Een nieuwe generatie psychologen Een overzicht van Nederlandse bachelors en masters in de psychologie

Denk jij dat BaMa een dubbele bamischijf is? Een paar jaar geleden circuleerde deze misschien wel terechte vraag op zogenaamde Boomerang-kaartjes, gratis verkrijgbaar in uitgaansgelegenheden. Veel studenten wisten toen weliswaar dat BaMa stond voor het nieuw in te voeren universitaire onderwijssys­ teem - Ba voor bachelor en Ma voor master - maar hoe het systeem invulling zou krijgen was voor velen onbekend. Inmiddels is al een viertal lichtingen met een masterdiploma aan een Nederlandse universiteit afgestudeerd, maar nog steeds bestaat, zeker onder langer geleden afgestudeerde alumni, een onscherp beeld van het onderwijs. Daarom een overzicht. Hinke Hamer Foto: Herman Wouters

Professie juli/augustus 2009

De Psycholoog

395

achtergrond achtergrond

achtergrond achtergrond

Een nieuwe generatie psychologen Een overzicht van Nederlandse bachelors en masters in de psychologie

Het bachelor-mastersysteem In 1999 werd in Bologna overeengekomen een nieuw sys­ teem in te voeren. De Bologna-verklaring was erop gericht een zogenoemde ‘European Higher Education Area’ (ehea) te creëren voor 2010, met daarin als belangrijkste doelen meer erkenning van het Nederlandse hoger onderwijs, betere aansluiting van universiteit en arbeidsmarkt, en meer keuzevrijheid en flexibiliteit voor studenten. Met name dat laatste zou bevorderd moeten worden door de invoering van losse bachelor- en masteropleidingen. Zo zou het mogelijk zijn om overal in Europa een bachelor te volgen en elders een aansluitende master. Daartoe werd een Europees puntensysteem gecreëerd, het European Credit Transfer System (ects). Een jaar volledig onderwijs werd daarmee overal in Europa zestig ects waard. Degelijk landschap: bacheloropleiding psychologie Voor veel statistiek en onderzoek ga je naar Groningen. Utrecht legt de nadruk op neurobiologische vakken en in Maastricht leer je wetenschappelijk schrijven. Bovendien hebben ze daar een fmri-scanner. Veel vooroordelen over de diverse universitaire psychologieopleidingen golden misschien ooit, maar gaan al lang niet meer op. Maar dat wil niet zeggen dat het ‘landschap van opleidingen’ uniform is geworden en dat studenten elke willekeurige universiteit met dezelfde vaardigheden en kennis verlaten. Integendeel. De psychologieopleidingen die aan de elf Nederlandse universiteiten worden aangeboden, vertonen sterke diversiteit: het landschap is afwisselend. Het fundament is degelijk en enkele opleidingen steken – door hun onderwijsvorm of verrassende inhoud – boven het maaiveld uit. Het algemene landschap wordt bepaald door een aantal stevige opleidingen, zoals die in Groningen, Utrecht en Amsterdam. Vaak worden studenten daar fundamenteel opgeleid en is er keuze uit vier tot zes richtingen binnen de bachelor, die niet of nauwelijks onderlinge overlap vertonen. In Groningen bijvoorbeeld zijn dat Hersenen en Gedrag, Klinische en Ontwikkelingspsychologie, Sociale Psychologie, en Arbeids-, Organisatie- en Personeelspsychologie. Het is voor studenten duidelijk en overzichtelijk voor welke richting zij kiezen, na het propedeutisch jaar of na twee jaar. De Universiteit van Amsterdam biedt met acht richtingen zelfs de meeste mogelijkheden. Anders is dat aan universiteiten als Nijmegen, Leiden of Maastricht, waar aanzienlijk minder richtingen worden aangeboden. In Maastricht zijn er slechts twee varianten mogelijk, te weten Biologische en Cognitieve psychologie. Maar binnen die varianten is er keuzevrijheid waar het gaat om individuele vakken. Voor Nijmegen geldt iets vergelijkbaars. Daar is er de mogelijkheid om enigszins te specialiseren in één van drie domeinen: Brein, Persoon en Gedrag. Leiden werkt zelfs helemaal niet met richtingen, maar met verdiepingscursussen. Toelating tot een master

396

De Psycholoog

vereist geen specifieke vooropleiding in de bachelor, maar bepaalde vooraf gevolgde vakken. Leiden neemt daarmee het voortouw in wat ook wel de brede bachelor wordt genoemd. Dit onderwijsprogramma biedt studenten de mogelijkheid om hun keuze voor een specialisatie uit te stellen, wat het voor hen mogelijk maakt om zelf invulling aan het programma te geven. Strikt genomen is er binnen een brede bachelor ruimte om zelfs vakken te volgen aan andere opleidingen of faculteiten. Dat kan door het minorensysteem, dat inmiddels aan bijna alle universiteiten is ingevoerd. Een invulling met minoren is een manier voor studenten om hun eigen studieprogramma samen te stellen en zich daarmee te onderscheiden van medestudenten. Maar dat laatste kan op velerlei manieren. Het is eenvoudig om, zoals de Maastrichtse studente Anne Fleur Rijlaarsdam het verwoordt, ‘met een goed gevuld cv van de opleiding te komen’. Aan iedere universiteit, met uitzondering van de Open Universiteit, is het mogelijk om een tijd mee te draaien als student-assistent. Veelal door lessen te verzorgen voor jongerejaarsstudenten, maar ook door voorlichting aan te bieden op middelbare scholen of mee te werken aan onderzoek. Voor een kleiner deel van de studenten is het ook weggelegd om een honeurstraject te volgen. Opleidingen verschillen niet alleen van elkaar door de breedte van het studieprogramma of door de mate van keuzevrijheid voor studenten. Onderlinge verschillen zit-

‘Het is eenvoudig om met een goed gevuld cv van de opleiding te komen’ ten ook in het toegepaste of juist fundamentele karakter ervan. De Twentse psychologieopleiding is bij uitstek de opleiding die zich richt op toegepast onderwijs en daarmee een afwijkend studieprogramma aanbiedt. Met unieke bachelorrichtingen als Cognitie, media en ergonomie, Consument en gedrag en Veiligheid en gezondheid, bevindt het Twentse onderwijs zich dichter bij bedrijfsleven en zorginstellingen. Volledig fundamentele of uitsluitend onderzoeksgerichte opleidingen zijn er niet, hoewel Groningen volgens studieadviseur Berber Munstra ‘nog altijd enigszins bekend staat om zijn nadruk op statistiekonderwijs’. Bij vergelijking blijken alle opleidingen echter een even groot aandeel statistiek- en onderzoeksvaardighedenonderwijs in hun curriculum te hebben. Alle opleidingen werken in de eerste twee jaren met methodologisch onderwijs toe naar de bachelorthese in het derde jaar. Deze scriptie, in de meeste gevallen met een omvang van dertig studiepunten, kan aansluiten bij lopend onderzoek van universitaire docenten of geheel zelf worden opgezet. Alle stadia van onderzoek komen erin aan bod. Aan de meeste universiteiten wordt ze in groepen van vijf of zes studenten doorlopen, onder begeleiding van een docent. Vaak is die begeleiding maar tot op zekere hoogte vastgelegd, alleen in Leiden is de begeleiding strak.

Professie juli/augustus 2009

Voor de opzet van het onderwijs geldt dat aan de meeste universiteiten gewerkt wordt met literatuurcolleges en -tentamens. Colleges moeten de stof verduidelijken en gaan veelal rechtstreeks over de stof. Twee universiteiten hebben ervoor gekozen hun onderwijs volledig anders op te zetten, namelijk de Erasmus Universiteit in Rotterdam en de Universiteit van Maastricht. Zij werken volgens de methode van probleemgestuurd onderwijs (zie daarvoor het kader). De Open Universiteit, ten slotte, is anders opgezet dan de andere universiteiten. De Open Universiteit werkt met modulen – vakken – die alle vakgebieden in de psychologie dekken. Er lopen zogeheten ‘competentielijnen’ doorheen, in de vorm van onderzoeks-, diagnostische en interventievaardigheden. Veranderend landschap: masteropleiding psychologie Zoals voor de bacheloropleidingen geldt, geldt ook voor de masters dat er sprake is van een degelijke basis. Vier ‘pijlers’ van psychologie komen terug in Groningen, Rotterdam en aan de Vrije Universiteit te Amsterdam: een arbeidsgerelateerde, een (neuro)biologische, een klinische pijler en een richting sociale psychologie. Ook de meeste masteropleidingen elders bieden onderwijs binnen die vier richtingen aan. Slechts enkele opleidingen kiezen voor een afwijkende thematische invulling. Over het algemeen duurt een master psychologie één jaar en moeten er zestig punten worden gehaald, waarvan in de meeste gevallen een masterthese van twintig of dertig punten deel uitmaakt. ‘Helaas’, volgens veel deskundigen, duren de masters niet langer. Arjaan Wit, directeur Opleidingen Psychologie in Leiden: ‘We hadden zó gehoopt op een tweejarige master – van 120 punten – maar het zat er niet in. We hebben hard moeten zoeken hoe we dit ene jaar verantwoord konden invullen.’ Alleen de masters Klinische Psychologie en Medische Psychologie in Tilburg duren twee jaar en ook voor de meeste research masters is twee jaar ingeruimd. Voor de masteropleidingen van Maastricht en Leiden geldt dat ze alleen in het Engels worden aangeboden. Aan de overige universiteiten zijn de éénjarige master­oplei­ dingen Nederlands en worden alleen de research masters in het Engels aangeboden. Ook binnen de masteropleidingen bestaat er de nodige variatie in de mate van keuzevrijheid die aan studenten wordt gelaten. Voor de meeste opleidingen geldt dat studenten één richting kiezen. In Tilburg en Maastricht is er de mogelijkheid om te kiezen uit twee of drie richtingen, met daarbinnen zogeheten tracks. Groningen biedt zelfs een masterrichting Vrije Keuze Psychologie aan, die geheel volgens eigen inzicht is in te vullen. Roos Arends maakte zo haar eigen richting ‘Cross-culturele Gezondheidspsychologie’, waarvoor ze onder meer vakken in Amsterdam volgde. Uniek lijkt andermaal de Universiteit van Twente, om-

Professie juli/augustus 2009

dat ze enkel toepassingsgerichte masterrichtingen aanbiedt. Toine van Bijsterveldt, interim-opleidingsdirecteur in Twente: ‘Fundamenteel onderzoek doen we niet, alles staat in functie van onmiddellijke toepasbaarheid.’ Dat betekent dat er ook stagemogelijkheden zijn en Van Bijsterveldt wil dat in de toekomst nog meer stimuleren. Janina den Hertog, vierdejaars psychologie in Twente: ‘We nemen steeds een actueel probleem in de maatschappij: hoe ouderen met internet omgaan, hoe mensen stoppen met roken; en daarvoor plannen we interventies.’ Vanuit het bedrijfsleven wordt steeds aangegeven waar vraag naar is. Daarop wordt de opleiding afgestemd. Aan de meeste universiteiten zijn er mogelijkheden voor stages. Met name klinische stages vinden vaak extern plaats, doorgaans binnen een zorginstelling of een bedrijf. Ook is het mogelijk om de masterthese te combineren met een stage en dit samen binnen een bedrijf uit te voeren. Het overgrote deel van de universiteiten biedt standaardmasterrichtingen aan, maar er is een aantal oplei­ dingen dat eruit springt. Vooral Tilburg biedt twee bijzondere richtingen aan: een tweejarige richting medische psychologie en een éénjarige richting economische psychologie. Studente medische psychologie Marjan Traa: ‘Het eerste jaar was intensief, we leerden uit allerlei medische hoeken theorie: oncologie, cardiologie, longziekten. Het tweede jaar is volledig ingeruimd voor stage. Ik ben nu drie dagen klinisch bezig en twee dagen met mijn afstudeeronderzoek.’ Studente economische psychologie Hannie Vos is bezig met de laatste loodjes en vat de opleiding samen: ‘we gebruiken psychologische variabelen om economische verschijnselen te verklaren.’ Ze merkt wel dat de opleiding de laatste tijd is gekrompen: ‘de naam, economische psychologie, schrikt misschien af. We houden ons nog het meest bezig met consumentengedrag.’ Behalve Tilburg en Rotterdam bieden alle universiteiten één of meerdere research masters aan. In alle gevallen zijn die masters Engelstalig en duren ze twee jaar. De meeste research masters bevinden zich in de hoek van de cognitieve neurowetenschappen. Aan de meeste universiteiten

‘We hadden zó gehoopt op een tweejarige master...’ geldt een soms strenge selectieprocedure en moeten studenten worden uitgenodigd om te mogen solliciteren. In Utrecht en aan de Vrije Universiteit te Amsterdam zijn de research masters ingebed in een Graduate School. Deze is faculteitsbreed en moet alle studenten van de research masters binnen één faculteit bij elkaar brengen. Het geeft, volgens de Amsterdamse decaan Hans Koot ‘de mogelijkheid om alleen de allerbeste docenten aan te trekken’. Toch is ‘Graduate School’ volgens een studente vooral een formele term. Geerte Paradies volgt de research master in Utrecht en vindt het kleinschalige onderwijs ‘een verademing’. Dergelijk onderwijs biedt bovendien ruimte

De Psycholoog

397

voor interne stages met goede begeleiding. Wel vindt Paradies de master zwaar. ‘Tentamens hebben we niet, maar de druk is er constant, door alle ‘thought papers’ die we steeds moeten inleveren.’ In Utrecht en aan de Universiteit van Amsterdam worden interdisciplinaire research masters aangeboden. Dat houdt in dat de opleiding psychologie samenwerkt met andere faculteiten of opleidingen om een samengestelde master aan te bieden. De Universiteit van Amsterdam heeft een dergelijk programma opgezet onder de naam ‘Brain and Cognitive Sciences’. Deze research master integreert aspecten uit acht vakgebieden, waaronder naast psychologie ook taalkunde, logica en filosofie. Ten slotte blijkt het landschap van masteropleidingen nog volop aan veranderingen onderhevig te zijn. In Nijmegen wordt momenteel het masterprogramma vernieuwd

‘Dankzij de research master kunnen de allerbeste docenten worden aangetrokken’

Sinds september loopt ze mee met klinisch onderzoek van docente Ineke Wessel. Daarnaast neemt ze deel aan speciaal voor honoursstudenten in het leven geroepen themabijeenkomsten. ‘In de drie uur durende bijeenkomsten bespreken we onder leiding van docenten kwesties als het bestaan van hervonden herinneringen en de wetenschappelijke zoektocht naar informatie.’ Ook heeft Hengeveld een ‘strippenkaart’ die vol moet: veertien strippen, elke strip is twee uur waard, in te vullen met wetenschap. Anne Janas volgt het honourstraject in Nijmegen, waar jaarlijks veertig plekken zijn voor de ‘heel goede studenten’. Punten krijgt ze niet, het traject is vrijwillig. Van maart tot juni schreef ze vorig jaar een review over een zelfgekozen onderwerp. ‘Ik bekeek of klassieke conditionering voldoende verklaring bood voor het ontstaan van een sociale fobie.’ Niet alleen naast het tweede, ook naast het derde jaar wordt het traject aangeboden in Nijmegen. In het derde jaar krijgt het traject het karakter van een onderzoeksstage. ‘Je leert zelf een onderzoek opzetten, dat is ook meteen je bachelorthese. We schrijven de these in het Engels, hij moet geschikt zijn om te kunnen publiceren.’ Janas geniet van het traject en vindt het fijn om je ‘naast je vakken écht te verdiepen’. Dat vindt ook Hester Hengeveld. ‘In je eerste jaar mis je verdieping en nuancering en krijg je nauwelijks een beeld van hoe de wetenschappelijke wereld in elkaar zit.’ Eén keer per maand komen de Groningse topstudenten bij elkaar, om hun voortgang door te spreken. ‘En dan hebben we het ook wel eens over het feit dat het wel heel intensief is. Het moet allemaal náást de studie.’

en worden de masters in stromingen onderverdeeld: de tweejarige research masters en de eenjarige mastervarianten psychologie. Per september 2010 wordt met de nieuwe mastervarianten gestart. Dat geldt ook voor de Open Universiteit, waar de research master sinds kort niet langer wordt aangeboden. Wel wordt per september 2009 met een geheel nieuwe master Klinische Psychologie gestart. Het veranderende landschap lijkt symptomatisch voor het feit dat nog lang niet iedereen, bijna vijf jaar na de invoering van het nieuwe studiesysteem, duidelijk voor ogen Werving en selectie: de numerus fixus heeft hoe het nou moet: een hele masteropleiding aanbieden in slechts één jaar. Zes van de tien universiteitssteden met psychologieopleidingen hanteren een numerus fixus ofwel een ‘vastgesteld aantal’ studenten dat wordt toegelaten. Groningen, Excelleren mág! Honourstrajecten Twente, Maastricht en Tilburg kiezen ervoor om dat niet In bijna alle universiteitssteden wordt tijdens de bache­ te doen. In Groningen had dat afgelopen jaar tot gevolg loropleiding een zogenoemd honourstraject aangeboden. dat er een kleine zeshonderd eerstejaars studenten werden Dit traject, dat naast de bestaande opleiding gevolgd kan toegelaten. worden, is bedoeld voor de beste psychologiestudenten Bij de opleidingen die wel met een numerus fixus wervan hun jaar. In Leiden worden zij al tijdens het eerste ken, varieert het aantal plaatsen. Voor Rotterdam geldt studiejaar ‘gescout’ door hun mentoren. Arjaan Wit, direc- dat er maximaal 280 studenten tot de bacheloropleiding teur Opleidingen Psychologie, geeft aan dat de honours- worden toegelaten. Zij worden, volgens opleidingsdirecstudenten niet alleen bij lezingen en discussies betrokken teur Henk van der Molen ‘via gewogen loting toegelaten’. worden, maar dat zij ook in hun derde jaar een individueel Zo hebben studenten die op de middelbare school hogere onderzoek voor hun bachelorscriptie verrichten, als alter- cijfers haalden een iets grotere kans om te worden aangenatief voor de reguliere bachelorscriptie, waarvoor het on- nomen. derzoek in groepsverband wordt verricht. Voor de Vrije Universiteit ligt het aantal beschikbare In de meeste steden is het honourstraject 30 ects studieplaatsen op 400, voor Nijmegen op 450. Utrecht, waard en loopt het naast het gebruikelijke onderwijs. Hes- Leiden en de Universiteit van Amsterdam hanteren een ter Hengeveld volgt het traject in Groningen. Zij behoorde fixus van 500 studenten, met daarbovenop in sommige gevorig jaar tot de twintig procent beste studenten en werd vallen een beperkt aantal plekken voor deeltijdstudenten. uitgenodigd om te solliciteren. Een motivatiebrief en een aantal zelfgeschreven artikelen leidden tot haar deelname.

398

De Psycholoog

Professie juli/augustus 2009

Zelf je opleiding samenstellen met het minor-majorsysteem Met de invoering van het nieuwe studiesysteem werd ook het minor-majorsysteem geïntroduceerd, in de bachelorfase van diverse opleidingen. Maastricht, Nijmegen, de Open en de Vrije Universiteit houden niet vast aan het systeem, de andere opleidingen doen dat wel. Bedoeling van de minor-majorstructuur is om studenten de gelegenheid te bieden te specialiseren of juist te verbreden en hun academische competenties ook op andere vlakken verder te ontwikkelen. De major is de kern van de opleiding, die het overgrote deel van het bachelorprogramma bevat. Dat zijn alle verplichte vakken, de specifieke vakken van een gekozen of nog te kiezen bachelorprogramma en de bachelorthese. De minor vormt het zelf in te vullen deel van de bacheloropleiding, meestal met een omvang van 30 punten. Vanaf het tweede jaar van de opleiding is het mogelijk om met de minor bepaalde accenten te leggen binnen de opleiding. Dat kan met zogenoemde standaardminoren: voorgeschreven pakketten van dertig punten, zoals ze aan een universiteit als Leiden worden aangeboden. Daar zijn samengestelde vakkenpakketten als ontwikkelingspsychologie, sociale en organisatiepsychologie, klinische gezondheidspsychologie en cognitieve psychologie te volgen. De minorvakken kunnen gevolgd worden binnen de eigen faculteit of daarbuiten. ‘Liefst hebben we dat studenten psychologie ook oog hebben voor keuzevakken binnen de opleiding. Ons eigen aanbod is interessant genoeg’, vindt Arjaan Wit, directeur Opleidingen Psychologie in Leiden. ‘Maar de vrijheid om bij letteren of geschiedenis, of zelfs wiskunde, te kijken, is er zeker.’ Ook aan andere universiteiten of hogescholen kunnen vakken worden gekozen. Of zelfs in het buitenland, mits het postpropedeutische vakken betreft. Danique Jurrissen, studente psychologie in Maastricht, vulde haar minor in met vakken aan een universiteit in Los Angeles. ‘Het lijkt me belangrijk om tijdens je studie eens ergens anders te kijken. Voor mij bood het een heel nieuw gezichtspunt.’ De zevensprong: probleemgestuurd onderwijs

ten. Het tweede doel was de ambachtelijkheid van studenten te vergroten door hun veel professionele vaardigheden bij te brengen. Elk blok is dus zowel gericht op verdieping van kennis als op uitbreiding van het arsenaal aan vaardigheden. ‘Concreet wordt in het tweede jaar bijvoorbeeld de theorie rond persoonlijkheidspsychologie aangeboden, en daarnaast leren studenten vaardigheden rond het gebruik van persoonlijkheids- en intelligentietests.’

In Leiden worden de beste studenten al tijdens het eerste jaar gescout Binnen pgo wordt volgens de methode De Zevensprong gedurende de drie bachelorjaren kleinschalig onderwijs aangeboden. Kleine groepjes studenten komen elk blok vijf weken lang twee keer per week bij elkaar. Rond een theoretisch probleem doorlopen zij zeven stappen, waarbij de bijeenkomsten steeds geleid worden door een wisselende voorzitter en notulist. Zo is de werkwijze volgens Van der Molen ‘ook nog eens een stevige training in sociale vaardigheden’. En dat onder het motto: studenten leren vooral iets als ze zelf actief met de stof bezig zijn. Bij ieder probleem is er de fase van voorbespreking (stap 1 tot 5), bestudering van bronnen (stap 6) en de fase van nabespreking tijdens de volgende bijeenkomst (stap 7). Stap 1 van de methode betreft de begripsverheldering. Onduidelijke begrippen in de probleembeschrijving worden opgehelderd. Daarna kiezen studenten in stap 2 een probleemstelling. Nauwkeurig beschrijven studenten welke deelverschijnselen verklaard moeten worden. Vervolgens wordt er in stap 3 gebrainstormd. Op basis van voorkennis en gezond verstand worden zoveel mogelijk verklaringen bedacht voor het probleem. In stap 4 worden de verklaringen uitgediept en geordend. Zo wordt tot een samenhangende beschrijving gekomen van de processen die mogelijk aan de verschijnselen ten grondslag liggen. Leerdoelen worden ten slotte in stap 5 geformuleerd. In stap 6 worden de tekortkomingen in kennis aangevuld door zelfstudie. De zevende en laatste stap is erop gericht de bevindingen in de groep te rapporteren. Hoewel deze specifieke onderwijsvorm uniek is, wordt aan andere opleidingen ook kleinschalig onderwijs aangeboden. In Leiden wordt bijvoorbeeld gewerkt met een tutoraat, waarbij docenten elk twaalf studenten onder hun hoede krijgen gedurende de eerste twee jaar. Groepsgesprekken rond de studievoortgang zijn een bijproduct: in de eerste plaats is het tutoraat een concrete cursus in met name academische vaardigheden.

De psychologieopleiding in Rotterdam is volgens de Keuzegids Hoger Onderwijs de beste van Nederland – en behoort zelfs tot de top tien van vierhonderd bacheloropleidingen in ons land. Dat zou best eens kunnen liggen aan de speciale didactische benadering die zij hanteren. Net als in Maastricht wordt in Rotterdam namelijk gewerkt met een onderwijsvorm waarin de methode van probleemgestuurd onderwijs (pgo) nauw is geïntegreerd met vaardighedenonderwijs, met ondersteuning van een geavanceerde elektronische leeromgeving, genaamd Psyweb. Opleidingsdirecteur Henk van der Molen vertelt hoe bij Meer over probleemgestuurd onderwijs en de methode De Zede oprichting van de Rotterdamse opleiding in 2001 twee vensprong in Schmidt, H.G. & Moust, J., Problembased leardoelen centraal werden gesteld. Het eerste doel was de ning van Wolters-Noordhoff. theoretische verbeeldingskracht van studenten te vergro-

Professie juli/augustus 2009

De Psycholoog

399

Overzicht

Alle Nederlandse bacheloropleidingen Psychologie

Rijksuniversiteit Groningen

Universiteit Leiden

In de bacheloropleiding een keuze uit vier differentiatierichtingen, die zowel in het Nederlands als in het Engels worden aangeboden: • Hersenen & gedrag • Klinische & ontwikkelingspsychologie • Sociale psychologie en haar toepassingen • Arbeids-, organisatie & personeelspsychologie

Werkt met ‘verdiepingscursussen’, niet met voorgeschreven programma’s

Radboud Universiteit Nijmegen In de bacheloropleiding een keuze om alvast enigszins te specialiseren in één van drie ‘domeinen’: • Brein • Persoon • Gedrag Universiteit Maastricht In de bacheloropleiding een keuze uit een van twee bachelorvarianten: • Biologische psychologie • Cognitieve psychologie Universiteit Utrecht In de bacheloropleiding een keuze uit vier differentiatierichtingen: • Klinische psychologie en gezondheidspsychologie • Ontwikkelingspsychologie • Psychologische functieleer (neuropsychologie of de cognitieve (neuro)wetenschappen) • Sociale en organisatiepsychologie (sociale psychologie of arbeids- en organisatiepsychologie)

Universiteit van Amsterdam

•  Arbeids- en organisatiepsychologie • Klinische psychologie • Ontwikkelingspsychologie • Psychologische methodeleer • Psychonomie • Sociale psychologie • Klinische ontwikkelingspsychologie • Klinische neuropsychologie; een combinatie van psychonomie en klinische psychologie Het is mogelijk om een ‘route’ te kiezen als aanvulling op het pakket, - bijvoorbeeld sportof schoolpsychologie- waarmee een certificaat verdiend kan worden.

Vrije Universiteit

• • • • • • •

Arbeids- en organisatiepsychologie Kinder- en jeugdpsychologie Klinische psychologie Biologische psychologie Klinische en cognitieve neuropsychologie Sociale psychologie Vrije variant

Universiteit Tilburg

Erasmus Universiteit Rotterdam

Twee hoofdrichtingen: • Gezondheid • Maatschappij Binnen de hoofdrichting Gezondheid zijn 3 tracks: • Klinische gezondheidspsychologie • Kinder- en jeugdpsychologie • Cognitieve neurowetenschap Binnen de hoofdrichting Maatschappij zijn 4 tracks: • Sociale psychologie • Economische psychologie • Culturele psychologie • Arbeids- en organisatiepsychologie

• Klinische psychologie • Arbeids- en organisatiepsychologie (inclusief de

Open universiteit

Universiteit Twente

• • • • •

Arbeid en organisatie Cognitie, media en ergonomie Consument en gedrag Kennis en onderwijs Veiligheid en gezondheid

sociale psychologie) • Onderwijspsychologie (inclusief de ontwikkelingspsychologie) • ‘De biologische en cognitieve determinanten van menselijk gedrag’

400

De Psycholoog

Eén standaard bacheloropleiding met elementen uit alle mogelijke richtingen binnen de psychologie

Professie juli/augustus 2009

Overzicht

Alle Nederlandse masteropleidingen Psychologie

Rijksuniversiteit Groningen

Universiteit Utrecht

• Arbeids-, organisatie- en personeelspsychologie • Hersenen en gedrag • Klinische en ontwikkelingspsychologie • Sociale psychologie en haar toepassingen • Vrije keuze psychologie (vkp) • Research master: Master of Science in Psychology

Eenjarige masters: • Arbeids- en organisatiepsychologie • Jeugdstudies • Kinder- en jeugdpsychologie • Klinische en gezondheidspsychologie • Neuropsychologie • Sociale psychologie • Toegepaste cognitieve psychologie

programme (Engels, éénjarig), met een focus op Cognitive and Social Psychology.

Radboud Universiteit Nijmegen Eenjarige mastervarianten: • Klinische psychologie • Gedragsverandering • Gezondheid en ontwikkeling • Arbeid, organisatie en gezondheid • Research masters (tweejarig): • Cognitieve Neuroscience • Behavioral Science Universiteit Maastricht Eenjarige Engelstalige masters met de keus uit één van twee specialisaties, met daarin keuze uit drie tracks: • Applied Cognitive Psychology -Health en Social Psychology -Psychology and Law -Work and Organisational Psychology

•



Biological Psychology -Neuropsychology -Developmental Psychology -Cognitieve Neuroscience

Tweejarige onderzoeksmasters (ondergebracht in de Graduate School of Social and Behavioral Sciences): • Experimental and Clinical Neuroscience. • Cognitive Neuroscience. • Behavioural Neuroscience. Verder is er een zevental masters, verspreid over de gehele faculteit Sociale Wetenschappen, waarin psychologie eveneens een rol speelt. Zo’n master is bijvoorbeeld phr: Psychological Health Research. Deze opleidingen laten we hier buiten beschouwing. Universiteit Twente Vijf mogelijke ‘afstudeerthema’s’: • Arbeid en organisatie • Cognitie, media en ergonomie • Consument en gedrag • Kennis en onderwijs • Veiligheid en gezondheid Erasmus Universiteit Rotterdam

Research master (tweejarig, Engelstalig): • Cognitieve Neuroscience • Neuropsychology • Psychopathology • Fundamental Neuroscience

Professie juli/augustus 2009

• Arbeids- en organisatiepsychologie • Klinische psychologie • Onderwijs- en ontwikkelingspsychologie • Biologische en cognitieve psychologie

De Psycholoog

401

Vervolg

Overzicht

Alle Nederlandse masteropleidingen Psychologie

Universiteit Leiden

Vrije Universiteit

Eenjarig, Engelstalig: • Applied Cognitive Psychology • Child and Adolescent Psychology • Clinical Neuropsychology • Clinical Psychology • Health Psychology • Methodology and Statistics • Occupational Health Psychology • Social and Organisational Psychology

• • • • •

Tweejarig, Engelstalig. Een research master met daarin vier tracks: • Clinical and Health Psychology • Cognitive Neuroscience • Developmental Psychology • Social and Organisational Psychology Universiteit van Amsterdam Eenjarig, Nederlandstalig: • Arbeids- en organisatiepsychologie • Klinische psychologie • Ontwikkelingspsychologie • Psychologische methodeleer • Psychonomie • Sociale psychologie • Klinische ontwikkelingspsychologie (klop) • Klinische neuropsychologie (knp) Tweejarige onderzoeksmaster, Engelstalig: • Psychology

Arbeids- en organisatiepsychologie Kinder- en jeugdpsychologie Klinische neuropsychologie Klinische psychologie Sociale psychologie

Binnen de William James Graduate School worden twee research master programma’s aangeboden: • Cognitive Neuropsychology • Social Psychology Ook neemt de Vrije Universiteit deel in de research master programma’s Neuroscience en Cognitive Science Universiteit Tilburg

•

 Psychologie en geestelijke gezondheid - Track Kinder- en jeugdpsychologie - Track Klinische psychologie

•

Medische psychologie (tweejarig)

•

Social Psychology (Engelstalig) - Track Social Psychology - Track Economic Psychology - Track Work and Organisational Psychology



Research Master Social & Behavioral Sciences (Engels, tweejarig) Open Universiteit

Psychologie is betrokken bij de interdisciplinaire master Brain and Cognitive Sciences, met daarin drie tracks: • Neuroscience • Cognitive Neuroscience • Cognitive Science

• • •

 Arbeids- en organisatiepsychologie Major gezondheidspsychologie Klinische psychologie

Tot slot Ik heb mijn uiterste best gedaan een zo actueel mogelijke weergave van de diverse opleidingen te geven, maar heb ook gemerkt dat de bachelor- en masteropleidingen voortdurend aan verandering onderhevig zijn. Het is dus mogelijk dat het overzicht bij verschijnen van dit stuk niet meer geheel actueel is. Mocht u aanpassingen in het curriculum van uw opleiding doorvoeren, mailt u dan s.v.p. naar .

402

De Psycholoog

Dit stuk is tot stand gekomen op basis van de beschikbare studiegidsen van de opleidingen en op basis van gesprekken met opleidingsdirecteuren, studieadviseurs en studenten. Hen allen dank ik hartelijk voor hun – in enkele gevallen uitgebreide – medewerking.

Professie juli/augustus 2009