EDUCATIEF AANBOD Natuur & Milieu in Gent Het educatief aanbod natuur en milieu is dit jaar uitgebreid en vernieuwd. Naast de vertrouwde natuurwandelingen in het Stedelijk Natuurreservaat Bourgoyen-Ossemeersen en de mobiele Grasshopper-werking, zijn er ook themagerichte activiteiten over biodiversiteit en klimaat, en pakketten voor andere gebieden. De Milieudienst werkt hiervoor vanaf dit schooljaar intensiever samen met het Departement Onderwijs en Opvoeding en haar Educatieve Diensten en Pedagogische Begeleidingsdienst. Dit samenwerkingsverband blijft in de toekomst nieuwe activiteiten ontwikkelen en aanbieden. Daarmee hopen wij de Gentse scholen verder te helpen bij het werken rond natuur en milieu in de klas. Tegelijk sluit het nieuwe aanbod aan bij campagnes waarmee het Stadsbestuur de hele Gentse bevolking wil bereiken. Gent is de veggiehoofdstad van Europa; Gent wil een klimaatneutrale stad worden in 2050; Gent wil werken aan biodiversiteit. Met die thema’s kan in de klas gewerkt worden. Zo hopen wij dat leerlingen niet alleen respect voor natuur en milieu krijgen, maar ook trots zijn dat ze in een stad wonen met ambitie en oog voor natuur en milieu. Tom Balthazar schepen van Milieu, Stadsontwikkeling en Wonen
Rudy Coddens schepen van Onderwijs en Opvoeding
Aanbod in het Gentse groen Het gebiedsgericht educatief aanbod biedt avontuur in de natuur in het Gentse groen. Naast het Stedelijk Natuurreservaat Bourgoyen-Ossemeersen, zijn er ook programma’s en mogelijkheden in andere groengebieden en in de stad.
1 Begeleide activiteiten per graad
Wat Seizoensgericht Grasshopper-aanbod in parken en andere groengebieden dicht bij je school. Wie Tweede graad lager- en buitengewoon onderwijs.
Vogels in de winter (januari-februari)
Wriemels in het groen (oktober-mei-juni)
Leer alles over vogels, van veer tot trekvogel. Speur de kale bomen of een plas af met de verrekijker, luister en ontdek de mooiste vogels. Met loeppotjes en netten op stap in de buurt van je school: je vindt er meer gewriemel dan je denkt.
Herfstgeritsel (oktober-november) Herfstspeurneuzen opgelet! Verstop je herfstschat zoals een gaai. Laat je meevoeren met het sap van een boom en ontsluier het mysterie van de vallende bladeren!
Lentekriebels (maart-april)
Energie is watt! (december-januari-februari)
Vreemde voorwerpen zitten verstopt in de natuur. Wat hoort bij de lente en wat niet? Kikkers en padden komen uit hun winterslaapplaats. De zoektocht naar de poel is niet zonder gevaar, maar onthult de geheimen van de lente. Professor Watt trekt aan de alarmbel: we verbruiken te veel energie! Een assistent komt langs om het verbruik op school te checken. Waar zitten de energieverbruikers? Leer de trucs en breng heel de school op de hoogte!
Wat Begeleide natuurwandelingen in het Stedelijk Natuurreservaat Bourgoyen-Ossemeersen Wie Derde graad lager- en buitengewoon onderwijs
Herfstwandeling (half september-oktober-november-december) Ontdek de wondere wereld van de vogeltrek, de spinnen, de paddestoelen, de gallen, verzamel vruchten en zaden en vergelijk verschillende bladeren.
Winterwandeling (januari-februari)
Lentewandelingen (april-mei-juni)
Wat Begeleide natuurwandelingen en activiteiten in het Stedelijk Natuurreservaat Bourgoyen-Ossmeersen Wie Secundair onderwijs
Algemene natuurwandeling (september tot juni)
Postentocht (september-oktober, april-mei)
Water leeft! (september-oktober, april-mei)
Observeer met de neus in de wind en met een verrekijker talrijke vogels in de overstroomde meersen. Wie zijn ze, waar komen ze vandaan en wat eten ze? In de lente zijn er twee wandelingen mogelijk. Wij bevelen leerkrachten aan om ervoor te zorgen dat leerlingen tijdens hun lagere schoolcarrière niet tweemaal dezelfde wandeling doen. Het vijfde en zesde leerjaar kunnen een andere wandeling maken. • Bermen en Graslanden wandel langs wegen en weiden en verken de verschillende graslanden met hun bewoners. • Sloten en Plassen met schepnetten en zoekkaarten opent een heldere waterwereld zijn deuren. De sloten van het natuurreservaat herbergen een rijke fauna en flora.
Wie Alle graden secundair onderwijs. Met de klemtoon op het ontstaan van het reservaat, het landschap, de fauna en de flora en het beheer. De wandelingen zijn aangepast aan het seizoen en kunnen dus geboekt worden voor herfst, winter en lente.
Actie in de natuur (oktober-november, februari-maart-april-mei) Wie Alle graden secundair onderwijs. We dagen de leerlingen uit om mee te helpen bij natuurbeheerwerken. Deze belevingsgerichte sociale werkvorm past in het kader van milieuprojecten. Wie Eerste graad secundair onderwijs. Doe-activiteit/biotoopstudie. 21 opdrachten dagen de leerlingen uit om een biotoop en haar biotische, abiotische en menselijke factoren te bestuderen. Ze lezen, denken en werken in duo’s met hoofd, handen en hart.
Wie Tweede en derde graad secundair onderwijs. Deze activiteit bestaat in 2 vormen: • Water leeft 1 een natuurwandeling met gids en een onderzoek naar biotische factoren met gids. • Water leeft 2 een natuurwandeling met gids en een onderzoek naar biotische factoren met gids. In dit tweede pakket beschikt de leerkracht bovendien over materiaal en lokaal om het onderzoek naar abiotische factoren zelf te begeleiden.
2 Niet begeleide activiteiten
Verschillende gebieden
Wat zelfstandig aan de slag gaan met drie verschillende tassen en werkbladen voor biotoopstudie. Wie de tassen sluiten het beste aan op de lesinhouden van het eerste jaar secundair. Andere graden en het lager onderwijs kunnen ook een beroep doen op het materiaal volgens beschikbaarheid.
De Gentse Bostas
De Gentse Watertas
De Gentse Bermtas
met materiaal om op een geschikt bosterrein waarnemingen te doen. Leerlingen stellen zelfstandig een grote diversiteit aan organismen vast. Bevat naast hoogwaardig materiaal ook een overzicht van waardevol bosgebied in Gent waar de bostas kan gebruikt worden. In de bosrijke omgeving van je school kan ze natuurlijk ook gebruikt worden. Materiaal bestaat uit twee gevulde stoffen schoudertassen en een weerbestendig opdrachtzeil. met materiaal om zelfstandig in een vijver, plas of sloot diertjes te vangen en te determineren. Alles is aanwezig om zelfstandig biotische factoren te bepalen. Ideaal voor biotoopstudie van 3de graad basisonderwijs tot 2de graad secundair onderwijs. Optioneel uit te lenen: uitschuifbare schuiltent. Bevat ook een overzicht van schepvijvers. met materiaal om zelfstandig terreinstudie uit te voeren, een grondboor en meettoestellen om een wegberm of grasland te determineren. In de tas vind je richtlijnen waar je kan boren in Gent.
Specifieke gebieden Wat Speciaal voor twee van onze meest avontuurlijke parken hebben leerkrachten een pakket ter beschikking op internet. Wie derde graad lager onderwijs (25 leerlingen) Duur 2.30 uur
Speurneuzen in de Groene Velden (Mariakerke) Natuurwandeling met opdrachten. Kan je vlechten met je tenen, luisteren met je ogen dicht? Waar zou jij je nestje bouwen? Zit er een dichter in je?
Een handvol natuur in de Prettige Wildernis (Sint-Baafskouter, Rozebroeken Sint-Amandsberg) Natuurwandeling met opdrachten. Kan jij steentjes ketsen op het water en geluiden op een cd branden? Schat eens de grootte van een boom. Niemand het noorden kwijt?
Thema Biodiversiteit
Er leven enorm veel soorten op onze planeet. De biodiversiteit is dus zeer groot. De Stad Gent heeft samen met Natuurpunt een biodiversiteitcharter ondertekend om het verlies aan biodiversiteit een halt toe te roepen. Werk samen met de leerlingen mee aan een biodiverse omgeving.
1 Begeleide activiteiten
Wat de bij is cruciaal voor de biodiversiteit. In 2010 was de wilde bij in Gent ‘soort van het jaar’ en werden verschillende educatieve activiteiten ontwikkeld. Werken rond de bij en biodiversiteit in de klas kan op verschillende manieren. Wie tweede en derde graad lager onderwijs
Wilde bijenwandeling
In het Stedelijk Natuurreservaat Bourgoyen-Ossemeersen. Welke soorten bijen bestaan er? We bekijken de bijenmuur, onderzoeken bloemrijke bermen en sluiten af met de Stuifmeel race.
Bijententoonstelling In de Tuin van Kina. Je kan in klasverband de bijententoonstelling over de honingbij bezoeken. Je kan er ook levende bijenvolkeren observeren. Een geleid bezoek boeken op www.kina.be.
2 Niet begeleide activiteiten
Wat zelf doen in de schooltuin of in de buurt van een bijenhotel Wie tweede en derde graad lager onderwijs
De Stuifmeelrace
Is een estafette waarbij 2 groepen van 4 spelers tegen elkaar racen. De spelers proberen zoveel en zo snel mogelijk stuifmeel te verzamelen in hun nestplaats. Leerlingen leren zo het belang van bijen in de natuur inzien. Reserveren en uitlenen in het NMC Bourgoyen. Meer info op www.samenlerendgent.be .
Bezoek een bijenhotel
In Gent heeft de Stad enkele bijenhotels geplaatst die vrij te bezoeken zijn. Een lijst met bijenhotels die je met de klas vrij kan bezoeken, vind je op www.samenlerendgent.be.
Educatief pakket ‘Gent helpt de bij’
Hier vinden leerkrachten naast activiteiten, ook informatie over de verschillende soorten bijen en vooroordelen over bijen ontkracht. Combineer dit bijvoorbeeld met een bezoek aan een bijenhotel of een Stuifmeelrace. Dit pakket en meer informatie over bijen en hun rol in de natuur, een lijst met bijenhotels is te vinden op de www. gent.be/bijen.
Wat de Stad Gent zet Drentse heideschapen van de vzw Pro Natura in als ‘levende grasmachines’ Wie lager onderwijs en eerste graad secundair onderwijs
Herder voor één dag Zo wordt het onkruid in de bermen op een ecologische manier verwijderd. De herder, de hond en de schapen gaan elke dag aan de slag. Scholen krijgen de kans om mee te genieten van dit uniek stadsgebeuren. De leerlingen treden binnen in de leefwereld van de hedendaagse herder! Tijdens deze tocht komen ze meer te weten over het hoe en het waarom van het herderen, de schapen, de vegetatie en wat je allemaal kan doen met wol. Meelopen met een herder en een groep schapen in hartje Gent is een unieke belevenis. Een geleid bezoek boeken kan van 28 september tot en met 13 oktober op www.samenlerendgent.be . Opgelet: deze activiteit is niet gratis! De eerste klas van een school die betaalt 50 euro, de tweede en derde klas van die school betaalt 100 euro.
Wat wandeling langs de waterkant van Gent (lente 2012) Wie derde graad secundair onderwijs
Groen in de stad De leerlingen krijgen het verhaal van het soms verrassend stedelijk groen en het belang daarvan voor het ecologisch evenwicht en de strijd tegen de klimaatverandering. De wandeling loopt langs bruggen, waterlopen en jaagpaden. Geveltuintjes, oude bomen, zeldzame varens, maar ook zwerfvuil, de biodiversiteit van braakliggend terrein en de herkomst van enkele middeleeuwse kruiden komen aan bod.
Thema Klimaat
• Klimaat
Wist je dat Gent zich officieel geëngageerd heeft om in 2050 klimaatneutraal te worden? Zo’n engagement vereist veel inspanningen, innovatieve en creatieve ideeën en vraagt oplossingen en de medewerking van elke inwoner, bedrijf of vereniging. Het Gents Klimaatverbond werd opgericht in 2009 en draait ondertussen op volle toeren om iedereen die zijn steentje wil bijdragen, bijeen te brengen. We willen ook de jongste inwoners trots maken dat hun woonplaats koploper wil zijn.
1 Begeleide activiteiten
Wat leerlingen kunnen mee nadenken over hoe de stad en de klas er uit zal zien in 2050 Wie derde graad lager onderwijs
De klas van 2050
Wat proefproject interactieve laboratoria voor jongeren over hun toekomstvisie Gent 2050. Wie derde graad secundair onderwijs
Hoe zie jij Gent in 2050?
Vanaf januari 2012 kunnen 25 Gentse basisscholen die rond dit thema willen werken een beroep doen op gratis begeleiding. Een externe begeleider zal de leerlingen wegwijs maken in klimaatverandering en wat ze daaraan kunnen doen. De inschrijvingen starten in december 2011.
De Stad heeft met het Klimaatverbond en alle partners daarin, de ambitie om in 2050 klimaatneutraal te worden. Dat is een immense uitdaging, die ook ons toekomstbeeld bepaalt. We willen jongeren de kans geven om hun fantasie de vrije loop te laten hoe een klimaatneutrale stad als Gent er kan uitzien in 2050, hoe we zullen leven, hoe kan onze levenskwaliteit verbeteren als we maatregelen nemen die ook de klimaatopwarming een halt toeroepen. Voor het schooljaar 2011-2012 kunnen vijf klassen deelnemen aan dit proefproject. Afhankelijk van de evaluatie zal het project uitgebreid en verder uitgediept worden in de volgende schooljaren. Inschrijven kan in december.
2 Inspiratie
Wat doen andere scholen zoal rond klimaatverandering, milieuzorg, duurzaamheid? Voorbeelden uit de praktijk kunnen zeer inspirerend werken. Daarom heeft de Milieudienst op de website van het Gents Klimaatverbond een apart onderdeel voorzien waar scholen hun goede praktijken kunnen laten zien. Collega’s vinden die ideeën op www.gentsklimaatverbond.be/wat doet het Gentse onderwijs.
• Donderdag Veggiedag
Duurzame voeding heeft een belangrijke impact op ons klimaat. Als alle 247.000 Gentenaren meedoen met Donderdag Veggiedag heeft dat evenveel effect als 19.300 auto’s van de weg te halen. Het Gentse Stadsbestuur koos ervoor om als eerste overheid in België actief deel te nemen aan de campagne Donderdag Veggiedag. Scholen kunnen binnen deze campagne rond duurzame voeding werken met het aanbod Donderdag Veggiedag educatief.
1 Begeleide activiteiten
Wat kleuters en leerlingen maken hun eetpaspoort tijdens een knutselactiviteit of testen hun kennis in een quiz Wie derde kleuterklas en lager onderwijs
Workshop Eetpaspoort Elke basisschool kreeg in 2009 een educatief pakket toegestuurd om aan de slag te gaan rond Donderdag Veggiedag. Nu kunnen scholen ook een begeleide activiteit krijgen (de Stad werkte hiervoor samen met Eva vzw.,
[email protected] - 09 329 68 51). Op die manier staan leerlingen even stil bij hun eigen eetgedrag en vergelijken het met een gezond voedingspatroon. We gaan nog een stapje verder en maken ook goede voornemens. Met ‘Donderdag Veggiedag’ maken we werk van het milieu en onze gezondheid! Leerlingen testen hun nieuwe kennis in een quiz. 38 klassen kunnen dit schooljaar gratis een halve dag (2 uur) de workshop ‘eetpaspoort’ boeken, deze wordt aangepast aan de leeftijd. Boeken kan vanaf 1 oktober op het algemeen boekingsnummer. Dit schooljaar krijgen alle scholen en onderwijscomités een brief waarmee ze gratis de nieuwe ‘lunchboxgids’ kunnen afhalen. Deze gids geeft tientallen recepten en tips voor lekker vegetarisch broodbeleg.
Wat De cateraars van scholen (behalve het stedelijk onderwijs) kunnen via de Stad Gent beroep doen op begeleiding bij de keuze van vegetarische recepten en ingrediënten. Wie alle scholen behalve Stedelijke Onderwijs
Ook meedoen aan Donderdag Veggiedag?
De Gentse stadsscholen gaan het derde jaar Donderdag Veggiedag in. Andere scholen die ook willen meedoen, maar niet weten hoe daaraan te beginnen, kunnen enkele uren begeleiding krijgen, die de Stad voorziet in samenwerking met Eva vzw. Voor de juiste voorwaarden en afspraken
[email protected] - 09 329 68 51
2 Niet begeleide activiteiten
Wat leerlingen op een speelse manier info geven over gezonde voeding en duurzame ontwikkeling Wie alle scholen behalve Stedelijke Onderwijs
Donderdag Veggiedag in de klas Voor de campagne Donderdag Veggiedag werd een mooi, aantrekkelijk en uitgebreid educatief pakket uitgewerkt. Gentse stadsscholen kregen dit pakket toegestuurd bij het invoeren van Donderdag Veggiedag in de keuken. Andere scholen kunnen het pakket kopen aan 30 euro. De school kan gratis promotiemateriaal aanvragen om de campagne zowel aan de ingang van de school als in de refter extra in de kijker te zetten. (zie het aanvraagformulier voor materiaal in de klas). Wilt u Donderdag Veggiedag tijdelijk eens extra in de kijker zetten, dan kan u ook de tentoonstelling aanvragen, die bestaat uit 4 kleur- en leerrijke roll-ups.
MOS
Een aantal Gentse scholen neemt deel aan het project: ‘Milieuzorg op school’ ( MOS) dat de Vlaamse Gemeenschap in 2001 lanceerde in gans Vlaanderen. Mos-scholen maken werk van milieuzorg binnen de schoolmuren. Niet alleen kunnen scholen een MOS-logo behalen, de Stad Gent subsidieert ook aanvullend op dat logo scholen die een inspanning doen voor Milieuzorg. Dossiers moeten ingediend worden voor 15 mei. De maximale steun die een school kan krijgen is 600 euro. Voor meer info, 09 226 15 01.
Uitleen aanbod
In het Natuur- en Milieucentrum De Bourgoyen kunnen leerkrachten verschillende uitleenkoffers (eigen koffers en koffers van derden), educatief materiaal en spellen ontlenen. Voor een overzicht van het uitleenmateriaal, ga naar de website www.samenlerendgent.be .
Inschrijven reserveren aanbod 09 268 23 00 reserveren materiaal info MOS 09 226 15 01
• Begeleid aanbod (Grasshoppers, wandelingen in het natuurreservaat, Bijenwandeling) - Reserveren voor de periode tot en met december 2011, elke werkdag van 9 tot 12 uur op 09 268 23 00. - Reserveren voor de periode van januari tot juni 2012, elke werkdag vanaf 1 oktober van 9 tot 12 uur op 09 268 23 00. • Begeleid nieuw aanbod (De klas van 2050, Hoe zie jij Gent in 2050, Groen in de stad) - Reserveren vanaf december 2011, elke werkdag van 9 tot 12 uur op 09 268 23 00. • Begeleid nieuw aanbod Herder voor één dag reserveren via www.samenlerendgent.be. De eerste klas betaalt 50 euro, voor een tweede en derde klas van dezelfde school betaal je 100 euro. Donderdag Veggiedag in de klas reserveren via Eva vzw,
[email protected] - 09 329 68 51 • Voorwaarden - Alle vermelde activiteiten zijn gratis voor Gentse scholen, behalve ‘Herder voor één dag’. Groepen van niet in Gent gevestigde scholen betalen 0,50 euro per leerling voor de begeleide wandelingen. Het educatief aanbod rond het thema klimaat is gereserveerd voor Gentse scholen. - Bij het inschrijven voor de begeleide wandeling krijgen scholen uit Gent en de aanpalende gemeenten voorrang. Andere scholen kunnen deelnemen naargelang de beschikbare data. - Alle scholen kunnen in het Natuur-en Milieucentrum materiaal ontlenen en de permanente en tijdelijke tentoonstellingen bezoeken. De werkbladen die ontwikkeld werden voor de begeleide rondleidingen kunnen op eenvoudige aanvraag gratis digitaal verkregen worden. - Het aanbod ‘Donderdag Veggiedag in de klas’ en ‘De Klas van 2050’ is beperkt tot 30 klassen en 25 scholen. - Een groep van maximaal 30 leerlingen kan slechts één geleide wandeling per schooljaar aanvragen. - De wandelingen in het natuurreservaat en het aanbod van de Grasshoppers vragen de nodige tijd en kunnen dus alleen voor een voormiddag geboekt worden in de schoolperiode. De Postentocht is daar een uitzondering op: die kan ook in de namiddag geboekt worden. - Vergeet aangepaste kledij niet: laarzen of wandelschoenen, warme kleren in de winter. - In het Natuur- en Milieucentrum de Bourgoyen kunnen scholen gebruik maken van de cafetaria, als ze dit aanvragen bij hun reservatie. Verplichte consumptie aan 1 euro. • Uitleenmateriaal (De Gentse Bostas, Watertas, Bermtas, andere uitleenkoffers en materiaal) Reserveren elke werkdag van 9 tot 12 uur op 09 226 15 01. Voor elke tas of koffer betaalt de uitlener een waarborg van 50 euro. • Niet begeleid aanbod De pakketten over De Prettige Wildernis en de Groene Velden zijn te vinden op www.samenlerendgent.be
3de graad SO
2de graad SO
1ste graad SO
BuSO
3de graad lager onderwijs
2de graad lager onderwijs
3de kleuterklas
begeleide activiteiten niet begeleide activiteiten
1ste graad lager onderwijs
Overzicht
grasshopper herfstgeritsel
oktober-november
grasshopper vogels in de winter
januari-februari
grasshopper energie is Watt
december-januari-februari
grasshopper lentekriebels
maart-april
grasshopper wriemels in het groen
oktober-mei-juni
herfst
half september-oktober-november-december
winter
januari-februari
sloten & plassen
april-mei-juni
bermen & graslanden
april-mei-juni
algemene natuurwandeling postentocht
september tot juni
septermber-oktober-april-mei
actief in de natuur water leeft de gentse bostas
de gentse watertas
de gentse bermtas
speurneuzen
een handvol natuur
wilde bijenwandeling
bijententoonstelling
de stuifmeelrace
bezoek een bijenhotel
educatief pakket ‘ Gent helpt de bij’
herder voor één dag
ook meedoen aan donderdag veggiedag donderdag veggiedag in de klas
september-oktober-april-mei
maart-april-mei-september
maart-april-mei-september
hoe zie jij gent in 2050 workschop eetpaspoort
oktober-november-februari-april-mei
groen in de stad de klas van 2050
Er is nog meer...
KINA het huis de tuin Als je alles wil weten over vogels rondom ons , de zee , uilen , bijen , roofvogels , spinnen , paddenstoelen , kruiden en planten, mineralen en fossielen, bezoek dan De Wereld van Kina- natuurmuseum voor kinderen en jongeren. Hoe ontstond onze planeet? Zijn koralen planten of dieren? Wat is de link tussen een tyrannosaurus , een vlinder en een pijlstaartrog ? En… wie was Lucy ? Op al die vragen en nog veel meer krijg je antwoord in Het Huis. Groene vingers kunnen zaaien , stekken en enten in onze serre. Wie wil er even wegdromen in de oudste heemtuin van Vlaanderen? Je vindt er zo’n 1500 soorten planten , bomen, geurende kruiden en kleurrijke bloemen . Of wil je liever even griezelen bij onze collectie levende vogelspinnen ? Of één van onze bijenvolken observeren , die ook vrij in en uit het museum vliegen ? De Tuin – Berouw 55 – 9000 Gent - 09 225 05 42 -
[email protected] Het Huis – Sint Pietersplein 14 – 9000 Gent - 09 244 73 73 -
[email protected] www.dewereldvankina.be
Schoolhoeve De Campagne Over werken op de boerderij , boerderijdieren , brood bakken , een ecologische moestuin en wolverwerking kom je dan weer alles te weten op Schoolhoeve De Campagne. Schoolhoeve De Campagne Gijzelstraat 14 - 9031 Drongen - 09 227 60 24 -
[email protected] www.gent.be/
Schoolhoeve De Campagne
