen naar de methodes en netwerken van toen om drugs te distribueren binnen hun eigen land. Ook is het zeker dat de Siciliaanse maffia de heroïnehandel zeker niet heeft verlaten. Het is niet meer op zodanige grote schaal zoals bij de pizza connectie, maar het is zeker wel een onderdeel van hun activiteiten gebleven, naast hun andere inkomsten. 2.
Camorra
De Camorra is de Italiaanse georganiseerde misdaadgroep, die opereert vanuit de stad Napels en zijn naburige wijken. De Camorra heeft eigenlijk altijd in de schaduw van de Cosa Nostra geopereerd, die op alle gebieden veel machtiger was. Dit is evenwel serieus aan het veranderen. De Camorra heeft zich op een tiental jaar volledig opgewerkt en wordt nu algemeen als de machtigste georganiseerde misdaadorganisatie van Italië beschouwd. Net zoals bij de Cosa Nostra bestaat de Camorra uit een amalgaam van allemaal verschillende clans die vaak samenwerken maar ook vaak onderlinge vetes uitvechten. De structuur van de Camorra is eerder horizontaal te noemen, in tegenstelling tot de verticale structuur die de Cosa Nostra aanneemt. We hebben ook gezien bij de Colombiaanse kartels, dat een horizontale structuur in de huidige globale economie een betere kans op succes levert. De Camorra is zo veel flexibeler dan de Cosa Nostra, ze is veel toegankelijker voor nieuwe allianties en ze is in staat om zich voortdurend te voeden met nieuwe clans en strategieën en zo voorop te lopen in de markt. Wat ledenaantal betreft is de Camorra de meest omvangrijke misdaadgroep in Europa. Tegenover ieder Siciliaans lid staan er vijf vanuit de provincie Campania waarin Napels gelegen is. De vergelijking met de ‘ndraghetta is zelfs één tegenover acht. In de schaduw van de eeuwige aandacht voor de Cosa Nostra, in de obsessieve aandacht die was voorbehouden voor de bommen tegen de staat, heeft de Camorra de juiste strategie ontwikkeld om uit het beeld van de media te blijven. Zo zijn ze jarenlang praktisch onbekend gebleven voor het grote publiek. De flexibele structuur van de Camorra is enigszins revolutionair te noemen, want het verandert het oude familienetwerk volledig. Wanneer je bij de Camorra spreekt over clans, zou je het eigenlijk meer moeten hebben over businessteams en niet langer over diplomatieke allianties en onverwoestbare pacten. De flexibiliteit van de Camorra is het antwoord op de noodzaak van de ondernemingen om kapitaal in beweging te zetten, om vennootschappen op te richten en te beëindigen, om geld te laten circuleren en snel te investeren in vastgoed zonder de
91
uitzonderlijke hoge druk van territoriumkeuze of van politieke bemoeienissen. De clans hoeven zich dus niet meer te organiseren in macrostructuren. 156 Groot verschil met het basisbeginsel van de maffia heeft de Camorra ook een einde gesteld aan het uitbetalen van compensatiegelden aan personen die het slachtoffer zijn geworden van misdrijven, terwijl ze eigenlijk op de bescherming rekenden van de camorra. De clans hebben geen haarfijn militaire controle meer nodig van de stad aangezien de belangrijkste zaken van de Camorra zich buiten Napels afspelen. Tegenwoordig kan een groep mensen dus besluiten om samen overvallen te gaan plegen, etalages in te slaan of te stelen zonder te worden blootgesteld aan het risico op bloedbaden of inlijving door de clans. Dit maakt dat Napels tot één van de meest onveilige steden van Europa wordt beschouwd. Waar de meer traditionele maffia zal proberen om alles binnen te perken te houden om geen politieaandacht te trekken, trekt de Camorra zich daar helemaal niets van aan en laten ze de stad aan zijn lot over. De overheid heeft jarenlang geweigerd om het probleem te onderkennen. Ze beslisten om gewoon geen zaken te doen met de Camorra en ze beschouwden het gewoon als en verloedering van de buitenwijken, maar dit heeft natuurlijk zijn tol geëist. Vanaf 1991 tot 2007 zijn maar liefst 71 gemeenten in de provincie Campania ontbonden en onder curatele geplaatst vanwege infiltratie door de Camorra. Om dit cijfer in perspectief te plaatsen hebben er in diezelfde tijdsspanne in Sicilië “slechts” 44 gemeenten hetzelfde lot ondergaan.157 Een ander groot verschil is de economische verwevenheid van de camorra in het economische leven. De Cosa Nostra heeft natuurlijk ook beleggingen in het zakenleven maar niet op een schaal zoals de clans dit in Napels dit hebben. Nooit is de criminaliteit in het economische leven zo overweldigend aanwezig geweest als in Campania de laatste 10 jaar. De Camorraclans hebben geen hooggeplaatste politici nodig zoals de Siciliaanse maffia die wel nodig heeft. Eigenlijk is het net omgekeerd dat de politici de Camorra nodig hebben en hun zo in hun midden tolereren, want zij controleren het economische leven. De clans komen via hun zakelijk imperium aan de macht en dat is voldoende om al het andere te kunnen domineren. Groot voorbeeld hiervan is het ophalen van vuilnis Napels. De Camorra 156
R. SAVIANO, Gomorra: Een reis door het imperium van de Camorra, Amsterdam, Rothschild & Bach, 2007, p 57 – 58. 157 R. SAVIANO, Gomorra: Een reis door het imperium van de Camorra, Amsterdam, Rothschild & Bach, 2007, p 58 – 59.
92
heeft dit volledig onder controle maar door disputen met de overheid weigert ze dit verder te zetten. Resultaat is dat de stad volledig verdrinkt in het afval. De Camorra heeft zich onder andere toegelegd op een wel zeer uitzonderlijke, maar zeer lucratieve markt: de textielhandel. In en rond Napels zijn er verschillende fabriekjes die rond de klok de bekende Italiaanse merken namaken. Deze namaak zijn niet van de povere kwaliteit die je soms in Spaanse en Turkse badplaatsen kan aantreffen. De Camorra heeft ervoor gezorgd dat ze niet alleen het beste materiaal hebben, maar ook de nodige vakkennis. Zo zijn ze in staat om het allerbeste af te leveren, dat eigenlijk totaal niet te onderscheiden is van de echte haute couture. Zo gaat het verhaal de ronde van één van deze vaklui die een mantelpakje op maat had genaaid in opdracht van de Camorra. Er was hem enkel verteld dat het naar Amerika ging worden verscheept. Groot was dan ook zijn verbazing toen hij op televisie Angelina Jolie datzelfde pakje zag dragen, dat hij weken daarvoor in Napels aan elkaar had genaaid. Het illustreert heel mooi hoe groot de infiltratie van de Camorra in het globale economische leven effectief wel is. 158 Een groot deel van hun activiteiten, en natuurlijk zeer belangrijk voor deze masterproef, is ook de drugshandel. Zoals we in het deel van de distributie hebben gezien, hebben de verschillende soorten drugs ook verschillende routes: de cocaïne die binnenkomt in Spanje, de heroïne die vanuit Afghanistan de Balkanroute doorloopt, de hasj die via Marokko Europa binnenkomt,… Een Camorrabaas, Paolo Di Lauro genaamd, is er in geslaagd om in elke drugsmarkt direct toegang te krijgen, in plaats van met tussenpersonen te moeten werken. Zo stond hij in directe verbinding met de Colombiaanse kartels en zette via bondgenootschappen met de Albanezen grote afzetkanalen op. De cocaïne bijvoorbeeld, die werd binnengesmokkeld in Spanje, werd zo via ferry’s overgezet naar het Italiaanse vasteland om daar door de Camorra verder te worden verdeeld. Di Lauro is in 2005 gearresteerd en tot 30 jaar cel veroordeeld, maar zoals we hebben gezien is de organisatie van de Camorra voldoende dynamisch, zodat ze dit voldoende hebben kunnen opvangen. Ook de zoon van Paolo Di Lauro zou zich nu hebben opgewerkt tot één van de hoge bazen. Zo hebben de Camorrista in Europa een zeer groot aandeel in de distributie van zowel
158
R. SAVIANO, Gomorra: Een reis door het imperium van de Camorra, Amsterdam, Rothschild & Bach, 2007, p
45.
93
cocaïne als heroïne verworven. Veel van de drugs die heden ten dage in omloop zijn, dragen op één of andere manier de stempel van de organisatie.159 De Camorra heeft de drugshandel verdeeld in vier niveaus. Het eerste en hoogste niveau zijn de promotors en financiers. Dit zijn de leiders van de clan die ervoor zorgen dat er wordt toegezien op het verhandelen van de drugs via directe leden. Het tweede niveau beslaat de mensen die over de werkelijke drugshandel gaan, de inkoop en het verpakken, en die de contacten onderhouden met de dealers en instaan voor juridische bijstand bij eventuele arrestaties. Het derde niveau wordt vertegenwoordigd door de leden van de clan die in direct contact staan met de dealers, die de verhandelplaatsen en de vluchtroutes onder hun hoede hebben en die zorgen voor de beveiliging van de pakhuizen waar de drugs worden opgeslagen en van de plaatsen waar het wordt versneden. Het vierde en meest kwetsbare niveau bestaat uit de kleine dealers. Ieder niveau heeft subniveaus die uitsluitend aan hun eigen oversten rapporteren en niet aan de hele structuur. Door deze organisatie maakt de Camorra het mogelijk dat er winsten van 500% van de oorspronkelijke investering worden bereikt. Deze structuur kan eigenlijk het beste worden als een tros bananen waarvan iedere banaan op zich weer een tros bananen is die op hun beurt terug een tros bananen zijn en zo tot in het oneindige. De laagste niveaus zoals de dealers, magazijnbeheerders en koeriers maken geen deel uit van een Camorraclan. Dit zorgt ervoor dat de lagere echelons niet echt weten voor welke clan ze nu eigenlijk werken en onder wiens leiding ze nu eigenlijk staan. Het hoeft niet gezegd te worden dat de bazen zo veel beter worden beschermd, want als er een dealer besluit om spijtoptant te worden, dan kan hij slechts een miniem deeltje van de organisatie blootleggen en blijven de hogere niveaus buiten schot. 160 Deze zaken allemaal zorgen ervoor dat Napels het mekka van de drugs in Europa is geworden. De verhouding drugsdealers tegenover het aantal inwoners was in 1989 het hoogste van Italië. Tegenwoordig is deze verhouding de hoogste van geheel Europa en staat ze in de top vijf van de wereld. Wijken als Scampia en Secondigliano in het Noorden van Napels zijn de grootste open drugsmarkten van ons gehele continent. Gebruikers vanuit geheel Italië en zelfs daarbuiten komen naar hier om hun voorraad in te slaan. Het is een 159
R. SAVIANO, Gomorra: Een reis door het imperium van de Camorra, Amsterdam, Rothschild & Bach, 2007, p
71. 160
R. SAVIANO, Gomorra: Een reis door het imperium van de Camorra, Amsterdam, Rothschild & Bach, 2007, p
77.
94
onophoudelijk komen en gaan van gebruikers van cocaïne, heroïne, marihuana en synthetische drugs. Een nieuwigheid die Di Lauro ook heeft geïntroduceerd, is de bescherming van de kopers. Zij kunnen met een gerust hart de wijken binnentrekken, want er wordt verzekerd dat hun niets zal overkomen. 161 Nog een nieuwigheid die is geïntroduceerd, is een heus investeringsmechanisme voor de handel in narcotica. Het is te vergelijken met een systeem van volksaandelen, maar dan in drugs in plaats van in legitieme bedrijven. Zo geeft een clan via tussenpersonen iedereen toestemming om mee te doen bij de aankoop van grote partijen drugs. Zo kunnen bejaarden bijvoorbeeld 600 euro van hun pensioen investeren in coke en zo na een maand het dubbele krijgen. Ze hebben geen andere garanties dan het woord van de tussenpersoon, maar de investering verloopt bijna altijd gunstig. Het risico om je geld te verliezen weegt totaal niet op tegen de gerealiseerde winst, vooral als je het vergelijkt met de rente die je zou krijgen als je het spaargeld bij een bank deponeert. Vermits de wijken die worden gecontroleerd door de Camorra zeer arm zijn en er een grote werkloosheid heerst, zien mensen in deze techniek vaak een ultieme investering van het laatste resterend geld om het leven terug op de rails te krijgen.162 Het zwaartepunt van de drugshandel van de Camorra is de laatste jaren bij de cocaïne komen te liggen. Vermits de drugs aan een immense opgang bezig is en als hip wordt aanzien, is het aantal gebruikers de hoogte ingegaan. De Camorra heeft daar handig op ingespeeld door de handel in deze drugs uit de starre criminaliteit te halen. Van oudsher verkocht de maffia liever grote partijen drugs in plaats van middelgrote en kleine. De Camorra heeft de handel en de bevoorrading van drugs vrijgegeven. Ze hebben gekozen voor de verkoop van middelgrote partijen om overal een kleine groep handelaren neer te zetten en zo nieuwe klanten te werven. Zo komt het ook dat er overal in Europa nu kleinere hoeveelheden drugs in beslag worden genomen. De partijen zijn kleiner geworden maar geografisch veel beter verspreid. Dit is opnieuw een grote tegenstelling met het drugsbeleid van de andere maffiafamilies. De Cosa Nostra steekt overal hun tentakels in en ze willen alles van naad tot draad beheersen. Om drugs te kopen en via hun bemiddeling door te 161
R. SAVIANO, Gomorra: Een reis door het imperium van de Camorra, Amsterdam, Rothschild & Bach, 2007, p 79 – 81. 162 R. SAVIANO, Gomorra: Een reis door het imperium van de Camorra, Amsterdam, Rothschild & Bach, 2007, p 66.
95
verkopen, moet je worden voorgesteld aan de leden en de bondgenoten van de clan. Ze willen precies weten waar je wilt verkopen en via welke organisatie de distributie wordt geregeld. Bij de Camorra is dit net het tegenovergestelde. Een kleine groep ondernemers die kan doen en laten wat ze wil met de drugs. Ze kan verkopen waar ze wil, er de prijs zelf bepalen en distribueren naar wie en waar ze maar willen. Bij de Camorraclans is het eerder een beleid van laissez faire, laisser passer. Een geheel en absoluut vrijhandelsstelsel, dat rekent op de zelfregulering van de markt. Door het eerder uiteengezette stelsel van de verschillende niveaus is de absolute discretie en voorzichtigheid niet zo een probleem meer, want elk weet maar strikt wat hij hoeft te weten. De kans dat één overloper de gehele organisatie blootlegt zoals in het verleden met de Cosa Nostra is gebeurd, is zo goed als onbestaande.163 Het mag duidelijk zijn dat de Camorra dus in wezen zeer verschillend is aan de Cosa Nostra. Waar de Cosa Nostra blijven steken is in de oude tradities en niet is meegegaan met de tijd, heeft de Camorra dit wel gedaan. Ze staan tegenwoordig model voor de nieuwe stijl van georganiseerde misdaad. Deze vorm is zeer moeilijk te bestrijden, aangezien ze niet echt een stijve structuur heeft. Als de politiediensten een hoge baas arresteren, dan valt de organisatie niet volledig in elkaar. Deze structuur is mijn inziens de toekomst van de georganiseerde misdaad en het valt te verwachten dat anderen het succes zullen inzien en zich aan deze organisatie zullen spiegelen. 3.
‘Ndranghetta
De ‘Ndraghetta is een Italiaanse criminele organisatie die opereert in de provincie Calabrië. Het absolute zwaartepunt van deze maffiagroepering ligt in het dorpje San Luca. Volgens getuigenissen van een spijtoptant zijn zo goed als alle mannen in het dorp lid van de ‘Ndranghetta. Net zoals het geval is bij de hierboven besproken andere maffiagroepen is het moeilijk, zo niet onmogelijk om exact het aantal leden te kennen. Het is ook niet evident om de volbloedleden die de eed hebben afgelegd te onderscheiden van andere criminelen die gewoon participeren in de criminele activiteiten van de groep. Nog meer dan in de Cosa Nostra zijn leden van zowel de eerste groep als van de laatste groep familielieden van elkaar. Dit maakt het een zeer homogene maffiagroepering, waarbij iedereen elkaar en 163
R. SAVIANO, Gomorra: Een reis door het imperium van de Camorra, Amsterdam, Rothschild & Bach, 2007, p 82 – 83.
96
elkaars familie kent. Binnen de ‘Ndranghetta is het dan ook een oud gebruik om de leden zoveel mogelijk te stimuleren om een maximum aantal kinderen te krijgen. Ook het feit dat interne vetes vaak tussen verschillende families wordt uitgevochten, speelt hier een grote rol. Vaak wint diegene die het meeste soldaten (dus zonen en neven) tot zijn beschikking heeft. Waar bij de Cosa Nostra de niet-lidgemaakte familieleden worden ontzien, is dit bij de ‘Ndranghetta niet het geval. Bij vetes wordt de gehele familie ingeschakeld en als legitiem doelwit aanzien. Dit heeft ervoor gezorgd dat het dodentol bij zogenaamde vendetta’s zeer hoog is opgelopen. De kleinste families hebben ongeveer vijf tot tien volwassen mannelijke leden. De middelgrote tellen er ongeveer twintig tot dertig en de allergrootste, en dus machtigste
hebben
meer
dan
50
volwassen
mannelijke
leden.
Opvallend is ook het feit dat de laatste jaren de ‘Ndranghetta heeft beslist om zich ook internationaal te gaan verspreiden. Zo zijn er verschillende families die zich hebben gevestigd in Duitsland, Frankrijk, Nederland en het Verenigd Koninkrijk. Daarnaast zijn er nu ook berichten van ‘Ndranghettaleden die zijn opgedoken in de Canada en de Verenigde Staten. Getuige van deze geografische expansie is de zesvoudige moord die werd gepleegd in Duisburg, Duitsland op 15 augustus 2007. 164 Dat de ‘Ndranghetta zo sterk familiaal georiënteerd is, wil niet zeggen dat er geen strikte hiërarchie van toepassing is. De organisatie kent een zeer complex systeem van rangen en machtsposities. Dit systeem, wel gecombineerd met de sterke familiebanden, moet ervoor zorgen dat de binnenste cirkel van de bazen wordt afgeschermd van de activiteiten van de politie. De personen die laag in rang zijn krijgen maar een basisinformatie over de organisatie mee. Vaak weten ze zelfs niet wie de hogere leden zijn en voor wie ze werken. Zo is er niet alleen een formele scheiding tussen de verschillende cirkels maar ook een materiële. Dit zorgt ervoor dat wanneer een laaggeplaatst lid, die een hoger risico loop om gevat te worden, niet veel kan prijsgeven als hij beslist om spijtoptant te worden. Dit systeem wordt al zeer lang gehanteerd. Politierapporten die dateren uit de 19e eeuw maken al melding van identiek dezelfde organisatievorm. 165
164
L. PAOLI, Maffia brotherhoods: organized crime, Italian style, New York, Oxford university press, 2003, p 29 – 33. 165 L. PAOLI, Maffia brotherhoods: organized crime, Italian style, New York, Oxford university press, 2003, p 29 – 46 – 47.
97
Door de hechte familiale banden en de strikte organisatie is het ook zo goed als onmogelijk om binnen te dringen in deze mystieke maffiatak. Daardoor is het ook koffiedik kijken naar de handel en wandel van de leden. Het is algemeen wel bekend dat de inkomsten van de ‘Ndranghetta veelal uit de sigarettensmokkel en het afpersen van rijke zakenlui komen. Ook in de drugshandel zou de ‘Ndranghetta een vinger in de pap te brokken hebben. Volgens bepaalde bronnen zou een deel van de cocaïne in Europa via deze organisatie worden gedistribueerd. De drugs zouden langs de havens van Antwerpen en Rotterdam Europa binnenkomen waarna ze via vrachtwagens naar Italië worden getransporteerd om dan verder verspreid te worden. Naar verluid heeft de ‘Ndranghetta zo een fortuin verdiend dat ze vaak investeren in vastgoed. Met de ‘Ndranghetta sluit ik het hoofdstuk over de Italiaanse georganiseerde misdaad af en ga ik verder naar de Turkse criminaliteit. Ik hoop dat het duidelijk geworden is, dat de Italianen een grote vinger in de pap te brokken hebben bij de handel in cocaïne. We zullen in het volgende hoofdstuk zien dat de Turken dan weer de hoofdrolspelers zijn bij de handel in heroïne.
98
D.
Turkse georganiseerde misdaad
In de jaren ’60 stond Turkije bekend als een land dat toch een redelijk hoge productie van opium kende. Dit is thans sterk veranderd maar het land heeft nu wel de bedenkelijke reputatie om het doorvoerland bij uitstek te zijn tussen de productie van opium in het oosten en de consumptie ervan als heroïne in het westen. Voorheen stonden de Chinezen bekend als de grootste handelaars in de drugs maar de Turken hebben deze lucratieve bezigheid zonder slag of stoot kunnen overnemen. De Turkse georganiseerde misdaad heeft een zeer grote internationale vlucht kunnen nemen door het feit dat er vanuit het land in de jaren ’60 en ’70 grote migrantenstromen op gang zijn gekomen naar verschillende delen van de wereld. Er is vastgesteld dat er tussen deze eerste generatie migranten ook zware misdadigers naar Europa zijn gezonden om daar bruggenhoofden te bouwen voor criminele organisaties. In tegenstelling tot andere maffia’s, bijvoorbeeld de Italiaanse, wordt het geld dat deze migranten verdienen niet geïnvesteerd in de plaatselijke nationale economie, maar terug naar Turkije gezonden. Jarenlang heeft de Turkse nationale overheid dit zelf aangemoedigd omdat het een injectie van de economie betekende.166 Als we kijken naar de afkomst van de leden van de georganiseerde misdaad dan valt op dat veel van de bazen een persoonlijke tragedie van bloedvete hebben meegemaakt in hun jeugd voordat zijn aan een criminele carrière begonnen. De meest voorkomende gebieden die worden beschouwd als de broeinesten van de smokkel (het gebied van de Zwarte Zee, Zuidoost Turkije) zijn nog steeds erg familiaal georiënteerd en de bloedwraak is er nog steeds ingeburgerd. De feitelijk operationeel samenwerkende leden hebben meer weg van een “action set” of een “crew”. Een baas ziet zichzelf niet als leider, maar eerder als iemand die meer verantwoordelijkheid draagt voor de mensen die hem nodig hebben en desbetreffend kan het zijn dat ook hij hen ooit eens nodig heeft. Vaak is het ook een familieoudste die de rol van baas op zich neemt, net zoals de pater familias bij de Romeinen dit deed. Dit duidt op een verhouding zoals tussen een patroon en een cliënt en de naam “familie” wordt niet gebruikt als aanduiding van de organisatie. Dit neemt evenwel niet weg dat de familie een buitengewone grote rol speelt in de onderwereld. Vaak werken er vaak 166
F. BOVENKERK en Y. YESILGÖZ, De maffia van Turkije, Amsterdam, Meulenhoff, 1998, p. 148.
99
neven, ooms, broers, zonen binnen dezelfde clan van de organisatie en vaak zal een oudste zoon de taken van zijn vader overnemen als deze laatste in de problemen komt. Ook is het een veel voorkomende praktijk dat zonen en dochters van verschillende maffiafamilies met elkaar huwen om zo de onderlinge vrede en loyauteit te versterken.167 Ook hier is het terug zodanig georganiseerd, dat het risico op lekken wordt geminimaliseerd. De lagere cellen beschikken nooit over genoeg informatie om andere ook daadwerkelijk te belasten indien ze na een arrestatie besluiten om over te lopen naar de kant van de overheid. In plaats van een echte piramide zouden we eigenlijk beter spreken over samenwerken cellen of bijenkorven, waarbij de leden van zo een cel vaak familie van elkaar zijn. Binnen zo een cel bestaat er wel een strikte hiërarchie en er is maar één de baas. Vaak zal dit ook terug de oudste zijn, maar soms ook de meest intelligente of diegene die de meeste talen spreekt en zich daarom makkelijker voor zaken in andere landen kan bewegen. Voor politie is het zeer moeilijk te achterhalen wie de leider van zo een cel is, aangezien deze zich hebben voorgenomen om niet teveel in het zicht te lopen. Diegene met de mooiste auto en kleren en diegene die de meeste praatjes heeft, zal niet noodzakelijk de leider zijn, integendeel. Hij lijkt een prototype gastarbeider, die leeft van een sociaal inkomen en maandelijks zijn uitkering komt incasseren.168 De Turkse maffia verdient dus nu hoofdzakelijk zijn brood met het verhandelen van heroïne, die uit de “gouden halve maan” naar hun land wordt gebracht via de Oostelijke grenzen. In de hoofdstad wordt de drugs vaak versneden en verder behandeld in zogenaamde keukens en dan naar Europa gebracht via de eerder besproken Balkanroute. Deze sector van de drugshandel is volledig in handen van de Turken. De Turken controleren de invoer van de drugs in het land, de verwerking en het verdere transport naar de andere kant van de grenzen. Het kan zijn dat andere georganiseerde misdaadgroepen in Europa een deel van de verdere weg voor hun rekening nemen. Dit is bijvoorbeeld het geval voor Albanese misdaadgroepen en de Italiaanse camorra. Punt blijft dat ze voor hun aankopen bijna volledig afhankelijk geworden zijn van Turkije. Bijna alle heroïne passeert dit land, wat het tot één van de grootste transitzones voor drugs maakt. Aan het einde van de lijn zijn er dan ook terug weer Turkse infrastructuren die zorgen voor de kleine distributie aan 167 168
F. BOVENKERK en Y. YESILGÖZ, De maffia van Turkije, Amsterdam, Meulenhoff, 1998, p. 149 – 152. F. BOVENKERK en Y. YESILGÖZ, De maffia van Turkije, Amsterdam, Meulenhoff, 1998, p. 157 – 160.
100
straathandelaars. Zo zijn Turkse koffiehuizen, bars import- en exportbedrijven, garages en reisbureaus ideale dekmantels geworden voor deze lucratieve handel. Van hieruit wordt de logistiek van deze laatste fase volledig gecontroleerd en in goede banen geleid. Het valt dus op dat de Turken bijna alles in handen hebben. Waar bij de distributie van andere drugs zoals cocaïne een tal van groeperingen aan te pas komt, is dit bij heroïne niet het geval. Dit heeft ervoor gezorgd dat de Turkse maffia tegenwoordig één van de machtigste en rijkste misdaadorganisaties van de wereld is geworden. Nu zal ik overstappen naar de meer oosters georiënteerde groepen waarvan we zullen zien dat er zich ook groeperingen inlaten met heroïne, alsook met synthetische drugs.
101
E.
Chinese triades
Triade is een term die wordt gebruikt om verschillende afdelingen van de Chinese georganiseerde
misdaad
te
omschrijven.
Deze
groeperingen
zijn
hoofdzakelijk
geconcentreerd in Hong Kong, maar ook in andere delen van de wereld komen ze voor. Dit is vaak het geval in landen die een grote Chinese gemeenschap binnen hun bevolking hebben. Voorbeelden hiervan zijn Taiwan, Singapore maar ook verschillende grootsteden in de Verenigde Staten en Canada. Oorspronkelijk werden de verschillende triades in China opgericht in de 18e eeuw als rebellengroepen die streden tegen de Qing dynastie, omdat deze werden aanzien als vreemde overheersers in Han gebied. Zo gaat de legende dat er in het land vijf verschillende groepen werden gestart door boeddhistische Shaolinmonniken. Deze groepen bleven verder aangroeien en aan macht winnen. Nadat de Qing dynastie was omvergeworpen in 1911, trokken de triades zich terug van hun politieke doel en richtten zich volledig op criminele activiteiten. Dit was eigenlijk de start van de Chinese georganiseerde misdaad zoals we deze vandaag kennen. Met het verloop van de jaren zijn de triades veel meer gefragmenteerd geworden dan in hun beginjaren. Het is momenteel koffiedik kijken hoeveel effectieve verscheidene groeperingen of actieve leden er zijn maar algemeen wordt aangenomen dat dit ruwweg rond de 150000 actieve leden zou bedragen. 169 Hong Kong wordt beschouwd als het absolute epicentrum van de triades. Na het aan de macht komen van de
communisten in 1949 werd er veel strenger opgetreden tegen
misdaad. Dit zorgde ervoor dat vele leden migreerden naar Hong Kong, dat toen nog een Britse kolonie was. In deze kleine stad zijn er momenteel vier grote triades die er de plak zwaaien: Chiu Chow/Hoklo, 14K, Wo en Luen. Daaronder zijn er zoals gezegd een hele reeks aan subdivisies bijgekomen. Dit maakt het voor de politie des te harder om alles in kaart te brengen. Wat de zaak er ook niet gemakkelijker op maakt is het feit dat de functies van de leden niet bij titel worden genoemd maar simpel door willekeurige cijfers zoals bijvoorbeeld het nummer “489” dat vroeger de code was voor de leider. 170
169 170
Y.K. CHU, The triads as business, London, Routledge, 2000, p. 11. Y.K. CHU, The triads as business, London, Routledge, 2000, p. 26 – 27.
102
Tegenwoordig is het gebruik van één leider evenwel in onmin geraakt bij de grotere triades. Deze meer georganiseerde groepen hebben ervoor gekozen om een centraal comité op te richten dat bestaat uit de oudere en invloedrijkste leden. Daaruit wordt nog altijd een soort voorzitter en penningmeesters gekozen. Dit komt zo een beetje overeen met de organisatie van een grote vennootschap met de algemene vergadering en raad van bestuur. Dit centraal comité controleert de promoties, interne discipline en behandelen geschillen. Het comité zegt evenwel niet aan de leden met welke misdrijven ze zich mogen inlaten en met welke niet.
De
meer
kleine
triades
kennen
deze
hogere
structuur
evenwel
niet
Het best georganiseerde deel van een triade is het middelste niveau dat bestaat uit ontelbare straatbendes die opereren in hun eigen gebied. Elke bende heeft een afdelingsbaas en bestaat uit een twintigtal leden. Deze bendes van de triades leveren het vuile werk en worden alom gevreesd door het feit dat ze zwaar geweld niet schuwen. Vermits de grote triades zo verschillende bendes onder hun controle hebben, kunnen ze bij een dispuut direct beschikken over meer dan honderd leden die bereid zijn om te vechten. Binnen deze straatbendes is de hiërarchie zeer duidelijk geregeld, maar de relatie met andere triades wordt eerder gezien als een kartel dat samenwerkt zonder duidelijke leiderspositie. 171
171
Y.K. CHU, The triads as business, London, Routledge, 2000, p. 27 – 29.
103
Figuur 3: De organisatie van een moderne triade172
Net zoals we hebben gezien bij de Italiaanse maffia moeten de vrijwilligers die lid wensen te worden van de triade een ritueel ondergaan. In vroegere tijden was dit een zeer tijdrovende bezigheid aangezien het zo uitgebreid was. Zo zijn er verhalen van inwijdingen die drie dagen duurden. Tegenwoordig is dit om veiligheidsoverwegingen sterk ingeperkt. Nu neemt een ritueel slechts maximum een uur in beslag. De vrijwilliger krijgt een geschiedenisles over de triade. Hij legt de eed af voor een altaar en daarna wordt hij gewaarschuwd over het lot dat verraders moeten ondergaan. Hij zweert trouw aan zijn broeders en vaak wordt er ook een mix van zijn en de leden hun bloed gedronken. Vaak word er ook een soort ingangsgeld gevraagd dat wordt beschouwd als geluksbrenger. Dan is hij volledig lid en krijgt hij instructies over de geheime handdrukken en gedichten die dienen om andere leden gemakkelijk en discreet te onderscheiden van burgers.173 De triades zijn tegenwoordig niet alleen in de illegale markten aanwezig. Zo zijn ze zeer actief in de bouwsector en de entertainmentsector. Belangrijk in het licht van dit werk is 172 173
Y.K. CHU, The triads as business, London, Routledge, 2000, p. 28. Y.K. CHU, The triads as business, London, Routledge, 2000, p. 33.
104
evenwel de betrokkenheid van de triades in de internationale drugshandel. De Chinese triades staan er om gekend dat ze zeer bedrijvig zijn in het smokkelen van heroïne over de landsgrenzen. We hebben gezien dat de Turkse maffia de routes naar Europa controleert, maar de triades controleren dan weer de routes naar de Verenigde Staten en Australië. De nabijheid van de “gouden driehoek” speelt zeker een rol, maar zeker ook het feit dat de triades over grote sommen geld en connecties in het buitenland beschikken. Deze internationale handel wordt evenwel niet volledig gecontroleerd door de triades, maar door een soort van vrijhandelaars die gebruik maken van de diensten van de groeperingen. Zoals we hebben gezien staat het de leden van een triade volledig vrij om te kiezen welke criminele activiteit hij nastreeft. Als deze dus de internationale heroïnehandel wil instappen, dan is dat geen probleem. Zo zijn er verschillende leden die zich zo hebben weten op te werken door drugs naar de Verenigde Staten te brengen en daar in grote hoeveelheden te verdelen via bijvoorbeeld Chinese restaurants aan de kleinere, vaak niet-Chinese, dealers. We dienen dus voor ogen te houden dat de Chinezen leiders zijn in het smokkelen van heroïne vanuit de “gouden driehoek” naar de Verenigde Staten en Oceanië, maar de triades zijn er niet altijd de opdrachtgevers van. Vaker wel dan niet, hebben ze toch enige vinger in de pap te brokken en wordt er gebruik gemaakt van hun diensten, geld en geweld. Dat maakt dat ze toch belangrijke internationale spelers zijn in de hedendaagse drugsmarkt. 174175
174
K-L, CHIN, Chinatown gangs: Extortion, enterprise and ethniticity, New York, Oxford university press, 1996, 149 – 156. 175 Y.K. CHU, The triads as business, London, Routledge, 2000, p. 109 – 115.
105
F.
Yakuza
De Yakuza is de term die wordt gebruikt om de georganiseerde misdaad vanuit Japan aan te duiden. Deze leden vallen zeer op door het feit dat het lichaam volledig is bedekt door tattoo’s en nog meer doordat leden heel vaak het bovenste vingerkootje van de pink missen. Zoals we al meermaals hebben gezien bestaat de georganiseerde misdaad zelden uit één homogene groep. Dit is ook het geval bij de Yakuza welke bestaat uit verschillende clans. Er zijn daarbij drie grote bendes die er met kop en schouders bovenuit steken en dan ook worden beschouwd als de machtshebbers binnen de Japanse georganiseerde misdaad. 176 Binnen deze clans zijn er drie overlappende interne structuren die een grote rol spelen bij de cohesie van de groep. De eerste is er één van formele, administratieve hiërarchie. Dit houdt in dat er duidelijke functies en taken bestaan die elk hun specifieke opdracht vervullen. Zo hebben we een keten vanaf de baas, langs de luitenanten en de soldaten naar de rekruten. Elk kent zijn taken die kunnen variëren van het gebruiken van geweld tot het bemannen van een telefoon of chauffeur spelen. De tweede interne structuur is er één van familiebanden. De Yakuza is gebaseerd op het traditionele Japanse model van een huishouden. Dit zorgt ervoor dat er binnen de formele hiërarchie ook nog familiebanden zijn die de groepscohesie versterken. Vaak worden broers en zonen lid van dezelfde Yakuzafamilie, net zoals dit bijvoorbeeld ook bij de Italiaanse maffia het geval is. De derde interne structuur is diegene die binnen de kleine groepen zelf heerst. Deze groepen tellen vaak niet meer dan 10 leden. Vermits deze groepen klein zijn en de meeste van de dagelijkse taken op zich nemen zijn dit de structuren die het meest aan elkaar hangen en coherent zijn. Het is zeer belangrijk dat deze drie genoemde structuren zeer goed functioneren om zo constante veranderingen in de ledenbezetting op te vangen. Alle dagen worden leden gearresteerd en ook vallen er soms doden, dus dit mag de werking van de groepering in zijn geheel niet aantasten. Men dient dus wel voor ogen te houden dat er geen allesoverkoepelend nationaal orgaan is dat alle groepen controleert. 177 Zoals reeds gezegd in het begin, is één van de karakteristieke kenmerken van een Yakuzalid zijn opvallende tattoo’s. Deze tattoo’s zijn zeer duur om te laten zetten, zeer zichtbaar en de 176 177
Deze drie worden aangeduid als de Yamaguchi-gumi, de Inagawa-kai en de Sumiyoshi-kai. P. HILL, The Japanese maffia: Yakuza, law and the state, New York, Oxford university press, 2003, p. 65 – 71.
106
Japanse bevolking herkent ze ook meteen en minacht ze. De tattoo’s vormen een soort van identiteitsplaatje voor het lid. Door middel van de tattoo’s kan hij aangeven welke functie of rang hij op dat ogenblik bekleedt binnen de groep of eventueel kan aantonen welke misdrijven al heeft gepleegd. Dit draagt allemaal bij tot de reputatie en aanzien van het lid. De tattoo’s worden door traditionele naalden gezet en niet met de moderne machines. Dit zorgt ervoor dat een lid twee keer zal nadenken voor hij beslist er één te nemen want een tattoo kan zo drie jaar in beslag nemen om gezet te worden. Ook is het niveau van pijn hoger met een traditionele naald, zodat een lid kan aangeven dat hij in staat is om veel pijn te verdragen. Het stigma van zulke tattoo’s is enorm in het conservatieve Japan. Dit zorgt ervoor dat het lid voor de rest van zijn leven gestigmatiseerd wordt, ook nadat hij zou besluiten om uit de groep te stappen. Zo zorgt de tattoo in feite ook als afschrikmiddel voor eventuele overlopers. Ze blijven voor het leven getekend over het gehele lichaam. 178 Het meest bekende aspect van de Yakuzacultuur is ongetwijfeld het afsnijden van de bovenste top van de pink. Dit ritueel heeft eigenlijk twee totaal verschillende doelen. Langs de ene kant wordt het gebruikt als een straf. Wanneer een Yakuzalid de interne regels overtreedt, dan krijgt hij de keuze om dit ritueel te ondergaan. Het symboliseert zijn wil om zijn misdragingen te erkennen en berouw te tonen om wat hij heeft gedaan, in de hoop om zwaardere sancties te ontlopen. Het tweede doel van het ritueel is meer positief geïnspireerd. Het vingerkootje wordt afgesneden als opoffering om aan andere leden zijn vastberadenheid te tonen om een conflict op te lossen waar hij zelf de oorzaak niet van is, bijvoorbeeld het oplossen van een conflict tussen twee rivaliserende bendes. Het is niet zo dat enkel de pink wordt geviseerd. Ze beginnen wel met de pink maar men schuift steeds op. Zo zijn er leden die kootjes bij verschillende vingers missen. Onder de jongere leden is het gebruik meer en meer in onmin geraakt. De reden hiervoor is niet volledig duidelijk. Men kan het aanzien als een vermindering van de traditionele ethos maar het kan ook zijn dat leden zich steeds meer willen onttrekken van het politionele oog.179 De Yakuza heeft een amalgaam van criminele activiteiten die ze uitoefent om zo een fortuin te vergaren. Deze activiteiten gaan van het eisen van beschermingsgeld, tot afpersing en de gokspelen. Drugs is evenwel het enige wat ons voor dit werk interesseert. 178 179
P. HILL, The Japanese maffia: Yakuza, law and the state, New York, Oxford university press, 2003, p. 86 – 89. P. HILL, The Japanese maffia: Yakuza, law and the state, New York, Oxford university press, 2003, p. 74 – 75.
107
We hebben in de het deel over de trafiek gezegd dat er een trend is in bijvoorbeeld Canada, dat er verschillende laboratoria van synthetische drugs zijn opgedoken die onder controle staan van Aziatische misdaadorganisaties. Het is dus met name de Yakuza die een aandeel heeft in de productie en verkoop van (met)amfetamines. In Japan zelf heeft de Yakuza het absolute monopolie als het aankomt op de verkoop van de synthetische drugs. Enkel zij hebben voldoende organisatie, connecties en de macht om alles onder controle te houden. De productie gebeurt meestal buiten het land, aangezien Japan zeer dichtbevolkt is en het heel moeilijk is om zulke laboratoria geheim te houden. Deze factor kan meespelen in de bloei van de Aziatisch gecontroleerde laboratoria in het westen. Het is zeker mogelijk dat deze laboratoria worden gebruikt als soort offshore basissen, om dan de drugs terug naar Japan te brengen. Vermits dit nog maar een recente trend is, is er nog niet zoveel over geweten, dus het valt nog af te wachten hoe de Yakuza zal reageren op deze nieuwe ontwikkelingen. Als deze operatie lukt, dan ligt de wereld open, want als ze de productie opdrijven in Canada, dan kunnen ze zo de rest van de wereld bevoorraden van enerzijds (met)amfetamines en anderzijds XTC. Zo heeft de mystieke organisatie het potentieel om een zeer grote speler op de drugsmarkt te worden. 180
180
P. HILL, The Japanese maffia: Yakuza, law and the state, New York, Oxford university press, 2003, p. 98 – 105.
108
G.
Andere
Het is duidelijk dat deze groepen dus een zeer grote hand hebben in de mondiale drugshandel. Deze groepen zijn natuurlijk niet de enige georganiseerde misdaadgroepen. Grote afwezige in dit rijtje is bijvoorbeeld de Russische maffia. Deze wordt beschouwd als één van de aller-machtigste misdaadorganisaties van de wereld. Het lijkt er evenwel sterk op dat de drugshandel bij hen niet zo hoog op de prioriteitenlijst staat. De Russische maffia haalt haar inkomsten vooral uit de wapenhandel en de prostitutie met de daarbij horende mensenhandel. De Russen leveren eigenlijk eerder een soort eerstelijnsbijstand aan drugshandelaars. Ze zorgen voor de beveiliging, ze treden op als huurmoordenaars of worden ingeschakeld voor hun connecties bij de politie en de internationale wapenhandel. De Russen zullen overal een handje in hebben en ze zullen zeker wel drugshandelaars afpersen, maar ze staan er niet om bekend dat ze een grote drugsproductie op de been hebben gebracht of dat ze grote drugstransporten controleren. Daarom worden ze slechts terloops vermeld, terwijl men dus wel voor ogen dient te houden dat deze misdaadorganisatie zeker op dezelfde hoogte, of zelfs hoger staan dan de groepen die wel grondig zijn besproken. Ze zijn gewoon voor het bestek van dit werk niet zo van belang. 181 Andere groepen die een rol blijken te spelen zijn ook van Oost-Europese origine. We hebben gezien bij de heroïne dat de Balkanroute een grote rol speelt bij de doorgang naar het Westen van Europa. Het is dus duidelijk dat Albanese, Bulgaarse, Roemeense en Kosovaarse bendes een graantje proberen mee te pikken van de lucratieve handel. Het is evenwel de vraag in hoeverre deze groepen vallen onder de eerder vermelde definitie van georganiseerde misdaad. Deze groepen hebben er allemaal een aandeel in, en bij sommigen is dit aandeel niet zo klein, maar voor het bestek van deze cursus kijken we echt enkel naar de heel grote vissen, zodat ze hier een beetje uit de boot vallen. Het is geen werk over de volledige globale georganiseerde misdaad, maar wel over de invloed van de georganiseerde misdaad op de drugshandel.
181
D. SIEGEL, Russische bizniz, Amsterdam, Meulenhoff, 2005, p. 215 – 217.
109
H.
Besluit
De georganiseerde misdaad blijkt dus inderdaad een grote rol te spelen in de internationale drugshandel. De Colombiaanse kartels controleren volledig de export van cocaïne uit hun land, terwijl de Turkse maffia dan weer de hoofdrolspeler van de handel in heroïne blijkt te zijn. Bij de Italiaanse maffia hebben we gezien dat de Camorra langzaam maar zeker het laken volledig naar zich toe aan het trekken is en zo de Cosa Nostra buitenspel aan het zetten is. De ‘Ndranghetta blijkt een zeer obscure en gesloten netwerk te zijn, waardoor het voor deze groepering nog moeilijker is om volledig hun betrokkenheid bij de handel te ontleden. De bij ons zo goed als onbekende Oosterse organisaties hebben dan ook weer een aandeel in de drugsmarkt. De Yakuza lijkt zich meer en meer te ontwikkelen naar een grote speler in de wereld van de synthetische drugs, terwijl de Chinese triades zich dan weer met de heroïnehandel hebben ingelaten. Duidelijk is evenwel dat de georganiseerde misdaad in bijna alles een vinger in de pap heeft. Zelfs al zijn ze niet direct verantwoordelijk voor de transporten, dan leveren ze indirect wel een bijdrage in de vorm van bescherming, financiering of de levering van wapens. Wil men de internationale drugshandel aanpakken dan zal men de ontwikkeling van voorheen besproken organisaties streng in de gaten moeten houden.
110
V.
Besluit
Bij deze hoop ik dat ik toch een beetje klaarheid heb kunnen scheppen in het grote doolhof dat de drugswereld toch is. We kunnen nu met zekerheid stellen dat de drugshandel volledig mee geglobaliseerd is met de reguliere economie. Bij de bespreking van de verschillende soorten drugs, zijn we terechtgekomen in alle delen van de wereld. Van Amerika tot Azië en van Afrika tot Europa, elk heeft zijn eigen drugsproblematiek en zijn eigen doorvaarroutes om de gebruikers te voorzien in hun behoeftes. Aan de productiezijde hebben we gezien dat bepaalde landen er toch bovenuit steken als echte drugsmekka’s. Colombia en Afghanistan zijn de twee landen die er voor mij echt uitsprongen. Colombia heeft een jarenlange reputatie opgebouwd als het op cocaïne aankomt en we hebben gezien dat deze reputatie zeker is verdiend, aangezien ze ‘s werelds grootste cocaïneproducent is. Afghanistan is dan weer verantwoordelijk voor de productie van bijna alle heroïne die op de markt wordt geconsumeerd. Niet alleen op dit vlak steken deze twee landen er bovenuit, maar ze hebben zich beiden ook toegelegd op andere segmenten van de drugsmarkt. Zo hebben we gezien dat Afghanistan ook een hele grote speler van de hasj is geworden en dat Colombia op zijn beurt dan weer papaver is beginnen planten. Voor de andere drugs hebben we ook gezien dat het plaatje veel minder eenvoudig is dan hetgeen we hebben opgesteld voor cocaïne en heroïne. Zowel de cannabis als de synthetische drugs zijn veel minder gebonden aan geografische factoren, zodat we overal ter wereld productiecentra kunnen aantreffen. Voor cannabis staken Mexico en Paraguay er bovenuit voor de Amerikaanse markt, terwijl voor Europa Nederland een hele grote speler is. Daarmee zijn onze noorderburen zeker nog niet uitgespeeld, want ook op het gebied van de synthetische drugs, en dan meer specifiek XTC, zijn ze samen met België één van de grootste leveranciers van de wereld. Tel daarbij op dat de lage landen ook nog eens centraal gelegen zijn in Europa en dat ze beide wereldhavens hebben en we kunnen niet anders dan tot de conclusie komen dat zowel België als Nederland echte draaischijven zijn geworden van de internationale drugshandel.
111
Bij de productie van de amfetamines is Europa ook terug een koploper, terwijl voor de metamfetamines de Verenigde Staten dan weer de absolute leider is. Dit is evenwel niet zo absoluut, want zoals reeds gezegd, kunnen er voor de synthetische drugs overal laboratoria worden neergeplant, zodat de productiecentra snel kunnen evolueren naar andere gebieden. Feit is wel dat voor de synthetische drugs de producenten proberen om zo dicht mogelijk bij de consumenten te blijven om de kans op ontdekking te verkleinen. Zolang de consumenten van synthetische drugs dus in Europa en de Verenigde Staten te vinden zijn, zullen de handelaars hier wel handig op blijven inspelen. Grote verrassing in de statistieken was voor mij Saoudi-Arabië, dat zijn koppositie in de amfetamines enkel te danken heeft aan het ingeburgerde gebruik van Captagon. Bij de bespreking van de trafiek in de geproduceerde drugs is pas echt duidelijk geworden, hoe globaal de drugshandel eigenlijk geworden is. Cocaïne en heroïne worden bijvoorbeeld op welbepaalde plaatsen gecultiveerd, maar tegelijkertijd duikt de drug wel bijna overal ter wereld op. Drugshandelaars hebben dus ingenieuze manieren gevonden om de drugs globaal te kunnen verzenden. Voor cocaïne worden vooral andere Zuid-Amerikaanse landen gebruikt als doorvoerlanden naar voornamelijk Spanje. Voor heroïne is dan weer de Balkanroute immens belangrijk voor onze gebieden. De synthetisch drugs worden dan weer vaak dicht bij hun consumentenmarkt onderschept. Voor metamfetamines is vooral de “gouden driehoek” belangrijk, naast de Verenigde Staten. Voor XTC en amfetamines is dan weer Europa, en dan voornamelijk Nederland en België, groot in de handel in deze drugs. Dit bevestigt nog maar eens ons reputatie, naast Nederland, als mekka van de synthetische drugs. Bij de studie van de handel in drugs heb ik ook vastgesteld dat de georganiseerde misdaad een grote vinger in de pap heeft. Van de Colombiaanse kartels voor cocaïne tot de Turkse maffia en de Chinese triades voor de heroïne, van de Italiaanse maffia voor alle soorten drugs tot de Yakuza voor de synthetische drugs, elk hebben ze op hun eigen manier een quasi-monopolie weten te bereiken voor hun segment van de markt. Wat mij vooral opviel in de bespreking van de georganiseerde misdaad, is het feit dat de meesten in de loop van de jaren sterk zijn geëvolueerd in hun interne organisatie. De vroeger gehanteerde, streng hiërarchische structuur in de vorm van een piramide is door de meest groeperingen verlaten. Deze organisatie bleek zeer kwetsbaar voor getuigenissen van spijtoptanten. De 112
moderne organisaties zijn nu meer gestructureerd als moderne bedrijven. Elk lid weet nu enkel maar wat hij moet weten om zijn taken goed te kunnen uitvoeren, maar niet meer dan dat. Vaak weten de lagere leden niet meer wie hun werkgever nu feitelijk is. Zo proberen de bazen zich ook verder af te schermen van het politionele oog. Deze organisatiestructuur blijkt alleszins te werken en lijkt zijn vruchten af te werpen. Dit is bijvoorbeeld één van de factoren waardoor de Carmorra de Cosa Nostra van het voorplan heeft weten te verdringen. Een zaak die mij ook bij dit onderzoek is opgevallen, is de beperktheid van bronnen. Wanneer men begint te kijken naar de rekken met boeken over drugs, dan valt de immense hoeveelheid over het onderwerp direct op. Als men evenwel alles eens dichter begint te analyseren, dan heb ik gemerkt dat misschien 1 op de 20 boeken effectief over de productie of de trafiek in drugs gaat. Het merendeel van de vakliteratuur ging over de effecten van drugs in de samenleving en vaak dan ook over eerder kleinschalige onderzoeken. Als er één iets is wat dit werk mij heeft geleerd, is het het feit dat de drugshandel allesbehalve kleinschalig is. Persoonlijk denk ik dat de focus meer moet verschuiven naar een groter beeld op de drugswereld. Het is zeker belangrijk om kleine gebruikers in kaart te brengen, maar volgens mij is dit gewoon een beetje vegen voor de deur. Wanneer men de georganiseerde, internationale drugshandel gaat aanpakken, dan zal volgens mij het aantal recreatieve gebruikers meteen dalen. Zo kan men de kostbare tijd en geld besteden aan de echt verslaafde personen die zonder hulp reddeloos verloren zijn. Volgens mijn persoonlijke mening kan men de drugsproblematiek enkel aanpakken als men internationaal op hoog niveau nog meer onderzoek verricht en samenwerkt. De lokale politie doet onwaarschijnlijk zijn uiterste best, maar meer dan een beetje opkuisen kunnen ze ook niet doen. Een internationaal globaal probleem vraagt een internationale oplossing.
113
VI. Bibliografie 1. ADLER, P., Wheeling and dealing : an ethnography of an upper-level drug dealing and smuggling community, New York (N.Y.), Columbia university press, 1985, 175 p. 2. ALBANESE, J. S., DAS, D. K. en VERMA, A., Organized crime : world perspectives, Upper Sadle River (N.J.), Prentice-Hall, 2003, 482 p. 3. BAGLEY, B. M., Drug trafficking research in the Americas : an annotated bibliography, Coral Gables (Fla.), University of Miami press, 1997, 455 p. 4. BEAN, P., Cocaine and crack : supply and use, New York (N.Y.), St. Martin’s press, 1993, 176 p. 5. BEAN, P., Drugs and crime: Third edition, Cullompton, Devon, UK ; Portland, Or., Willan Pub., 2008, 315 p. 6. BENNET, T. en HOLLOWAY, K., Understanding drugs, alcohol and crime, Milton Keynes, Open university press, 2005, 180 p. 7. BERTRAM, E., BLACHMAN, M., SHARPE, K. en ANDREAS, P., Drug war politics : the price of denial, Berkeley (Calif.), University of California press, 1996, 347 p. 8. BIELEMAN, B., DÍAZ A., MERLO, G. en KAPLAN, Ch. D., Lines across Europe : nature and extent of cocaine use in Barcelona, Rotterdam and Turin, Amsterdam, Swets & Zeitlinger, 1993, 219 p. 9. BLOCK, A. A., Space, time and organized crime, London, Transaction books, 1994, 464 p. 10. BOSSARD, A., Carrefours de la grande truanderie : phénomènes criminels dans le monde à l’aube du IIIe millénaire, Paris, Stock, 1998, 431 p. 11. BOVENKERK, F. en YESILGÖZ, Y., De mafia van Turkije, Amsterdam, Meulenhoff, 1996, 351 p. 12. BOVENKERK, F., La bella Bettien, Amsterdam, Meulenhoff, 1995, 232 p. 13. BUCKNELL, P. en GHODSE, H., Misuse of drugs, London, Sweet & Maxwell, 1996, 889 p. 14. BYNUM, T. S., Organized crime in America : concepts and controversies, Monsey (N.Y.), Criminal justice press, 1987, 149 p. 15. CALVI, F., Het Europa van de peetvaders : de maffia verovert een continent, Leuven, Kritak, 1993, 343 p. 16. CASSELMAN, J., De SCHEPPER, P. en NUYENS, Y., Drugs : middelen, mensen, samenleving, Antwerpen, Nederlandse boekhandel, 1971, 158 p. 17. CENTRE TRICONTINENTAL, Drogues et narco-trafic : le point de vue du Sud, Louvain-laNeuve, l’ Harmattan, 1996, 158 p. 18. CHIN, K-L, Chinatown gangs: Extortion, enterprise and ethniticity, New York, Oxford university press, 1996, 149 – 156. 19. CHOUVY, P-A., Opium: uncovering the politics of the poppy, Londen/New York, I.B. Tauris, 2009, 248 p 20. CHU, Y.K., The triads as business, London, Routledge, 2000, 167 p. 114
21. CLUTTERBUCK, R., Drugs, crime and corruption: thinking the unthinkable, Basingstoke, MacMillan, 1995, 240 p. 22. COCKBURN, A. en ST. CLAIR, J., Whiteout : the CIA, drugs and the press, London, Verso, 1998, 408 p. 23. CRETIN, T., Mafias du monde : organisations criminelles transnationales. Actualité et perspectives, Paris, PUF, 1997, 201 p. 24. DE NAUW, A., Drugs, Gent, Algemene praktische rechtsverzameling, Story-scientia, 1998, 117p. 25. DE RUYVER, B., VERMEULEN, G., VANDER BEKEN,, T. en VANDER LAENEN, F., International drug policy : status quaestionis: compendium of articles, Antwerpen, Maklu, 2003, 257 p. 26. DE RUYVER, B., VERMEULEN, G., VANDER BEKEN, T., VANDER LAENEN, F. en GEENENS, K., Multidisciplinary drug policies and the UN drug treaties, Antwerpen, Maklu, 2002, 156 p. 27. DECORTE, T., MUYS, M. en SLOCK, S., Cannabis in Vlaanderen: patronen van cannabisgebruik bij ervaren gebruikers, Leuven, Acco, 2003, 242 p. 28. DECORTE, T., Cannabisteelt in de Lage Landen : perspectieven op de cannabismarkt in België en Nederland, Leuven, Acco, 2008, 228 p. 29. DECOURRIERE, A., Les drogues dans l’Union Européenne, Bruxelles, Bruylant, 1996, 380p. 30. DELPIROU, A. en MACKENZIE, E., Les cartels criminels : cocaïne et héroïne: une industrie lourde en Amérique latine, Paris, PUF, 2000, 240 p. 31. DEVUYST, E., LAMPING, S. en VERSTRAETE, A., Profileren van ecstasytabletten, Gent, Academia press, 2007, 149 p. 32. DICKIE, J., Cosa nostra: de geschiedenis van de Siciliaanse maffia, Antwerpen, Standaad utgeverij, 2004, 421 p. 33. DORN, N., Regulating European drug problems : administrative measures and civil law in the control of drug trafficking, nuisance and use, Den Haag, Kluwer law international, 1999, 302 p. 34. DUPUIS, M-C., Stupéfiants, prix, profits : l’économie politique du marché des stupéfiants industriels, Paris, PUF, 1996, 234 p. 35. ESTIEVENART, G., Policies and strategies to combat drugs in Europe: the Treaty on European Union : framework for a new European strategy to combat drugs?, Dordrecht, Nijhoff, 1995, 322 p. 36. FALIGOT, R., La mafia chinoise en Europe : Paris, Marseille, Amsterdam, Anvers, Bruxelles, Londres, Glasgow, Barcelone, Madrid, Prague, Bratislava, Budapest, Bucarest, Rome, Milan, Vienne, Berlin, Moscow, Kiev, Paris, Calmann – Lévy, 2001, 364 p. 37. FINCKENAUER, J. O., Mafia and organized crime : a beginner’s guide, Oxford, Oneworld, 2007, 220 p. 38. Follain, J., De laatste godfathers: de opkomst en de ondergang van de Corleonesi, de machtigste maffiafamilie van Italië, Uithoorn, Karakter uitgevers, 2008, 352 p. 115
39. FRIEDMAN, R., Russische mafia, Amsterdam, Anthos, 2000, 279 p. 40. FRIMAN, R. H., NarcoDiplomacy : exporting the US war on drugs, Ithaca (N.Y.), Cornell university press, 1996, 170 p. 41. FYNAUT, C. en PAOLI, L., Organised crime in Europe : concepts, patterns and control policies in the European Union and beyond, Dordrecht, Springer, 2004, 1074 p. 42. GALEOTTI, M., Global crime today, London, Routledge, 2005, 166 p. 43. GAMBETTA, D., The Sicilian Mafia : the business of private protection, Cambridge (Mass.), Harvard university press, 1993, 335 p. 44. GLENNY, M., McMaffia : misdaad zonder grenzen, Antwerpen, Manteau, 2008, 448 p. 45. GOOTENBERG, P., Cocaine, global histories, Londen, Routledge, 1999, 213 p. 46. HARGREAVES, C., Snowfields: The war on cocaine in the Andes, New York, Zed books, 1992, 202 p. 47. HAMMERSLEY, R., KHAN, F. en DITTON, J., Ecstasy: and the rise of the chemical generation, Londen, Routledge, 2002, 172 p. 48. HILL, P., The Japanese mafia : Yakuza, law and the state, Oxford, Oxford university press, 2003, 323 p. 49. Iversen, L., Speed> ecstasy> Ritalin: The science of amphetamines, Oxford, Oxford University press, 2008, 222 p. 50. JAUBERT, A., Dossier D... comme drogue, Paris, Moreau, 1973, 640 p. 51. KELLY, R. J., CHIN, K-L. en SCHATZBERG, R., Handbook of organized crime in the United States, Westport (Conn.), Greenwood press, 1994, 542 p. 52. KLEE, H., Amphetamine misuse: international perspectives on current trends,Amsterdam, Harwood academic publishers, 1997, 330 p. 53. KLEINKNECHT, W., The new ethnic mobs: The changing face of organized crime in America, New York (N.Y.), Free press, 1996, 328 p. 54. LEE, G. M., Global drug enforcement : practical investigative techniques, Boca Raton (Fla.), CRC press, 2004, 412 p. 55. LEGETT, T. (ed.) en PIETSCHMANN, T. (ed.), A Cannabis reader: global issues and local experiences, Monograph series 8 volume 2, European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction, Lissabon, 2008, 320 p. 56. MAAS, P., Underboss: het schokkende verhaal van een maffiaspijtoptant, de getuigenis van maffiabaas Sammy “the bull” Gravano, Utrecht, Het Spectrum, 1997, 335 p. 57. MACDONALD, D., Drugs in Afghanistan : opium, outlaws and scorpion tales, London, Pluto press, 2007, 295 p. 58. MACDONALD, Z., Illicit activity : the economics of crime, drugs and tax fraud, Aldershot, Ashgate, 2000, 289 p. 59. MACKENZIE, D.L. en UCHIDA, C.D., Drugs and crime : evaluating public policy initiatives, Beverly Hills (Calif.), Sage, 1994, 316 p. 60. MEYER, K. en PARSSINEN, T., Webs of smoke : smugglers, warlords, spies, and the history of the international drug trade, Lanham (Md.), Rowman and littlefield, 1998, 313 p.
116
61. MEYZONNIER, P., Trafics et crimes en Amérique centrale et dans les Caraïbes, Paris, PUF, 2000, 145 p. 62. MIECZKOWSKI, T., Drugs, crime, and social policy : research, issues, and concerns, Boston (Mass.), Allyn and Bacon, 1992, 322 p. 63. NAHAS, G. G. en FRICK II, H.C., Drug abuse in the modern world : a perspective for the eighties, New York (N.Y.), Pergamon, 1981, 381 p. 64. NATARAJAN, M. en HOUGH, M., Illegal drug markets : from research to prevention policy, Monsey (N.Y.), Criminal justice press, 2000, 329 p. 65. PACE, D. en STYLES, J., Organized crime: concepts and control (second edition), Englewood, Prentice – Hall, 1983, 286 p. 66. PAOLI, L., GREENFIELD, V., REUTER, P., The world heroin market: Can supply be cut?, Oxford/New York, Oxford university press, 2009, 374 p. 67. PAOLI, L., Maffia brotherhoods: organized crime, Italian style, New York, Oxford university press, 2003, 289 p. 68. PASSAS, N., Organized crime, Aldershot, Dartmouth, 1995, 579 p. 69. PERL, R. F., Drugs and foreign policy : a critical review, Boulder (Colo.), Westview press, 1993, 227p. 70. RAPPORT ANNUEL DE L’O.G.D., Géopolitique des drogues, …, Decouverte, 1995, 271 p. 71. RASMUSSEN, D. W. en BENSON, B. L., The economic anatomy of a drug war : criminal justice in the commons, Lanham (Md.), Rowman and littlefield, 1994, 265 p. 72. RENGERT, G. F., The geography of illegal drugs, Boulder (Colo.), Westview press, 1996, 147p. 73. REYNOLDS, S., Generation ecstasy: Into the world of techno and rave culture, New York, Routledge, 1999, 454 p. 74. RILEY, K. J., Snow job: The war against international cocaine trafficking, New Jersey, Rand, 303 p. 75. ROBINSON, J., De witwassers, …, Elmar, 1994, 351 p. 76. RYAN, P. en RUSH, G., Understanding organized crime in global perspective : a reader, Thousand Oaks (Calif.), Sage, 1997, 249 p. 77. RYSHEUVELS, S., SCHOTTE, C. en SABBE, B., Medicinale cannabis: Meta-analyse van het onderzoek naar de doeltreffendheid en doelmatigheid van het medicinaal gebruik van cannabis, Gent, Academia press, 2004, 130 p. 78. SAHINI, A., Synthetische drugs, Rijswijk, Elmar, 1989, 101 p. 79. SAVIANO, R., Gomorra: Een reis door het imperium van de Camorra, Amsterdam, Rotschild & Bach, 2007, 351 p. 80. SIEGEL, D., Russische bizniz, Amsterdam, Meulenhoff, 2005, 295 p. 81. SIEGEL, D., VAN DE BANT, H. en ZAITCH, D., Global organized crime : trends and developments, Dordrecht, Kluwer academic, 2003, 199 p. 82. SIMMONS, L. R.S. en SAÏD, A. A., Drugs, politics, and diplomacy : the international connection, Beverly Hills (Calif.), Sage, 1974, 312 p.
117
83. SMITH, P. H., Drug policy in the Americas, Boulder (Colo.), Westview press, 1992, 365 p. 84. SOLOWIJ, N., Cannabis and cognitive functioning, Cambridge, Cambridge University press, 1998, p 29 – 31. 85. STARES, P., Global habit: The drug problem in a borderless world, Washington, Brookings institution, 1996, 171 p. 86. STEIN, S.D., International diplomacy, state administrators and narcotics control : the origins of a social problem, Aldershot, Gower, 1985, 204 p. 87. THOUMI, F., Political economy and illegal drugs in Columbia, Boulder (Colo.), Rienner, 1994, 318 p. 88. ULRICH, A., Drugsbestrijding, …, Koninklijke Vermande N.V., 1986, 131 p. 89. U.N., Manufacture of narcotic drugs, psychotropic substance and their precursors, New York (N.Y.), United nations, 2003, 51 p. 90. UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, Amphetamines and ecstasy: a global assessment 2008 (executive summary), 2008, 15 p. (Gevonden op: http://www.unodc.org/documents/scientific/ATS/Global-ATS-Assessment-Execsummary.pdf) 91. UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, World drug report 2009, 306 p, Geconsulteerd op http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/WDR2009.html 92. UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, Afghanistan cannabis survey 2009, http://www.unodc.org/documents/cropmonitoring/Afghanistan/Afghanistan_Cannabis_Survey_2009.pdf 93. UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME, Morocco cannabis survey 2005, http://www.unodc.org/pdf/research/Morocco_survey_2005_ex_sum.pdf 94. VAN DUYNE, P. C. en LEVI M., Drugs and money : managing the drug trade and crime money in Europe, London, Routledge, 2005, 208 p. 95. VAN REE, F. en ESSEVELD, P., Drugs: De medische en maatschappelijke aspecten, Utrecht, Het Spectrum, 1985, 280 p.. 96. VARESE, F., De russische mafia, Amsterdam, Meulenhoff, 2004, 301 p. 97. VERLEUW, C., Trafics et crimes en Asie centrale et au Caucase, Paris, PUF, 1999, 193 p. 98. WALKER, S., Sense and nonsense about crime and drugs : a policy guide, Belmont (Calif.), Wadsworth, 1994, 300 p. 99. WILLIAMS, P., Russian organized crime : the new threat?, London, Cass, 1997, 270 p. 100. WRIGHT, A., Organised crime : concepts, cases, controls, Cullompton, Willan publishing, 2005, 256 p. 101. ZAITCH, D., Trafficking cocaine: Colombian drug entrepreneurs in the Netherlands, Den Haag, Kluwer Law International, 2002, 335 p. 102. ZIEGLER, J., Zwitserland wast witter : bankier van de drugshandel, Leuven, Kritak, 1990, 184 p.
118
