‘Een samenleving zonder armoede is pas echt rijk’
Sociaal jaarverslag
2014
Woord vooraf
(het voorkomen van) huisuitzetting meer in behandeling te nemen.
In april 2014 nam ik de voorzittershamer over van Frans Jozef van
zowel van het bestuur als van de directeur en de toetsers veel inzet
der Heijden, de vorige voorzitter van bestuur van het Fonds
hebben gevraagd.
Verderop in dit jaarverslag leest u meer over deze onderwerpen, die
Bijzondere Noden Rotterdam (FBNR). Ondanks de gestage groei van het aantal aanvragen hadden zich tot dan toe geen ingrijpende
Naar het zich laat aanzien zal ook 2015 niet geheel onopgemerkt aan
ontwikkelingen voorgedaan en op basis daarvan ging ik ervan
het FBNR voorbijgaan. De gevolgen van de beleidswijzigingen en
uit dat mijn voorzitterschap zich in relatieve rust zou voltrekken.
bezuinigingen bij de overheid zijn weliswaar niet op voorhand in te
Niets bleek echter minder waar.
schatten, maar zullen naar alle waarschijnlijkheid ook hun weerslag hebben op het fonds. De gedachte dat mijn voorzitterschap zich in
Het jaar 2014 is voor het FBNR een roerige periode geweest, die
de luwte zou voltrekken, heb ik dan ook al snel losgelaten; ik sta in de
niet alleen gekenmerkt wordt door inhoudelijke ontwikkelingen,
startblokken voor een jaar vol nieuwe uitdagingen en verrassingen.
maar ook door richtinggevende beslissingen op organisatorisch gebied. Het thema van de (her)positionering van het fonds, zowel
Mimi Loorbach-van Driel,
ten opzichte van de gemeente Rotterdam als binnen het gehele
voorzitter
sociaal-maatschappelijke speelveld, loopt als een rode draad
Fonds Bijzondere Noden Rotterdam
door deze ontwikkelingen heen. Zo waren er onder andere de hernieuwde samenwerking met de gemeente en de explosieve groei van het aantal aanvragen dat betrekking heeft op het voorkomen van huisuitzetting. Dit laatste heeft het bestuur zelfs genoopt tot het besluit om met ingang van 1 maart 2015 geen aanvragen voor
2
Het Fonds Bijzondere Noden Rotterdam in 2014
Hoewel beperkt gaf dit tekort toch aanleiding tot nadere analyse van de cijfers met betrekking tot de huisuitzettingen. Onderzoek uitgevoerd door Stichting De Verre Bergen en een vervolgtraject
Huisuitzettingen
met de Kredietbank Rotterdam leerden dat de toename van het
De groei van het aantal aanvragen zoals die zich de afgelopen jaren
aantal aanvragen ter voorkoming van huisuitzetting in hoofdzaak
voordeed heeft zich ook in 2014 onverminderd voortgezet: het FBNR
te wijten is aan ‘gaten’ die vallen in het meldingssysteem van
ontving er bijna 25 procent meer dan in 2013. Opvallend daarbij is het
oplopende huurachterstanden dat door de corporaties en de
toenemend aantal aanvragen voor ZZP‘ers en mensen in loondienst
gemeente in het leven is geroepen. Deze constatering gaf het
met een inkomen boven bijstandsniveau die hun baan zijn kwijtge-
bestuur aanleiding om zich te beraden op het in 2015 te voeren
raakt. Een andere opmerkelijke ontwikkeling betreft het grote aantal
beleid. In de bestuursvergadering van 28 november 2014 is besloten
aanvragen voor huurschulden en het voorkomen van huisuitzetting;
om met ingang van 1 maart 2015 geen aanvragen ter voorkoming
hulpverleners weten het fonds voor dergelijke zaken steeds beter te
van huisuitzetting meer in behandeling te nemen.
vinden. Aanvankelijk werd als gevolg hiervan rekening gehouden met een tekort over het boekjaar 2014 van circa € 250.000.- Het bestuur
Omdat een dergelijk ingrijpend besluit niet tot gevolg kan hebben
van het FBNR besloot hier een voorziening voor te treffen binnen
dat de mensen op wie het betrekking heeft op straat komen te
de egalisatiereserve van het fonds, met dien verstande dat dit een
staan, heeft het bestuur zich tevens gebogen over een alternatief.
eenmalige actie diende te betreffen. In januari 2015 werd echter
Uitgangspunt hierbij was dat de gesignaleerde problematiek
nog een gift van € 230.000,- van de gemeente Rotterdam ontvangen,
omtrent de huisuitzettingen niet primair een verantwoordelijkheid
die bestemd bleek voor 2014. Door deze gift kon het jaar worden
is van een private partij als het FBNR, maar veeleer van de daartoe
afgesloten met een relatief beperkt negatief saldo.
aangewezen instanties binnen de lokale overheid. Op grond daarvan heeft het bestuur de wethouder Werkgelegenheid & Economie
3
in november per brief geïnformeerd over het genomen besluit en hem in overweging gegeven deze taak onder te brengen bij de wijkteams die vanaf januari van start zijn gegaan in de diverse delen van de stad. Constructief overleg met onder andere de corporaties en de Kredietbank Rotterdam heeft het vertrouwen gegeven dat de betrokken partijen hun volle verantwoordelijkheid zullen nemen. Hernieuwde samenwerking met de gemeente Rotterdam Ook op organisatorisch vlak hebben de ontwikkelingen niet stilgestaan. Bij de oprichting van het FBNR in 2007 is de gemeentelijke bijdrage aan het fonds (bekostiging van personeel, huisvesting en bedrijfsvoering) in administratieve zin ondergebracht bij het cluster Maatschappelijke Ontwikkeling van de gemeente (het voormalige Sociale Zaken en Werkgelegenheid). Ruim zeven jaar na oprichting is het fonds de kinderschoenen echter ontgroeid en is het ‘volwassen’ geworden; een constatering die aanleiding gaf om de organisatorische inbedding van de gemeentelijke bijdrage aan het fonds te heroverwegen. In aansluiting op deze nieuwe ‘levensfase’ en om - meer nog dan voorheen - recht te doen aan het onafhankelijk functione-
4
ren van de stichting, is de bijdrage van de gemeente met ingang van
Ondertekening van de hernieuwde overeenkomst tussen
1 januari 2015 ondergebracht bij het Kabinet van de
de gemeente Rotterdam en de stichting FBNR.
Burgemeester (Bestuursdienst). De hernieuwde samenwerking is op de Netwerkdag van 3 november jl. bezegeld door ondertekening van een overeenkomst. Lunchen met de burgemeester Werd er bij de oprichting nog van uitgegaan dat het FBNR zichzelf op termijn overbodig zou maken, thans lijkt dit moment verder weg dan ooit: het fonds heeft zijn bestaansrecht binnen de stad inmiddels ruimschoots bewezen. Het zijn de donateurs - veelal particuliere (vermogens)fondsen - die het werk van de stichting jaar in jaar uit mogelijk maken. Als blijk van zijn waardering en om nader kennis te maken met deze ‘stille krachten’ achter het fonds nodigde burgemeester Aboutaleb alle fondsen die het FBNR ten minste twee jaar achtereen gesteund hebben, uit voor een bijeenkomst. Op 22 september werden vertegenwoordigers ervan ontvangen op het stadhuis om, onder het genot van een uitstekend verzorgde lunch, nader kennis te maken en van gedachten te wisselen over wat er zoal in Rotterdam gebeurt. De betrokkenheid die uit dit gebaar sprak, werd door de genodigden zeer gewaardeerd.
5
Netwerkdag 2014 Op 3 november was het FBNR wederom te gast op het stadhuis, ditmaal voor de jaarlijkse netwerkbijeenkomst van het fonds in de Burgerzaal. Onder het motto ‘Voorkomen is beter dan genezen’ werd met onder anderen dr. Roeland van Geuns, lector Armoede & Participatie aan de Hogeschool van Amsterdam, en Maarten Struijvenberg, wethouder Werkgelegenheid en Economie van de gemeente Rotterdam, van gedachten gewisseld over preventie van problematische schulden en de vraag wat beter werkt: straf of hulp en rust. Vele remedies, effectieve en minder effectieve, passeerden de revue. Zo lijkt het geven van ‘duwtjes’ in de goede richting (bijvoorbeeld minder keuzes bieden of een standaardkeuze anders aanbieden) een eenvoudige en effectieve methode. Ongevraagd adviseren en straffen daarentegen hebben, zeker op langere termijn, nauwelijks effect. Het wondermiddel bestaat evenwel niet. Een gedifferentieerde, gerichte aanpak blijkt vaak de beste resultaten op te leveren. Daarnaast is het creëren van draagvlak en realistische verwachtingen met betrekking tot deze gemeenschappelijke opgave van essentieel belang; effect vergt immers tijd.
6
Roeland van Geuns geeft zijn visie op het thema van de middag.
Verder pleitte Roeland van Geuns, onder verwijzing naar het boek “Schaarste” van Sendhill Mullainathan en Eldar Shafir, (samengevat in het artikel “Waarom arme mensen domme dingen doen”) voor meer aandacht voor de psychologische effecten van armoede. Om de gewenste gedragsverandering tot stand te brengen heeft men een zekere speelruimte en ‘bandbreedte’ nodig. De bijeenkomst werd traditiegetrouw afgesloten door burgemeester Aboutaleb. Onderzoek In opdracht van Stichting De Verre Bergen werden de werkwijze en de resultaten van het FBNR onder de loep genomen door de afdeling Onderzoek & Business Intelligence van de gemeente Rotterdam. Een tweede onderdeel van dit onderzoek gaat over schuldvorming en schuldpreventie. Aan de hand van de analyse van vijfhonderd dossiers van het FBNR en de Kredietbank Rotterdam wordt, ondersteund door een uitgebreid literatuuronderzoek, onder andere de vraag beantwoord welke interventies zouden kunnen bijdragen aan het voorkomen van (problematische) schuldvorming of vroegtijdige Wethouder Maarten Struijvenberg beantwoordt vragen uit de zaal.
signalering daarvan. Beide onderzoeken zijn inmiddels afgerond;
7
de resultaten worden in de eerste helft van 2015 door Stichting
Bestuur
De Verre Bergen gepubliceerd.
Zoals u al heeft kunnen lezen in het voorwoord heeft het FBNR met ingang van 1 april 2014 een nieuwe voorzitter: Mimi Loorbach-van
Afbouw van de bestemmingsfondsen
Driel. Zij heeft aan de wieg gestaan van de oprichting en maakt
De niet-aflatende groei van het aantal aanvragen heeft het bestuur
sindsdien namens de fondsen deel uit van het bestuur. De voor-
doen besluiten om de werkzaamheden van het fonds voortaan
zittershamer nam ze over van Frans Jozef van der Heijden, die niet
te beperken tot de ‘reguliere’ aanvragen (verstrekkingen direct
alleen terugtrad als voorzitter, maar ook als lid van het bestuur.
voortvloeiend uit de statutaire doelstelling van het FBNR). Nieuwe
Dit is weer compleet door toetreding van Willem Vonk namens
‘bestemmingsfondsen’ (verstrekkingen met een specifiek doel,
het Sint Laurensfonds.
bekostigd uit een speciaal daarvoor ter beschikking gesteld budget) worden niet meer aangetrokken; de lopende samenwerkingsverban-
Als gevolg van de administratieve overgang van het FBNR naar het Ka-
den met Parnassia Bavo, Vereniging van Gehandicaptenorganisaties
binet van de Burgemeester (Bestuursdienst) verruilt Wolter Nijenhuis
Rotterdam (VGR) en DBL Kinderfonds worden in de loop van 2015
zijn lidmaatschap van het bestuur met ingang van 1 januari 2015 voor
afgebouwd als de ter beschikking gestelde gelden zijn uitgeput.
een rol als adviseur. Omdat hij in het dagelijks leven zelf werkzaam is voor het Kabinet van de Burgemeester zou de combinatie van beide functies tot belangenverstrengeling kunnen leiden.
8
Het bestuur van het FBNR was in 2014 dus als volgt samengesteld.
Bureau Als gevolg van bezuinigingen bij de gemeente Rotterdam moest
Namens de fondsen:
het bureau van het FBNR per 1 november afscheid nemen van
Frans Jozef van der Heijden (voorzitter, tot 1 april 2014)
administratief medewerkster Ana Teixeira.
Mimi Loorbach-van Driel (voorzitter, vanaf 1 april 2014) Atie Mol
De bezetting van het bureau zag er in 2014 als volgt uit:
Roelof Prins Monique Vogelaar
Katinka Velthuijs, directeur
Willem Vonk (vanaf 1 april 2014)
Josje Dijkstra, adviseur/toetser Ingrid van Oost, adviseur/toetser
Namens de hulpverlening:
Ana Teixeira, administratief medewerkster (tot 1 november 2014)
Joke Ellenkamp (penningmeester) Annelies Smits Namens de levensbeschouwelijke instellingen: Hanny de Kruijf Marianne Vorthoren (secretaris) Namens de gemeente: Gerard Neeleman Wolter Nijenhuis
9
Casuïstiek
iedere maand nog een bedrag af voor de aflossing van een lening,
Vaak biedt het FBNR hulp in de vorm van een geldelijke gift. In som-
bijspringt voor kinderen van deze school dient de schoolmaatschap-
mige gevallen blijkt ook doorverwijzing, eventueel gecombineerd
pelijk werker ook nu een aanvraag in bij het fonds. Met succes,
met bemiddeling, verbluffend goede resultaten op te leveren.
want Rafaël is inmiddels de trotse bezitter van een nieuwe fiets.
dus veel financiële ruimte is er niet. Omdat het FBNR wel vaker
Onderstaande praktijkvoorbeelden zijn gebaseerd op echte aanvragen, maar de namen zijn fictief.
Uit de brievenbus gehaald Als gevolg van zijn vele ziekenhuisopnames is de administratie van
10
Heel Holland fietst
de heer Dekker dusdanig in het slop geraakt dat hij de huur van
De leerlingen van een school voor kinderen die als gevolg van
zijn woning lange tijd niet heeft betaald. Het geheugenverlies dat
sociaal-maatschappelijke problemen in het regulier onderwijs
hij heeft overgehouden aan een herseninfarct maakt de situatie er
minder goed tot hun recht komen, worden al jaren met een busje
bovendien niet beter op. Uiteindelijk leidt de oplopende betalings-
van en naar school gebracht. Op een goede dag besluit de directie
achterstand ertoe dat hij zijn huis uit wordt gezet. Gelukkig vindt
hiermee te stoppen: fietsen is veel gezonder!
hij snel tijdelijk onderdak bij een vriend.
Ook de negenjarige Rafaël, een jongen uit groep 5 die kampt met
Terwijl hij druk bezig is met de voorbereiding van de verhuizing naar
overgewicht, kan wel wat extra lichaamsbeweging gebruiken. Hij
de 55+-woning die hij inmiddels toegewezen heeft gekregen, komt
wil dan ook heel graag leren fietsen, maar…hij heeft geen fiets.
de heer Dekker tot de ontdekking dat zijn WWB-uitkering is gestopt.
Zijn moeder kan die niet voor hem kopen doordat ze met haar vijf
Navraag leert dat dit te maken heeft met het feit dat hij niet op
kinderen moet rondkomen van een klein salaris als schoonmaakster,
een brief van de gemeente heeft gereageerd. Hij legt uit dat hij de
aangevuld met een bijstandsuitkering. Van dit inkomen gaat ook
bewuste brief waarschijnlijk nooit onder ogen heeft gekregen, door-
dat deze - zoals dat helaas vaak gebeurt bij het huis van zijn vriend -
men. Zelfs voor het fonds is dit écht kort dag, maar toch...
uit de brievenbus is gehaald, maar dat mag niet baten. Herstel van de uitkering blijkt niet meer mogelijk; er moet echt een nieuwe aanvraag
De hulpverlener krijgt het advies om direct contact op te nemen
worden ingediend. De hulpverlener zet het verzoek meteen in gang,
met het Meldpunt Preventie Huisuitzetting (MPH), waar het gezin
maar door de wachttijd die met de nieuwe aanvraag gepaard gaat
al veel eerder aangemeld had moeten worden door de woningcor-
biedt dat op korte termijn geen oplossing voor de nijpende financiële
poratie. Gezinnen met inwonende kinderen behoren immers tot
situatie van de heer Dekker. Ter overbrugging wordt daarom bij het
de groep huurders die bijzondere bescherming geniet op basis van
FBNR een gift voor leefgeld aangevraagd. De aanvraag wordt toege-
het Convenant Preventie Huisuitzetting, dat is gesloten tussen de
kend, zodat de heer Dekker in ieder geval weer boodschappen kan
gemeente Rotterdam en de sociale verhuurders. Om op deze korte
doen. Een paar weken later belt de hulpverlener op om te laten weten
termijn toch nog iets te kunnen betekenen besluit de toetser van
dat zijn cliënt weer een uitkering ontvangt.
het FBNR te bellen met de manager Incasso van de desbetreffende woningcorporatie. Na het horen van het hele verhaal doet hij de
1 minuut voor 12
toezegging dat hij er, gezien de steken die men heeft laten vallen
Op een regenachtige ochtend in december gaat de telefoon: het is
in het voortraject, persoonlijk op zal toezien dat deze mensen niet
een hulpverlener die belt over een dreigende huisuitzetting. Het
worden uitgezet. Zo kon, zelfs zonder financiële bijdrage, toch weer
betreft mevrouw Alberta, een alleenstaande moeder van drie kin-
een huisuitzetting van een gezin met kinderen worden voorkomen.
deren, van wie er een gehandicapt is. Over een uur zal ze haar huis worden uit gezet vanwege een forse achterstand in de huurbetaling. Van de spreekwoordelijke twee minuten voor twaalf is er dus nog maar een - of zelfs nog minder - over. De hulpverlener vraagt zich af of het FBNR nog iets kan betekenen om de ontruiming te voorko-
11
Cijfers
Toelichting
Ontvangen aanvragen
ten opzichte van 2013 (2263), evenals het aantal toegekende aanvra-
Het totale aantal ontvangen aanvragen in 2014 (2124) is iets gedaald
2014
2013
gen (2014: 1619 en 2013: 1761). Dit heeft alles te maken met de eerder
Totaal ontvangen
2124
2263
besproken afbouw van de bestemmingsfondsen, die door hun aard
Toegekend
1619
1761
altijd meetellen als ‘toegekend’. De sterke afname in aantal waar-
Afgewezen
236
293
mee deze afbouw gepaard gaat, geeft dan ook een wat vertekend
Afgewezen en doorverwezen
214
153
beeld van de totalen. Een vergelijking van het aantal ontvangen
55
56
reguliere aanvragen in beide jaren laat een heel ander beeld zien,
Ingetrokken
namelijk een toename van 1413 (in 2013) naar 1736 (in 2014). Ook het Opbouw van de toegekende aanvragen in 2014
Aantal
Bedrag
aantal toegekende reguliere aanvragen steeg van 911 (in 2013) naar Gemiddeld
1205 (in 2014). Deze groei is leidend geweest bij het besluit om de
Regulier Reguliere aanvragen
activiteiten van het fonds tot de reguliere aanvragen te beperken. 1205
€ 889.353
€ 738
Bestemmingsfondsen
12
Soorten en aanvragers
Pillen&Poederfonds 37
€
Parnassia Bavo 152
€ 29.240
DBL Kinderfonds 44
€
VGR 181 Totaal uitgekeerd
€ 1.009.132
1619
12.964
€ 350
Soort
Aantal
€ 192
Levensonderhoud
238
17.753
€ 403
VGR
181
€ 59.822
€ 331
Huurschuld
179
€ 623
Parnassia Bavo
152
Medische kosten
144
Energieschuld
110
6. CVD
Documenten
89
7. Flexus Jeugdplein
57
Overige schulden
89
8. MD Alexander
52
Schuld waterbedrijf
83
9. Leger des Heils
49
Studiekosten
64
10. Ontmoeting
48
Huishoudelijke apparaten
55
Woninginrichting
55
Het werk van het FBNR werd in 2014 ondersteund door
Verhuiskosten
44
de volgende donateurs:
Vervoer/fietsen
43
FondsDBL, Stichting De Verre Bergen, Stichting Bevordering van
Pillen&Poederfonds
37
Volkskracht, Sint Laurensfonds, Van Beek-Donner Stichting,
Diversen
24
Adessium Foundation, Stichting Bekker-la Bastide Fonds, Gemeente
Schuld zorgverzekering
19
Rotterdam, Stichting Elise Mathilde Fonds, Stichting Rotterdam,
Kleding
13
Fonds der Familie Antheunis, Stichting Aelwijn Florisz, Dirk-Jan en
Totaal
1619
59
Kitty Reek-Versteegh Stichting, Vincentius Rotterdam, Stichting Swart-van Essen, Steunfonds Jeugdbescherming Rotterdam,
Top 10 van aanvragers Naam
Stichting St. Jansplaats, Stichting Medisch-Sociale Hulp, Stichting Aantal aanvragen
1. House of Hope
111
2. Bureau Frontlijn
109
Wit-Gele Kruis, Stichting Burgerweeshuis Delfshaven, Van der Mandele-Stichting, RCOAK, Snickers-de Bruijn Stichting, Van Oldenbarnevelt School, Stichting Nalatenschap de Drevon, Mr. August
3. Stichting Arosa
81
Fentener van Vlissingenfonds, Stichting Henri, Clemens Hodesfonds,
4. Bewindvoerders
68
Stichting Best, gereformeerde kerk Pernis, AD Nieuwsmedia.
5. Stichting DOCK
67
13
Vooruitblik
Bij alles wat er op het fonds afkomt, is het op peil brengen van
Het FBNR is volop in beweging en blijft zich ontwikkelen. Door het
aandacht; temeer daar het budget voor administratieve ondersteu-
maken van duidelijke inhoudelijke keuzes en het aangaan van een
ning is komen te vervallen als gevolg van bezuinigingen binnen de
hernieuwde samenwerking met de gemeente Rotterdam is het klaar
gemeente. In samenwerking met een partij die zich daar in beginsel
voor een nieuw jaar; een jaar waarin het fonds zich vermoedelijk
toe bereid heeft verklaard, is inmiddels een eerste verkenning ge-
weer voor vele uitdagingen geplaatst zal zien. Ook binnen het her-
start naar de mogelijkheden van private financiering van personeel.
ziene verstrekkingenbeleid is de verwachting dat de groei van het aantal aanvragen zal doorzetten. Zo wordt er onder andere rekening gehouden met een toenemend aantal aanvragen voor mensen in loondienst met een inkomen boven bijstandsniveau, (voormalige) ZZP‘ers en eigenaren van een koophuis. Daarnaast worden zowel op lokaal als landelijk niveau ingrijpende wijzingen en bezuinigingen doorgevoerd die direct raken aan het werkveld van het fonds. Alhoewel de exacte effecten niet op voorhand zijn in te schatten, zullen deze ontwikkelingen hoogstwaarschijnlijk leiden tot een toenemend beroep op het FBNR. Het bestuur, de directeur en de toetsers zijn dan ook zeer verheugd over de financiële steun die door veel donateurs ook voor 2015 al weer is toegezegd.
14
de personele bezetting van het bureau een belangrijk punt van
Contact
Inhoudsopgave
Stichting Fonds Bijzondere Noden Rotterdam
Woord vooraf
2
Postbus 4024
Het Fonds Bijzondere Noden Rotterdam in 2014
3
3006 AA Rotterdam
Huisuitzettingen
3
Hernieuwde samenwerking met de gemeente Rotterdam
4
Telefoonnummer: 010-4981931
Lunchen met de burgemeester
5
E-mail:
[email protected]
Netwerkdag 2014
6
Website: www.fbnr.nl
Onderzoek
7
Afbouw van de bestemmingsfondsen
8
Bestuur
8
RSIN nummer: 817761615
Colofon Teksten
Bureau
9
Casuïstiek
10
Cijfers
12
Vooruitblik
14
Contact
15
Katinka Velthuijs, directeur FBNR Vormgeving en druk Zita Advertising B.V. Fotografie Rick Keus
15
www.fbnr.nl
