Een overzicht van de hernieuwbare-energiesector in Roemenië Roemenië ligt geografisch gezien in het midden van Europa (het zuidoostelijk deel van Midden-Europa). Het land telt 21,5 miljoen inwoners en bestrijkt een oppervlakte van 238.391 km2. Bestuurlijk gezien is Roemenië verdeeld in acht ontwikkelingsregio’s en 42 districten. Sinds 1 januari 2007 is Roemenië een lidstaat van de EU. 1. Macro-economische ontwikkelingen • De economische ontwikkeling in Roemenië is na 1990 sterk beïnvloed door de verschijnselen die kenmerkend zijn voor de transitieperiode naar een vrije markteconomie. • Perioden van economische groei en perioden van recessie wisselden elkaar af. • De eerste twee recessies (1990-1992 en 1997-1999) waren het gevolg van economische hervormingen in verband met de transitie naar een markteconomie. De meest recente recessie (2009-?) wordt gezien als onderdeel van de internationale economische crisis. • Niettemin werd de periode tussen 2000 en 2008 gekenmerkt door een voortdurend positieve ontwikkeling met groeipercentages boven het EUgemiddelde. De ontwikkeling van het bbp tussen 2000 en 2010 is te zien in fig.1 Fig. 1- Ontwikkeling van het bbp 10 8,5
8 6
5,7
7,3 6,3
5,1
5,2 4,2
4 %
7,9
2,4
2 0 -2
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010 -1,3
-4 -6 -8
-7,1
1
Bron: Romanian Statistical Yearbook
2. Ontwikkeling van energieproductie en -verbruik tussen 2000 en 2010 De ontwikkeling van de primaire energieproductie wordt weergegeven in fig.2 Fig. 2 - Ontwikkeling van primaire energieproductie Primary Energy Production
thou toe 35000 30000 25000 20000 15000 10000 5000 0 2001 2002
Hydro Biomass Nuclear Natural gases Crude oil Coal 2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009 years
• De laatste tien jaar varieerde de productie van primaire energie in Roemenië tussen 27 en 29 miljoen ton olie-equivalent 1 . • De binnenlandse productie bestaat voor het grootste deel uit aardgasproductie. Doordat de voorraden opraken, neemt deze vorm van productie af (van 10, 9 miljoen toe in 2001 naar 9 miljoen toe in 2009). Roemenië bezat grote aardgasvoorraden: in 1984 werd een topproductie geregistreerd (ongeveer 28 miljoen toe). • De olieproductie neemt ook af (van 6,1 miljoen toe in 2001 naar 4,3 miljoen toe in 2009). Hierdoor komt ruwe olie nu op de derde plaats in een binnenlandse classificering van energievectoren. De productie van ruwe olie en aardgas zullen af blijven nemen, met ongeveer 4% per jaar.
1
Toe is een energiegerelateerde rekeneenheid. 1 toe=41,8 GJ=10Gcal=11.630 kWh
2
• Tussen 1997 en 2000 onderging de kolenmijnbouw een diepgaande herstructurering en liet een dalende tendens zien. • Roemenië maakt gebruik van nucleaire energie om met behulp van de CANDUtechnologie elektriciteit te produceren. In 1996 werd de eerste 708 MW-reactor van de Cernavoda-kerncentrale aan de Donau in werking gesteld. In 2007 volgde op dezelfde plaats de tweede reactor met hetzelfde vermogen. Het is de bedoeling om in de loop van de komende tien jaar (2016?) de reactoren 3 en 4 in werking te stellen en na 2020 zal een nieuwe kerncentrale op een andere locatie gebouwd worden. • De belangrijkste bronnen van hernieuwbare energie in Roemenië zijn waterkracht en biomassa. Het aandeel waterkrachtenergie binnen de primaire energieproductie op nationaal niveau is ongeveer 5%, maar het aandeel binnen de productie van elektriciteit bedraagt ongeveer 30%. Onder invloed van de weersomstandigheden varieert de energieproductie van jaar tot jaar. In Roemenië wordt op grote schaal biomassa (brandhout) gebruikt, vooral in landelijke gebieden. Hierbij wordt gebruik gemaakt van traditionele technologieën. De ontwikkeling van het energieverbruik tussen 2000 en 2010 wordt weergegeven in tabel 1. Tabel 1 - Ontwikkeling van het energieverbruik tussen 2000 en 2010 (in duizend toe) 2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Verbruik van 36374 primaire energie Eindverbruik 22165 van energie, waarvan: Industrie 9017
37971
36480
39032
39018
37932
39571
39159
39799
34328
34817
22438
23370
25153
27332
25102
25312
25028
25303
22387
22739
9351
10616
10892
11285
10505
9998
9989
9415
6612
7020
Transport 3508
3975
4305
4319
5915
4244
4407
4739
5400
5377
5107
Bevolking 8433
7197
7284
7879
7910
8055
7889
7559
8090
8037
8124
Bron: National Institute for Statistics (Nationaal Instituut voor Statistiek in Roemenië), Energy balance-Reeks
3
• Het is het vermelden waard dat, terwijl tussen 2000 en 2008 het bbp van Roemenië - gerekend in euro’s - bij de huidige prijzen 3,5 keer zo groot werd, het verbruik van primaire energie slechts 9,4% toenam en het eindverbruik van energie 14%. Deze ontwikkelingen tonen aan dat er in de periode 2000 tot 2008 geen relatie was tussen de economische groei en de toename van het energieverbruik. • Als gevolg van de economische crisis in 2009 en 2010 nam het verbruik van primaire energie af met 14% en het eindverbruik van energie verminderde met 12%, terwijl het bbp afnam met 8,3% . • Tegelijkertijd zijn er wijzigingen in de opbouw van eindverbruik van energie waargenomen. Het aandeel van de industrie nam af van 40,7% in 2000 tot 37,2% in 2008 en tot 30,9% in 2010. Het aandeel transport nam toe van 15,8% in 2000 tot 21,3% in 2008 en 22,4 % in 2010. Het aandeel energieverbruik door de bevolking nam af van 38% in 2000 tot 32% in 2008, maar nam weer toe tot 35,7% in 2010, bij een afname van totaal energieverbruik. 3. Energie uit hernieuwbare bronnen Het potentieel aan energie uit hernieuwbare bronnen in Roemenië wordt weergegeven in tabel 2. Tabel 2 - Het potentieel energie uit hernieuwbare bronnen in Roemenië (in duizend toe) Energie uit hernieuwbare Overeenkomstige bronnen energiebesparing Toepassingen (in duizend toe) Zonne-energie - thermisch - fotovoltaïsch Windenergie
1536,2
Waterkrachtenergie waarvan - minder dan 10 MW Biomassa Geothermische energie
1978,0 3440,0 516,0 7597,0 167,0
Totaal
Thermische energie Elektrische energie Elektrische energie Elektrische energie Thermische energie Elektrische energie Thermische energie
14.718
4
Bron: Strategy for the RES valorization (Strategie voor het benutten van energie uit hernieuwbare bronnen), bekrachtigd door wet GD 1535/2003.
• Het nationaal technische potentieel aan hernieuwbare-energiebronnen bedraagt naar schatting 14,718 miljoen toe. • De waarden in tabel 2 geven de maximale hoeveelheid energie weer die met behulp van de huidige beschikbare technologieën jaarlijks geproduceerd zou kunnen worden uit iedere hernieuwbare-energiebron, zonder rekening te houden met de beperkingen op het gebied van economie en milieu. • Meer dan 50% van het totale potentieel bestaat uit energie uit biomassa. Zoals gezegd heeft biomassa tegenwoordig een groot aandeel in de productie en het verbruik van energie. Het gebruik van biomassa met behulp van moderne technologieën is erg belangrijk om te voorzien in de energiebehoefte van lokale bronnen. • Roemenië heeft een belangrijk potentieel aan waterkracht ontwikkeld van ongeveer 50%. In het verleden zijn grote waterkrachtcentrales gebouwd (de Iron Gates-waterkrachtcentrale aan de Donau en andere waterkrachtcentrales aan binnenlandse rivieren). Om het potentieel zo goed mogelijk te benutten ligt tegenwoordig de nadruk vooral op de ontwikkeling van de mini- en microwaterkrachtcentrales. • Het potentieel aan zonne- en windenergie is ook groot, maar het benutten van deze bronnen staat nog in de kinderschoenen. • In de landelijke gebieden bestaat er een grote verscheidenheid aan hernieuwbare-energiebronnen die gebruikt kunnen worden om deze gebieden of stedelijke gebieden van energie te voorzien. • Biomassa is de meest gebruikte brandstof in landelijke gebieden. Het wordt gebruikt voor verwarming en warm water, en ook om te koken. Biomassa voorziet in ongeveer 7% van de primaire energiebehoefte en vertegenwoordigt ongeveer 50% van de hernieuwbare-energiebronnen in Roemenië. • Geothermische energie kan gebruikt worden voor verwarming en warm water. Als gevolg van de locatie wordt deze vorm van energie voornamelijk in landelijke gebieden gebruikt - woningen, kassen, visserij, melkpasteurisatie - op plaatsen die maximaal 35 km van de winplaats gelegen zijn. • Zonne-energie wordt vooral gebruikt voor warm water in huishoudens, waardoor het verbruik van fossiele brandstoffen verminderd wordt. • Micro-waterkrachtcentrales kunnen in landelijke gebieden die niet op het elektriciteitsnet zijn aangesloten voorzien in de basis-energiebehoefte.
5
• Ook windgeneratoren kunnen voorzien in de elektriciteitsbehoefte in afgelegen landelijke gebieden die niet op het elektriciteitsnet zijn aangesloten. • Overeenkomstig de bepalingen in de Strategy for the Valorization of the Renewable Energy Sources (strategie voor het benutten van energie uit hernieuwbare bronnen), worden de benodigde investeringen voor de periode 2006 tot 2015 geraamd op € 1,8 miljard.
Het bevorderen van het gebruik van energie uit hernieuwbare bronnen is een speerpunt van het energiebeleid op Europees en nationaal niveau. De Richtlijn 2009/28/EG verenigt bepalingen inzake elektrische, thermische (warmteen koude-)energie uit hernieuwbare bronnen en het transport ervan in één enkele wet. De belangrijkste doelstelling van de EU27 is om de beoogde 20% te behalen voor energie uit hernieuwbare bronnen ten opzichte van het bruto-eindverbuik van energie, en een percentage van 10% voor energie uit hernieuwbare bronnen ten aanzien van het totale energieverbruik door transport in 2020. Volgens bijlage 1 van de Richtlijn is het streefcijfer voor Roemenië voor het percentage energie uit hernieuwbare bronnen binnen het bruto-eindverbruik van energie in 2020 24%. In tabel 3 staat aangegeven hoe dit bereikt zou moeten worden. Tabel 3- Percentage energieverbruik uit hernieuwbare bronnen binnen het brutoeindverbruik van energie
Jaar 2005 2011 – 2012 2013 – 2014 2015 – 2016 2017 – 2018 2020
Tabel 3- Percentage energie uit hernieuwbare bronnen binnen het bruto-eindverbruik van energie (%) 17,8 19,04 19,66 20,59 21,83 24
De hoeveelheid elektriciteit geproduceerd uit hernieuwbare bronnen van het totale energieverbruik zal bedragen: - 33% in 2010
6
- 35% in 2015 - 38% in 2020. De belangrijkste beleidslijnen en maatregelen op nationaal niveau om het gebruik van energie uit hernieuwbare bronnen te bevorderen zijn: • Een systeem van garanties van oorsprong voor elektriciteit en verwarming en koeling uit hernieuwbare-energiebronnen (Wet 220/2008 heruitgave) • Certificaten van oorsprong voor biomassa die wordt gebruikt als brandstof of als grondstof voor de productie van energie uit hernieuwbare bronnen (EGO 88/2011) • Vaststellen van het biobrandstofpercentage binnen de stookolie en benzine die in de periode 2011 tot 2020 op de markt komen (GD 935/2011) • Invoeren van duurzaamheidscriteria voor biobrandstoffen en hun verplichte verificatie (GD 935/2011) • Etiketteren van elektriciteit en voorlichting aan klanten over de structuur van de primaire energiebronnen die zijn gebruikt voor de geleverde elektriciteit en de invloed daarvan op het milieu (ANRE (Roemeense instantie voor energieregulering), besluit nummer 69/2009) • Verbeteren van het verplichte quotasysteem in combinatie met de E-RES groencertificatenhandel (EGO 88/2011) • Ontwikkelen van transport- en distributienetwerken op het gebied van elektriciteit om E-RES feed-in mogelijk te maken (TRANSELECTRICA Prospective Plan of the Electricity Transmission Grid) (TRANSELECTRICA Toekomstplan voor elektriciteitstransmissienetwerken) • Programma voor het bevorderen van energieproductie uit hernieuwbare bronnen • Programma voor de installatie van verwarmingssystemen die draaien op hernieuwbare energie, inclusief de vervanging en aanpassing van de traditionele verwarmingssystemen („Green House ” Programma – fysieke personen) • Programma voor de installatie van verwarmingssystemen die werken op hernieuwbare energie, inclusief de vervanging en aanpassing van traditionele verwarmingssystemen („Green House ” Programma – rechtspersonen zonder economische activiteiten) • Programma voor het vernieuwen (vervanging) van de nationale autovoorraad – voor de aankoop van elektrische en hybride auto’s. Afbeelding 2 Hydro
Waterkracht
7
Biomass Nuclear Natural gases Crude oil Coal
Biomassa Kernenergie Aardgas Ruwe olie Kolen
8
