Pagina 1 B
Samenvatting inleidende les ethiek 8/02/06
ETHIEK. Filosofie is denken, hard nadenken over vanalles en nog wat, en hoort eigenlijk bij ethiek. Ethiek zelf kan me ook een beetje vergelijken met de moraal, is iets goed of slecht, mogen we dit doen of niet, is het ethisch verantwoord volgende handelingen te doen? Een ander domein is de wetenschap. Wetenschap kan men als volgt omschrijven: -
Het is een beschrijving van de werkelijkheid Het geeft een antwoord (meestal op de waaromvraag), het verklaart bepaalde zaken Het is toegepast, het grijpt in op de werkelijkheid, het kan zaken wijzigen, nieuwe z a k eni nt r oduc er en…Opni euwdev r a a g , i sdi tethisch verantwoord? Het is een objectieve beschrijving
Wetenschap en ethiek, twee domeinen die nauw of juist niet verbonden zijn met elkaar. De wetenschap gaat uit van volgend schema:
Het schema van ethiek is niet zo verschillend, enkel de voorlaatste stap wijzigt, die wordt namelijk REDE. Een ethisch concept kun je niet testen zoals de wetenschap doet, er moet nagedacht, gediscussieerd worden over de nieuwe theorie. Filosofisch denken, enkele voorbeelden: -
Een serieverkrachter die bejaarde mensen heeft aangerand, verdient hij een zwaardere straf dan moesten het jongere vrouwen geweest zijn? Want dat is wat het OM vraagde aan de jury, een zwaardere straf. Waarom? Omdat het een gevoel van weerzin bij de mensen ontketende. Maar moeten we wel straffen volgens dat gevoel,
Pagina 2 B
-
-
Samenvatting inleidende les ethiek 8/02/06
mogen we een zwaardere straf uitreiken op basis van het weerzinwekkende karakter van die daden, mogen we straffen op basis van gevoel? De samenhang ethiek ~ taboe die vroeger meer van toepassing was. Mag iets, mag iets niet? Wat is geoorloofd? Men kan zich baseren op taboe: men heeft grote schrik voor iets, vaak voor iets nieuws, waardoor bepaalde regels overtreden kunnen worden en wat dus enorme ontzetting met zich meebrengt, denk maar aan abortus, euthanasie, IVF, … De menstruatie van de vrouw in India is hier ook een voorbeeld van. Tijdens de menstruatie moeten de vrouwen in India zich afzonderen, isoleren en alle contact met de buitenwereld te mijden, omdat zij iets doorgaan waar niet zo snel over gepraat word, namelijk seksualiteit. De reden waarom ze zich moeten afzonderen is omdat de mensen zo weinig mogelijk geconfronteerd worden met het taboe. Dit taboe heeft dan ook zijn invloed over hoe de mensen filosoferen over bepaalde onderwerpen die gerelateerd zijn met seksualiteit.
We moeten proberen redelijk te zijn en door de tijd heen zijn er allen velen die met verschillende theorieën naar buiten gekomen zijn. Een voorbeeld van een dergelijke theorie is die van Jeremy Bentham uit de 18de eeuw, het UTILITARISME. De basis van deze theorie ligt bij de zogenaamde “ pr emi s s e” , een soort van psychologisch hedonisme (het komt er op neer dat iedereen, ongeacht jong of oud, mooi of lelijk, …geluk wil, en die ook zoekt).
Bij stelen/liegen/beloftes breken/…wordt er meer dosis geluk vernietigend dan dat er een dosis geluk wordt opgewekt bij de dader. Een vb. hiervan is de eilandtest (een eiland waar men niet mag liegen, en één waar er niets anders wordt gedaan dan liegen. Er moet een keuze gemaakt worden, WAT KIES JE?). Uiteindelijk draait alles in deze wereld om geluk. Nog een voorbeeld is het zien van homoseksueel gerichte mensen, mogen homoseksuelen openbaar op straat vertoeven of niet? We kunnen de netto dosis geluk berekenen: voor vele mensen is het zien van homoseksuelen in het openbaar slechts een verstoring, een puntstoring in ons heelal van geluk en ongeluk, maar voor de homoseksueel zelf kan en is
Pagina 3 B
Samenvatting inleidende les ethiek 8/02/06
het waarschijnlijk een hele marteling om zich niet te mogen uiten. Netto-opbrengst vertelt ons dat de beste oplossing het toelaten om zich te uiten. Een voorbeeld over hoe we geluk kunnen afwegen tegen ongeluk. Een ander onderwerp waarin ethiek een voorname rol speelt, is het strafrecht. Aan de hand van welke redenering moeten mensen gestraft worden? Volgens gevoel, geluk afwegen en de balans van geluk aflezen en daaruit conclusies trekken? Want het bestraffen van iemand kan grote gevolgen met zich mee brengen. Het is dus de bedoeling dat we iemand op de juiste manier straffen. We kunnen ons afvragen, waarom straffen we mensen die iets verkeerd gedaan hebben? Om de volgende redenen: -
De bescherming van de samenleving Het corrigeren van de overtreder en aantonen dat wat hij/zij gedaan heeft niet juist is Afschrikken van potentiële overtreders
We keren terug naar de zaak met de aanranding van oudere dames, waarom zouden we die persoon een zwaardere straf moeten geven? Enkele voorbeelden: -
Het geluk van de jonge dames daalt wanneer zij te weten komen dat hen aanranden niet zo erg is als oudere dames aanranden De oudere vrouw leeft niet zo lang meer en moet bijgevolg het leed niet zo lang meer dragen Om aan te tonen dat het erger is om volledig hulploze oudere dames te misbruiken dan wat jongere dames, die meer kans hebben om zich te kunnen verdedigen …
Je ziet dat het niet zo simpel is om een uitspraak te maken met behulp van ethisch te filosoferen. Het utilitarisme vertoont zo zijn fouten. Enkele voorbeelden: -
-
-
Er staan tien mensen tegen een muur en je hebt twee keuzes, ofwel schiet jij één ervan dood en blijven de andere negen leven, ofwel worden ze alle tien geëxecuteerd. Een zuivere utilitarist weet direct welke keuze gemaakt: we schieter er één dood en negen blijven leven. MAAR wij doen het niet onmiddellijk, wij twijfelen. Wij twijfelen omwille van HET ABSOLUUT VERBOD om het leven te ontnemen van een persoon. Je komt iemand tegen in de gang en hij vraag jou om hem te slaan, omwille van masochistische redenen (geluk in pijn en vernedering). Wij twijfelen opnieuw, omdat wij die persoon zijn WAARDIGHEID niet willen schenden. De eilandtest. Er heeft iemand een orgaantransplantatie nodig, op het ene eiland word de minst populaire persoon van zijn leven ontnomen om zijn organen te gebruiken om die andere persoon te redden, op het andere iemand word er geen put
Pagina 4 B
Samenvatting inleidende les ethiek 8/02/06
gedolven om een andere weer op te vullen. Na ondervraging blijkt dat de meeste mensen voor eiland twee kiezen, omwille van RECHT OP LEVEN. Omdat deze theorie zijn problemen heeft, zijn er nog andere benaderingen ontstaan, onder andere de DEONTOLOGISCHE ETHIEK. Een deontoloog is iemand die redeneert volgens bepaalde termen, regels. Een mooi voorbeeld is die van Immanuel Kant: het is altijd verkeerd om mensen als een middel te gebruiken. Kan men dierlijke organen gebruiken voor transplantatie naar een mens? De grens tussen mens en dier, hoe nauw zijn die aan elkaar verbonden? Is er een verschil tussen beiden? Volgens de utilitarist is er maar een klein onderscheid, alles draait om geluk. Maar voor een deontoloog ligt het ietwat anders, die ervaart de grens als een zeer groot onderscheid tussen beiden, de mens heeft nog een bepaalde waardigheid in zich.
Hoe moet je nu filosoferen, ethisch denken? Welke gedachtegang moet je volgen? Je moet een evenwicht zien te vinden tussen beide stromingen, beschouw het als volgt:
Enkele voorbeelden: -
Je hebt een kind die dringend een beenmergtransplantatie nodig heeft en de enige manier om het kind te redden is een tweede kind nemen (zogenaamde Saviour Baby) en die dan “ gebruiken”om het zieke kind te redden, is dit verantwoord? Volgens de utilitarist is daar geen enkel probleem mee, want je doet toch niets verkeerd? Je red het zieke kind zonder een ander pijn te doen, zonder “ geluk”te vernietigen. De Deontoloog echter vind dit niet correct, het kind komt bvb. niet omdat er een kinderwens is, wel om een ander te redden, het tweede kind word eigenlijk een “ instrument”om het andere te redden.
Pagina 5 B -
Samenvatting inleidende les ethiek 8/02/06
Je bevindt je op een boot die aan het zinken is en er zijn 4 kinderen op die boot. Je hebt de volgende keuze: ofwel red je enkel jouw eigen kind, ofwel red je die 3 andere? Wat doe je? Een mooie vraag om af te sluiten.
