Een park van formaat. Park Lingezegen, mooi dichtbij

Een park van formaat Park Lingezegen, mooi dichtbij

Er staat iets moois te gebeuren tussen Arnhem en Nijmegen. Hier ontstaat een park waar in 2013 ruim 160.000 omwonenden hun dagelijkse ommetjes en fietstochtjes maken. Een ontmoetingsplek voor iedereen die de drukte van de stad even wil ontvluchten. Met de ondertekening van de bestuursovereenkomst begin juli 2008 en de goedkeuring van het Masterplan ligt het nu vast: Park Lingezegen wordt een park van formaat. Met een omvang van 1500 hectare, zo’n negen kilometer van noord (Arnhem-Zuid) naar zuid (de Waal), en een kilometer of acht van oost naar west langs de Linge. Dat biedt volop mogelijkheden om te recreëren, en dan blijft er ook nog ruimte over voor landbouw, natuur en water.

Er staat iets moois te gebeuren Toegankelijk groen Met de groeiende bevolking van ArnhemZuid, Nijmegen-Noord, Bemmel, Huissen, Elst en Lent, groeit ook de behoefte aan ruimte voor recreatie. Het huidige gebied tussen deze plaatsen is op zich wel groen, maar eigenlijk slecht toegankelijk. Er zijn weinig wandelpaden, fietsers moeten veelal langs wegen met druk autoverkeer en routes lopen maar al te vaak dood op spoor of snelweg. Het was dus duidelijk: er moest iets gebeuren. Zo ontstond het plan voor een groot park rondom de Linge, met een prachtig netwerk van fiets-, wandel- en ruiterpaden, waterwegen, bruggen en tunneltjes. Met niet alleen plek om te recreëren, maar meteen ook ruimte voor water, natuur en landbouw. Een groot samenhangend park, bestaand uit vijf deelgebieden met ieder hun eigen sfeer (zie daarvoor de tweede helft van deze brochure).

Co Verdaas | gedeputeerde provincie Gelderland Met Park Lingezegen versterken we de leefbaarheid en de kwaliteit van de regio. Ik ben er van overtuigd dat als we nu investeren in dit park, we daar in de toekomst profijt van zullen hebben.



Groene buffer De bestuurders van de gemeenten Arnhem, Lingewaard, Nijmegen en Overbetuwe, de provincie Gelderland, het waterschap Rivierenland, de Stadsregio Arnhem Nijmegen en Staatsbosbeheer gingen aan de slag met plannen maken, mogelijkheden onderzoeken en intenties vastleggen. En inmiddels is het in 2008 zo ver dat de bestuurders hun handtekening hebben gezet onder een bestuursovereenkomst. Daarmee biedt Park Lingezegen niet alleen nu een groene buffer. Wat minstens zo belangrijk is: de realisatie van het park geeft de garantie dat het in de toekomst ook echt groen blijft! Dat er niet her en der toch plukjes woningen, hoekjes bedrijventerrein, of randjes glastuinbouw bijkomen. De bestuurders hebben samen bijna 70 miljoen euro vrijgemaakt voor allerlei inrichtingsactiviteiten tot 2013 die in het Masterplan staan: nieuwe recreatiegebieden, fiets- ,wandel- en ruiterpaden, boomaanplant, bruggen, waterpartijen, natuuraanleg, verkeersmaatregelen, dat soort dingen. De schop kan de grond in, er is geen weg meer terug: Park Lingezegen is here to stay!

Leo Starink, voorzitter Overbetuwe Groen Natuurlijk Als organisatie voor landschapsonderhoud en natuur- en milieueducatie zien we volop kansen in Park Lingezegen. Het zou prachtig zijn als we het park voor recreanten kunnen verbinden met omliggende natuurgebieden als Fikkersdries,

Homoet, de Bremerton en het Nationaal Landschap Rivierengebied. Wij pleiten daarom ook voor doorgaande wandelroutes, zodat mensen daarvan kunnen genieten. Ook langs de Linge zien we graag meer mogelijkheden voor wandelaars.

Doordat we veel wilgen en fruitbomen snoeien, hebben we aardig wat goodwill bij de boeren opgebouwd. Dat zal zeker van pas komen als we wandelpaden willen realiseren!



Park Lingezegen is vooral een direct uitloopgebied voor de mensen van de omliggende dorpen en steden. Zij kunnen in het park straks in elk geval fietsen en wandelen, nog altijd veruit de populairste recreatieactiviteiten. Maar daarnaast kunnen zij er skeeleren, kanoën, surfen, vissen en paardrijden. Of gewoon een boekje lezen in het groen, of picknicken met de hele familie. En dat allemaal dichtbij huis. Daarvoor moet wel het een en ander gebeuren.

Naar buiten Samenhang Park Lingezegen bestaat nu nog vooral op papier. Hoe het park er in grote lijnen uit moet komen te zien hebben de gezamenlijke bestuurders al wel op de kaart gezet. In het Masterplan geven zij aan hoe ze de gereserveerde 70 miljoen zullen inzetten voor de basisinrichting, vooral om er een toegankelijk en herkenbaar gebied van te maken. De precieze invulling van Park Lingezegen hangt uiteraard ook af van wat ondernemers, particulieren en investeerders er van willen maken.

Jantien Vlam | voorzitter klankbordgroep Park Lingezegen Parken zijn de spreekwoordelijke longen van de stad. Even ‘je zinnen verzetten en bij komen’, ‘samen met je kinderen of familie naar buiten’ of gewoon lekker tot jezelf komen op de fiets, wandelend of joggend. Het zijn allemaal motieven voor mensen om het park op te zoeken. Deze behoefte is ook voor velen de reden om zich in te zetten voor de komst van Park Lingezegen. Omdat we allemaal overtuigd zijn van de weldaad die dit park zal brengen, voor iedereen die woont in de directe omgeving en de regio.



De paden op… Toegankelijkheid voor recreanten is een belangrijk doel van de basisinrichting. Er valt momenteel nog lastig te wandelen en fietsen in Park Lingezegen. De komende jaren gaan tunneltjes, bruggen, paden en routes daar verandering in brengen. En met ruiterpaden en waterlopen komt er ruimte voor andere buitensporten, zodat bijvoorbeeld ook paardenliefhebbers en watersporters graag in Park Lingezegen zullen komen. …de lanen in De herkenbaarheid zit hem in duidelijke toegangspoorten voor het gebied, en in bijvoorbeeld parkmeubilair in een gezamenlijke parkstijl. Maar zeker ook in de beplanting. Het idee is om vier van de vijf deelgebieden te verbinden via de Singel, een laan met bomen, een groene zone waarmee een rondje ontstaat van 14 kilometer om te wandelen of fietsen. Deze Singel maakt een geheel van het park, maar krijgt in elk deelgebied toch weer een eigen karakter, bijvoorbeeld kastanjes langs het Romeinse lint in De Park, linden rondom Het Waterrijk, kersenbomen in Het Landbouwland en De Buitens.

Piet Nibbelink, eigenaar de Paardenmaat en theetuin Epona Park Lingezegen betekent voor ons ruimte om te ademen. Er was ooit sprake van dat de glastuinbouw tot hier voor onze neus zou uitbreiden, en met het park is dat nu in elk geval definitief van de baan. Voor ons bieden de plannen allerlei moge-

lijkheden: als er straks ruiter- en menpaden komen, kunnen we het cursusaanbod van ons paardencentrum uitbreiden met buitenritten. Onze theetuin was er ook zonder Park Lingezegen wel gekomen, maar dat is zeker versneld, en het park levert natuur-

lijk meer bezoekers op. Ook voor onze managementtrainingen met paarden is het alleen maar een voordeel om aan een mooi park te liggen.



In zo’n groot park is er gelukkig veel ruimte voor water en natuur. Om ook al zoveel mogelijk rekening te houden met toekomstige klimaatverandering, wordt deelgebied Het Waterrijk geschikt gemaakt om water te bergen. De rustigere delen van deze waterrijke gebieden zijn bovendien bedoeld als natuurgebied, en ook in de rest van het park is natuur gepland. Park Lingezegen wordt namelijk onderdeel van het Nederlandse netwerk van natuurgebieden, de Ecologische Hoofdstructuur. Voor bebouwing en auto’s is in een echt mooi park uiteraard veel minder ruimte.

Blauwe en groene ruimte Droge voeten Park Lingezegen biedt ruimte om water te bergen, zodat de kans op overstromingen elders kleiner wordt. Zo worden de Rijkerswoerdse Plassen dubbel zo groot in omvang, en komen er daarnaast uitgestrekte rietlanden. Ook brede, veel minder steile natuurvriendelijke oevers langs de Linge bieden meer ruimte voor water. Op andere plekken in het park zullen nieuwe watergangen worden gegraven, waar mens en natuur van kunnen genieten! Beleefgroen Natuurgebieden staan sterker als ze verbonden zijn met andere gebieden. Park Lingezegen vormt de belangrijke schakel tussen het Rijk van Nijmegen en de Veluwe. De rietvelden en de linten van natuurvriendelijke oevers zijn daar een onderdeel van. Ook de Singel van bomen door het hele park speelt een rol. Maar er staat meer te gebeuren. Er zijn nieuwe bossen gepland in De Park en rondom Landgoed Doornik. In Het Landbouwland kan agrarisch natuurbeheer zorgen voor meer weidevogels, voor schonere sloten met natuurlijke oevers vol leven in en langs het water. En dit alles toegankelijk, en dus beleefbaar voor recreanten. Weinig bebouwing en auto’s In Park Lingezegen is in principe geen bebouwing meer mogelijk. Hoogstens wordt er nog iets vervangen, of komt er iets bij wat ten dienste staat aan het park, bijvoorbeeld een recreatievoorziening. In De Buitens komen er mogelijkheden voor nieuwe landgoederen, maar dan wel met een publieke functie die een bijdrage levert aan het park. Bebouwing in nieuwe wijken langs de randen van het park, komt met de voorkant naar het park te liggen. Het streven is om het hele park autoluw te maken, bijvoorbeeld via snelheidsbeperkingen of openstelling alleen voor bestemmingsverkeer. Bij elk plan, bijvoorbeeld voor een evenement of grote horecavoorziening, zal goed over de verkeersstromen en parkeerruimte worden nagedacht.



Joop Koopman, secretaris Stichting Lingewaard Natuurlijk We hadden het ommetje DoornikdePas bedacht en dat eerder ingestuurd voor een Gelderse prijsvraag. Het heeft toen niet gewonnen, maar op andere manieren hebben we het nu toch kunnen realiseren. Want toen Park Lingezegen er kwam, paste ons initiatief daar natuur-

lijk heel mooi in, en zijn we gaan samenwerken. Nu zijn de borden van het ommetje meteen in de huisstijl uitgevoerd. We hebben nog meer plannen voor Park Lingezegen overigens. Een kleinschalig natuurpark bijvoorbeeld, met graanakkertjes, heggen, een hoogstamboomgaard,

wat weitjes met kleinvee. Daar kunnen we dan weer prima onze natuurlessen voor de Lingewaardse scholen aan koppelen. We proberen daarvoor nu samen met Park Lingezegen een plek te zoeken.



HET STREEFBEELD Deze kaart geeft een globaal beeld van hoe Park Lingezegen er in 2025 uit zou kunnen zien. Een deel is basisuitrusting, waar tot 2013 hard aan gewerkt wordt: paden en andere infrastructuur, beplanting, aanleg van water- en natuurgebieden. Om de totale ambitie te realiseren zal er ook na 2013 nog in het park geïnvesteerd moeten worden. Een en ander hangt uiteraard samen met de investeringen die bewoners, ondernemers en andere investeerders zullen plegen. Immers: de overheid kan dit park niet alleen tot een succes maken - daarvoor is samenwerking nodig met bewoners, marktpartijen en andere initiatiefnemers. Alle ideeën zijn welkom, zo lang ze bijdragen aan de doelen van Park Lingezegen. Te zien is dat het park bestaat uit vijf deelgebieden: De Park, Het Waterrijk, Het Landbouwland, De Buitens en De Woerdt.



A325

Schuytgraaf

Arnhem-Zuid

Huissen Elst

N325

Betuwelijn

A15

lijn

Betuwe

Bemmel

A15

Oosterhout

W

Waal

aa

l Lent



Het deelgebied De Park zal straks nog het meest op een stadspark lijken. Een mozaïek van lanen, stukken bos en open gedeelten, doorsneden door paden, biedt volop mogelijkheden tot recreëren voor vooral inwoners van Elst en Schuytgraaf. Het deelgebied is vernoemd naar voormalig kasteel De Park, waarvan de contouren en de oprijlaan nog te herkennen zijn. Dwars door De Park loopt het Romeinse Lint, een markante brede parkzone. In deze zone ligt een watergang met een voet- en fietsverbinding, gelegen op een oude loop van de Rijn in de Romeinse tijd.

De park Wat gaat er gebeuren tot 2013? Het Romeinse Lint wordt aangelegd, met watergang en kastanjebomen. Deze bomen vormen hier straks ook de Singel. Er komen fiets-, wandel- en ruiterroutes, waarvoor een tunneltje onder het spoor nodig is. De oude kasteelplaats wordt ingericht als bijzonder parkje. De bebouwingsrand van Schuytgraaf zal zo worden ontworpen dat deze optimaal aansluit op Park Lingezegen, dus met de huizen naar het park gericht. Wat is er verder mogelijk? Het raamwerk kan door of samen met particulieren verder worden ingevuld. Zo moet er een passende bestemming worden gezocht voor het fruitproefbedrijf De Santacker, kan de golfbaan mogelijk openbaar worden uitgebreid in het park, en zou de voormalige kasteelplaats heel geschikt kunnen zijn voor een horecagelegenheid, eventueel in combinatie met een museum. Hoe zou het zijn in 2025? … stadspark met lanen, bos en speelweides … voorbijflitsende skeeleraars, langssjokkende joggers … vrijmarkt, een concert … kanovaren op een mooie zomerdag … relaxen op een terrasje … tegen de avond barbecuegeuren ... ruimte om te flaneren … ruimte om te ontmoeten …

Jan de Wit, secretaris Stichting Boerderij Lingezegen (i.o) De wethouders en de gedeputeerde daagden iedereen uit om met ideeën te komen voor Park Lingezegen. Nou, dat hebben we gedaan! Met een groepje van twaalf enthousiaste inwoners van Overbetuwe hebben we het plan opgevat voor ‘Boerderij Lingezegen, Centrum voor natuur en zorg’. Tot nu toe is

10

het heel goed ontvangen. We denken aan natuur- en milieueducatie, schooltuintjes, een natuurspeelplaats, een kinderboerderij en een pleisterplaats met terras. En dat alles onder andere ingevuld met zorgcliënten. We moeten nog een locatie vinden, we hebben goede hoop dat het gaat lukken!

Het Waterrijk is vooral een landschapspark. Water staat centraal in dit deelgebied: water om te bergen, water om te spelen en water voor natuur. De Rijkerswoerdse Plassen worden groter, en zijn behalve voor waterberging ook bij uitstek geschikt voor waterrecreatie. Activiteiten als zwemmen en surfen zullen zich aan de noordwestkant concentreren, goed bereikbaar per auto. Voor wandelen, fietsen, vissen, kanoën of paardrijden, de rustigere vormen van recreatie, is er de oostkant van Het Waterrijk, een natuurlijk, avontuurlijk en afwisselend gebied. Ook de Linge zal een natuurlijker uiterlijk krijgen, en zo aantrekkelijker worden voor fietsers en wandelaars.

HeT WATERRIJK Wat gaat er gebeuren tot 2013? De Rijkerswoerdse Plassen worden ruim twee keer zo groot. Tegelijk met de graafwerkzaamheden wordt een padenstructuur aangelegd, en twee natuurverbindingszones. Er komen doorgaande fietspaden en ommetjes voor wandelaars die aansluiten op de bebouwing. De Kruisstraat zal alleen nog voor fietsers en wandelaars toegankelijk zijn. Dit deel van de Singel wordt bijvoorbeeld aangekleed met lindebomen. Wat is er verder mogelijk? Het Waterrijk biedt ruimte voor grootschalige activiteiten, bijvoorbeeld outdoorsporten. Hoe zou het zijn in 2025? … water in de hoofdrol … surfen op de vergrote Rijkerswoerdse Plassen … nieuwe rietzones … lekker vissen, kanoën, wandelen, fietsen … spelen, ontdekken … ruimte voor natuur … ruimte voor water … ruimte om tot rust te komen, de natuur te beleven …

11

In Het Landbouwland houden boeren blijvend een plek. Het gebied is door zijn weidsheid aantrekkelijk om in te fietsen of skeeleren, of om een flinke wandeltocht of buitenrit te maken, en daarvoor zullen er dus zeker meer mogelijkheden komen. Uiteraard biedt het park boeren de kans om nieuwe activiteiten te ontplooien, zoals een boerderijwinkel of bed&breakfast.

Het Landbouwland Wat gaat er gebeuren tot 2013? In dit gebied wordt een netwerk van fiets- en wandelpaden aangelegd, en mogelijk ook ruiterroutes. Deels vallen deze paden samen met twee natuurverbindingszones. Er komen kleine parkjes die op een bijzondere, eigen wijze worden ingericht, bijvoorbeeld door kunstenaars. Wat is er verder mogelijk? Het Landbouwland biedt bij uitstek mogelijkheden om de band tussen stad en land te verstevigen. Boeren kunnen naast hun boerenbedrijf een neventak beginnen in de zorg, educatie, horeca, recreatie of verkoop aan huis. Het gebied is door zijn omvang en openheid ook heel geschikt voor duursporten. De doorlopende Singel wordt hier bijvoorbeeld gevormd door kersenbomen. Hoe zou het zijn in 2025? … ongekende vergezichten … lekker lang fietsen, stevig wandelen, een flink eind rechtdoor skeeleren … boeren aan het werk … sapjes, hapjes, streekproducten op de boerderij … zien hoe voedsel groeit en bereid wordt … schoolklassen en verjaarspartijtjes op de boerderij … de Betuwe proeven …

12

Een kleinschalig stukje Betuwe, dat is het karakter van De Buitens. Gelegen op de veilig hoge oeverwal, is dit al een van oudsher dichterbewoond gebied. Dit is dan ook het enige gebied waar nog nieuwe bebouwing mogelijk is, in de vorm van nieuwe landgoederen of nieuwe erven. Uiteraard onder de voorwaarde dat het bijdraagt aan een mooi en typerend landschap, dat het bijdraagt aan het park.

De Buitens Wat gaat er gebeuren tot 2013? Deelgebied De Buitens krijgt fiets-, ruiter- en wandelpaden die aansluiten op de andere deelgebieden. De Singel bestaat ook hier mogelijk uit kersenbomen. Twee archeologische vindplaatsen worden aangekleed tot kleine parkjes, zodat recreanten ze kunnen bezoeken en beleven. Het bestemmingsplannen wordt zo aangepast dat er heldere voorwaarden in staan voor nieuwe erven en landgoederen. Wat is er verder mogelijk? Particulieren krijgen hier de kans een eigen erf of landgoed te creëren, als ze tegelijkertijd investeren in het park, bijvoorbeeld door een wandelpad aan te leggen of een boomgaard te planten. Eventuele nieuwe landgoederen moeten openbaar toegankelijk zijn. Wat ook heel mooi zou passen in De Buitens is een themapark over de glastuinbouw, bijvoorbeeld in een bijzonder glazen gebouw, een soort Crystal Palace. Hoe zou het zijn in 2025? … kleinschalig Betuws landschap … bloeiende kersenbomen in het voorjaar … fietstochtjes, ommetjes, buitenritten te paard … nieuwe landgoederen, nieuwe bebouwing … dynamiek en ontwikkeling … huisverkoop van streekproducten … vermaak, ontspanning, verpozen … congrescentrum, concertpodium, themapark …

13

Deelgebied De Woerdt sluit mooi aan op de landschapszone in de Waalsprong. Het gebied markeert de overgang van stad naar platteland. Stadsbewoners komen hier bij de boer streekproducten kopen, of wat drinken tijdens een fietstochtje of wandeling. Door de vele boomgaarden en bijvoorbeeld het beschermd dorpsgezicht van Ressen of de lanen van het landgoed Doornik, is wandelen en fietsen sowieso populair in dit gebied.

De WOERDT Wat gaat er gebeuren tot 2013? In De Woerdt komt een fijnmazig netwerk van fiets- en wandelpaden, met typerende rijkbloeiende hagen en houtwallen erlangs. Dit netwerk zal goed aansluiten op de landschapszone in de Waalsprong. De A15/Betuweroute wordt landschappelijk ingepast. Ook komen er nieuwe waterpartijen, lanen en bos. Wat is er verder mogelijk? In de omgeving van Huis Doornik liggen nu al restaurant Sprok en het Wijnfort, en binnenkort restaurant Zijdewinde. Dit zou een mooi centrum kunnen worden voor slow food of streekproducten. Ondersteuning van de bestaande actieve vrijwilligersgroep kan in korte tijd veel tot stand brengen. Hoe zou het zijn in 2025? … overgang tussen stad en platteland … boeren maken streekproducten en ‘slow food’ … burgers kopen zuivel, vlees, fruit en groenten … fietsen tussen de boomgaarden … beschermd dorpsgezicht van Ressen … struinen langs de lanen van Doornik …

14

Pièrre Disveld, glastuinbouwer en eigenaar restaurant Zijdewinde, Lent Toen we in 2000 begonnen met de plannen voor een restaurant, werd het twee keer afgewezen. Maar toen de plannen voor Park Lingezegen definitief waren, was het zo geregeld. Het is natuurlijk ook niet niks, van een agrarische bestemming naar horeca. Als ons restaurant Zijdewinde

opent, bouw ik mijn glastuinbouwbedrijf af. De afspraak is dat de kassen uiterlijk over 5 jaar gesloopt worden, zodat we hier met een mooi doorzicht en een toegangsweg over eigen erf een poort gaan vormen voor Park Lingezegen. Maar als het restaurant goed loopt, gaan de

kassen wat mij betreft al eerder plat. We hebben allerlei leuke plannen, zoals natuurwerkdagen voor managers: pak uit, overall aan, en lekker werken in de natuur, met hier een spekpannenkoek na afloop.

Feiten en cijfers

Contact

• Omvang Park Lingezegen: 1500 hectare • Recreatiegebied voor: 160.000 omwonenden • Beschikbaar voor eerste fase inrichting (tot 2013): 68,5 miljoen euro • In te richten als openbaar toegankelijk gebied: voor 2013 vastgesteld 370 hectare, streefcijfer voor 2025 is 500 hectare • Blijvende landbouwbestemming: circa 300 hectare • Nodig voor waterberging: minimaal 28 hectare

Projectbureau Park Lingezegen Provincie Gelderland Postbus 9090 6800 GX Arnhem t (026) 359 9551 e [email protected] i www.parklingezegen.nl

15

De zegen van de Linge Eigenlijk is de Linge in dit deel van de Betuwe een kanaal dat is gegraven om water af te voeren uit het gebied. Bijzonder is dat de Linge in tijden van droogte juist ook water aanvoert. Via een uitgekiend systeem van sloten en stuwtjes heeft de hele Over-Betuwe dus altijd voldoende water en wordt wateroverlast zo veel mogelijk beperkt. De grotere sloten die uitkomen op de Linge worden zegen genoemd: Huissensche Zeeg, Breedelaarsche Zeeg, Rijkerswoerdse Zeeg, Bemmelsche Zeeg. Samen met de Linge vormen deze zegen de ruggengraat van Park Lingezegen.

Colofon Uitgave Stuurgroep Park Lingezegen, juli 2008 Productie Kristel Kleinhesselink, Communicatiebureau de Lynx, Wageningen Tekst Marjel Neefjes, Communicatiebureau de Lynx, Wageningen Vormgeving Cecile van Wezel, Grafisch Atelier Wageningen Druk Drukkerij Modern, Bennekom Foto’s Hans van den Bos, Marjel Neefjes, Veenenbos & Bosch, Koos Dansen, Wim van Hof (BvBeeld), Hans Dijkstra (BvBeeld) Kaarten Berdie Olthof, Feddes|Olthof landschapsarchitecten