Nieuwsbrief|Nr. 33| dec 2015
Nieuwe start - Grutto Nationale Vogel - Terugblik seizoen 2015 - Afscheid Cor Smit Even voorstellen - Stand van zaken contractbesprekingen - Subsidie voor akkervogels en schone sloten - Weidevogelvriendelijkste boer - De Koopmanspolder - Resultaten weidevogelbeheer WF 2010-2015 - Nieuwe Website - Kerstgroet - Jaar van de Kievit
Een nieuwe start
Door de voorzitter: Klaas Wim Jonker We staan aan de start van een nieuwe cyclus van zes jaar voor de nieuwe regeling agrarisch natuurbeheer. Er is enorm veel werk gedaan om de gebiedsaanvraag op tijd af te krijgen, 1 juli was de deadline. Dat is gelukt, gelijktijdig zijn de meeste deelnemers benaderd om een intentie overeenkomst te tekenen. Die overeenkomsten zijn nu de basis voor de contracten. Het is nu zaak om de volgende dossiers, de watermaatregelen en de akkervogels, op te pakken. Voor deze thema’s hebben we een nieuwe man aangetrokken, Paul Venderbosch, hij zal zich in deze nieuwsbrief voorstellen. Reindert Kuiper heeft na de zomer aangegeven zijn functie per één maart 2016 neer te leggen. Dit betekent dat er een nieuwe teamleider nodig is, die ook het thema weidevogels coördineert. Ook
Grutto gekozen tot Nationale Vogel! Door: Vroege Vogels
De grutto is door het Nederlandse publiek verkozen tot Nationale Vogel. De Verkiezing van de Nationale Vogel is georganiseerd door het VARA-programma Vroege Vogels, in samenwerking met Vogelbescherming Nederland. Bijna een kwart van de in totaal 41.669 stemmen is naar deze weidevogelsoort gegaan. De merel eindigde op de tweede plaats, de huismus op drie. De meeste landen hebben een vogel als nationaal symbool. Zo hebben de Verenigde Staten de zeearend, India de pauw en hebben de Britten sinds dit jaar de roodborst als nationale soort.
in deze functie is voorzien en hebben we Maaike Wagenaar aangenomen, zij zal zich ook in deze nieuwsbrief voorstellen. Met het hele team hopen wij een succesvolle periode aan te gaan met voor de deelnemers, de vereniging en niet in de laatste plaats de akker- en weidevogels en waterkwaliteit, goede resultaten. Het lijkt erop dat er ook grote veranderingen bij onze koepel, Veelzijdig Boerenland, staan te gebeuren. Door de vorming van de collectieven, zijn er nog maar vier collectieven in de hele provincie NoordHolland. Er staat een landelijke vereniging in de steigers, waarin elke provincie één persoon levert voor het landelijk bestuur. Dit betekent dat de regionale koepel er tussenuit valt en dat we onze kennis op landelijk niveau moeten halen. Dit hoeft geen probleem te zijn en werkt kosten reducerend en daar was deze hele operatie om begonnen.
Terugblik seizoen 2015 Door: Herman Vos Weidevogelseizoen 2015 ligt inmiddels ver achter ons en we kunnen concluderen dat het geen bijster succesvol seizoen is geweest. Zo op het eerste gezicht blijkt dit niet uit het aantal legsels die gevonden zijn. Op Wieringen verblijft een stabiele weidevogelpopulatie. Het aantal legsels van de kievit was in 2015 zelfs hoger dan voorgaande jaren. Dit cijfer is voornamelijk toe te schrijven aan het aantal kieviten die een 2e of en 3e leg begonnen zijn. Trek je de herleg af van het totaal dan blijkt dat het aantal min of meer gelijk is gebleven. 65% van de gevonden legsels zijn uitgekomen.
Onrustbarend is de constatering dat er, op enkele uitzonderingen na, geen vlieg vlugge kuikens zijn waargenomen. Kou, regen en harde wind op de verkeerde momenten in combinatie met grote groepen kauwen en kraaien die een permanente verstoring teweeg brachten was de oorzaak dat veel kuikens binnen een week waren verdwenen. Dit fenomeen was op bijna heel Wieringen zichtbaar, zowel op boerenland als de Staatsbosbeheer terreinen. Voor het gebied van De Frisse Wind geldt en andere situatie maar met dezelfde uitkomst. Wel zijn in het gebied dat door de vrijwilligers van Tringa, waaronder ook het gebied van De Frisse Wind valt, 84% van de legsels uitgekomen maar ook hier weinig vliegvlugge pullen. Opzienbarend zijn de torenhoge verliezen in het oostelijk deel van het Schagerwad (van de 84 nesten zijn in een korte periode 64 gepredeerd) terwijl in het westelijk deel van het Schagerwad geen enkel nest verloren is gegaan, het BTS (Bruto Territoriaal Succes) van de grutto was in dat deel zelfs 100%. Hoopvol was het toegenomen aantal kluten en visdieven bij de familie Wennekers. Erg gelukkig zijn we ook met de veldleeuweriken en gele kwikstaarten die zich gevestigd hebben in de percelen van de familie Huiberts. Deze populaties zijn verdubbeld.
Negatief is het feit dat in bijna alle westelijke deelgebieden waar aanvankelijk veel weidevogels broeden nog geringe resultaten worden behaald. Een vaststaand feit is ook dat de toegenomen predatie van met name de vos een bepalende rol speelt voor het welslagen van een weidevogelseizoen. De toch al steeds kleiner wordende weidevogelpopulatie kan deze tegenslag nauwelijks verwerken. Dichtslibbing van de open ruimte heeft de leefruimte van weidevogels danig ingeperkt. We zijn van een open naar een halfopen landschap gegaan. De intensivering van de landbouw heeft ertoe geleid dat veel grasland niet echt geschikt meer is voor onze weidevogels. Het voldoet simpelweg niet meer aan de ecologische eisen van weidevogels. Gelukkig zijn er binnen ons collectief genoeg boeren maar ook particulieren die iets hebben met weidevogels en bereid zijn, ondanks het wegvallen van het melkquotum, een maaidatum, kruidenrijk grasland, extensief beweiden of voorweiden af te spreken waardoor weidevogels toch kans krijgen hun pullen vlieg vlug te krijgen. Gevolg is, en dit is een duidelijke trend, dat steeds meer weidevogels gaan clusteren (bij elkaar gaan broeden) in de nog geschikte gebieden die onze boeren hen aanbieden. Kieviten, grutto’s en tureluurs zitten dan ook vooral op die percelen waar dergelijke pakketten afgesloten zijn. Aan de ene kant gunstig, immers samen sta je sterk, maar tegen een grond predator als de vos zijn ze kansloos. Veel weidevogels opeengepakt zijn een gemakkelijke prooi en wat je vaak ziet dat veel nesten in enkele nachten worden opgegeten. Welbeschouwd kan je een vos nauwelijks de schuld geven van dit alles. De natuur, voor zover aanwezig, kiest zijn eigen weg. Wanneer in een leefgebied zoals de NoordHollandse duinen alle territoria bezet zijn en geen aanwas meer mogelijk is zal een vos nieuwe vestiging gebieden opzoeken waar voedsel voorradig is. Vooral de enorme uitstroom van vossen uit de duingebieden baart ons grote zorgen.
Afscheid veldmedewerker Cor Smit Op onze jaarvergadering 28 oktober jl. hebben we afscheid genomen van onze veldmedewerker Cor Smit. Hij kreeg onder groot applaus de bronzen grutto uitgereikt van de voorzitter Klaas Wim Jonker. Cor is mede oprichter van de vereniging en heeft zich jarenlang ingespannen voor de bescherming van de weidevogels. Hij is met hart en ziel betrokken bij de vogels en een groot kenner van de verschillende soorten.
Deze vogelaar in hart en nieren zal nog aantal werkzaamheden blijven verrichten de vereniging zoals de werkzaamheden in waterberging Weijdemeer in Obdam en monitoren van de plas-dras gebieden in werkgebied.
een voor de het ons
We danken Cor voor jarenlange inzet voor het agrarisch natuurbeheer in West-Friesland.
Even voorstellen: Maaike Wagenaar en Paul Venderbosch Ik ben Maaike Wagenaar en wordt de nieuwe coördinator van de ANV.
praktijk aan te zitten. Dat trekt me ook in het werk bij de ANV.
Afgelopen 15 jaar ben ik werkzaam geweest als projectleider bij adviesen ingenieursbureau Grontmij in Alkmaar. Voor Grontmij heb ik vele soorten projecten mogen uitvoeren op het gebied van water en ecologie. Dit heb ik gedaan voor verschillende opdrachtgevers zoals gemeentes, provincie en waterschappen. Ook heb ik gewerkt in multidisciplinaire projectteams. Hierdoor kan ik ook over de grenzen van waterbeheer en ecologie heen kijken.
Ik houd ervan om beleid en praktijk met elkaar te verbinden en mee te werken aan een natuurlijker beheer, waarbij de agrarische functie niet uit het oog wordt verloren. Mijn man heeft een akkerbouwbedrijf dus kan ik me goed inleven in de agrarische praktijk. Ik kijk ernaar uit om samen met de agrariërs en het team op kantoor en in het veld ervoor te zorgen dat de weidevogels ook in de kop van Noord-Holland behouden blijven. En daarnaast mee te werken aan een grotere diversiteit aan akkervogels en een betere waterkwaliteit. Wat ook prettig is, is dat ik de resultaten zelf kan zien omdat ik ook in de kop van Noord-Holland woon.
De laatste jaren heb ik mij vooral bezig gehouden met een meer natuurlijke/duurzame manier van beheer en onderhoud. Vooral bij hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier ben ik veel werkzaam geweest op het gebied van beheer en onderhoud. Hierbij vond ik het prettig om dicht tegen de
Met veel enthousiasme begin ik 1 januari bij de ANV. Samen met de medewerkers ga ik graag verder met de professionalisering van de ANV, zodat we het agrarisch natuurbeheer nog een stap verder kunnen brengen in Hollands Noorden. Tot in 2016!
Beste mensen, op 1 november 2015 trad ik in dienst bij het collectief Hollands Noorden. Sindsdien werk ik drie dagen in de week aan mijn taak om de beheerde oppervlaktes voor akkervogels en waterprojecten uit te breiden. Daarnaast werk ik als zelfstandig adviseur op het gebied van milieu, natuur en gewasbescherming.
kinderen. Sinds mijn jeugd ben ik geïnteresseerd in vogels en de natuur in het algemeen. Tijdens mijn milieukundestudie specialiseerde ik me in de nadelige gevolgen van chemische stoffen op het (aquatische) milieu.
Ik ben geboren en getogen in de Achterhoek. Ik woon met mijn vrouw in de Hillegom en we hebben geen
Deze kennis kwam goed van pas binnen huidige baan als belangenbehartiger bij de KAVB, sectororganisatie voor bloembolkwekers, waar ik verantwoordelijk ben voor een voldoende breed pakket aan gewasbeschermingsmiddelen. Ik beëindig deze baan, waar ik 16 jaar met plezier heb gewerkt, op 31 december 2015. Mijn grote interesse voor de natuur kwam in deze baan niet tot zijn recht. Daarom ga ik nu vol enthousiasme aan de slag met mijn nieuwe functie. Ik hoop u binnenkort graag te ontmoeten.
Stand van zaken contractbesprekingen met de boeren Door: Reindert Kuiper
Weidevogelbeheer We hebben de afgelopen weken 20 boeren ontvangen op kantoor die hun oude SNL contract voortijdig hebben opgezegd en verdergaan in de nieuwe 6-jarige periode 2016-2021. Zij hebben met ons het nieuwe beheer doorgesproken en we hebben hier een nieuw contract voor opgemaakt. De beheerders doen nu rechtstreeks zaken met ons en niet meer met de overheid (RVO). De vereniging is vanaf 2016 ook betaalorgaan geworden. In december worden alle andere boeren uitgenodigd om hun nieuwe contracten te bespreken en te ondertekenen. Voor 1 januari moet alles zijn afgerond. Tot 15 mei kunnen we nog wijzigingen aanbrengen in het beheer indien nodig. Meer informatie: Mirjam Vlugt 06 53420864 of per mail
[email protected]
Akkervogels en watermaatregelen. Deze laatste maanden van het jaar worden ook deelnemers bezocht die mee willen doen met beheerpakketten voor de bescherming van akkervogels en pakketten voor verbetering van de waterkwaliteit. Deze nieuwe taken vergen een nieuwe inzet en verkenning voor ons als vereniging en voor de deelnemers. Het is nog wat aftasten welke pakketten effectief zijn voor de te bereiken doelen en waar de deelnemers ok mee uit de voeten kunnen. We starten met een beperkt budget en gaan voor 2017 het totale budget invullen. (Zie ook hierna: subsidie akkervogels en schone sloten). Nadere mogelijkheden kunt u bespreken met Paul Venderbosch 06-80040388 of per mail
[email protected]
Subsidie voor akkervogels en schone sloten Door: Mirjam Vlugt
Het collectief ANV Hollands Noorden heeft voor 2016 al de eerste contracten afgesloten voor bescherming van akkervogels en het verbeteren van de waterkwaliteit. Naast het beschermen van de kievit en de scholekster op akkerpercelen, wordt er ingezet op het creëren van broed- en schuilgelegenheid voor de gele kwikstaart, veldleeuwerik, patrijs, geelgors, kneu en de ringmus, maar ook voor de kerk-, rans-, en velduil. Succesvolle maatregelen zijn het aanleggen van akkerranden of braakranden, als in het in de winter laten staan van stoppel- en oogstresten. Het collectief kan in het hele ‘leefgebied open akker’ deze maatregelen nemen, maar ze kiest ervoor om dit vooral in kansrijke gebieden met voldoende grootte te introduceren. Dit wordt door onze nieuwe medewerker Paul Venderbosch uitgewerkt, die vanaf 1 november jl bij onze vereniging is begonnen. In 2016 wordt er
voor € 90.00 aan beheerpakketten voor akkervogels afgesloten. Met de provincie is afgesproken dat we in de komende jaren tot € 300.000 aan maatregelen nemen per jaar. Schone sloten Het collectief heeft met het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier afgesproken dat er maatregelen genomen worden om de waterkwaliteit te verbeteren. We willen ‘de schrijvertjes’ weer op onze sloten kunnen zien schaatsen. Door middel van het aanleggen van natuurvriendelijke oevers, bufferzones langs de slootkanten en ‘ecologisch sloot schonen’ kan er verbetering in de waterkwaliteit optreden. Het komend jaar wordt er € 50.000 aan besteed. In de periode 2017 tot eind 2021 willen we voor € 345.000 per jaar maatregelen nemen. Ook dit wordt nog uitgewerkt. U zult komend jaar nog van ons horen.
Weidevogelvriendelijkste boer 2015 Door: Reindert Kuiper
Het bedrijf van Ruud, Jan en Lida Wennekers, vader, moeder en zoon in Schagen is uitverkozen tot weidevogelvriendelijkste boer 2015. Zij ontvangen hiervoor de Bronzen Grutto op de jaarvergadering van de Agrarische Natuurvereniging Hollands Noorden op woensdag 28 oktober in café restaurant de Vriendschap in Wadway uit handen van de voorzitter Klaas Wim Jonker. Het biologische varkensbedrijf in het Schagerwad met grote uitloop voor de varkens en een stuk van 4 ha ondergelopen land zorgt voor een enorme aantrekkingskracht voor de weidevogels. In 2015 zijn er 11 paar grutto’s, 3 paar tureluur, 10 paar kievit , 7 paar scholekster, 8 paar kluut en 15 broedende visdief paren geteld. Buiten deze soorten zijn er nog territoria van slobeend en krakeend waargenomen. Naast deze broedende soorten is het plas-dras een ware pleisterplaats voor tientallen talingen, soms honderden grutto’s , wulpen en andere steltlopers.
Zeldzame soorten Erg interessant was het baltsende kemphaanpaar op het plas-dras van de familie en het bezoek van zwarte ibissen en een steltklutenpaar. Maar niet alleen de soorten en aantallen zijn belangrijk. Ook de kruidenrijke weilanden met uitgestelde maaidata en het 4 ha grote plas-dras gebied, welke met een pomp op zonne-energie wordt natgehouden, zorgen voor een voedselrijke omgeving voor de jonge pulletjes. Lida Wennekers: ‘Met ons biologische bedrijf willen we de vogels een goede plek bieden te broeden en de pullen vliegvlug te krijgen. Door onze extensieve bedrijfsvoering gaan productie en natuur heel goed samen. Elk jaar lijken de aantallen wel toe te nemen. De komende 6 jaar gaan we weer met de zelfde energie er tegen aan. Deze prijs is voor ons het bewijs dat we op de goede weg zijn met onze inzet’.
De Koopmanspolder
Door: Marco van der Lee Ingeklemd tussen Andijk, Wervershoof en de Vooroever en het IJsselmeer ligt de Koopmanspolder. Het gebied is ongeveer 20 ha groot, was voorheen tuinbouwgebied, maar door kwel vanuit het IJsselmeer was de productie niet geweldig. Het is rond de eeuwwisseling opgekocht door de provincie, met de bedoeling natuur te maken. Dit is uiteindelijk gerealiseerd in 2013, en toen is besloten dat Rijkswaterstaat hier kon experimenteren met waterpeilen. Het gebied is ingericht met een lager deel en een hoger deel met een heel creatieve vormgeving van sloten die in ringen zijn gegraven en in elkaar passen als een sleutel. In 2014 is de agrarische natuurvereniging gevraagd om het gebied te beheren, maar Rijkswaterstaat voert de regie wat betreft waterpeil. In februari is het peil hoog opgezet waarbij het lage deel onder water kwam. In maart, toen het water 20 cm boven het lage deel stond, was het een geweldig gebied voor vogels. Maximaal zijn geteld: 1100 grutto’s, 200 kieviten, 60 wintertalingen, 40 slobeenden, 40 pijlstaarten, 40 kemphanen en 30 watersnippen. Daarnaast tientallen Tureluurs en Krakeenden en ook kleinere aantallen van Zwarte Ruiter, Bontbekplevier, Bonte Strandloper en Witgatjes. Vanaf april werd het droger, verdwenen de meeste vogels en bleven alleen de broedvogels over. Voor de steltlopers, kievit, grutto, scholekster en tureluur is dat niet goed gegaan: sommige nesten kwamen wel uit, maar ‘verdwenen’ de kuikens.
Waarschijnlijk speelde voedselgebrek de grootste rol want het gebied werd alsmaar droger, waardoor in mei een ‘woestijn’ landschap ontstond. Van diverse soorten eenden was het broedsucces hoger: Zo werden vooral in juli grote kuikens gezien van vooral kuifeend, tafeleend en krakeend. Vanaf oktober is het water weer opgezet tot net onder het lage deel, en nu komen ook de vogels weer terug, meest eenden. In februari wordt het water weer verder opgezet en zal het lage deel weer onder water komen. Een tip voor volgend voorjaar: kom in maart eens kijken naar de vogels in de Koopmanspolder! Foto: de Koopmanspolder van Google Maps.
Resultaten weidevogelbeheer West-Friesland 2010-2015 Hier kunt u de resultaten weidevogelbeheer op bedrijven in West-Friesland met contracten weidevogelbeheer in de periode 2010-2015 teruglezen. Het aantal gevonden en getelde nesten van weidevogels, alleen steltlopers, in werkgebied Agrarische Natuurvereniging West-Friesland.
● Aantal beheerders van 115 (2010) naar 135 (2015) ● Ongeveer 3500 ha weidevogelbeheer ● Aantal hectaren uitbreiding is ca 15%, maar zit vooral in de eerste jaren. In de jaren 2013-2015 is de omvang ongeveer gelijk.
De resultaten over de gehele periode 2010 en 2015, gecorrigeert met 15% uitbreiding:
Kievit: In de eerste jaren zien we een afname, die in de latere jaren weer wordt hersteld. Over de gehele periode gerekend, zien we een sterke toename van 15%.
Grutto: In de eerste jaren zien we een kleine toename, waarna de aantallen stabiel blijven. Over de gehele periode gerekend zien we een toename van 8%.
Scholekster: Fluctueert, eerst afname, dan toename en eindigt met afname. Over de gehele periode gerekend, zien we een sterke afname van 20%.
Tureluur: Fluctueert, eerst toename, dan afname en eindigt met toename Over de gehele periode gerekend zien we een stabiel aantal.
Nieuwe Website Zoals wellicht sommigen van u al gezien hebben zijn we bezig een nieuwe website. De nieuwe e-mailadressen worden al gebruikt, en aan de website wordt hard gewerkt. www.anvhollandsnoorden.nl Hou de nieuwe site in de gaten voor het laatste nieuws en de voorwaarden voor ANLb (de naam van de nieuwe subsidieperiode = Agrarisch Natuuren Landschapsbeheer 2016-2021).
Fijne feestdagen en een vogelrijk 2016! Namens het bestuur en alle medewerkers van de ANV Hollands Noorden
Jaar van de Kievit
Door: Sovon Vogelonderzoek Het gaat niet goed met een van de bekendste weidevogels, de Kievit. Vanaf halverwege de jaren 90 neemt het aantal broedende Kieviten in ons land in rap tempo af. Tegenwoordig zelfs met 5 procent per jaar. Daarom is 2016 door Sovon en Vogelbescherming Nederland uitgeroepen tot het Jaar van de Kievit. Nationale Vogelweek 2016 Doe mee en organiseer in de Nationale Vogelweek (14 t/m 22 mei 2016) een speciale Kievit-excursie om zo aandacht voor de Kievit te vragen. Dat kan als vogelaar, maar ook als boer of gezamenlijk. Meer informatie staat op www.vogelweek.nl.
Bestuur ANV Hollands Noorden Voorzitter Klaas Wim Jonker 0229 561680 Penningmeester Jan Dirk Rooker 06 18117703 Bestuurslid Jan Vriend 06 24955926 Bestuurslid Jaap Visser 06 36275945 Bestuurslid Wim Reus 0228 592772 Bestuurslid Andre Schilder 06 51602730 Bestuurslid Wim Mostert 06 22851830 Bestuurslid John Huiberts 06 51589603
Medewerkers ANV Hollands Noorden Coördinator -tot 1-3-2016 Coördinator -vanaf 1-1-2016 Gebiedscoördinator Wieringen Projectleider Administratief medewerkster Administratief medewerkster Adviseur/veldmedewerker Adviseur/Veldmedewerker
Reindert Kuiper Maaike Wagenaar Merijn Volkers Paul Venderbosch Mirjam Vlugt Helèn Schouten Marco van der Lee Herman Vos
Spreekuur
Maandag, dinsdag en donderdag op afspraak
Adres
ANV Hollands Noorden Dorpsstraat 106 1713 HL Obdam
Telefoonnummer E-mail Website
Mede mogelijk gemaakt door:
06 06 06 06 06
30210678 80100933 24818383 80040388 53420864
0228 597190 06 51258239
06 - 53420864
[email protected] www.anvhollandsnoorden.nl
