Economisch belang toerisme & vrije tijd Augustus 2008
1
Inleiding
De bijdrage van de toerisme en vrije tijdsector aan de Nederlandse samenleving is groot. De sector draagt bij aan de kwaliteit van het leven, brengt bevolkingsgroepen met elkaar in contact en is een belangrijke drager van ruimtelijke kwaliteit (aantrekkelijke steden en een vitaal platteland). Naast een maatschappelijk belang heeft toerisme en vrije tijd ook een aanzienlijke economische betekenis. De bestedingen van Nederlandse en buitenlandse toeristen lopen jaarlijks in de tientallen miljarden euro’s. Daarnaast heeft de sector een substantieel aandeel in de werkgelegenheid, met name aan de onderkant van de arbeidsmarkt. Het toekomstperspectief voor de sector is veelbelovend; toerisme en vrije tijd worden gezien als belangrijke economische peilers voor de toekomst van Nederland.
2
In dit rapport wordt getracht op een eenvoudige en overzichtelijke wijze inzicht te geven in het economisch belang van toerisme en vrije tijd voor Nederland. Daarbij wordt gebruik gemaakt van diverse bronnen. Afdeling Onderzoek Nederlands Bureau voor Toerisme & Congressen
Inhoudsopgave
3
Inleiding 1. Economisch belang toerisme en vrijetijd 1.1 Enkele belangrijke kengetallen 1.2 Bestedingen aan toerisme en vrijetijd naar soort 1.3 Bestedingen aan toerisme en vrijetijd naar sector 1.4 Vergelijking met andere sectoren 1.5 Vergelijking met andere landen 2. Inkomend toerisme Nederland 2.1 Bestedingen van buitenlandse verblijfsgasten 2.2 Bestedingen buitenlandse verblijfstoeristen naar land van herkomst 3. Binnenlands toerisme en vrijetijdsactiviteiten 3.1 Bestedingen aan binnenlandse vakanties 3.2 Bestedingen aan binnenlands meerdaags zakelijk toerisme 3.3 Bestedingen aan vrijetijdsactiviteiten in eigen land 3.4 Bestedingen aan vrijetijdsactiviteiten in Nederland naar cluster 3.5 Bestedingen van Nederlanders aan vakanties en vrijetijd Bijlage 1 Definities Bijlage 2 Bronvermelding
2 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
1. Economisch belang toerisme en vrije tijd voor Nederland
Het samengestelde karakter van toerisme en vrije tijd (vervoer/verblijf/ vermaak) maakt het lastig om het economisch belang van de sector te duiden. In de Nationale Rekeningen wordt de sector toerisme en vrije tijd niet als aparte sector onderscheiden. Toerisme en vrije tijd vormen onderdeel van de output van bedrijfstakken als vervoer, horeca e.d. Om tot een bepaling te komen van het belang van de sector wordt door het CBS sinds enige jaren de Satellietrekeningen Toerisme (SRT) samengesteld. Deze macro-economische statistiek, gebaseerd op de nationale rekeningen, brengt het belang van de sector toerisme en vrije tijd voor de Nederlandse economie in kaart. Op de volgende slides zal nader worden ingegaan op enkele uitkomsten van de SRT. Naast enkele belangrijke kengetallen zal een analyse naar stromen en sectoren gemaakt worden. Tevens wordt het belang van de sector in perspectief gezet met ander sectoren en landen. De belangrijkste leidraad bij het samenstellen van de Nederlandse SRT is het internationale handboek Tourism Satellite Account: Recommended Methodological Framework (UNSD 2001). Uitgangspunt voor de Nederlandse SRT vormen bestedingen aan activiteiten met een recreatief of zakelijke motief (weg van huis of werk), die tenminste twee uur duren (inclusief reistijd).
4
1.1 Enkele belangrijke kengetallen
• Uitgaven aan toerisme in Nederland: 35,3 miljard euro - waarvan door Nederlanders 28,5 miljard - waarvan door buitenlanders 6,8 miljard • Toeristische toegevoegde waarde*): 17,1 miljard euro (= 3,0% van het totale Bruto Binnenlands Product) • Werkgelegenheid: - 394.000 banen (=4,3% van totale werkgelegenheid) - 247.000 fte’s (= 3,7% van totale arbeidsvolume)
Bron: CBS / SRT 2007
*) toegevoegde waarde kan grofweg omschreven worden als de omzet van bedrijven minus de waarde van ingekochte goederen en diensten
5
De Satellietrekeningen Toerisme (SRT) bevat informatie over de uitgaven aan en productie van diensten ten behoeve van toeristen. In totaal werd er volgens het CBS in Nederland in 2007 35,3 miljard euro uitgegeven aan toerisme. Nederlanders namen hiervan 28,5 miljard voor hun rekening en buitenlandse toeristen 6,8 miljard euro. Het toeristisch Bruto Binnenlands Product (BBP) bedroeg 17,1 miljard euro in 2007 en was hiermee goed voor 3% van het totale BBP. In 2007 waren er naar schatting 394.000 personen in Nederland werkzaam in de toeristische sector; 4,3% van het totaal aantal werkende personen in Nederland. Uitgedrukt in fte’s lag dit aantal lager, wat verklaard kan worden door een relatief hoog aandeel part-time banen.
1.2 Bestedingen aan toerisme en vrije tijd naar soort
Bestedingen aan toerisme en vrije tijd (miljarden euro’s)
Inkomend toerisme Binnenlands toerisme - bestemming binnenland
2003
2004
2005
2006
6.0
5.9
6.0
6.2
6.4
20.4
20.3
20.8
21.3
22.2
23.8
17.0
16.9
17.3
17.6
18.4
19.8
6.8
- bestemming buitenland
1)
3.4
3.4
3.5
3.7
3.8
4.0
Duurz. Recreatiegoederen
2)
2.7
2.6
2.6
2.7
2.8
3.0
1.6
1.6
1.6
1.6
1.7
1.8
30.7
30.4
31.0
31.8
33.2
Sociale overdrachten Totaal
3)
1) Het betreft hier alleen de bestedingen voor buitenlandse reizen, die ten gunste komen van de Nederlandse economie; hoofdmoot wordt gevormd door bestedingen aan vliegtickets bij een Nederlandse luchtvaartmaatschappij en commissies van Nederlandse reisorganisaties 2) Goederen die hoofdzakelijk voor recreatieve doeleinden worden gebruikt, zoals caravans, sporratikelen e.d. 3) O.m overheidssubsidies aan musea, bijstandssubsidies voor recreatieve activiteiten
6
2007
2002
Bron: CBS / SRT
35.3
In totaal werd er volgens het CBS in Nederland in 2007 35,3 miljard euro uitgegeven aan toerisme en vrije tijd. Van de toeristische uitgaven in Nederland komt tweederde uit binnenlands- en eenvijfde uit inkomend toerisme.
In de jaren 2002 en 2003 was door een neergaande conjunctuur sprake van een stabilisatie van de toeristische uitgaven. Na een voorzichtig herstel in 2004 en 2005 groeide de waarde van de toeristische uitgaven in 2006 en 2007 stevig met respectievelijk 4% en 6%.
1.3 Bestedingen aan toerisme en vrije tijd naar sector Bestedingen aan toerisme en vrije tijd (miljarden euro’s) 2007
In %
23.4
66%
- Accommodatiediensten
2.7
8%
- Maaltijd- en drankverstrekking
9.6
27%
- Passagiersvervoer
5.2
15%
- Reisbemiddeling en reisorganisaties
1.0
3%
- Cultuur-, sport en
5.0
14%
9.2
26%
2.7
8%
Karakteristieke goederen en diensten
recreatie
Niet-karakteristieke goederen en diensten BTW
De meeste bestedingen voor toerisme en vrije tijd, die ten goede komen van de Nederlandse economie, worden gedaan bij de karakteristieke bedrijfsklassen*). De horeca (accommodatiebedrijven en restaurants/cafés samen) is daarbij goed voor 12,2 miljard en daarmee de grootste contributant. Vervoersbedrijven en cultuur-, sport en recreatie-instellingen (musea, theaters, attractieparken e.d.) zijn respectievelijk goed voor 5,2 en 5 miljard aan bestedingen. Relatief hoog zijn de bestedingen aan de overige (nietkarakteristieke) goederen en diensten. Een groot deel hiervan betreft de aanschaf van duurzame recreatiegoederen zoals caravans en sportartikelen. *) bedrijfsklassen die sterk afhankelijk c.q. illustratief zijn voor toerisme en vrijetijd
Totaal Bron: CBS / SRT
7
35.3
100%
1.4 Vergelijking met andere sectoren Bruto Binnenlands Product 2007 (marktprijzen)1) mln. euro
%
Financiële en zakelijke dienstverlening
142.177
25.1
Handel, horeca en reparatie
75.200
13.3
Industrie
68.917
12.2
Zorg en overige dienstverlening
62.019
10.9
Overheid
55.619
9.9
Vervoer, opslag en communicatie
35.131
6.2
Bouwnijverheid
28.339
5.0
Delfstoffenwinning
15.289
2.7
Energie- en waterleidingbedrijven
10.198
1.8
Landbouw, bosbouw en visserij
10.169
1.8
Totaal bedrijfstakken
567.066
100
(Toerisme2)
17.120
3.0)
Bron: CBS Statline, doorrekening NBTC 1)
8
Bovenstaande bedrijfstakken tellen niet op tot het totaal van 534 miljard euro. De verklaring hiervoor is dat niet alle economische kengetallen die worden gebruikt bij de berekening van het BBP toe te delen zijn aan een specifieke bedrijfstak. 2) Toerisme is in de bovenste tabel verdeeld over verschillende bedrijfstakken. Karakteristieke toeristische goederen vallen bijvoorbeeld onder ‘handel, horeca en reparatie’, agri-toerisme onder ‘landbouw, bosbouw en visserij’ en vervoerskosten onder ‘vervoer, opslag en communicatie’. Hierdoor is de toeristische sector niet één op één te vergelijken met de andere sectoren.
In de Nationale Rekeningen, zoals hiernaast weergegeven, wordt toerisme verdeeld over verschillende bedrijfstakken. Uit de SRT blijkt dat wanneer toerisme apart bekeken wordt, de sector 3% van het Bruto Binnenlands Product (BBP) uitmaakt. Hiermee is toerisme groter dan landbouw, bosbouw en visserij, energie- en waterleidingbedrijven en delfstoffenwinning. De grootste bedrijfstak in termen van de bijdrage aan het BBP is de financiële en zakelijke dienstverlening; ruim een kwart van het BBP wordt hier gegenereerd.
1.5 Vergelijking met andere landen
Belang toerisme (in % van het BBP)* Spanje
6,8%
Italië Frankrijk
4,0%
Denemarken
3,9%
USA
3,8%
UK
3,3%
België
3,1%
Nederland
3,0%
Duitsland
2,9%
Zweden
2,6%
Noorwegen
2,4%
Polen 0,0%
Wereldwijd wordt in steeds meer landen een SRT samengesteld. Het min of meer uniforme / gestandaardiseerde karakter van de SRT maakt het mogelijk om vergelijkingen tussen landen te maken. In de grafiek hiernaast is een overzicht opgenomen van het belang van de sector uitgedrukt als percentage van het bruto binnenlands product. Van de gepresenteerde landen neemt Nederland een middenpositie in.
4,2%
1,9% 1,0%
2,0%
3,0%
4,0%
5,0%
6,0%
7,0%
8,0%
Bron: CBS, WTTC
9
*Sommige richtlijnen in de internationale handboeken zijn nog niet volledig uitgewerkt, wat ruimte laat voor eigen interpretatie. Hierdoor bestaan er verschillen tussen de landen en zijn bovenstaande cijfers niet één op één te vergelijken.
2. Inkomend toerisme Nederland Aantal buitenlandse verblijfsgasten (x 1.000) 12.000 10.739 9.595
9.181
9.646
11.008
10.012
8.000
4.000
0 2002
2003
2004
2005
2006
2007
Bron: CBS, raming 2007 van NBTC
Aantal (dag)toeristen in Nederland in 2007 Meerdaags bezoek CBS-geregistreerd Niet CBS-geregistreerd
10
11,0 miljoen 1,4 miljoen
Eendaags bezoek *)
30,0 miljoen
Totaal
42,4 miljoen
*) toeristisch en zakelijk dagbezoek; raming NBTC op basis van consumentenonderzoek in NRW/Niedersachsen en Vlaanderen
In Nederland wordt door het CBS het aantal aankomsten van buitenlandse gasten geregistreerd. Daarbij gaat het om gasten die verblijven in een hotel, bungalowpark, camping of groepsaccommodatie. In 2007 bezochten in totaal zo’n 11 miljoen buitenlandse gasten Nederland uit toeristische of zakelijke overwegingen. Vakanties op (eigen) boten, verblijven in tweede woningen, cruises, B&B e.d. worden niet meegenomen in de CBS-cijfers en vallen hier onder ‘niet CBSgeregistreerd’. Tevens blijft het dagbezoek, voornamelijk vanuit Duitsland en België, buiten beschouwing. Worden alle bezoeken (één en meerdaags) van buitenlandse toeristen bij elkaar geteld dan bezochten naar schatting zo’n 42,4 miljoen buitenlandse toeristen Nederland in 2007.
2.1 Bestedingen van buitenlandse verblijfsgasten Bestedingen voor een meerdaags bezoek aan Nederland in 2005 (basis: CBS-geregistreerde aankomsten) Per persoon per verblijf (in €)
Per persoon per dag (in €)
Toeristisch
322
136
Zakelijk
435
281
- individueel zakelijk
400
264
- MICE
600
360
Hotel
384
213
Huisjescomplex
281
52
Bezoekmotief
Accommodatievorm
Camping & groepsaccommodatie
Gemiddeld
174
354
Bron: NBTC /Onderzoek Inkomend Toerisme 2005
11
44
181
Gemiddeld wordt door buitenlandse verblijfsgasten per persoon per bezoek 354 euro uitgegeven. Aan bezoeken met een toeristisch motief wordt gemiddeld 322 euro uitgegeven; voor zakelijke bezoeken is dat 435 euro. Een zakelijke reiziger geeft daarmee per verblijf 1,3 keer meer uit dan een vakantieganger. Per dag is dat zelfs twee keer meer. Binnen het zakelijk reissegment liggen de bestedingen met name hoog voor MICE (Meetings, Incentives, Conventions and Exhibitions). Gemiddeld wordt zo’n 600 euro per persoon per bezoek uitgegeven. Buitenlandse gasten die verblijven in hotels geven beduidend meer uit dan gasten in overige accommodaties.
2.2 Bestedingen buitenlandse verblijfstoeristen naar land van herkomst
Bestedingen naar herkomstland in 2005 (basis: CBS – geregistreerde aankomsten) Per persoon per verblijf (in €)
Per persoon per dag (in €)
Duitsland
244
99
Groot-Brittannië
472
254
België
209
116
Frankrijk
263
164
Italië
335
184
Spanje
338
174
Scandinavië
332
183
Overig Europa
402
186
USA
320
190
Japan
391
206
Overig Intercontinentaal
582
301
Bron: NBTC / Onderzoek Inkomend Toerisme 2005
12
Uit het Onderzoek Inkomend Toerisme van NBTC (2005) blijkt dat van de Europese herkomstmarkten de Britten per bezoek het meeste besteden. Duitsers en Belgen relatief het minst, wat terug te voeren is op het motief (vaker toeristisch) en het soort accommodatie waar men in verblijft (relatief veel bungalow en camping). Per bezoek wordt het meest besteed door gasten uit “overig intercontinentale landen”. In relatief veel gevallen betreft het hier zakelijke bezoeken.
3. Binnenlands toerisme en vrijetijdsactiviteiten Aantal binnenlandse meerdaagse verblijven 2007
4.800.000
vakanties zakenreizen 17.600.000
Bron: NBTC-NIPO Research / CVO, BTM
Vrijetijdsactiviteiten (buitenshuis) in 2006 -Participatie: 99,3% -Frequentie: 5 activiteiten per week -Volume: 4 miljard activiteiten 13
Bron: NBTC-NIPO Research / CVTO 2006
Bij het binnenlands toerisme kan onderscheid gemaakt worden naar a) vakanties, b) zakenreizen en c) dagtochten/vrijetijdsactiviteiten. a) Volgens het CVO (ContinuVakantieOnderzoek) werden in 2007 in totaal zo’n 35,2 miljoen vakanties ondernomen, waarvan de helft in eigen land (17,6 miljoen vakanties). b) Het aantal binnenlandse meerdaagse zakenreizen bedraagt zo’n 4,8 miljoen op jaarbasis (bron: Business Travel Monitor). c) Vrijetijdsactiviteiten worden door vrijwel alle Nederlanders ondernomen. Gemiddeld worden zo’n 5 activiteiten per week ondernomen. In totaal ondernemen Nederlanders ruim 4 miljard uithuizige vrijetijdsactiviteiten in eigen land (bron: ContinuVrijeTijdsOnderzoek). Voor meer informatie m.b.t. gehanteerde definities zie bijlage)
3.1 Bestedingen aan binnenlandse vakanties Uitgaven binnenlandse vakanties (x mln. euro) 3.000
2.901 2.630
2.569
2.483
2.572
2.703
2.000
1.000
0 2002
2003
2004
2005
2006
2007
Uitgaven binnenlandse vakantie 2007 Bestedingen p.p. per vakantie (in euro’s)
Bestedingen p.p. per dag (euro’s)
74
10
176
28
Hotel/motel/pension
208
59
Appartement
224
36
Zomerhuisje, 2e woning
168
28
Woning particulier
113
22
Kamperen
115
15
Overig
111
21
Vaste standplaats Toeristisch
Toeristisch
14
Bron: NBTC-NIPO Research, CVO
Tijdens de 17,6 miljoen binnenlandse vakanties is in 2007 voor zo’n 2,7 miljard euro uitgegeven. Dit betekent dat gemiddeld 154 euro per persoon per vakantie is uitgegeven. Aan vaste standplaatsvakanties (bijvoorbeeld verblijven in eigen stacaravan, tweede woning of boot) wordt gemiddeld 74 euro per persoon per vakantie uitgegeven. Voor toeristische vakanties ligt dit aanzienlijk hoger, namelijk gemiddeld 176 euro. Naar logiesvorm liggen de bestedingen per vakantie het hoogst bij het hotel en appartement. Doordat vakanties in deze logiesvormen gemiddeld genomen wat korter duren wordt het verschil met de andere accommodatievormen per dag nog groter.
3.2 Bestedingen aan binnenlands meerdaags zakelijk toerisme
Uitgaven binnenlandse meerdaags zakelijke reizen 2006 Bestedingen p.p. per dag (in euro's)
Bestedingen p.p. per zakenreis (in euro's)
vergadering
74
164
installatie/reparatie
54
314
bezoek aan leverancier
73
206
bezoek aan klant
77
226
bezoek filiaal/hoofdkantoor
58
172
124
324
opleiding/training
80
242
bedrijfsuitje
60
133
Gemiddeld
88
303
Motief
congres/beurs/seminar
Bron: NBTC-NIPO Research / Binnenlands Zakelijke Reizen
15
De omvang en structuur van het binnenlands meerdaags zakelijk reisverkeer wordt door de Business travel Monitor eens in de twee jaar in kaart gebracht. In 2006 maakten 1,2 miljoen Nederlanders in totaal 4,8 miljoen meerdaagse zakelijke reizen in eigen land (gemiddeld vier per persoon). Bij ca. 80% van de zakelijke reizen wordt overnacht in een hotel. Ruim 15% van alle ondernomen zakenreizen hadden een MICEmotief. Gemiddeld werd per ondernomen zakenreis 303 euro uitgegeven. In totaal vertegenwoordigd de meerdaagse binnenlandse zakenreismarkt daarmee een waarde van bijna 1,5 miljard euro.
Miljarden
3.3 Bestedingen aan vrijetijdsactiviteiten in eigen land
€ 60
Totale bestedingen 56,2 miljard 2,2 7,1
€ 40 abonnementen/lidmaatschappen vervoerskosten 46,9 € 20
€0 Bestedingen
Bron: NBTC-NIPO Research / CVTO
16
directe kosten
Het ContinuVrijeTijdsOnderzoek brengt wekelijks het vrijetijdsgedrag van de Nederlandse bevolking in kaart. Uit het CVTO over 2006 blijkt dat in totaal bijna 4 miljard vrijetijdsactiviteiten *) door Nederlanders in eigen land zijn ondernomen. Ten behoeve van deze activiteiten is ruim 56 miljard euro uitgegeven: 47 miljard euro aan directe kosten, 7 miljard aan vervoerskosten en 2 miljard aan vaste kosten als abonnementen, contributries e.d. *)De aantallen in het CVTO liggen aanzienlijk hoger dan die uit het Onderzoek Dagrecreatie van het CBS (dit laatste onderzoek vormt een bouwsteen voor de SRT). Redenen voor de verschillen zijn onder meer een afwijkende vraagstelling, een lagere ondergrens - CVTO meet activiteiten vanaf 1 uur - en het feit dat het CVTO een bredere definitie hanteert (funshoppen wordt bijvoorbeeld uitgebreid meegenomen in het CVTO).
3.4 Bestedingen aan vrijetijdsactiviteiten in Nederland naar cluster Bestedingen aan vrije tijd in 2006* Aantal activiteiten (x miljoen)
Gem. bestedingen (in euro’s)
Totaal (mld. euro)
buitenrecreatie
910
5,50
5,0
waterrecreatie- en sport
170
6,95
1,2
zelf sporten
590
7,15
4,2
sportwedstrijd bezoeken
70
13,20
0,9
wellness/beauty/ontspanning
60
27,50
1,7
250
10,40
2,6
90
19,55
1,8
fun shoppen
670
34,60
23,2
cultuur
110
17,20
1,8
uitgaan
410
19,80
8,1
overige hobby-, verenigingsactiviteiten en cursussen
420
7,05
3,0
3.950
13,6
54,0
Vrijetijdsactiviteit
attracties bezocht evenementen bezocht
Totaal
17
*Vermelde bedragen zijn exclusief vaste kosten (abonnementen, contributies, ed) Bron: NBTC-NIPO Research, CVTO
In het CVTO wordt het gedrag rond ruim honderd specifieke vrijetijdsactiviteiten in kaart gebracht. In de tabel hiernaast zijn de activiteiten gegroepeerd in een elftal clusters. Het cluster buitenrecreatie – met achterliggende activiteiten als bijvoorbeeld wandelen en fietsen voor plezier - is qua aantal ondernomen activiteiten het grootste cluster, gevolgd door funshoppen. De gemiddelde bestedingen liggen het hoogst voor funshoppen en wellness/beauty activiteiten. Aan buitenrecreatie wordt gemiddeld per activiteit het minste besteed.
3.5 Bestedingen van Nederlanders aan vakanties en vrije tijd De SRT richt zich op bestedingen
Uitgaven aan vrije tijd in 2006 (in miljarden euro's) 7,00; 9% 12,98; 16%
59,20; 75% Inhuizige vrijetijdsactiviteiten Uithuizige vrijetijdsactiviteiten Vakanties
18
*) Aan inhuizige activiteiten wordt naar schatting 7 miljard uitgegeven. Basis voor deze raming vormen de uitgaven aan media (o.a. audio, video, lectuur en computers) zoals geregistreerd in het Budgetonderzoek van het CBS.
m.b.t. toerisme en vrije tijd die ten goed komen van de Nederlandse economie. Uitgangspunt vormen daarbij bestedingen aan activiteiten met een recreatief of zakelijke motief (weg van huis of werk), die tenminste twee uur duren. Bestedingen voor inhuizige vrijetijdsactiviteiten en uitgaven voor buitenlandse reizen, voor zo ver niet ten bate van de Nederlandse economie, blijven buiten beschouwing. Wordt gekozen voor het uitgangspunt van bestedingen door Nederlandse consumenten, dan blijken Nederlanders in totaal zo’n 79 miljard euro aan vakanties en vrije tijd uit te geven. Driekwart van de bestedingen wordt uitgegeven aan uithuizige vrijetijdsactiviteiten (in binnen- en buitenland). 16% van de bestedingen aan vrije tijd wordt uitgegeven aan vakanties, 9% aan inhuizige vrijetijdsactiviteiten.
Bijlage 1 Definities BusinessTravelMonitor (BTM) De BusinessTravelMonitor meet eens in de twee jaar het meerdaags zakenreisgedrag van de Nederlandse bevolking. Definitie zakenreis: een verblijf buiten de eigen woning voor werk, waarbij men minimaal een nacht van huis is. ContinuVakantieOnderzoek (CVO): Het ContinuVakantieOnderzoek wordt elk kwartaal uitgevoerd met als doel het in kaart brengen van het vakantiegedrag van Nederlanders. Definitie vakantie: een verblijf buiten de eigen woning voor ontspanning of plezier met ten minste 1 overnachting. ContinuVrijeTijdsOnderzoek (CVTO): Het ContinuVrijeTijdsOnderzoek (CVTO) meet wekelijks het vrijetijdsgedrag van de Nederlandse bevolking. Definitie vrijetijdsactiviteit: alle (dag)recreatieve activiteiten die worden ondernomen buiten de eigen woning en waarbij men minimaal een uur (inclusief reistijd) van huis is. Onderzoek Inkomend Toerisme (SIT): Driejaarlijks onderzoek uitgevoerd door het NBTC i.s.m. het CBS waarin de activiteiten, motieven, verblijfsduur en uitgaven van buitenlandse gasten in Nederland inzichtelijk gemaakt worden. Definitie verblijfsgast: elke buitenlandse bezoeker die minimaal één overnachting doorbrengt in een hotel, appartement, pension, jeugdhotel, jeugdherberg, kampeerterrein, bungalowpark en groepsaccommodatie. Gasten die langer dan twee maanden in een accommodatie verblijven tellen niet mee. Ook alle verblijven op een vaste standplaats blijven buiten beschouwing. Statistiek Logies Accommodaties (SLA): Deze statistiek van het CBS geeft een overzicht van het aantal gasten en overnachtingen in Nederlandse logiesaccommodaties met een uitsplitsing naar o.m. land van herkomst, bezoekmaand en verblijfsduur. Definitie verblijfsgast: elke buitenlandse bezoeker die minimaal één overnachting doorbrengt in een hotel, appartement, pension, jeugdhotel, jeugdherberg, kampeerterrein, bungalowpark en groepsaccommodatie. Gasten die langer dan twee maanden in een accommodatie verblijven tellen niet mee. Ook alle verblijven op een vaste standplaats blijven buiten beschouwing.
19
Bijlage 2 Bronvermelding
20
•
CBS, Budgetonderzoek
•
CBS, Satellietrekeningen Toerisme (SRT)
•
CBS, Statline
•
CBS, Statistiek Logies Accommodaties (SLA)
•
NBTC-NIPO Research, Business Travel Monitor (Binnenlands zakelijke reizen)
•
NBTC-NIPO Research, ContinuVakantieOnderzoek (CVO)
•
NBTC-NIPO Research, ContinuVrijeTijdsOnderzoek (CVTO)
•
Nederlands Bureau voor Toerisme & Congressen, Onderzoek Inkomend Toerisme (SIT)
•
World Travel & Tourism Council (WTTC), Tourism Satellite Accounting Tool
Economisch belang toerisme & vrije tijd Augustus 2008
21
