Duurzaamheid Goed bedrijfsrecept voor behalen omzet uit verduurzaming. KNX Gekleurde verlichting in orthodontiepraktijk communiceert met gebruiker

ONAFHANKELIJKE PRAKTIJKINFORMATIE VOOR DE ELEKTROTECHNISCH INSTALLATEUR

NEGENDE JAARGANG

mei 2014 #

4

Duurzaamheid

Goed bedrijfsrecept voor behalen omzet uit verduurzaming

KNX

Gekleurde verlichting in orthodontiepraktijk communiceert met gebruiker

Spotlight

Licht/(nood)verlichting/lichtregelsystemen

Spotlight

Licht/(nood)verlichting/lichtregelsystemen

Serieus rekenen en spelen met licht

Intelligente LED-winkelverlichting informeert klanten via ‘VLC’

74% van de installateurs heeft last van beunhazerij Er is een antwoord…

Erkende installateurs geven aan regelmatig last te hebben van beunhazerij, 19% zelfs vaak. Dat is vervelend voor uw omzet en bovendien loopt u een groot risico. U bent namelijk risicoaansprakelijk voor de door u geïnstalleerde installatie. Gelukkig heeft ABB een passend antwoord: HafonormID. Dit slimme registratieprogramma voor installatiekasten helpt beunhazerij tegen te gaan en risicoaansprakelijkheid te beperken. Tevens legt u met registratie op de HafonormID-website de basis voor een langdurige relatie met uw klant. HafonormID maakt van u het erkende aanspreekpunt. Profiteer van de vele voordelen. Meld u nu aan via www.abb.nl/registratie.

ABB b.v. Low Voltage Products Tel.: +31 (0)318 66 93 00, Fax: +31 (0)318 63 17 18 E-mail: [email protected]

Waar anderen stoppen gaan wij verder Isoleren, verbinden en beschermen in het laag- en middenspannings segment met innovatieve en complete systeemoplossingen. Van het ontwikkelen, produceren en leveren van hoogwaardige producten tot en met het geven van scholing en trainingen. Cellpack: Wij bieden meer!

CELLPACK BENELUX BV advertentie EI 052008.indd 1

Keersluisweg 13

1332 EE Almere

Tel: 036 549 03 36

Fax: 036 532 74 99

Email: [email protected]

www.cellpack.nl

18-10-2007 10:14:4

C

o

l

u

m

n

i Actieve installateurs gezocht Volgens Geeke Pouw, energy consultant bij Schneider Electric, zijn er ook voor de elektrotechnisch installateur veel kansen, mits hij zich actief opstelt. Pouw pleit ervoor om te komen tot een meer actieve energie-efficiëntie van gebouwen. (Het artikel waarin dit verder wordt beschreven kunt u lezen vanaf pagina 14 van deze uitgave. Ik ben behoorlijk onder de indruk van haar woorden: “Veel installateurs doen alleen wat de klant vraagt. Niet meer en niet minder.” Het zal je gezegd worden! Ze vervolgt met de woorden: “Ik ben ervan overtuigd dat je het daarmee op termijn niet redt. De moderne installateur denkt mee met zijn klant.” Hoe zit dit eigenlijk met u? In hoeverre steekt u uw nek uit en neemt u een actieve houding aan in het vinden van nieuwe mogelijkheden voor u en uw klant? Behoort u bij de omschreven groep ‘veel installateurs’ of bent u één van de ‘moderne installateurs’? Ik hoop het laatste! Dat u verder durft te kijken dan hetgeen wordt gevraagd en bijvoorbeeld allerlei mogelijke partnerships aangaat om energiebesparende projecten actief tot een goed eind te brengen. Eén van uw collega’s lijkt het in ieder geval wel te hebben begrepen. Het bedrijf Van den Pol Elektrotechniek uit Montfoort wordt in een artikel vanaf pagina 18 uitgebreid belicht. Wim van den Pol, directeur, vertelt overigens dat dit niet zonder slag of stoot is gegaan en dat ze, nadat de markt instortte, zelfs overnieuw hebben moeten beginnen.“Een leuk beginnetje”, zo omschrijft hij het zelf overigens. Met nog miljoenen woningen en gebouwen te gaan in Nederland mogen we ons als installatiebranche wat mij betreft best nog wat actiever opstellen. Werk aan de winkel dus!

Jan van den Broek Hoofdredacteur Elektropraktijk e-mail: [email protected] twitter: @duurzaamcontact twitter: @JanvandenBroek

4

#4 mei 2014

Duurzaamheid

n KNX

Goed bedrijfsrecept voor behalen omzet uit verduurzaming

Gekleurde verlichting in orthodontiepraktijk communiceert met gebruiker

In april dit jaar meldde Van den Pol Elektrotechniek uit Montfoort dat meer dan twee miljoen Wp-aan zonne-energie is geïnstalleerd door het bedrijf. Wat betekent deze mijlpaal voor Wim van den Pol, algemeen directeur en wat maakt het bedrijf succesvol met verduurzaming? Ook een opdrachtgevende partij komt aan het woord over de keuze voor duurzame oplossingen en de samenwerking met installatiebedrijven in een veranderende markt.

In Sittard is in het voormalige postkantoor een hypermoderne orthodontiepraktijk ingericht waarbij alles wat maar kon worden geautomatiseerd is aangesloten op KNX. De orthodontist heeft verder conform eigen inzicht gekozen voor gekleurde LED verlichting die met hem kan communiceren over de behandeling.

18

22

I

n

h

o

u

h

d

o

u

Spotlight

Spotlight

Licht / (nood)verlichting / lichtregelsystemen

Licht / (nood)verlichting / lichtregelsystemen

Serieus rekenen en spelen met licht

Intelligente LEDwinkelverlichting informeert klanten via ‘VLC’

Licht is een fascinerend fenomeen. Ook daarbij draait alles om de zon als ijkpunt. Immers, als de zon niet voldoende is om als lichtbron te dienen zijn ‘kunstgrepen’ nodig. De mens is slim en vindingrijk en vanaf de uitvinding van de gloeilamp door Heinrich Göbel in 1854 heeft zich een revolutie voltrokken. Kunstlicht is dan ook veel meer dan aanvulling of vervanging van daglicht. Dat kan je zelfs helemaal berekenen met gratis te downloaden software.

26

d En verder in dit nummer Marktnieuws kort

6

Marktnieuws: Vlamboogveiligheid flitsend onder de aandacht 10

In februari demonstreerde Koninklijke Philips op de Euroshop in Düsseldorf voor het eerst intelligente LED-winkelverlichting. Dit communicatiesysteem maakt gebruik van de verlichtingsinfrastructuur van de winkel om via een smartphone app locatie-gebaseerde informatie aan de winkelende klant te versturen. Op dit moment draait een eerste pilot bij museum Boerhaave.

30

Marktnieuws: Actieve energie-efficiëntie vraagt om actieve installateur14 Spotlight: E-installateur overtuigd van eigen adviesrol34 Power over Ethernet: warm aanbevolen?38 Productnieuws42 Colofon en adverteerdersindex46

Bij de voorpagina

Van den Pol Elektrotechniek startte al in de jaren negentig met zonne-energie. In april meldde het bedrijf uit Montfoort dat het inmiddels meer dan twee miljoen Wp-aan zonne-energie heeft geïnstalleerd. Van den Pol Elektrotechniek Aardvletterweg 14 3417 XL Montfoort www.vandenpol.com [email protected] (0348) 47 34 34

#4 mei 2014

5

M

a

r

k

t

n

i

e

u

w

s

Het geheim van het brandalarm Tijdens het jaarlijks onderhoud aan de brandmeldcentrale geeft Hageman Beveiligingen dit jaar een gastles op de basisscholen in de regio. Deze gastles genaamd ‘De geheimen van het brandalarm’ is tot stand gekomen in samenwerking met de OTIB. Monique Walraven, accountmanager bij Hageman wil hiermee de jeugd bekend maken met de techniek. Tijdens het uitvoeren van het onderhoud aan de beveiligingsinstallatie stelden de leerlingen altijd veel vragen. “Wat bent u aan het doen?” “Waarom?” “Hoezo?” Met deze gastles leggen de medewerkers van Hageman precies uit wat de monteurs doen, hoe de installatie werkt en hoe belangrijk het is dat deze elk jaar wordt gecontroleerd. Én hoe mooi en verantwoordelijk het is om in de techniek te mogen werken. Gastles Tijdens deze gastles mogen de leerlingen de componenten, zoals de handmelders, de rookmelders, de nevenindicatoren en de ‘slow-whoops’ voelen en eens goed bekijken, en eindelijk ook een keer echt een handmelder indrukken. Ook wordt het vluchtplan besproken. Hoe werkt zo’n plan? Wat moet je bijvoorbeeld doen als er brand is op school, we kunnen namelijk niet allemaal tegelijk door dezelfde deur naar buiten?! En welke verlichting geeft de vluchtroute

aan? En wie doet er dan wat? Wat mag wel en wat mag niet? En heel belangrijk… naar wie moet er worden geluisterd? Maar ook: komt de brandweer dan ook en hoe weet de brandweer dan dat er brand is? Alarm! Na het vrijgeven van het geheim van het brandalarm gaan de leerlingen zoeken naar de verschillende componenten in hun eigen school. Ze zoeken de juiste vluchtroute, zien waar de brandmeldcentrale hangt

De leerlingen van de Julianaschool in Dordrecht mochten met behulp van testgas zelf een alarm maken.

k

o

r

t

en wat deze brandmeldcentrale met de binnenkomende alarmen doet. Afsluitend maken ze – door een rookmelder te activeren met testgas – zelf een alarm. Hierop zal dan de ontruiming van de gehele school op gang komen. En gelijk is dit een test of dit dan allemaal netjes verloopt volgens plan. Op woensdag 16 april was Monique te gast op de Julianaschool in Dordrecht. De leerlingen van groep 5 waren erg enthousiast en hebben al hun vragen kunnen stellen die ze hadden. Ook konden ze vertellen wat ze al wisten van het brandalarm. Monique Walraven: “Het was een gezellige en zeer zeker ook een leerzame bijeenkomst. We hopen dat de andere basisscholen net zo enthousiast zullen zijn.” Hageman Beveiligingen BV www.hageman-dordrecht.nl

Opleiding, doorgroeimogelijkheden en coaching worden veel ingezet om werknemers te binden en te boeien

Meer aandacht voor personeelsontwikkeling in de bouw- en installatiesector Opleiding, doorgroeimogelijkheden en coaching zijn onder de grotere bedrijven in de bouw- en installatiesector de meest voorkomende manieren om personeel te binden en te boeien. De komende vijf jaren zal ruim 50% van deze bedrijven meer aandacht besteden aan opleiding en training van het personeel met als doel 'binden en boeien van de medewerkers'. Dit blijkt uit onderzoek van BouwHRM, een initiatief van USP Marketing Consultancy, dat in februari en maart van dit jaar is uitgevoerd onder 85 HR-functionarissen werkzaam bij grotere bouw - en installatiebedrijven. Opleiding en training In een eerder verschenen persbericht van BouwHRM bleek al dat het behoud van personeel hoge prioriteit heeft voor de grotere bedrijven in de bouw- en installatiesector. Er zijn verschillende mogelijkheden om het personeel aan het bedrijf te binden, echter de meest voorkomende vorm is het bieden van opleidings- en trainingsvooruitzichten. Ruim driekwart van de bouw- en installatiebedrijven geeft het personeel de mogelijkheid om zich middels opleiding en training te ontwikkelen. Daarnaast biedt 58% van de ondervraagde bedrijven het personeel doorgroeimogelijkheden aan. Iets minder dan de helft van de bedrijven (45%) probeert het personeel aan zich te binden door hen goede begeleiding en coaching te geven.

aandacht te besteden aan opleidingen en trainingen voor het personeel. Dit met als doel om werknemers te binden aan de organisatie. Uiteraard is een dergelijke investering voor de bedrijven ook een oplossing voor een eventuele verwacht tekort aan 'kwalitatief personeel'.

Iets meer dan de helft van de ondervraagde HRMfunctionarissen geeft aan de komende vijf jaren vooral

BouwHRM www.bouwhrm.nl

6

#4 mei 2014

Manieren waarmee op dit moment wordt gewerkt aan het binden en boeien van personeel.

Construction Products Regulation (CPR) voor kabels Draka werkt mee aan het opstellen van de normen en het invoeren van de nieuwe Construction Products Regulation (CPR) voor kabels. De komende tijd zal Draka haar klanten en partners actief ondersteunen bij het naleven van deze regelgeving. De Europese verordening voor bouwproducten, de Construction Products Regulation (CPR) is op 1 juli 2013 ingegaan. Ook kabels vallen met betrekking tot hun gedrag bij brand onder de CPR. Voor kabels wordt de CPR echter pas echt van kracht als alle hiervoor benodigde normen gereed zijn.

Deze nieuwe Europese bouwproductenverordening heeft als doel om uniforme eisen te stellen aan bouwproducten. Dit wordt gedaan door een ‘common technical language’ te definiëren: een set uniforme afspraken over de testmethoden en eigenschappen van producten.

Fabrikanten geven een verklaring af over technische eigenschappen van producten ten behoeve van gebruikers (architecten, installateurs en eindgebruikers) die voor elke situatie de vereiste en meest geschikte producten moeten kiezen. In eerste instantie zullen er alleen nieuwe afspraken beschikbaar komen voor het gedrag van kabels bij brand. De Europese normen voor functiebehoud bij brand van kabels zijn voorlopig nog niet beschikbaar.

Voortrekkersrol Al sinds jaren onderzoeken en classificeren de Nederlandse kabelfabrikanten het gedrag van kabels tijdens brand. Als mede-architect van de Nederlandse Technische Afspraak NTA 8012 vervult Draka (onderdeel van Prysmian Group) een voortrekkersrol op het gebied van de brandveiligheid van bekabeling. Zo lanceerde Draka de bewustwordingscampagne ‘Brandveiligheid’

voor de elektrotechnische branche, en leverde belangrijke bijdragen aan Nederlandse normen en beproevingsmethoden. Daarnaast beschikt Draka over testopstellingen waarmee het brandgedrag van kabels wordt getest. Moeilijk brandbare PVC-kabels en halogeenvrije kabels, die bij brand weinig tot geen rook ontwikkelen, zijn nu standaard in het pakket van Draka. Brandveiligheid Naast Europese richtlijnen waaraan kabelfabrikanten moeten voldoen voor wat betreft de elektrische veiligheid, worden er door de invoering van de CPR ook eisen ten aanzien van brandveiligheid gesteld. Deze nieuwe regelgeving is van toepassing op alle kabeltypes – middenspannings- en laagspanningskabels, maar ook signaal-, data- en glasvezelkabels die zijn geïnstalleerd in vaste elektrotechnische installaties van bouwwerken. Draka http://www.draka.nl/producten/ content.asp?menuid=179

Over de Europese verordening voor bouwproducten, de Construction Products Regulation (CPR): http://ec.europa.eu/enterprise/ sectors/construction/legislation/

Brandtest met kabel voor functiebehoud na de brandproef. 

BRON: Draka

www.elektropraktijk.nl Elektropraktijk 2014 Nr.

Spotlight (thema)

Verschijning

Redactionele sluiting

5

Schakel- en verdeelinrichting / (schakel)kasten & panelen

dinsdag 24 juni 2014

6

Duurzaam installeren / energiebesparing

dinsdag 23 september 2014 vrijdag 8 augustus 2014

7

Gebouwautomatisering / domotica

dinsdag 21 oktober 2014

8

UPS / noodstroom / aggregaten

dinsdag 25 november 2014 vrijdag 10 oktober 2014

8A

Officiële beursspecial Elektro Vakbeurs Hardenberg 2014 (losse uitgave)

dinsdag 25 november 2014 vrijdag 10 oktober 2014

vrijdag 5 september 2014

#4 mei 2014

Nieuwsberichten over uw bedrijf of organisatie kunt u – voorzien van een afbeelding – doorgeven via:

[email protected]

7

Advertentie

DE BASIS VA

Daarom biedt Elektropraktijk same een aantal cursussen aan di

Als lezer van Elektropraktijk krijg Cursus NEN 3140 Keurmeester Elektrische Arbeidsmiddelen Ieder bedrijf in Nederland met meer dan 1 personeelslid dient periodiek haar arbeidsmiddelen te inspecteren / keuren, conform de norm NEN 3140 en de geldende eisen van de Arbowet. Daarnaast is er een diversiteit aan richtlijnen welke de NEN 3140 als verplichting stellen, zoals VCA. De werkgever heeft immers een zorgplicht, de werknemer dient o.a. gebruik te maken van veilige arbeidsmiddelen (welke aan keuring onderworpen zijn) verstrekt door de werkgever. Door middel van de periodieke keuring / inspectie, uitgevoerd door minimaal een Voldoende Onderricht Persoon, voldoet de werkgever aan de eisen gesteld in de NEN 3140 en Arbowet. In de praktijk blijkt dat veel keurmeesters, tijdens het keuren volgens NEN 3140, tegen een veelvoud aan uitdagingen aanloopt en zich hier geen raad mee weet. Door middel van het volgen van de laagdrempelige cursus NEN 3140 – Keurmeester Elektrische Arbeidsmiddelen is hij in staat om deze uitdagingen snel, eenvoudig en kostenbesparend aan te gaan. De werkgever profiteert optimaal van de hoge mate van zelfstandigheid van de keurmeester, wat helder uiteengezet wordt in de cursus. Doel Cursus NEN 3140 Keurmeester Elektrische Arbeidsmiddelen De werkgever voldoet aan alle gestelde eisen conform de NEN 3140, VCA en Arbowet wat betreft periodieke inspectie van elektrische arbeidsmiddelen De keurmeester elektrische arbeidsmiddelen heeft een gedegen kennis opgedaan van de NEN 3140, elektrische veiligheid, het keuren van elektrische arbeidsmiddelen en het opzetten van een eenvoudig en duidelijk keuringssysteem.

Doelgroep Cursus NEN 3140 Keurmeester Elektrische Arbeidsmiddelen

De werkgever dient een keurmeester aan te wijzen door middel van een aanwijsformulier. Ieder personeelslid wie als keurmeester aangewezen wordt, al dan niet elektrotechnisch onderlegd, heeft baat bij het volgen van deze cursus. Het niveau van de cursus staat het toe om zowel bestaande als startende keurmeesters te verwelkomen in de training.

Onderdelen Cursus NEN 3140 Keurmeester Elektrische Arbeidsmiddelen  Wat is NEN 3140 en het keuren van arbeidsmiddelen? Wet of overeenkomst?  Wie mag er keuren volgens de NEN 3140?  Elektriciteit, wet van Ohm en risicio's  Alle eisen uit de NEN 3140, zowel 230V als 400V gereedschappen en arbeidsmiddelen  Meting en beproeving volgens de NEN 3140 - Keuren van Elektrische Gereedschappen  Administratie volgens de NEN 3140

Resultaat Cursus NEN 3140 Keurmeester Elektrische Arbeidsmiddelen

 De keurmeester is na afloop in staat om zelfstandig keuringen en inspecties te verrichten aan elektrische arbeidsmiddelen  De keurmeester weet op een verantwoorde wijze om te gaan met onveilige elektrische arbeidsmiddelen.  De keurmeester is voldoende onderricht om kleine herstelwerkzaamheden te verrichten aan elektrische arbeidsmiddelen  De keurmeester is bekend met alle eisen gesteld in de NEN 3140 en Arbowet  De keurmeester is bekend met het opzetten van een eenvoudig keuringssysteem  De werkgever en keurmeester voldoen aan de NEN 3140 op het gebied van het aanwijzen en deskundigheid van de keurmeester. Deelnemers zijn vrij om hun eigen apparatentester / gereedschaptester mee te brengen naar de cursus. Deze zullen toegepast worden tijdens de keuringen in de practica. Prijzen NEN 3140 Cursus keurmeester elektrische arbeidsmiddelen

De cursusprijs bedraagt € 225,- per cursist. Genoemde prijs is per persoon, incl. lunch, exclusief BTW, incl. certificaat. Cursusplanning NEN 3140 Keurmeester elektrische arbeidsmiddelen  16 mei te Alkmaar  2 juni te Soesterberg  11 juni te Assen  16 juni te Alkmaar  18 juni te Eindhoven

Inspectie en oplevering van PV Installaties Waarom cursus Inspectie en Oplevering van PV Installaties?

Het installeren, opleveren en periodiek inspecteren van zonnestroom systemen, ook wel PV systemen genoemd, is een belangrijk onderdeel om de kwaliteit van de geïnstalleerde zonnestroom systeem te borgen. PV systemen dienen dan ook volgens de normen aangesloten te worden op de elektrische installaties met alle elektrotechnische en veiligheidskundige implicaties van dien. Installatie van een PV systeem dient op een juiste en veilige wijze plaats te vinden. Door middel van een opleveringsinspectie wordt bepaald of de PV installatie (zonnepanelen en omvormer) in zijn geheel elektrisch veilig is en aan de normen voldoet. Daarnaast is het van belang de kwaliteit van de PV installatie, dus zowel de zonnepanelen als de omvormer, regelmatig te monitoren om een optimaal rendement te verkrijgen. Door middel van periodieke inspecties wordt bepaald of de PV installatie nog elektrisch veilig is en of het rendement van de installatie nog optimaal is. In deze cursus wordt besteed aan het installeren, meten aan en rapporteren van de PV installaties.

Doel

Duidelijkheid scheppen in de hoeveelheid geldende normen, eisen en verwachtingen welke komen kijken bij het installeren, opleveren , inspecteren en onderhouden van PV installaties. Voorzien in de correcte onderrichtheid van de deelnemer.

Doelgroep

De cursus Inspectie en Oplevering PV Installaties is bedoeld voor (technische) medewerkers welke PV systemen, zonnepanelen en omvormers verkopen, installeren, opleveren en periodiek inspecteren, maar ook voor de vastgoedbeheerders. Inspectie mag voor de eigen organisatie en voor derden uitgevoerd worden. Minimaal een LTS of MTS-E vooropleiding, enige praktische ervaring met PV installaties en enige kennis van de NEN 1010, NEN 3140 en NTA 8013 is wel vereist.

Resultaat

Werkgever en deelnemers voldoen aan de door de Arbowet en de Arbeidsinspectie gestelde eisen van voldoende instructie en aantoonbaarheid. De geïnstrueerde inspecteurs zijn bevoegd om veilig inspecties aan PV systemen voor de eigen organisatie en voor derden uit te voeren.

Inhoud van de Cursus Inspectie en oplevering van PV Installaties

In de cursus Inspectie en oplevering van PV-Installaties worden onder andere de volgende onderwerpen behandeld:  Uitleg over de werking, opbouw, kwaliteit en veiligheid van PV Panelen en omvormers.  De diverse normen welke op PV systemen van toepassing zijn, onder andere de IEC 60904, EN 50524, NEN 1010, NTA 8013:2003, IEC 62446).  Het veilig werken aan elektrische (PV) installaties tijdens montage van PV systemen volgens NEN 3140.  De visuele inspectie van PV installaties, zonnepanelen en omvormers  Het meten van PV Installaties, onder andere: isolatieweerstand, aardleidingsweerstand, open klemspanning, kortsluitstroom, zonnestraling (irradiance)  Toepassing van thermografie als aanvullende inspectie.  Het rapporteren van opleveringsinspecties en periodieke inspecties aan PV systemen.  Praktijkdeel meten van PV systemen. Tijdens het praktijkdeel inspecteren de cursisten onder begeleiding van de docent diverse PV systemen (zowel zonnepanelen en omvormers). Hierbij wordt gebruik gemaakt van diverse solar meetapparatuur en een voorbeeld opleveringsrapport. Na afloop van de cursus word een korte toets gehouden.

Cursusduur Cursus Inspectie en oplevering van PV Installaties 1 dag (2 dagdelen).

Cursusplaats Inspectie en Oplevering van PV Installaties

De cursus wordt op diverse locaties en data's verzorgd. Uiteraard kan de cursus ook op in-company basis worden verzorgd.

Deelnemers Cursus Inspectie en oplevering van PV Installaties Aantal deelnemers: minimaal 8 en maximaal 12 personen.

Prijzen Cursus Inspectie en oplevering van PV Installaties De cursusprijs bedraagt € 295,- per cursist. Genoemde prijs is per persoon, incl. lunch, exclusief BTW, incl. certificaat.

Cursusplanning Cursus Inspectie en oplevering van PV Installaties  16 mei te Alkmaar  23 mei te assen  23 juni te Assen  30 juni te Soesterberg

8

#4 mei 2014

AN HET 'VAK'

geeft 10% korting op deze cursussen en een half jaar Elektropraktijk op uw huisadres Vraag de code aan op www.elektropraktijk.nl

en met Omega training en inspectie ie aansluiten op de branche.

gt u dan ook nog eens 10% korting NEN 3140 Voldoende Onderricht Persoon Waarom cursus NEN 3140 Voldoende Onderricht Persoon?

Personen die in dagelijkse werkzaamheden met elektrische gevaren in aanraking kunnen komen, mogen volgens het Arbobesluit deze werkzaamheden alleen verrichten indien zij over de juiste kennis en expertise beschikken. Om de werkzaamheden met elektrische gevaren te mogen uitvoeren dienen zij expliciet bevoegd te worden gesteld door de werkgever of installatieverantwoordelijke, door middel van een schriftelijke aanwijzing van deze bevoegdheid.

Doel

Door middel van de cursus NEN 3140-2011 Voldoende Onderricht Persoon zullen de deelnemers inzicht krijgen in de gevaren van elektrotechnische installaties en elektrotechnische arbeidsmiddelen. Met dit inzicht zullen de deelnemers veilig weten te handelen in onveilige elektrotechnische situaties.

Doelgroep

De cursus NEN 3140-2011 Voldoende Onderricht Persoon is bedoeld voor met name NIET-elektrotechnische medewerkers in een diversiteit aan organisaties. Enkele voorbeelden:  Machine operators;  Mechanische monteurs;  Proces operators;  CV- of installatiemonteurs;  Vastgoedbeheerders;  Vastgoedmedewerkers;  Kantoormedewerkers;  Conciërge van scholen.

Resultaat

Werkgevers en deelnemers voldoen aan de door de Arbowet, het Arbobesluit, NEN3140-2011 en de Arbeidsinspectie gestelde eisen van voldoende instructie en aantoonbaarheid. De geïnstrueerde medewerkers zijn bevoegd om op een veilige wijze bepaalde werkzaamheden uit te mogen voeren waar zij door hun werkgever schriftelijk zijn aangewezen en geïnstrueerd. Dit om voor eigen organisatie op efficiënte en kostenbesparende wijze kleine eenvoudige elektrotechnische werkzaamheden uit te voeren.

Door wie wordt de cursus gegeven?

Omega Trainingen en Inspecties. Omega heeft met meer dan 30 jaar ervaring in de elektrotechniek, inspecties, keuringsapparatuur en scholing, diverse trainingen ontwikkeld welke gericht zijn op de praktijk. Door middel van een interactieve cursus, waar de cursist voorop staat, zijn de deelnemers in staat om met vertrouwen de dagelijkse uitdagingen aan te gaan en op te lossen.

Gebruikerstraining NEN 3140 Nieaf-Smitt apparatentesters Nieaf-Smitt Apparatentester NEN3140 gebruikerstraining

Heeft u een apparatentester van Nieaf-Smitt en behoefte aan extra begeleiding? U heeft het gevoel dat u niet alles uit de tester en de software haalt? Of wilt u graag beschikken over een volledig ingericht systeem? Omega Training & Inspectie biedt u de mogelijkheid van een incompany begeleiding!

Testers NEN 3140 Nieaf-Smitt

Wij bieden u ondersteuning voor de volgende apparatentesters van Nieaf-Smitt:  SafetyPAT 3140  MultiPAT XE  EazyPAT  EazyPAT 3140plus  MultiPAT 3140  PAT3140  PAT3140s Daarnaast bieden wij u ondersteuning voor de volgende software pakketten:  Nieaf-Smitt PATManager, alle versies  Nieaf-Smitt PATS-W In deze trainingen worden de testers doorlopen, wordt de software voor u geïnstalleerd en optimaal ingericht en brengen wij u op de hoogte van de meest recente wijzigingen in de NEN3140.

Resultaat NEN 3140 Apparatentester gebruikerstraining

Na afloop beschikt u over een duidelijk ingericht keuringssysteem, zonder dat u hier veel tijd aan kwijt bent. U bent volledig op de hoogte van het gebruik van de tester, in welke situatie dan ook. Tevens bent u volledig onderricht in de NEN 3140.

Kosten NEN 3140 gebruikerstraining Nieaf-Smitt apparatentesters

Voor meer informatie over kosten en mogelijkheden kunt u een aanvraag plaatsen via de site www.omegatraining.nl. De kortingskode vraagt u aan bij www.elektropraktijk.nl

Offerte aanvraag gebruikerstraining Nieaf-Smitt

U kunt een aanvraag plaatsen via de site www.omegatraining.nl. De kortingskode vraagt u aan bij www.elektropraktijk.nl

Cursusduur

1 dag (2 dagdelen).

Cursusplaats

Ga naar www.elektropraktijk.nl en

Aantal deelnemers Cursus

Als u de code heeft ontvangen kunt

De cursus wordt op diverse locaties en data's verzorgd. Uiteraard kan de cursus ook op in-company basis worden verzorgd. Aantal deelnemers: minimaal 8 en maximaal 12 personen.

Prijzen

De cursusprijs bedraagt € 245,- per cursist. Genoemde prijs is per persoon, incl. lunch, exclusief BTW, incl. certificaat.

Trainingsdata    

23 mei te soesterberg 5 juni te Assen 16 juni te Alkmaar 20 juni te Soesterberg

vraag de unieke kortingscode aan.

u zich aanmelden voor de cursus en

krijgt u 10% korting + Elektropraktijk een half jaar lang gratis op uw huisadres.

#4 mei 2014

9

M

a

r

k

t

n

i

e

u

w

s

TechnoDag Eaton:

Vlamboogveiligheid flitsend onder de aandacht Misschien had de TechnoDag van Eaton over vlamboogveiligheid een wat andere volgorde moeten hebben. In de middaguren konden de deelnemers van deze dag bij een live-demonstratie de werkelijke impact van een explosie als gevolg van een vlamboog (arc flash) met eigen ogen (en oren) waarnemen. Natuurlijk passeerden in de ochtenduren bij de lezingen de nodige YouTube-filmpjes, maar een echte explosie maakt toch net even wat meer indruk. Want als er één ding duidelijk werd gedurende deze Eaton-TechnoDag, dan is het wel dat de gevolgen van een vlamboogexplosie niet onderschat mogen worden. Auteur: Gerrit Tenkink

e TechnoDag bij Eaton op dinsdag 15 april in Hengelo trok zo’n tachtig belangstellenden. De organisatie was er zelf ook enigszins door verrast en heeft al aangekondigd dat er een tweede ‘vlamboogdag’ volgt. Vanwaar al die belangstelling? Dagvoorzitter Johan Abbink, salesmanager bij Eaton legde het kort en bondig uit: “Het verschijnsel bestaat al langer evenals de afweging: hoe vaak komt het voor en wat zijn de gevolgen. Vroeger werd het als een gegeven geaccepteerd dat er af en toe een ongeluk gebeurde. Nu accepteren we dat niet meer. Het hoort bij de ontwikkeling van de maatschappij dat aandacht voor veiligheid een belangrijker

D

De verzekeraar kan de totale schade verhalen op de veroorzaker plek inneemt. Bovendien beschikken we nu over steeds beter hulpmiddelen om de risico’s te beheersen.”

Aansprakelijkheid

De aandacht voor vlambooggevaar is komen overwaaien uit de Verenigde Staten, waar de claimcultuur een grotere rol speelt. Maar op gebied van aansprakelijkheid is ook in Nederland een en ander

Afb. 1: Een vlamboog zorgt voor geluids- en drukgolven, een koperdamp-expansie met een vermenigvuldiging van 67.000; gesmolten metaal; hete lucht; wit licht en een temperatuur die kan oplopen tot 19.000 graden Celsius.

10

#4 mei 2014

a

r

k

t

n

i

e

u

w

s

Wat is een vlamboogexplosie?

Een vlamboog (arc flash) is een overslag door lucht tussen twee geleidende delen. De meeste vlambogen ontstaan tijdens of direct na werkzaamheden aan elektrische installaties, die onder spanning staan. Een vlamboog is in de meeste gevallen het gevolg van een menselijke fout, zoals bijvoorbeeld het laten vallen van gereedschap op onder spanning staande delen van de installatie. Een boogstroom kan resulteren in het vrijkomen van een enorme hoeveelheid warmte-energie, waardoor koper en staal in de installatie smelten en verdampen. Geluids- en drukgolven en wit licht zijn het gevolg, waarbij de temperatuur kan oplopen tot 19.000 °C. Vlamboogincidenten vinden vaker plaats in een laagspannings- dan in een hoogspanningsomgeving. Een vlamboog is zo heftig dat ongelukken met dodelijke afloop geen uitzondering zijn. In de Verenigde Staten is daarom bijvoorbeeld een vlamboog risico evaluatie verplicht. Vlambooggevaar is overigens iets anders dan elektrocutie. Je kunt de risico’s op veel manieren beperken, onder andere door het aanpassen van apparatuur en het volgen van strikte werkmethoden.

Afb. 2: De gevolgen van een vlamboogexplosie zijn na afloop van de test goed zichtbaar.

veranderd, zo vertelde Patrick Sanders, risicomanager bij Van Lanschot Chabot. “Vanaf 1 januari is sprake van een fundamentele verandering in de Brandregresregeling. Kort gezegd houdt dit in dat brandverzekeraars een uitgekeerde brandschade volledig op de veroorzaker kunnen verhalen. Dit geldt alleen voor de zakelijke markt. Gevolg hiervan is dat bedrijven tot in de miljoenen aansprakelijk kunnen worden gesteld. Dat kan dus ook de installateur zijn, want na een calamiteit zal de verzekeraar ongetwijfeld antwoord willen hebben op vragen als: Wie heeft het onderhoud uitgevoerd? En is dat onderhoud wel periodiek uitgevoerd? Als de installateur slecht werk heeft geleverd, dan zijn de gevolgen niet te overzien. Preventie en het voorkomen van schades wordt dus steeds belangrijker”,aldus Sanders.“De kunst is om het onderwerp op de agenda te krijgen bij het management. Veel ondernemers leunen nog steeds achterover, vertrouwend op wet- en regelgeving, NEN-normen en de overheid.” “Maar die tijd is voorbij”, waarschuwde ook Wim de Ruijter, risicodeskundige bij Nationale Nederlanden. Hij liet tientallen voorbeelden zien van onveilige situaties. “ Vroeger had de overheid een controlerende taak. Tegenwoordig zijn die controles er niet of nauwelijks meer, want de ver-

Afb. 3: Afbeeldingen attenderen de monteur op het gevaar voor vlambogen. #4 mei 2014

11

GEYER IS OFFICIEEL PARTNER VAN HENSEL GmbH & Co. KG.

OPLAADPUNT VOOR E-BIKES...? BIJ GEYER! Of het nu gaat om grote projecten of om kleine, ú en úw wensen staan bij GEYER in de spotlights. Goede kwaliteit en een scherpe prijs spelen daarbij de hoofdrol. Een betrouwbaar product, nauwkeurige assemblage en stipte levering, hebben bij GEYER altijd de hoogste prioriteit.

HENSEL biedt zeer goede kwaliteit aftakproducten, beveiligingsproducten en verdeeltoepassingen voor elektrische energie binnen het laagspanningsbereik.



HENSEL wordt vooral toegepast waar hoge eisen



worden gesteld in zowel utiliteit als industrie. Voor



HENSEL zijn tevreden klanten de beste referentie.



WWW.HENSEL-ELECTRIC.NL

WWW.GEYER.NL

WEEGSCHAALSTRAAT 50 7324 BH APELDOORN T. 055 5998200 F. 055 5998219

12



Professionaliteit, kwaliteit en flexibiliteit Persoonlijk contact met elke opdrachtgever Heldere, gezamenlijke communicatielijnen Messcherpe calculatie, duidelijke presentatie Begeleiding van A tot Z bij alle opdrachten

#4 mei 2014

WEEGSCHAALSTRAAT 50 7324 BH APELDOORN T. 055 5998200 F. 055 5998219

M

a

r

k

t

n

antwoording voor een goede en veilige installatie ligt bij de eigenaar of installateur. Pas als er een ongeval plaatsvindt, wordt de oorzaak en de verantwoordelijke partij opgezocht.”

Aannames en bewustwording

Vervolgens was het woord aan Wouter Konijnenburg, regionaal marketing manager EMEA bij Eaton. Hij wees zijn toehoorders op de huidige situatie in Europa: “De kennis en het bewustzijn over vlambooggevaar zijn bij het elektrotechnisch personeel niet vanzelfsprekend en de Europese regels en normen gaan expliciet over aanrakingsgevaar.” Hans Picard,product manager Engeneering Service bij Eatons wees zijn toehoorders op voordelen van een risicobeoordeling: “Sommige werkzaamheden zoals meten, foutzoeken en spanningsloosheid stellen de installateur of onderhoudsmonteur bloot aan een verhoogd risico. Hij moet maatregelen nemen om de risico´s te beperken. Daarbij is het

i

e

u

w

s

Het begint met de bewustwording van de gevaren van belang dat het potentiële gevaar geïdentificeerd en gekwantificeerd wordt. De vlambooganalyse gebeurt op basis van een drie fasen kortsluitberekening en een selectiviteitsstudie. Een hulpmiddel daarbij is de wereldwijde standaard IEEE 1584-2002. Het valt Picard op dat maatregelen om vlambooggevaar te beperken vaak zijn gebaseerd op aannames en minder op feiten. ”Aannames kunnen misleidend zijn. Studies en voorlichtingsdagen zoals deze helpen bij de bewustwording van vlambooggevaar. Die bewustwording zorgt er ook voor dat bij het ontwerp van nieuwe installaties vaker het voorkomen van vlambogen wordt meegenomen.”

Handvatten

Rien Luchtenberg, werkzaam bij NAM/ Shell vertelde vanuit de praktijk hoe het probleem bij NAM wordt getackled. “Bij ons ontstond de aandacht voor vlambogen zo’n zes jaar geleden. Nu maken wij altijd gevarenanalyses. Het uitvoeren van zo’n gevarenanalyse biedt op zich geen garantie dat er minder ongevallen plaatsvinden, maar biedt wel de juiste handvatten om weloverwogen beslissingen te nemen. En voor je eigen mensen of voor de aannemer die aan het werk moet met jouw installatie: stel eenvoudige, maar vooral ook begrijpelijke veiligheidsregels op, want het gevaar zit in een klein hoekje.” Y

Advertentie

Een brede design- en materiaalrijkdom voor elk interieur Gira tastsensor 3 Met de Gira tastsensor 3 kunnen talrijke functies van de intelligente gebouwentechniek gemakkelijk met een druk op de knop worden aangestuurd – jaloezieën, licht, ruimtescènes en nog veel meer. Voor het bedieningsapparaat is een breed spectrum aan designvarianten verkrijgbaar: de Gira tastsensor 3 is verkrijgbaar in de uitvoeringen Basis, Comfort en Plus passend bij de Gira schakelaarprogramma’s uit Systeem 55, Gira E 22, Gira Edel Staal en Gira F 100. Naast transparante wippensets biedt Gira in Systeem 55 ook niet-transparante wippen in zuiver wit, crème wit, antraciet en de kleur aluminium. Bovendien zijn metalen wippen beschikbaar van roestvrij staal, aluminium, messing, brons en chroom. Met de Gira labelservice kunnen onder www.marking.gira.com de niet- transparante wippensets naar wens worden vormgegeven en via de vakhandel worden besteld. Meer informatie onder www.gira.nl/tastsensor3 Afb. v.l.n.r.: Tastsensor 3 met gelaserde opschriften, zuiver wit glanzend, kleur aluminium, antraciet, schakelaarprogramma Gira E2

203890_Anz_Tastsensor3_Systemfarben_185x132_NL.indd 1

#4 mei 2014

13

14.04.14 15:00

M

a

r

k

t

n

i

e

u

w

s

Actieve energie-efficiëntie vraagt om actieve installateur De ‘oude’ installateur die enkel draden aan elkaar knoopt en niet anders doet dan wat de klant vraagt heeft zijn langste tijd gehad. Tenminste, dat is wat ze bij Schneider Electric verwachten. De fabrikant ziet toekomst in kennisdeling en vooral een actieve instelling van alle partijen in de keten. Meedenken met de klant, oftewel: actieve energie-efficiëntie. Auteur: Gerrit Tenkink llereerst de vraag: Waarom energie? “Omdat er op het gebied van energiebesparing nog een wereld te winnen is”, zegt Geeke Pouw,

A

Afb. 1:

14

energy consultant bij Schneider Electric. “Actief en passief. Het installeren van energiezuinige verlichting is een voorbeeld van passieve energie-efficiëntie. Het verlaagt het energieverbruik, maar is slechts een geringe besparing. Uiter-

Schematische weergave van de Energy Management Life Cycle. #4 mei 2014

aard moet dat ook gebeuren, maar in onze ogen is er nog meer te verdienen met actieve energie-efficiëntie, oftewel een systematische structuur om het energieverbruik te verlagen. Dat kan wel een energiebesparing tot 30 procent opleveren.”

Hokjesdenken

Pouw verklaart de passiviteit vanuit de conservatieve houding van veel bouwgerelateerde bedrijven: “De meeste organisaties zijn prijs-gedreven. Bij de aankoop of renovatie van een pand bijvoorbeeld speelt de prijs die er op moment van aankoop of verbouw moet worden betaald een belangrijke rol, terwijl het veel beter zou zijn om te kijken wat de kosten van een pand zijn – inclusief renovatie – uitgesmeerd over bijvoorbeeld dertig jaar. Van een prijs-gedreven aankoop kun je op die manier wel dertig jaar last hebben, als blijkt dat het pand niet energiezuinig is. De oorzaak is dat veel organisaties te veel in hokjes denken. Degene die belast is met de aankoop van het pand wordt beoordeeld op zijn takenpakket en hij krijgt de complimenten op het moment dat hij het pand voor de goedkoopste prijs heeft weten binnen te halen. In onze ogen is dat niet goed. Het gaat om het totale kostenplaatje. Misschien betaal je nu iets meer voor de renovatie, maar als je daarmee een aantal energiebesparende maatregelen kunt realiseren, dan betaalt zich dat op termijn terug. Daarom kijken we bij de aankoop of renovatie of nieuwbouw van een pand ook graag naar de energie-efficiëntie van het gebouw in plaats van alle de aankoopprijs.”

je altijd de expertise van de fabrikant inroepen. Wij zijn graag bereid om mee te denken.”

Ontzorging

Ook bij onderhoudsprojecten ziet Pouw nog te vaak de installateur die zich beperkt tot het onderhoud en de actieve rol schuwt. “Veel installateurs doen al-

“Met de instelling ‘U vraagt, wij draaien’ red je het niet”

Afb. 2: Op afstand en op ieder moment inzicht hebben in het energieverbruik van een gebouw is ook een vorm van actieve energie-efficiency.

Partnership

Volgens Pouw zijn er ook voor de elektrotechnisch installateur veel kansen, mits hij zich actief opstelt. “Als installateur kun je vragen om in de aanbestedingsfase al aan te schuiven. Geef aan dat je deskundig bent en maak aan de opdrachtgever duidelijk wat energiebesparende maatregelen hem kunnen opleveren. Vraag ruimte om je ideeën toe te mogen lichten. Als jij duidelijk kunt maken dat het geïnvesteerde geld al op korte termijn terugverdiend wordt, dan is de kans groot dat de klant luistert. Vraag om spreektijd” zegt Pouw, die zich ervan bewust is dat het in praktijk voor de kleinere installateur vaak moeilijk is om bij de opdrachtgever aan tafel te komen. “Die installateur wordt ingehuurd om het werk te doen en niet voor advies. Het zijn dan ook vaak de grote installateurs die de expertise of de naam hebben om aan tafel te komen. Maar als kleinere

installateur kun je ook partnerships aangaan. En als de klus te groot is, dan kun

leen wat de klant vraagt. Niet meer en niet minder. Ik ben ervan overtuigd dat je het daarmee op termijn niet redt. De moderne installateur denkt mee met zijn klant. Als je als installateur bij een bedrijf aankomt en de afzuiging staat op volle toeren te draaien, terwijl de machines stil staan, dan is er iets mis. Waarom geen koppeling tussen de machine en de afzuiging. Die afstemming is al snel binnen korte tijd terugverdiend. Een ander voorbeeld: Als in een kantoorpand alle lampen branden, terwijl de helft van het pand leeg is, dan ligt de vraag voor de hand of er ook een paar lampen uitgeschakeld kunnen worden. De bewegingssensor is zo geplaatst. Het is een heel simpel kostenplaatje dat snel en goed is uit te leggen aan de klant. Maar het gaat daarbij vooral om de actieve opstelling

Afb. 3: Grote bedrijven of instellingen kunnen hun energieverbruik monitoren en bijstellen vanuit centrale ruimtes. #4 mei 2014

15

Voor het eenvoudig inbouwen van spots, luidsprekers en andere componenten in beton. · Geschikt voor diverse maten spots en andere componenten · Ook geschikt voor Cool Beam lichtbronnen (max. 50W) · Voor montage tijdens het bouwproces

16

#4 mei 2014

www.spelsberg.nl

M

a

r

k

t

n

van de installateur. De klant moet ervan uit kunnen gaan dat de installateur een professionele partner is die met hem meedenkt en steeds op zoek is naar de meest energie-efficiënte oplossing. Je kunt het ook zien als een stukje ontzorging voor de opdrachtgever. Het gaat er om dat de installateur zijn ogen open heeft en met een andere bril op leert kijken. Niet alleen draden aan elkaar knopen met de instelling ‘U vraagt, wij draaien’, want daarmee red je het niet. Met die instelling laat je namelijk heel erg veel liggen.”

Directie

Het betekent, zo stelt Pouw, dat de directie van het installatiebedrijf ook zijn eigen personeel anders moet gaan beoordelen. “Zet in de target van jouw monteur dat hij ook werk op het gebied van gebouwtechniek moet binnen halen en beloon hem daarvoor. Als hij bij een klant komt moet hij niet alleen een

i

e

u

w

s

“Je maakt gebruik van elkaars expertise en op die manier versterk je elkaar.”

ners zoeken die je helpen. Het gaat niet alleen om kennis, maar ook om kennissen. Door samen met partners op pad te gaan en klanten advies te geven zorg je er ook voor dat je eigen kennisniveau omhoog gaat. Je maakt gebruik van elkaars expertise en op die manier versterk je elkaar.” Y

product of dienst leveren, maar ook de ruimte krijgen om advies te geven en mee te denken met die klant. Dat vraagt een andere instelling van de installateur, maar ook een andere instelling van het management van het installatiebedrijf”, zegt Pouw, die aangeeft dat deze basishouding ook bij Schneider Electric zijn intrede heeft gedaan. “Wij leveren niet langer alleen de producten, maar vragen aan onze klanten of wij onderdeel mogen uitmaken van hun team. “Zo gaan we met de groothandel mee naar zijn klant om advies te geven. Je moet part-

Advertentie

> Glazen frontplaat met RVS zetting

PortaDial Touch > Microfoon van hoogwaardige kwaliteit > Optionele kleurencamera

> LCD display (2 regels, 16 karakters)

> Luidspreker van hoogwaardige kwaliteit

> Gehele frontplaat spatwaterdicht

> Capacitieve drukknoppen

> Leverbaar met antidiefstalschroeven

Advitronics Telecom BV introduceert een nieuw type deurtelefoon: de PortaDial Touch. Voorzien van een geheel nieuwe design frontplaat bestaande uit een glasplaat en RVS in combinatie met capacitieve drukknoppen en lcd displays. Met de PortaDial Touch vult Advitronics Telecom BV, naast kwaliteit, degelijkheid en veiligheid, ook de vraag naar een design product uitstekend in. De PortaDial Touch is in een aantal modellen leverbaar, optioneel voorzien van camera. Bezoekt u onze website www.advitronics.nl voor uitgebreide informatie betreffende de PortaDial Touch.

Advitronics Telecom > Garnizoenstraat 1 5363 VX Velp (N.Br.) > Postbus 11, 5360 AA Grave > Telefoon: +31 0486 – 478888 > Fax: +31 0486 – 478889

> Standaard PortaDial afmeting (109 x 229 x 33mm)

> E-mail: [email protected] > Website: www.advitronics.nl

#4 mei 2014

17

D

u

u

r

z

a

a

m

h

e

i

d

Van den Pol:

Goed bedrijfsrecept voor behalen omzet uit verduurzaming In april dit jaar meldde Van den Pol Elektrotechniek uit Montfoort dat meer dan twee miljoen Wp-aan zonne-energie is geïnstalleerd door het bedrijf. Wat betekent deze mijlpaal voor Wim van den Pol, algemeen directeur en wat maakt het bedrijf succesvol met verduurzaming? Ook een opdrachtgevende partij komt aan het woord over de keuze voor duurzame oplossingen en de samenwerking met installatiebedrijven in een veranderende markt. Auteur: Tom de Hoog an den Pol startte al in de jaren negentig met zonne-energie. Wim van den Pol: “Destijds waren we al actief met projecten voor Shell Solar. Zo hebben we onder meer het 1-Megawattproject in Amersfoort geïnstalleerd. Daarna stortte de markt om politieke redenen in en dat is later nog een keer

V

gebeurd. In 2009 zijn we weer opnieuw gestart en hebben we er een Green Team op gezet. Dat waren drie jonge HBO-ers die we boven de sterkte aannamen en die zich volledig konden richten op het reduceren van elektrisch energieverbruik in gebouwen en industrieën. Daar kwam vervolgens ook het opwekken van energie bij. Dat was zeker een leuke ontwikkeling, want wat je tot dan alleen maar

“We streven oprecht naar een duurzame manier van leven en werken” deed als installateur was zorgen voor het transporteren van energie.”

Mijlpaal of niet?

Hoe kijkt Van den Pol tegen de twee miljoen Wp aan zonne-energie die het nu heeft geïnstalleerd? “Natuurlijk is dat mooi. En we importeren ook zelf uit Chi-

Afb. 1: Montage van zonnepanelen. BRON: Van den Pol Elektrotechniek

18

#4 mei 2014

r

o

d

u

c

t

n

i

e

u

w

s

u

duurzame manier van leven en werken. Dat proberen we zo goed mogelijk aan te houden en daarbij wel in acht nemend dat ook iedere maand de salarissen gewoon betaald moeten worden.”

Uitdragen van de bedrijfsfilosofie

Afb. 2: Het Schiedamse Schravelant Lyceum is een schoolvoorbeeld van duurzaam bouwen. BRON: HEVO

na. We hebben een fabrikant gevonden die aantoonbaar goede producten levert en daar durven wij wel mee in zee. Maar in alle bescheidenheid, ik kwam een paar weken geleden nog iemand tegen die inmiddels al tweehonderd miljoen Wattpiek had geïnstalleerd. Dus ja, het is allemaal relatief. Nou was zijn project dan wel in Duitsland. Wij voorzien inmiddels zo’n vijfhonderd woningen volledig van

elektrische zelfopgewekte energie. Dat is een leuk beginnetje, maar we hebben nog 7,2 miljoen woningen te gaan in Nederland, geloof ik. Als familiebedrijf – gestart in 1935 – denken we aan de lange termijn. We willen de aardbol beter achterlaten dan toen we erop kwamen. Dat is toch inderdaad een beetje de kern van onze filosofie: denken aan die langere termijn. We streven oprecht naar een

Wim van Den Pol geeft met regelmaat lezingen over zijn bedrijfsfilosofie die duurzaamheid met praktische inzichten combineert. Zijn boodschap aan de collega’s uit de branche is helder. “Ik probeer collega’s te overtuigen om met verduurzaming aan de gang te gaan. Toen zonne-energie een onderwerp van zo’n lezing was hield ik mijn gehoor voor dat we die markt overlieten aan anderen, maar dat wij de specialisten zijn en dat het enige wat ons tegenhoudt is dat we bang zijn voor een dak. Mijn oproep was om daar nu eens overheen proberen te stappen en middelen te vinden om het toch te doen, want zonne-energie is echt iets wat bij ons vak past. Natuurlijk krijg ik dan vragen over zaken als subsidie. Maar mijn mening is dat deze markt ook echt zonder subsidie verder kan. Het zou goed zijn als we er allemaal niet meer over praten en dat er maar geen subsidieregelingen meer komen. Gewoon aan de slag, want het is een haalbare business case. Het gemiddelde rendement

Afb. 3: Van den Pol won ook de aanbesteding voor onderhoud in het Schravelant Lyceum. #4 mei 2014

BRON: Van den Pol Elektrotechniek

19

u

Afb. 4: Toepassen van LED-verlichting drukt energiekosten.

van een zonne-energiesysteem is een procent of tien. Dat is tien keer beter dan dat je je geld op de bank zet. Dus ja, waarom zou je het niet veilig op je eigen dak leggen, zeg ik dan.”

Tijd voor een actieve aanpak

Zoals gemeld is bij Van den Pol een speciaal team beschikbaar om de besparingen voor klanten te berekenen. Beperken zij zich tot zonne-energie of doen ze meer? Wim van den Pol: “Voor de duidelijkheid, wij bieden altijd duurzaamheidsopties aan, ook al vraagt de klant er niet om. Als er verbouwd gaat worden laten wij zien welke besparingen je kan halen als je ondanks een meerinvestering kunt doorpakken naar een ander verlichtingstype, bijvoorbeeld LED. We maken een verlichtingsvergelijking en laten de klant zien wat het dan scheelt aan energie- en onderhoudskosten, want ook dat speelt een rol. Denk ook aan het zuiniger maken van installaties. Het rendement op het investeren in het zuiniger maken van installaties is echt nog weer een stuk beter dan zonne-energie. We halen daar 20

#4 mei 2014

BRON: Van den Pol Elektrotechniek

regelmatig een rendement van tussen de vijfentwintig en vijftig procent op de investering. Ja, dat zijn natuurlijk geweldig rendementen. Wij pakken het zo aan omdat de markt definitief is veranderd. Er worden geen opdrachten meer over de schutting gegooid die je maar hoeft op te rapen. Het is nu echt tijd voor een actieve aanpak. Ga erop uit, blijf niet achter je bureau zitten en zorg dat je met een aanbieding komt of met een probleemstelling waar een klant misschien zich geeneens bewust van is. Stap bij iemand naar binnen en zorg dat die na een uur weet dat die een probleem heeft en ook wie het kan oplossen.”

Samenwerken werkt

Brancheorganisaties houden de installatiesector voor dat samenwerken móet. Hoe ziet Wim van den Pol het samenwerken met gespecialiseerde collega’s? “Wat we zien is dat we in projecten met combinaties van bouwkunde, werktuigbouwkunde en elektrotechniek steeds beter uitruilen welke duurzame oplossingen voor het minst aantal euro’s

ingezet kunnen worden. Dan moet je elkaar goed kennen en ook vertrouwen. Zo adviseerden we bij de verduurzaming van een zwembad. De klant wilde graag PV-panelen. Wij gaven aan dat het beter

“Er worden geen opdrachten meer over de schutting gegooid” was, het vermogen van de pompen terug te brengen en door onze W-partner gewoon een flink aantal zonneboilers te laten plaatsen. Dan is er veel minder – duur – gas nodig voor waterverwarming. Dat draait nu naar volle tevredenheid. De boodschap is: je moet over je schaduw heen kunnen stappen.”

Duurzaam schoolgebouw met innovatieve techniek

Van den Pol Elektrotechniek leverde met trots ook een bijdrage aan het streven van Lyceum Schravelant in Schiedam om

r

o

d

u

c

een duurzame school voor 600 leerlingen te bouwen. Met de installatie van LED-verlichting in alle algemene ruimten én met bewegingssensoren en daglichtmeting gestuurde verlichting in de lokalen wordt in de gebruiksfase van het gebouw een grote bijdrage geleverd aan laag energieverbruik en beperking van de CO2-uitstoot. Naast aller verlichting verzorgde Van den Pol ook de installa-

t

n

i

e

u

tie, de alarmering, het cameratoezicht, de brandmeldinstallatie en gesprokenwoord-ontruiming bij calamiteiten van het 6.040 m2 grote gebouw. Wim van den Pol: “Het is een mooi project, echt een superzuinig gebouw.”

Goed inspelen op aanbesteding

Bij HEVO uit ‘s-Hertogenbosch, gespecialiseerd in huisvestingsadvies en ri-

w

s

u

sicodragend projectmanagement, was partner ir. Willem Adriaanssen nauw betrokken bij dit project: “De opdrachtgever wilde een CO2-neutrale school. Wij keken daarvoor naar de principes van Cradleto-Cradle en People Planet Profit. Daarbij gingen we uit van het sturen op totale exploitatiekosten, de Total Cost of Ownership (TCO). Dat het een schoolgebouw betreft, maakte wel dat we bijvoorbeeld ook een goed binnenklimaat erg belangrijk vinden, ook al zet dat een TCO weer onder druk door duurdere installaties en hogere energiekosten. Bij de Europese aanbesteding voor de installatietechniek kwam Van den Pol als beste uit de bus. Zij speelden goed in op enerzijds het werk in de installatiefase en daarnaast ook op de onderhoudsfase. Ik heb het bedrijf ervaren als een partij die zich inspant om de nieuwste techniek ook inpasbaar te krijgen in de wensen van de opdrachtgever. Daarvoor zetten ze als dat nodig is een extra stap. Dat deden zij bijvoorbeeld bij het toepassen van LED-verlichting en ook bij de zonnepanelen die zijn geplaatst.

“Bij de Europese aanbesteding voor de installatietechniek kwam Van den Pol als beste uit de bus” Wat de zonnepanelen betreft: twee maanden voor de oplevering leek het erop dat we geen zonnepanelen zouden kunnen toepassen op het gebouw. Daar heeft Van den Pol zich toen voor ingespannen om dat alsnog binnen budget én planning voor elkaar te krijgen. En, door dat ook nog eens binnen zeer korte tijd te installeren.” Y

Afb. 5: Rekening houden met daglichttoetreding bij verlichtingsplan. BRON: Van den Pol Elektrotechniek #4 mei 2014

21

K

N

X

Alles wat geautomatiseerd kón worden, is geautomatiseerd

Gekleurde verlichting in orthodontiepraktijk communiceert met gebruiker In Sittard is in het voormalige postkantoor een hypermoderne orthodontiepraktijk ingericht waarbij alles wat maar kon worden geautomatiseerd is aangesloten op KNX. De orthodontist heeft verder conform eigen inzicht gekozen voor gekleurde LED verlichting die met hem kan communiceren over de behandeling. Auteur: Ing. M. de Wit – Blok e splinternieuwe orthodontiepraktijk van orthodontist Marcel in de Braekt is gevestigd in het voormalige postkantoor in het centrum van Sittard. Het is een relatief grote praktijk met zes stoelen die staan opgesteld in één ruimte maar desgewenst van elkaar zijn af te scheiden. Ondanks het feit dat het hier om een relatief oud pand

D

gaat, heeft de eigenaar van de praktijk een eigentijdse visie op de inrichting en mogelijkheden van zijn bedrijf. Modern, gebruik maken van de huidige stand der techniek en design zijn daarbij kernwoorden die een belangrijke rol spelen. Dit komt niet alleen tot uiting in de designelementen die een speciaal hiervoor aangenomen architect heeft geselecteerd en ontworpen, maar tevens in de technische installaties die zijn gekozen voor het aansturen van uiteenlopende functies van het gebouw. Hetzelfde geldt voor de systemen die In de Braekt en zijn assistenten nodig hebben om hun werkzaamheden te kunnen uitvoeren.

Project

De E-installateur van het project is GorrissenITB electro installaties uit Meers-

sen. Dit bedrijf heeft het volledige project gerealiseerd in samenwerking met de klant en een architect. Daarbij is gebruik gemaakt van de kennis en ervaring van Domoticom; een systeem integrator die gespecialiseerd is in domotica en zich tevens KNX professional mag noemen. Chris Gorissen, eigenaar van het installatiebedrijf: “Dit project is aanbesteed waarbij wij één van de drie partijen waren die overbleven. Vervolgens hebben diverse referentieprojecten van ons de doorslag gegeven in de uiteindelijke keuze. Een belangrijke rol was hier weggelegd voor het feit dat wij fungeren als totaalinstallateur. Wij hebben dus kennis en ervaring met uiteenlopende systemen en zijn daarbij in staat de verschillende systemen aan elkaar te kop-

Afb. 1: De installatie van de diverse systemen in OrthoPost is uitgevoerd door Gorissen Electro uit Meerssen.

22

#4 mei 2014



r

t

i

k

e

l

n

a

a

m

looptijd van 7 à 8 maanden voorzien van een groot aantal moderne systemen om het gemak en comfort voor zowel de patiënten als de medewerkers te verhogen. Wanneer een patiënt binnenkomt meldt hij zich door zijn pasje te scannen waardoor de assistentes weten wie er binnen is. Vervolgens is op een groot scherm te zien naar welke stoel deze patiënt op welk moment kan lopen voor de behandeling.

Afb. 2: Informatie die voor de patiënten van belang is, wordt weergegeven op diverse grote schermen. FOTOGRAFIE: Dols Fotografie

pelen waar dit een meerwaarde oplevert. Hiervoor maken wij gebruik van KNX omdat het een allround systeem betreft met weinig beperkingen. Een ideaal systeem voor het automatiseren van kantoor- en bedrijfspanden waar gebruik wordt gemaakt van de standaard systemen om te verlichten, de zon te weren en het klimaat te regelen.”

graaf: “De eerste contacten met de klant zijn via mij gelopen. In de Braekt nam vrijblijvend contact op om te informeren naar de mogelijkheden die beschikbaar zouden zijn voor het realiseren van zijn ideeën; daarbij had hij zelf al eens eerder

Bij deze stoelen heeft In de Braekt ervoor gekozen om LED RGB-spots toe te passen. De verschillende kleuren die deze spots kunnen uitstralen gebruikt hij voor communicatiedoeleinden. Zo staat iedere specifieke kleur voor een bepaalde behandeling en correspondeert tevens met de kleur van de instrumentenset die de assistent hiervoor nodig heeft. Bijvoorbeeld het af- of bijstellen van een beugel, het maken van een gipsafdruk of het plaatsen van een nieuwe beugel. De behandeling is voordat de patiënt plaatsneemt bekend en wordt door de

Mike van der Hulst, werkzaam als Systeem Integrator bij Domoticom uit Land-

FOTOGRAFIE: Dols Fotografie

Afb. 3: Zowel de verwarming en verlichting als de zonwering, het klimaat en de deurcommunicatie wordt bij Ortho Post aangestuurd via KNX. FOTOGRAFIE: Dols Fotografie

van KNX gehoord. We zijn toen in gesprek geraakt en al brainstormend zijn er diverse oplossingen op papier gezet. Omdat ik zelf uitsluitend met KNX werk, was het al snel duidelijk dat dit systeem zou worden toegepast in de uiteindelijke realisatie.”

Patiëntsystemen

Het oude pand is inmiddels in een door-

orthodontist ingevoerd in het systeem waar tevens alle patiëntgegevens – waaronder ook röntgenfoto’s – worden bewaard. Op basis hiervan zal de RGBspot een bepaalde kleur aangeven en weet de assistent precies wat hij of zij moet doen en voor welke instrumentenset moet worden gekozen. Op het moment dat de patiënt plaatsneemt in de stoel, wordt deze informatie via het

#4 mei 2014

23

Afb. 4: Het interieur van Ortho Post is ontworpen door Pennings Interieurarchitecten; de samenwerking tussen de klant, architect, installateur en domoticaspecialist werd uitstekend genoemd. FOTOGRAFIE: Dols Fotografie

netwerk van het administratief systeem naar de homeserver gestuurd zodat de orthodontist exact weet welke patiënt in welke stoel zit en welke behandeling hij ondergaat. Wanneer assistentes middels een druk op de knop aangeven dat zij hulp nodig hebben, weet de orthodontist op basis van de kleurcodering wat er op welke stoel gebeurt en via het systeem om welke patiënt het gaat. Er hoeft dus minder informatie te worden overgedragen wanneer hij eenmaal bij de patiënt is gearriveerd hetgeen de efficiëntie verhoogt.

schakelt, dan zal de lamp bij inschakelen altijd weer voor 100% branden en zul je dus steeds moeten bijregelen.” Gebouwsystemen De overige gebouwsystemen worden zonder uitzondering direct aangestuurd door KNX. Het gaat hierbij niet alleen om de verlichting in alle ruimtes en gangen, maar tevens om de zonwering, de verwarming en koeling, de deurcommunicatie en de deuren zelf. Verder is er op het dak een PV-installatie geplaatst

gekoppeld aan KNX via een gateway van Intesis en geïntegreerd in het klimaatsysteem. Daarbij is de temperatuur per afzonderlijke ruimte te regelen; het is dus goed mogelijk dat er in de ene ruimte wordt gekoeld en in de andere verwarmd. Omdat het hier gaat om een echt domotica-systeem, zijn de relevante gebouwsystemen bovendien gekoppeld wanneer dit een meerwaarde oplevert. Zo werken zonwering en warmte/koude voorziening met elkaar samen om de gewenste isolatie of juist zonnewarmte te

DMX LEDs

Ondanks het verzoek van Domoticom om KNX drivers voor de RGB-spots toe te passen is uiteindelijk gekozen voor DMX varianten. Van der Hulst: “Dit had te maken met het feit dat de KNX spots op dat moment alleen beschikbaar waren in inbouwvarianten. Hierbij was het voor de orthodontist echter onmogelijk de kleuren vanaf een afstand te zien en heeft de architect dus gekozen voor een alternatief waarbij dit wel mogelijk was. Voor het aansturen van deze DMX variant via KNX is een DMX-gateway toegepast die KNX signalen omzet naar DMX. Voor de aansturing van de lamp zelf maakt dit niet zoveel uit, maar een nadeel is dat met DMX geen terugkoppeling mogelijk is. Je kunt dus niet via je beeldscherm bekijken of een lamp wel of niet brandt. Bovendien biedt DMX geen geheugenmogelijkheden. Wanneer je de lamp bijvoorbeeld standaard 20% dimt, en hem bij dit verlichtingsniveau ook uit24

#4 mei 2014

Afb. 5: Alle ruimtes in de orthodontie praktijk worden energiezuinig verlicht (LED) en verwarmd.

voor het opwekken van elektrische energie. Het eveneens op het dak aanwezige weersysteem verzamelt gegevens waarmee het klimaat in het gebouw en de bijbehorende systemen optimaal zijn te regelen. Alle airco’s zijn bijvoorbeeld

kunnen gebruiken. Hetzelfde geldt voor de deurcommunicatie en verlichting. Dit verhoogt niet alleen het comfort voor de gebruikers van het gebouw maar werkt tevens energiebesparend omdat verlichting en verwarming alleen worden ge-

r

t

i

k

e

bruikt wanneer zich mensen in bepaalde ruimtes bevinden. Verder wordt nauwkeurig bijgehouden wat het water- en elektriciteitsverbruik is op de verschillende verdiepingen aangezien de tweede verdieping door een ander bedrijf wordt gebruikt. Via een Mbus interface zijn ook de energiemeters van de verwarming aan KNX gekoppeld zodat eenvoudig het verbruik is te visualiseren en door te belasten aan huurders van de verdieping. Dit geldt tevens voor de elektriciteit die wordt opgewekt door de PV-panelen en direct wordt toegevoerd aan de hoofdvoeding.

Nabeschouwing

Voor beide partijen is het meest bijzondere aan het project vooral de omvang ervan. Gorissen: “Werkelijk alles wat hier kon worden geautomatiseerd ís ook geautomatiseerd. Dat betekent dat vooral de complexiteit om alle systemen op de

BEG-Logo_LUXOMAT_CYMK_300_130608Page 1

02.11.2009

11:03:31

l

n

a

a

m

juiste en een zinnige manier te koppelen een rol speelt. Verder denk ik dat alle partijen die hebben meegewerkt trots mogen zijn op dit project en dat er optimaal is samengewerkt waardoor het resultaat navenant is. Een open communicatie tussen de partijen onderling heeft ervoor zorggedragen dat de werkzaamheden en keuzes transparant bleven en eventuele wijzigingen in het project goed bespreekbaar waren.” Ook van der Hulst geeft aan: “Het was op zich geen ‘rocket science’ maar wel een bijzonder project waarin de klant zelf voor een belangrijk deel heeft aangegeven wat hij precies wilde en daarin ook zijn keuzes heeft gemaakt. Het geeft bovendien aan op welke manier techniek en design zijn te combineren om uiteindelijk een praktijk te kunnen starten die alle mogelijke comfort, veiligheid en duurzaamheid biedt en bovendien ‘zo mooi mogelijk is’.”

Afb. 6: Boven de stoelen hangen RGBspots die voorzien zijn van een DMX driver. Door toepassing van een DMX gateway was aansturing via KNX toch mogelijk. FOTOGRAFIE: Dols Fotografie

www.orthopost.nl www.domoticom.nl www.electrogorissen.nl

Y

Advertentie

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

Bewegingsmelders AAnwezigheidsmelders AutomAtische ArmAturen hAlogeen- en led schijnwerpers schemerschAkelAArs Voor de toekomst Van ons milieu!

B.E.G Nederland BV, Tjalk 42, 2411 NZ Bodegraven, Tel: + 31 (0)172 47 68 00, www.beg-luxomat.com

#4 mei 2014

25

p

o

(nood)verlichting /

lichtregelsystemen

Licht /

S

t

l

i

g

h

t

a

m

Licht is een fascinerend fenomeen. Ook daarbij draait alles om de zon als ijkpunt. Immers, als de zon niet voldoende is om als lichtbron te dienen zijn ‘kunstgrepen’ nodig. De mens is slim en vindingrijk en vanaf de uitvinding van de gloeilamp door Heinrich Göbel in 1854 heeft zich een revolutie voltrokken. Kunstlicht is dan ook veel meer dan aanvulling of vervanging van daglicht. Dat kan je zelfs helemaal berekenen met gratis te downloaden software. Auteur: Tom de Hoog

Serieus rekenen en spelen met licht unstlicht is echter meer dan een rekensom, licht is beleving en door met kennis van zaken spelend te rekenen met licht zijn schitterende lichtoplossingen mogelijk.

K

Afb. 1:

26

#4 mei 2014

Ontwerpstadia van een lichtplan in een ruimte.

p

o

t

l

i

g

h

t

a

m

De 5 (basis) stappen naar een goede lichtberekening Stap 1

Taakanalyse: werkzaamheden en daaraan verbonden activiteiten vinden er plaats die beschreven zijn in de NEN-norm.

Stap 2

Volgens de normen bepalen van Programma van Eisen (PvE): lichtniveau, gelijkmatigheid, UGR, Ra, leeftijd personen, onderhoudsfactor etc.

Stap 3

Afb. 2:

Keuze verlichtingstype: direct, indirect of een combinatie van beide. Keuze heeft invloed of de investering, energieverbruik, functie en de sfeer.

Ontwerp voor een productpresentatie.

Waar iets uit te rekenen valt zijn er ook normen voor. Zo zijn er een aantal NENnormen die beschrijven waaraan verlichting moet voldoen voor diverse toepassingen. Een sportveld verlichten stelt nu eenmaal andere eisen dan wat een tandarts op een werkplek nodig heeft. NEN-

Fabrikantgebonden softwaretools voor lichtberekening voeren niet meer de boventoon normen zijn veelal Nederlandse versies van Europese normen en een belangrijk houvast bij het bepalen van de prestaties van armaturen in een specifieke situatie. Zo geeft NEN 12464-1 de richtlijn voor de verlichting van werkplekken aan dat voor verlichtingssterkten in het taakgebied rekening gehouden moet worden met psychologische en fysiologische aspecten. Met daarbij een veelheid aan uitzonderingen en specifieke situaties. Samengevat, met licht kan je alle kanten op maar wat is ‘goed licht’ als ieder mens verschilt en licht anders waarneemt en beoordeelt?

Hulpmiddelen zijn gratis

Om te helpen bij de complexe materie van kunstlichtkeuze zijn er de lichtberekeningsprogramma’s. Het mooiste voor de gebruiker is: ze zijn gratis (voor de basisversies)! Iedereen in lichtland kent de software van Relux en DIALux en iedereen werkt er ook mee. Nu betekent gratis voor de gebruiker natuurlijk wel dat de eigenaar van het softwaretool de rekening elders neerlegt. Dat is bij de fabrikant die gegevens gepresenteerd wil zien in de software. Dat is begrijpelijk volgens lichtontwerper Berry van Egten: “De markt dicteert en dat verklaart de opkomst van Relux en DIALux. En het heeft grote voordelen: als je als adviseur of architect lichtplannen maakt wil je met een algemeen stukje software werken en niet voor elk project leren omgaan

Afb. 3:

Schaduwwerking met dimlicht.

Stap 4

Keuze van lamp en armatuurtype: omgevingsfactoren en de smaak van de klant spelen hier een rol.

Stap 5

Bepalen van aantal en posities van lampen en armaturen: het is pas bij deze stap dat een lichtberekeningsprogramma wordt ingezet!

met een nieuw pakket.” Dat verklaart ook waarom fabrikantgebonden softwaretools voor lichtberekening niet meer de boventoon voeren. “Dat klopt”, meldt Bert Rademaker van Hateha, de Nederlandse vertegenwoordiging van Schuch industriële verlichting. “Ooit hadden we een eigen lichtberekeningsprogramma, maar dat bleek te kostbaar om te ondersteunen. Schuch koos daarom voor deelname aan Relux. Wereldwijd is dat programma volgens Schuch de beste keuze om de producten aan te verbinden. Als het om technische verlichting gaat, grijpt men bij lichtontwerpbureaus ook eerder naar Relux dan naar DIALux. Mooi is dat Relux in Nederland wordt ondersteund door It’sme Lighting Technology met een

#4 mei 2014

27

p

o

t

l

i

Nederlandstalige helpdesk na het volgen van een training.”

Toch nog meer smaken?

De softwaretools van Relux en DIALux zijn veruit de meest gebruikte gereedschappen voor lichtberekening. Ze verdelen praktisch de markt. Toch zijn er nog andere aanbieders. Zo is er het Italiaanse Oxytech. Ook dat is freeware met een mogelijke upgrade waarvoor betaald moet worden. Daarnaast zijn er nog wel degelijk fabrikanten die met eigen softwaretools - naast een koppeling met DIALux en Relux - de lichtprofessionals slimme rekentools bieden. Zo is er Philips Indal met Lighting Reality en Zumtobel met verschillende tools. Bij Zumtobel meldt Marketing Manager Benelux Jacques Brouhier over de rekentool QuickCalc: “Deze lichtberekenings-

g

h

t

a

m

de lichtkwaliteit (ELI). Dan is er ecoCalc voor de berekening van de economische efficiëntie van lichtoplossingen, inclusief CO2–uitstoot en onderhoudsfactor. Dat bieden we de lichtprofessional ook als onderdeel van ons pakket Vivaldi, dat het samenspel van verschillende licht­ elementen met een optimale energieefficiëntie toont.”

Windows wint

Wat direct duidelijk wordt bij een rondgang langs alle aanbieders van lichtberekeningssoftware: Windows is de standaard. Berry van Egten: “Dat is inderdaad zo en er komt voorlopig ook geen versie voor de Mac. Toen twintig jaar terug elke fabrikant zijn eigen tool aanbood, werkte dat niet fijn. Er kwam de roep om een standaard en dat werd EulumDat voor fotometrische gegevens.

Afb. 4: Voorstel voor het uitlichten van een vergaderruimte.

software presenteert op productniveau de kerndata. Het is specifieke software voor Zumtobel en ik weet op dit moment niet of het veel wordt gebruikt. Zumtobel biedt evenwel een veelheid aan softwarematig gereedschap voor lichtberekening en systeemconfiguratie. Ik noem de Slotlight II systeemconfigurator, de ELI-LENI-Calculator die de twee belangrijke kengetallen van een lichtoplossing: de energiebehoefte (LENI) op basis van de richtlijnen van de norm EN 15193 en 28

#4 mei 2014

Dat opende de weg voor ontwikkeling van software zoals we die nu kennen. Windows is blijkbaar het meest geëigende platform daarvoor omdat men uitging van rekenkracht. Er zal ook niet gauw een webbased versie komen van dit type softwaretools want het door laten rekenen van een lichtsysteem vereist echt heel veel van een processor. Maar, ik zeg daar wel gelijk bij dat het gereedschap niet voor je ontwerpt. Het blijft de mens die het moet doen.

Lichtgevoelige cellen zijn verbonden aan onze biologische klok Het maakt daarbij niet uit of je dat nu achterop een sigarenkistje doet of met een heel mooi 3D-programma. Zelf kunnen ontwerpen en iets van licht afweten is waar het eigenlijk om gaat.” Een begrijpelijke opmerking, want ook al zijn er de instructievideo’s op YouTube om de nieuwe gebruiker vertrouwd te maken met de mogelijkheden van de gratis software het gaat erom dat het benutten van de mogelijkheden verder gaat dan het bedienen van de computer. De biologische klok en het menselijk oog Licht heeft invloed op onze gezondheid ontdekte de medische wetenschap zo’n dertig jaar geleden. Het menselijk oog bevat kegeltjes (zicht overdag) en staafjes (zicht in het duister). Er blijkt echter een derde soort lichtgevoelige cellen te zijn die via zenuwen verbonden is aan de biologische klok in onze hersenen. Vanuit de hersenen is er weer de verbinding met de pijnappelklier die hormonen aanmaakt en afbreekt. Het gaat dan om de ‘energie-hormonen’ cortisol en melatonine. Een hoog cortisolgehalte houdt je als mens overdag alert en ’s nachts het gehalte aan melatonine hoger om goed te kunnen slapen. Dat allemaal aangestuurd door je biologische klok. Bij problemen met dag- en nachtritme is het ‘resetten’ van die klok noodzakelijk. Dat kan bijvoorbeeld door iemand twee uur lang in licht met een luxwaarde van 1500 te plaatsen. Dat de menselijke hormoonhuishouding en kennis daarover van belang is, bevestigt Berry van Egten: “Ik was recent op een lichtcongres in Denemarken en daar ging ongeveer de helft van de presentaties en workshops over de biologische aspecten van licht. Dat is echt een belangrijk onderwerp in lichtland.”

Kennis van zaken

Dat kennis van lichtzaken belangrijk is onderschrijft ook Bert Rademaker bij Hateha bv: “Vanuit Hateha bieden we de service voor het maken van lichtberekeningen, maar meestal spelen we deze

p

o

t

l

i

g

h

t

a

m

Afb. 5: Voorbeeld van een lichtontwerp dat is berekend met DIALux evo. 

vraag door. De reden daarvan is dat we de lichtpontwerpbureaus niet voor de voeten willen lopen en beconcurreren. Een installateur verwacht echter vaak dat een leverancier snel even een lichtberekening maakt. Meestal is dan al een keuze gemaakt voor een bepaald type armatuur. Aan de hand van de afmetingen van de ruimte, de kleurstelling van wanden, plafond en vloer wordt dan een berekening gemaakt om te bepalen hoeveel armaturen er nodig zijn. Zodra het gedetailleerd moet worden met bijvoorbeeld gemeubileerde ruimtes of ruimtes waar machines in staan, verwijzen wij de installateurs door naar lichtontwerpbureaus omdat die goed advies kunnen geven. Bedenk dat een lichtberekeningsprogramma maar een hulpmiddel is. Je moet echt weten wat je doet bij het ontwerpen van lichtsystemen. Neem bijvoorbeeld een eenvoudige magazijngang waar met een heftruck pallets in en uit stellingen getild worden. Verkeerd gekozen LED-verlichting aan het plafond kan te fel licht en daardoor verblinding geven. Wat weer kan leiden tot schade of zelfs ongevallen. Een ander voorbeeld: licht op bureauhoogte baseren op horizontale verlichtingssterkte. Verticale vlakken zijn echter ook belangrijk en moeten in verhouding staan met die horizontale vlakken qua verlichtingssterkte. Dat kun je laten zien met een lichtberekeningsprogramma.”

LED-cowboy of lichtprofi

BRON AFBEELDINGEN: BERLUX

De lichtberekeningssoftware is gratis, ziet er spectaculair uit en de marges op lichtsystemen zijn leuk. Dat trekt mensen aan die snel willen cashen en niet gehinderd worden door vakkennis. “Ja, die LED-cowboys kom ik ook wel tegen, zelfs op mijn cursussen. En dat zijn dan nog degenen die een cursus volgen. Dus dan heb je nog de kans om ze wat inzichten bij te brengen”, meldt Berry van Egten. “Ik denk als lichtontwerper dat er twee kanten aan licht zitten. Er is de technisch objectieve kant die je met een berekeningsprogramma heel goed kan doorrekenen. Daarnaast heb je de subjectieve kant. Dan heb je het over de beleving, de sfeer. Dat laatste kan je niet in een getalletje stoppen. Er bestaat niet zoiets als een dramafactor van 83 en gezelligheidsfactor van 22. Niet alles is meetbaar en programmeerbaar. Goed is dan ook dat met lichtberekeningsprogramma's veel meer kan dan alleen een 'saaie' lichtberekening maken. Ook 3D is mogelijk om te laten zien hoe lichtvlekken zich verhouden tot elkaar. Dat is die beleving, die subjectieve kant van licht die je zo kunt laten zien aan opdrachtgevers. Licht mag ook gewoon mooi zijn naast functioneel! Een fout die veel mensen maken als het over ‘mooi’ gaat is dat dan ook gelijk duur is. Dat is een misvatting: ik kan mooie lichtplannen maken die heel betaalbaar zijn. Daarom ook vind ik naast de technische

kant ook de creatieve aspecten van licht voor adviseurs en installateurs zeer belangrijk. Ik zie een tendens dat de installateur ontdekt dat licht een vakgebied is waar nog een mooie marge te maken is. Er ligt dus een markt voor de installateur.” Y

Websites over lichtberekening Relux www.relux.biz

Relux fabrikanten extern te laden www.relux.net Distributeur Relux in Nederland voor cursussen en helpdesk www.itsme.eu/opleidingen/lighting Dialux www.dial.de/DIAL/en/home.html Geaccrediteerde trainers Dialux in Nederland www.dial.de/DIAL/en/dialacademy/ lighting-design/trainers-network.html Nederland stichting voor Verlichtingskunde www.nsvv.nl

#4 mei 2014

29

p

o

(nood)verlichting /

lichtregelsystemen

Licht /

S

t

l

i

g

h

t

a

m

In februari demonstreerde Koninklijke Philips op de Euroshop in Düsseldorf voor het eerst intelligente LED-winkelverlichting. Dit communicatiesysteem maakt gebruik van de verlichtingsinfrastructuur van de winkel om via een smartphone app locatie-gebaseerde informatie aan de winkelende klant te versturen. Op dit moment draait een eerste pilot bij museum Boerhaave. Auteur: Ing. M. de Wit – Blok

Pilot project in museum als voorloper voor retail-toepassingen

Intelligente LED-winkelverlichting informeert klanten via ‘VLC’ et moderne retailbedrijf kijkt al lang niet meer alleen naar zijn fysieke winkelinrichting, maar houdt zich ook bezig met de zogenaamde ‘online experience’ van haar klanten. Dit betekent onder meer aandacht voor

H

Afb. 1: Philips test een nieuw systeem dat intelligente LED-winkelverlichting gebruikt om te communiceren met de smartphones van klanten.

30

#4 mei 2014

online winkelen maar tevens gebruik maken van alle mogelijkheden die er inmiddels beschikbaar zijn middels de bekende ‘apps’ voor smartphones en tablets. Apps vormen wat dat betreft een steeds belangrijker communicatiemiddel waarmee retailers contact kunnen maken met hun klanten. Bijvoorbeeld door de mogelijkheid te bieden een boodschappenlijstje te maken, recepten te downloaden, assortiment en prijzen te bekijken of de laatste aanbiedingen te ontvangen. Eén van de nadelen die de consument ervaart bij deze manier van communiceren is het feit dat berichten van de retailer op soms ongunstige tijdstippen aankomen. Wanneer iemand net in vergadering zit of überhaupt in een werksituatie, dan is er weinig gelegenheid om iets met de informatie te doen en verdwijnt deze vaak naar de achtergrond. Een situatie die tevens nadelig is voor de retailer zelf. Bovendien roept de informatie vaak ook vragen op als: waar kan ik het specifieke product vinden in de winkel en hoe ziet het er uit? Het is de retailer er dus alles aan gelegen om de juiste informatie op het juiste moment aan de klant te kunnen communiceren.

Verlichten en communiceren

Voor dergelijke communicatievraagstuk-

ken – die niet alleen bij de retailer spelen – ontwikkelde Philips de zogenaamde intelligente LED-winkelverlichting. Deze verlichting is in staat om de winkel als vanouds te verlichten (zowel functioneel als decoratief) maar biedt tevens de mogelijkheid om te communiceren met klanten via een app. Hiertoe maakt

Stel je op de hoogte van de mogelijkheden van intelligente verlichting het verlichtingssysteem gebruik van de bestaande verlichting infrastructuur van de winkel. Middels de zogenaamde Visual Light Communication (VLC)-technologie is iedere LED-armatuur in staat door middel van licht een code uit te sturen die niet zichtbaar is voor het menselijke oog maar wel kan worden opgepikt door een camera van een smartphone. Door VLC te combineren met een intelligent ‘indoor-GPS-systeem’ kan het verlichtingssysteem op de juiste plaats in de winkel de juiste informatie uitzenden. Verlichtingsarmaturen zijn immers in de meeste gevallen in een fijnmazig raster geïnstalleerd om de juiste verlichtingsni-

p

o

t

l

i

g

h

t

a

m

Personaliseren van werkplek via smartphone Een ander intelligent verlichtings­ systeem dat Philips ontwikkelde en dat dit jaar voor het eerst zal worden geïnstalleerd, is speciaal bedoeld voor kantooromgevingen. Hiermee kunnen medewerkers de verlichting en temperatuur van hun werkruimte via een smartphone app volledig afstemmen op hun persoonlijke voorkeur en de activiteit van dat moment; bijvoorbeeld geconcentreerd werken, pauzeren of vergaderen. Energiemanagement Naast de comfort- en welzijnsvoordelen voor de betreffende medewerkers stelt het IP-enabled lichtsysteem facilitair managers in staat om het gebruik en de activiteitspatronen van de ruimtes in het ge-

tijdstippen en –spanne. Op basis hiervan kunnen facilitair managers waar nodig de lichtniveaus selectief verlagen, verwarming of koeling verminderen of niet noodzakelijke schoonmaakrondes overslaan wanneer niemand een bepaalde ruimte heeft gebruikt. Met andere woorden: op basis van de verzamelde informatie kan de facility manager zijn verlichting, verwarming, ventilatie en airconditioning via één systeem beheren en nauwkeurig afstemmen op de behoefte van de gebruiker. Dit versterkt de duurzaamheid en aantrekkelijkheid van het kantoorgebouw. Afb. 6 a en b: Per ruimte kan de facilitair manager eenvoudig zien of er verwarmd of gekoeld wordt, wat de temperatuur is en hoeveel energie wordt verbruikt.

Toepassing in The Edge

Het intelligente kantoorverlichtings­ systeem innovatie zal voor het eerst worden geïnstalleerd in The Edge; een kan-

Afb. 4: De armaturen van de intelligente kantoorverlichting verzamelen gegevens op basis waarvan de facilitair manager de juiste beslissingen kan nemen.

bouw in real time te volgen en te beheren met uitgebreide actuele en historische overzichten. Om de informatie te kunnen verzamelen, zijn de LED-armaturen voorzien van sensoren en zenders die gekoppeld zijn aan intelligente monitoring- en beheersystemen. Evenals bij het winkelsysteem fungeert ook hier de verlichting als een communicatiesysteem voor het verzenden van gegevens.

Afb. 7: De individuele medewerker kan de temperatuur en verlichting op zijn eigen werkplek naar behoefte instellen middels een smartphone of een tablet.

De armaturen kunnen gedetailleerde gegevens leveren over het gebruik van bepaalde ruimtes en de bijbehorende

Afb. 5: Het intelligente kantoorverlichting systeem wordt voor het eerst geïnstalleerd in ‘The Edge’.

toorgebouw dat ontwikkeld werd aan de Zuidas in Amsterdam door OVG Real Estate voor Deloitte en AKD. Dit gebouw is BREEAM Outstanding gecertificeerd, hetgeen betekent dat het voldoet aan de hoogste duurzaamheidsclassificatie volgens de internationaal erkende Building Research Establishment Environmental Assessment Method (BREEAM). Het nieuwe systeem omvat meer dan 30.000 sensoren die – in combinatie met de analytische capaciteiten van Deloitte Nederland – zal leiden tot nieuwe inzichten in het gebruik van kantoorruimtes en op deze manier bijdragen aan het steeds verder verduurzamen van gebouwen zoals kantoren.

#4 mei 2014

31

p

o

t

l

i

veaus te kunnen leveren en zijn hiermee ook te gebruiken als positioneringsraster. Iedere armatuur kan bovendien individueel worden geïdentificeerd en is in staat zijn positie door te geven aan een app op smartphone of tablet van klanten. Een LED-armatuur ‘weet’ dus wanneer een klant zich in zijn buurt bevindt en kan hem vervolgens – indien gewenst of noodzakelijk – voorzien van de juiste informatie.

g

h

t

a

m

Het principe van VCL is niet nieuw, maar naar eigen zeggen is Philips wel de eerste fabrikant van verlichting die de technologie op deze manier en zo grootschalig toepast. Bestaande infrastructuur De voordelen van het systeem liggen onder meer in het feit dat gebruik wordt gemaakt van een bestaande infrastructuur, namelijk de LED-verlichtingsarmaturen.

Winkeliers hoeven dus niet te investeren in een separate infrastructuur voor het onderbrengen, voeden en ondersteunen van locatiebakens voor binnenpositionering. Een belangrijk voordeel wanneer het om kosten en installatieoverlast gaat. Daarnaast biedt deze manier van communiceren retailers een schat aan mogelijkheden. Je kunt klanten op specifieke plaatsen in de winkel wijzen op aanbiedingen, je kunt hen ondersteunen bij het vinden van de meest efficiënte route gebaseerd op een boodschappenlijstje of een recept of je kunt direct de juiste locatie aangeven van een specifiek product. De eigen creativiteit van de retailer bepaalt de grenzen van de mogelijkheden. Deze eigenschappen zijn overigens niet alleen handig in een supermarkt, maar in praktisch elke winkel of openbare locatie waar klanten of bezoekers regelmatig de weg of route moeten zoeken. Hierbij valt

VLC ook toe te passen in ziekenhuizen of op luchthavens te denken aan onder meer doe-het-zelf zaken of bouwmarkten maar ook musea, luchthavens en ziekenhuizen kunnen hun voordeel doen met dit systeem.

Pilotproject

Op dit moment draait het intelligente verlichtingssysteem als eerste pilot in Museum Boerhaave in Leiden. Hier betreft de functionaliteit het doorgeven van vragen wanneer de bezoeker zich op een bepaald punt in het museum bevindt. In dit geval wordt ook niet gewerkt met smartphones maar met een tablet die de bezoeker aan het begin van zijn tour meekrijgt. Deze pilot startte in december van 2013 en is de voorloper van een pilot bij Nederlandse retailers die dit jaar moet starten.

Afb. 2: Verlichting in winkels is niet alleen meer functioneel en decoratief, maar vervult tevens de functie als communicatiemedium.

32

#4 mei 2014

Ontwikkelingen in de gaten houden * Wat het concept van Philips zal betekenen voor de E-installateur in Nederland is nu nog moeilijk aan te geven. Jella Segers, marketeer voor retail klanten van Philips: “Omdat we nog in een pilotfase zitten, zijn we nu vooral bezig met het

p

o

t

l

i

g

h

t

a

m

bevestigen van de geschiktheid van het concept. Werkt het zoals we willen?; is het betrouwbaar genoeg?; zijn er nog aanpassingen nodig?; enzovoorts. Pas wanneer het volledig is getest en geoptimaliseerd, zal worden overgegaan tot een officiële marktintroductie die niet alleen Nederland maar waarschijnlijk heel Europa betreft. Bovendien zullen we het systeem niet als product maar als oplossing introduceren, hetgeen betekent dat we de gebruiker ondersteunen bij de installatie en ingebruikname van het systeem. We zullen hierbij gebruik maken van onze bestaande verkoopkanalen en de betreffende partners opleiden om het maximale uit het systeem te kunnen halen. Tegen de E-installateur zou ik vooral willen zeggen: houd de ontwikkelingen met betrekking tot intelligente verlichtingssystemen goed in de gaten en weet van het bestaan af. In de toekomst zal het steeds vaker voorkomen dat verlichting voor meer doeleinden zal worden gebruikt

Afb. 3: De intelligente winkelverlichting laat klanten onder meer weten waar zich de aanbiedingen in de winkel bevinden.

dan alleen het klassieke verlichten – zowel functioneel als decoratief – van producten. Installateurs die de mogelijkheden kennen, kunnen zich hiermee positief

onderscheiden en bepaalde klanten voorzien van een relatief voordelige oplossing met een moderne uitstraling.” Y

Advertentie

“Kwaliteit en betrouwbaarheid zijn de belangrijkste factoren bij onze keuze voor een aggregaat.”

ALWAYS MOVING FORWARD

DE OPLOSSING VOOR (MOBIELE) STROOM Continuïteit is de belangrijkste doelstelling bij de aankoop van een aggregaat. Met JCB aggregaten bieden wij een hele goede oplossing voor mobiele stroom. Kijk op www.jcb-aggregaten.nl voor meer informatie.

• Eenvoudig in gebruik • Gebruiksvriendelijk • Robuust en duurzaam www.bnmotoren.nl Engelenburgstraat 45, 7391 AM Twello T. 0571-27 69 00, [email protected]

BN_adv185x60_0529(1).indd 1 ri

Q-

20-12-2010 11:22:35

se e ruim

25% r

snelle

b u n d elen

Snel. Eenvoudig. Efficiënt: Q-serie!

Multimeters, meettangen, recorders, analyzers

T T E I

+31 10 2928787 +32 2 2533120 [email protected] www.hprtechniek.com

#4 mei 2014

33

p

o

(nood)verlichting /

lichtregelsystemen

Licht /

S

t

l

i

g

h

t

a

m

Sinds begin 2013 vraagt USP Marketing Consultancy u, als abonnee van Elektropraktijk, naar uw mening over actuele onderwerpen die spelen in het vakgebied E-installatie. Uit ons onderzoek blijkt dat vrijwel elke E-installateur verlichting tot zijn vakgebied mag rekenen. Daarom ook dat Elektropraktijk elk jaar een editie wijdt aan dit thema. Het onderzoek hiernaar is online uitgevoerd onder E-installateurs binnen het abonneebestand van Elektropraktijk. Auteur: Reinoud de Jager, USP Marketing Consultancy

E-installateur overtuigd van eigen adviesrol A

lle ondervraagde E-installateurs geven aan met verlichting te werken. In ongeveer de helft van alle

projecten wordt verlichting toegepast (49%). In een derde van deze projecten met verlichting wordt dan weer LED toegepast

Energiezuiniger

89%

(35%). Dat betekent dus automatisch dat er bij tweederde van de verlichtingsprojecten nog geen LED aan te pas komt (65%).

Belangrijkste redenen om wel LED toe te passen

Technisch Vergt minder onderhoud

Commercieel

Opdrachtgever vraagt er om Staat voorgeschreven in bestek

65% 54%

(35% van de projecten)

26%

Minder mooi, sterk licht

31%

Nog niet uitontwikkeld

31%

Opdrachtgever vraagt er niet om

35%

Technisch

Commercieel

Afb. 1:

34

Te hoge aanschafkosten

(65% van de projecten)

72%

Belangrijkste redenen om wel of geen LED toe te passen in projecten. #4 mei 2014

Belangrijkste redenen om geen LED toe te passen

p

o

t

l

i

g

h

"Er worden nog veel LED-producten aangeboden van lage kwaliteit met o.a. minder mooi licht en slechte sterkte."

a

m

USP Marketing Consultancy

85%

"Bij mijn opdrachtgevers is over het algemeen nog te weinig kennis over LED."

USP Marketing Consultancy BV is een marktonderzoeks- en adviesbureau dat onderzoek verricht naar en adviseert rond vraagstukken op het gebied van bouw, vastgoed en installatie. USP is continu actief in deze branches en werkt voor veel toonaangevende marktpartijen zoals brancheorganisaties, uitgevers, kennisinstituten, fabrikanten, handelsorganisaties, bouwbedrijven en installateurs. De installatiesector kenmerkt zich door ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid en energiebesparing, ontwikkeling van nieuwe producten en concepten en het alsmaar belangrijker worden van de marketingfunctie.

68%

"De relatief hoge aanschafkosten van LED zorgen ervoor dat veel opdrachtgevers er nog niet om vragen."

57%

"LED-verlichting vergt minder onderhoud dan traditionele verlichting, dat is nadelig voor de installateur op de lange termijn."

"Ik heb binnen mijn organisatie nog te weinig kennis in huis over LED-verlichting."

t

32%

8%

www.usp-mc.nl

Afb. 2: De mening van E-instalateurs over LED.

Vooral commerciële redenen om geen LED toe te passen

De redenen om geen LED toe te passen zijn vooral commercieel van aard. De te hoge aanschafkosten (72%) en de opdrachtgever die er, mede om deze reden, nog niet om vraagt (35%) worden het vaakst genoemd door de E-installateur. Maar als er traditionele verlichting staat voorgeschreven in het bestek, geeft wel driekwart (75%) van de respondenten aan de klanten dan wel eens te overtui-

Kostenbesparing LED minder belangrijk voor consument

E-installateur ziet nog steeds veel LED met lage kwaliteit

Noodverlichting

In (zeer) grote mate

70%

In geringe mate

26%

Niet 4% Professioneel

gen om voor LED te kiezen. Technische aspecten als dat LED minder mooi en sterk licht zou geven of nog niet is uitontwikkeld worden beiden door ongeveer een derde van de installateurs genoemd als belangrijkste reden om af te zien van LED (beide aspecten 31%). De belangrijkste redenen om wél voor LED te kiezen zijn daarentegen meestal wel technisch van aard. De energiezuinige en onderhoudsarme eigenschappen van LED ten opzichte van traditionele verlichting worden dan het meest genoemd.

passen. Daarnaast is zowel een meerderheid van de installateurs het eens met de stelling dat de opdrachtgevers over het algemeen nog te weinig kennis hebben over LED, als met de stelling dat de hogere aanschafkosten er voor zorgen dat de vraag bij veel opdrachtgevers nog achterblijft. De E-installateur heeft wel volop vertrouwen in de eigen expertise, gezien het lage aandeel dat aangeeft dat

Doordat LED nog steeds volop in ontwikkeling is, worden er volgens E-installateurs nog veel producten aangeboden van lage kwaliteit met o.a. minder mooi licht en slechte sterkte. Bijna negen op de tien ondervraagden loopt hier tegenaan (85%). Maar toch blijken technische redenen dus van ondergeschikt belang in de afweging om LED wel of niet toe te

In (zeer) grote mate

62%

In geringe mate Niet Consument

29% 10%

In (zeer) grote mate

48%

In geringe mate Niet

40% 12%

Afb. 3: Installateur als lichtadviseur per opdrachtgever. #4 mei 2014

35

Infraroodverwarming;

comfortabel en

duurzaam, als de zon.

Instelbare Momentschroevendraaier (1,2–3,0 Nm) met snelwisselhouder. OUTDOOR INFRAROODVERWARMING

BUITENSHUIS VERWARMEN Voor het verwarmen op terrassen en veranda`s is de SOLAMAGIC korte golf infrarood onverslaanbaar. Het is de meest efficiënte manier van verwarmen. Bovendien heeft de SOLAMAGIC een fraai design en zijn er diverse accessoires en regeltechniek leverbaar. Uniek is de mogelijkheid elke gewenste kleur te bestellen en te combineren met licht en geluid.

Wera Werk · Duitsland Tel +49 (0)2 02 / 40 45-322 www.wera.de

WWW.EENWARMTERRAS.NL

Jowitherm Nederland BV Specialist in infraroodverwarming | www.jowitherm.nl | [email protected]

De kracht van Siba aM zekeringen

Wij zijn de“verbinding”van uw hoogwaardige technologie. Maatwerk maakt ons uniek.

Toepassingsgebieden:

Siba aM zekeringen zijn verkrijgbaar bij de betere groothandel.

U profiteert. Met zekerheid. 36

Beveiliging & CCTV Brandmeld- & Ontruimingsinstallaties

www.sibafuses.nl

#4 mei 2014

Ziel 1 • 4704 RS Roosendaal

Industrie & Utiliteit

Telefoon 0165 56 33 00 • Fax. 0165 56 33 33

Telefonie & Data

[email protected] • www.hofkabelfabriek.com

Audio & Video Speciaal kabels

Kabelproductie vanaf 200 meter, er is er niet één beter.

p

o

Noodverlichting

t

l

i

g

h

In (zeer) grote mate

t

a

m

in de utiliteitbouw en bij de meer grootschalige projecten in de woningbouw in opdracht van corporaties en VvE’s. Bij de gemiddelde consument zal dit veel minder spelen. Het is dan ook essentieel dat installateurs hun advies goed toespitsen op de doelgroep die zij bedienen. De meeste installateurs hebben echter een gebrek aan tijd, middelen en marketingexpertise om dit goed in te richten. Fabrikanten en handelaren kunnen hun daarin ondersteunen; van showrooms waar de klant mee naar toe kan om verlichting te ervaren tot documentatie, specifiek gericht op de eindgebruiker.

70%

In geringe mate

26%

Niet 4% Professioneel

In (zeer) grote mate

62%

In geringe mate Niet Consument

29% 10%

In (zeer) grote mate

48%

In geringe mate Niet

E-installateur haalt informatie vooral uit beursbezoek

40% 12%

Afb. 4: Installateurs: Belangrijke bronnen voor verlichting.  BRON AFBEELDINGEN: USP Marketing Consultancy B.V.

het gebrek aan kennis binnen de eigen organisatie een probleem vormt in de toepassing van LED (8%). Opvallend is dat men ook zeker nadelen ziet van LED ten opzichte van traditionele verlichting. Zo vergt LED minder onderhoud dan traditionele verlichting en kan dit van negatieve invloed zijn op de omzet uit onderhoudscontracten.

E-installateur ziet zich zelf als lichtadviseur

De combinatie van het gebrek aan kennis bij de opdrachtgever van licht, en LED in het bijzonder, en de relatief hoge aanschafkosten maakt het noodzakelijk dat de E-installateur zich niet alleen profileert als vakman en zorg draagt voor een technisch goede installatie, maar ook meer een adviesrol pakt en de klant begeleidt in het gehele keuzeproces om tot de best mogelijke verlichting te komen uitgaande van het budget en eisen van de kant. Het blijkt dat de respondenten in ons onderzoek wel overtuigd zijn van deze noodzaak. De E-installateur treedt naar eigen zeggen namelijk vaak op als adviseur voor de klant. Bij projecten met noodverlichting doet hij dit het vaakst. Bij maar liefst 70% van dergelijke opdrachten heeft de E-installateur in (zeer) grote mate advies gegeven. Bij opdrachten voor professionele opdracht-

gevers ligt dit percentage iets lager met 62%. Bij consumenten, tot slot, is de adviesrol van de E-installateur relatief het meest beperkt. De adviesrol blijkt ook concreet in de alledaagse praktijk van de E-installateur. Energiezuinigere verlichting is bijvoorbeeld vaak duurder in de aanschaf dan conventionele. Om de klant toch te overtuigen rekent de Einstallateur in vier van de tien projecten de terugverdientijd van energiezuinige verlichtingsproducten voor aan de klant. En bij een gedegen advies hoort meestal ook een lichtplan. Van de respondenten geeft 83% aan dat zij regelmatig gebruik maken van lichtplannen bij hun verlichtingsprojecten. Ook is gevraagd waar de E-installateur dan voornamelijk advies over geeft aan zijn klant. Het energieverbruik, de te realiseren kostenbesparing en de levensduur van de verlichting worden het meest genoemd. De prijs/kwaliteit verschillen tussen LED en conventionele verlichting behoeven vaak toelichting aan de klant, waarbij vooral dimmen en kleur van LED licht erg belangrijk blijken. De te realiseren besparing met LED speelt vaak alleen een echt grote rol in het keuzeproces van de klant bij grotere hoeveelheden armaturen en/of lange brandtijden. Dit is meestal bij projecten

Tot slot is gevraagd welke bronnen men raadpleegt om op de hoogte te blijven van de laatste ontwikkelingen op het gebied van verlichting. Traditionele, algemene media als beurzen (53%) vakbladen (45%) blijken het meest populair. Ook documentatie van fabrikanten wordt veel geraadpleegd. Over het algemeen wordt de fabrikant een iets grotere rol in de informatievoorziening toegedicht dan de groothandel. Het verschil komt vooral omdat de fabrikant waarschijnlijk meer

Informatiebehoefte vooral technisch van aard relevante documentatie op technisch gebied voor handen heeft voor de E-installateur dan de groothandel. Als men op zoek gaat naar informatie is dit naar een keur van zaken dat voornamelijk afhankelijk is van het specifieke project waar de installateur dan mee bezig is, maar technische informatie zoals levensduur, lichtopbrengst, lichtkleur en de dimbaarheid worden het meest genoemd. Aspecten als de leverbaarheid, service en prijs spelen een minder belangrijke rol. Andere bronnen, zoals collega’s worden door slechts 6% van de respondenten genoemd. Y

#4 mei 2014

37

B

e

k

a

b

e

l

i

n

g

Power over Ethernet: warm aanbevolen? In dit artikel worden de mogelijke valkuilen van Power over Ethernet (PoE) besproken en wordt verteld hoe u het inherente risico op warmtetoename en contactvonken kunt vermijden. Want in nog geen tien jaar tijd heeft de technologie van remote voeding de wereld van IT drastisch veranderd… Auteur: Valerie Maguire egenwoordig delen apparaten zoals bewakingscamera’s, draadloze toegangspunten, RFID-lezers, digitale displays en IP-telefoons allemaal de netwerkbandbreedte die eerst uitsluitend was toebedeeld aan computers. Veel IT-professionals staan er echter niet bij stil dat dit leidt tot temperatuurstijging in kabelbundels en beschadiging van connectorcontacten door vonkvorming. Warmtetoename in bundels kan in potentie resulteren in meer bitfouten omdat ‘insertion loss’ recht evenredig is aan temperatuur. In extreme omgevingen kan door temperatuurstijging en contactvonken onherstelbare schade ontstaan aan kabel en connectoren.

T

Zorg voor verkoeling

De standaard ISO/IEC-werkomgeving voor gestructureerde bekabeling is -20 tot 60 °C. Hogere temperaturen kunnen leiden tot aantasting van de mantelmaterialen en verlies van mechanische integriteit, wat een onomkeerbaar effect kan hebben op de transmissiesnelheden. Dit valt niet onder de productgarantie van de fabrikant. Aangezien het gebruik van bepaalde toepassingen voor remote voeding kan resulteren in een temperatuurstijging van tot wel 10 °C binnen gebundelde kabels, wordt geadviseerd om geen kabels te installeren die alleen voldoen aan de minimumeisen. Het is van belang om te beseffen hoeveel warmte binnen de kabelbundel kan ontstaan als gevolg van remote voeding omdat de ‘insertion loss’ van kabels toeneemt (signalen worden meer gedempt) naarmate de temperatuur stijgt. De prestatienormen die in alle industriestandaarden worden genoemd, zijn gebaseerd op een bedrijfstemperatuur van 20 °C. Zowel in TIA als in ISO is een declasseringsfactor opgenomen die

moet worden gebruikt om de maximale channellengte te bepalen bij temperaturen boven 20 °C. De temperatuurafhankelijkheid is verschillend voor onafgeschermde en afgeschermde kabels en de declasseringscoëfficiënt voor UTP-kabel is bij een temperatuur boven 40 °C zelfs drie keer groter dan voor afgeschermde kabel. Zo is bij 60 ºC de in de standaard vermelde lengtereductie voor categorie 6A horizontale UTP-kabels maar liefst 18 meter. In dit geval moet de maximale lengte van de kabel worden gereduceerd van 90 meter naar 72 meter om de toegenomen ‘insertion loss’ als gevolg van de hogere temperatuur te compenseren. Bij minimaal compatibele horizontale F/ UTP-kabels van categorie 6A is de lengtereductie 7 meter bij 60 ºC. Dit betekent dat de maximale kabellengte wordt teruggebracht van 90 meter naar 83 meter. De belangrijkste boodschap is dat afgeschermde bekabelingssystemen stabielere transmissiesnelheden hebben bij hoge temperaturen en daarom het meest geschikt zijn voor toepassingen voor remote voeding en voor installatie in warme omgevingen. Afgeschermde kabels hebben minder lengtereductie nodig dan is vermeld in de TIA- en ISO/ IEC-standaarden, om te voldoen aan vereisten ten aanzien van ‘insertion loss’. Ze bieden de bekabelingsontwerper dus veel meer flexibiliteit om het grootste aantal werkplekken en apparaten in ‘geconvergeerde’ omgevingen te bereiken.

Implicaties voor de installatie

Afb. 1: Warmtetoename in bundels kan in potentie resulteren in meer bitfouten.

38

#4 mei 2014

Het is verstandig om te kiezen voor connectoren en kabels die speciaal zijn ontworpen om stroom voor remote voeding te verwerken. Dit minimaliseert het risico op beschadiging van componenten en op transmissiefouten als gevolg van de komst van de volgende generatie (d.w.z. 30 W en meer) toepassingen voor remote voeding via gestructureerde bekabeling. Alleen installateurs die werken met hoogwaardige en speciaal gekwali-

r

t

i

k

e

l

n

a

a

m

Over Valerie Maguire Valerie Maguire, BSEE, bekleedt de functie van director of standards & technology bij Siemon. Haar expertise ligt vooral op het vlak van balanced twisted-pair en glasvezeltelecommunicatiebekabeling en transmissietheorie. Ze is vicevoorzitter van het TIA TR-42 Telecommunications Cabling Systems Engineering Committee, door TIA TR-42 benoemd contactpersoon voor IEEE 802.3, penningmeester van de IEEE 802.3 Ethernet Working Group, secretaris van de IEEE 802.3 Maintenance Task Force en clause 1 editor van de IEEEstandaard 802.3-2012. Bovendien heeft Valerie meer dan 45 technische artikelen en papers geschreven, heeft ze één Amerikaans patent op haar naam staan, ontving ze de 2008 Harry J. Pfister Award for Excellence in Telecommunications en werd ze door CI&M uitgeroepen tot één van de twintig belangrijkste mensen die een positieve bijdrage aan de bekabelings- en netwerkindustrie hebben geleverd.

Afb. 2: Geïnstalleerde 6A bekabeling.

ficeerde afgeschermde categorie 6A- en categorie 7A-bekabelingssystemen kunnen hun klanten voorzien van een toekomstbestendige bekabelingsinfrastructuur die ondersteuning biedt aan de technologie van remote voeding voor een groot aantal verschillende topologieën en werkomgevingen. Installateurs die al ervaring hebben met het installeren van afgeschermde bekabeling hebben een enorm voordeel ten opzichte van concurrenten die niet met deze systemen vertrouwd zijn. Verder zullen installateurs goed op de hoogte moeten zijn van de installatiepraktijken met betrekking

tot de volgende producten en oplossingen die speciaal zijn ontwikkeld met het oog op minimaal of geen mechanisch of elektrisch prestatieverlies als gevolg van temperatuurstijging in kabelbundels en schade aan connectorcontacten door vonkvorming:  Connectoren die voldoen aan IEC 60512 99-001, wat de garantie biedt dat kritische contactvlakken van verbindingshardware niet worden beschadigd wanneer stekkers en aansluitingen worden verwisseld bij kabels met remote voeding;   Kabels die volledig compatibele

transmissiesnelheden bieden voor een groot aantal channelconfiguraties in omgevingen met een omgevingstemperatuur boven 20 °C (mechanische betrouwbaarheid tot 75 °C wordt aanbevolen);  Bekabelingssystemen die gegarandeerd remote voedingstromen tot 600 mA ondersteunen die worden toegepast op alle vier paren en alle netwerkapplicaties tot en met 10GBASE-T in omgevingen van 70 °C via een complete vier connector, 100 meter channeltopologie;  Betrouwbare en thermisch stabiele apparatuurkabels met massieve kern voor geconvergeerde zonebekabelingsverbindingen (bijv. apparaat naar horizontaal verbindingspunt) in warme omgevingen.

Bescherm verbindingen

Naast aandacht voor warmteontwikkeling is het belangrijk om ervoor te zorgen dat contactvlakken van hardware niet worden beschadigd wanneer stekkers

#4 mei 2014

39

Hét unieke kabelmanagement systeem voor op daken! RoofSupport omvat een duurzaam kabelgeleidingsysteem op basis van thermisch verzinkte- of RVS draadgoot in combinatie met betongevulde daksteunen. RoofSupport wordt snel geïnstalleerd, netjes en stormvast opgeleverd! Roofsupport wordt op basis van één artikelnummer als complete set (4 lengtes van 3 meter) inclusief koppelingen en daksteunen geleverd via de landelijk dekkende elektrotechnische groothandels.

Leverbaar in verschillende uitvoeringen: RS6060 - 12M: 60x60mm 12 meter RS60100 - 12M: 60x100mm 12 meter RS35100 - 12M: 35x100mm 12 meter Bredere draadgoot is op aanvraag verkrijgbaar.

Voor Informatie bel Conduct! 0180-531120 of mail: [email protected] powered by

technical solutions

Stockholm 31, 2993 LM Barendrecht T 0180 - 53 11 20 F 0180 - 53 11 21 I www.roofsupport.nl

Led verlichting op hoog niveau

De Lumiko serie van Klemko Een slimme, duurzame en sfeervolle verlichtings oplossing voor ieder project. Sprankelend lichtbeeld met een hoge output en 100% dimbaar. Profiteer van de zuinige, sfeermakende LED oplossingen van Klemko. Art.nr 863571

40

Art.nr 863601

Bezoek ons op de vakbeurs Gebouwbeheer van 4 t/m 6 juni 2014

#4 mei 2014

www.klemko.nl

r

t

i

k

e

en aansluitingen worden verwisseld bij kabels met remote voeding. De huidige toepassingen voor remote voeding bieden enige bescherming aan deze kritische verbindingspunten door ervoor te zorgen dat pas gelijkstroom wordt toegepast via het gestructureerde bekabelingssysteem als een apparaat met remote voeding (PD) door de PSE (Power Sourcing Equipment) wordt gedetecteerd. Tenzij de PD van tevoren is uitgeschakeld, zal de PSE de stroomlevering helaas niet onderbreken als de

l

n

a

a

m

Om betrouwbare prestaties en een goede contactkwaliteit te garanderen, adviseert Siemon om alleen verbindingshardware te gebruiken die door een onafhankelijke instantie is gecertificeerd voor compatibiliteit met IEC-60512-990013. Deze standaard is met name ontwikkeld om betrouwbare verbindingen te garanderen voor toepassingen voor remote voeding via balanced twistedpair bekabeling. De TIA- en ISO/IEC-typering van temperatuurafhankelijkheid is vooral gericht op

Afb. 3: Het installeren van Cat7A TERA kabels.

modulaire plug/jack-verbinding wordt ontkoppeld. Bij deze situatie, ook wel aangeduid als ‘afkoppelen onder belasting’, wordt een vonkboog geproduceerd. Terwijl het stroomniveau dat met deze vonkboog gepaard gaat, voor de mens geen risico met zich meebrengt, creëert boogvorming een elektrische splitsing van gassen in de omgeving die resulteert in corrosie en putvorming op het beklede oppervlak op de vonklocatie. Het is belangrijk om te onthouden dat vonkvorming en daaruit voortvloeiend contactvlakschade onvermijdelijk is onder bepaalde koppelings- en ontkoppelingsomstandigheden. Contacten kunnen echter zo worden ontworpen dat boogvorming optreedt bij het eerste contactraakvlak en de koppelingskwaliteit in de definitieve contactpositie niet nadelig wordt beïnvloed.

de prestaties van kabels met een massieve geleider. Het is echter algemeen bekend dat kabels met een gevlochten kern, die voor patchkabels worden gebruikt, een aanzienlijk grotere toename van ‘insertion loss’ als gevolg van hogere temperatuur te zien geven dan kabels met een massieve geleider. Om de flexibiliteit te maximaliseren en onderbrekingen bij het verplaatsen, toevoegen of wijzigen van apparaten tot een minimum te beperken, is zonebekabeling de ideale topologie voor gebouwautomatiseringssystemen (Building Automation Systems, afgekort BAS), waarbij hoogstwaarschijnlijk gebruik zal worden gemaakt van remote voeding. De meeste horizontale BAS-verbindingspunten in een zonetopologie bevinden zich echter in het plafond of in plenumruimten waar vaak sprake zal zijn van hoge temperaturen. Gelukkig kan het risico op

prestatieverlies als gevolg van hoge temperaturen in zonebekabelingsomgevingen worden verminderd door kabels met een massieve geleider te gebruiken voor apparatuuraansluitingen.

Een blik op de toekomst

Door de opkomst van de technologie voor remote voeding is het aantal netwerkapparaten enorm toegenomen, waarbij bewakingscamera’s, IP-telefoons en draadloze toegangspunten momenteel de markt voor PoE-chipsets aanjagen. Terwijl de PD-markt meer volwassen wordt, blijft nieuwe en opkomende technologie voor remote voeding zich ontwikkelen om geavanceerde applicaties, verbeterde efficiency en toegenomen stroomlevering te ondersteunen. Power over HDBaseT, UPOE en het werk van de IEEE 802.3 4-Pair Power over Ethernet Study Group, die is gevormd om efficiëntere energietoevoersystemen te onderzoeken, maken toepassingen voor remote voeding mogelijk die nieuwe apparatuurgroepen ondersteunen, zoals verlichtingsarmaturen, HD-schermen, digitale signalisatie en POS-apparaten (Point of Sale) die meer dan 30 W vermogen verbruiken. Alle trends wijzen erop dat stroomlevering via vier paren de toekomst is van de technologie voor remote voeding. Naarmate de markt voor IP-apparaten met remote voeding groeit en de stroomvoorzieningstechnologie verder wordt ontwikkeld, wordt het steeds belangrijker dat kabels en connectoren in warmere omgevingen kunnen functioneren en onder gelijkstroombelasting kunnen presteren. Denk hierbij vooral aan de langetermijnbetrouwbaarheid van de bekabelingsinfrastructuur die wordt gebruikt om PoE en andere laagspanningstoepassingen die stroom leveren via twisted pairs, te ondersteunen. Om het risico op transmissiefouten en beschadiging van componenten tot een minimum te beperken is het van belang om connectoren en kabels te kiezen die speciaal zijn ontworpen om bestand te zijn tegen stroom voor remote voeding, de hiermee samenhangende warmteontwikkeling en contactvonken. Y

#4 mei 2014

41

P

r

o

d

u

c

t

n

Kleine aan- en afwezigheidsmelder

De nieuwe aan- of afwezigheidsmelder van Niko met een doorsnede van maar 3,6 cm valt amper op in het interieur. De minisensor kan op twee manieren worden gebruikt: als aanwezigheidsmelder schakelt hij automatisch de verlichting aan bij beweging en onvoldoende daglicht, en weer uit bij voldoende daglicht of wanneer er niemand meer aanwezig is; als afwezigheidsmelder moet je het licht zelf aanschakelen, maar het wordt automatisch weer uitgeschakeld wanneer niemand meer aanwezig is of wanneer er voldoende daglicht is. Met de eco off-functionaliteit kan de verlichting zelf worden uitgeschakeld via een drukschakelaar. De nieuwe minisensor met beschermingsgraad IP65 heeft een detectiebereid van 9,5 meter diameter. Met zijn relais van 10 A kan hij een belasting van spaarlampen van 1200 VA en 230V-halogeenlampen van 2300 W aan. Niko Nederland T www.niko.eu W [email protected] (0183) 64 06 60

i

e

u

w

s

u

Robuust I/O-systeem

Het WAGO I/OSYSTEM 750 XTR is geschikt voor temperaturen van -40 tot +70 °C, is spanningvast tot een stootspanning van 5 kV, ongevoelig voor storingen en trilvast tot een versnelling van 5 g. Het systeem combineert de positieve eigenschappen van het WAGO I/O-SYSTEM met een grote mate van robuustheid onder barre omgevingsomstandigheden. De XTR-variant van het WAGO I/O-SYSTEM 750 wordt vooral gebruikt voor veeleisende toepassingen in installaties voor duurzame energie, leidingnetstations en energieverdelingen, in de scheepsbouw, de on-/offshore-industrie, de petrochemie alsook in de water- en afvalwaterindustrie of de speciale machinebouw. Naast de klassieke automatiseringstoepassingen kunnen met het WAGO I/O-SYSTEM 750 XTR ook oplossingen op afstand worden gerealiseerd. De remote controller van de serie 750 XTR ondersteunt de remote protocollen conform IEC 60870-5-101/-103/-104, IEC 61850, IEC 61400-25 en MODBUS. WAGO Nederland T www.wago.com W [email protected] (055) 36 83 500

a

a Laadkabel

De nieuwe laadkabel CC100A van Siemens werkt met laadmode 2 en voldoet aan IEC 61851-1. De kabel is een veilig en comfortabel alternatief voor laadstations of laadpalen. Het mobiele laadstation voor thuis en onderweg wordt eenvoudig aangesloten op huishoudelijke WCD’s. Met de intuïtieve controlebox kan de laadstroom snel en eenvoudig worden aangepast aan elke gebouwinstallatie. De geïntegreerde FI-veiligheidsschakelaar van type A garandeert veilig opladen van elektrische voertuigen volgens IEC 61851. De LED-indicatie op de controlebox geeft eventuele foutmeldingen weer, waarna het opladen automatisch wordt onderbroken. Het meervoudige temperatuurmanagement onderbreekt het laden bij te hoge of te lage temperaturen. Op die manier wordt thermische overbelasting voorkomen. Zodra de temperatuur de normale waarden weer heeft bereikt, wordt het laadproces automatisch voortgezet. Siemens Low & Medium Voltage T www.siemens.nl/instabus W [email protected] (070) 333 79 16

D e vo l o l a n c e e r t Home Control, met een compleet productportfolio dat naar eigen zeggen ieder aspect van het smart home afdekt, inclusief beveiliging, comfort, woongemak en energiebesparing. Devolo Home Control is gemakkelijk in te passen, biedt een optimaal gebruiksgemak en is eenvoudig uitbreidbaar. Het gaat om een nieuwe oplossing die alle gebieden van het smart home omvat. Dankzij de modulaire opzet is Home Control aan te passen aan iedere individuele woning. Zo kan de oplossing meegroeien met de actuele eisen van de consument. Losse componenten zijn na elkaar te installeren en zo nodig aan te passen. Devolo lanceert Home Control officieel tijdens de IFA Consumer Electronics Unlimited-beurs van 5 tot en met 10 september 2014 in Berlijn. Devolo Benelux T www.devolo.nl W [email protected] +32 09231 2680

a

a

42

Eenvoudige automatisering in huis

#4 mei 2014

r

o

d

u

c

t

n

i

e

u

w

s

u

Kleine bewegingsmelder

Duotecno heeft een gevoelige bewegingssensor met een bereik van tien meter. Het is naar eigen zeggen de kleinste die op in de markt verkrijgbaar is. De bewegingsmelder is te gebruiken in het eigen domotica-concept maar is ook toepasbaar voor andere domotica-merken. Om deze markt breder te trekken, is besloten om extra functies aan deze sensor toe te voegen. Er kan nu worden gekozen voor een NO- of NC-contact en tevens kan worden gekozen of de sensor automatisch moet resetten als er beweging blijft in de ruimte. Een voordeel van de sensor is dat deze in een 16 mm buis kan worden geschoven en deze afsluit. Duotecno T www.duotecno.nl W [email protected] (0412) 47 56 81

a

Nachtdetectie

Mobotix heeft op Light+Building in Frankfurt o.a. de infraroodcamera M15D-Thermal gepresenteerd. Alle Mobotix-camera’s bevatten lichtgevoelige 5 Megapixel sensoren, MxLEO-software voor beeldverbetering en MxActivitySensor om loze alarmmeldingen te voorkomen. De nieuwe modules van de M15D-warmtecamera meten de warmte die objecten en personen uitstralen, en werken dus bij volledige duisternis. In combinatie met de Mobotix-software voor bewegingsdetectie, MxActivitySensor, kunnen daardoor ook ‘s nachts bewegingen op het beeld worden gedetecteerd, waarbij alleen positieveranderingen leiden tot afgifte van een alarmsignaal. Objecten die wel bewegen, maar niet van plaats veranderen, activeren geen signaal. Ook overdag bieden thermische modules voordelen, omdat ze bijvoorbeeld bewegende objecten signaleren in de schaduw, tijdens de schemering of achter struiken. Mobotix AG T www.mobotix.com W [email protected] (06) 47 25 08 10

a

#4 mei 2014

43

P

r

o

d

u

c

t

n

Dimbare 7 W LED downlights

De Camita lichttechniek, die Jacs.Koopman enkele jaren geleden introduceerde vormt in microuitvoering de basis van de nieuwe combi mini-banana armaturen. Deze kunnen als downlight en als spot worden toegepast. De dimbare 7 W LED 230V AC downlights-spots zijn niet alleen gemakkelijk draaibaar, maar ook zwenkbaar, zodat de verlichting altijd goed te richten is. De inbouwarmaturen hebben een diameter van slechts 90 mm en door het gepatenteerde Camita anti-verblindingoptiek wordt het warmwitte licht van de ingebouwde COB LED prima gebundeld en is mogelijke verblinding vrijwel uitgesloten. Volgens de specificaties is de uitstralingshoek 36°, met een hoge Ra9+ kleurweergave zodat men van zuinige Energieklasse A verlichting verzekerd kan zijn. De powerfactor is groter dan 0,90 en het dimbereik loopt van 10 tot 100%, zonder dat er sprake is van flikkering.

e

u

w

s

u

Kabelmanagement

Met Helawrap van H e l l e r m a n n Ty t o n bundelt u snel, creëert u orde en heeft u de mogelijkheid om af te takken. Helawrap is een oplossing om bekabeling te bundelen en beschermen; in industriële omgevingen, thuis, op school of op kantoor. Door het speciale profiel en het praktische tooltje kan Helawrap eenvoudig en snel worden gemonteerd. Het design biedt de gebruiker de mogelijkheid om kabels op ieder willekeurig punt af te takken. Helawrap is leverbaar in de kleuren zwart, wit grijs en zilver, in diameters tussen 8 en 32 mm en wordt standaard geleverd in lengten van 25 meter. Helawrap kan zo vaak als nodig is worden gemonteerd en verwijderd. De meest voorkomende diameters (16 en 25mm) worden eveneens in lengten van 2 meter geleverd. HellermannTyton B.V. T www.hellermanntyton.nl (033) 460 06 90

a

Jacs.Koopman B.V. T www.koopman.nu W [email protected] (0343) 59 22 22

Pendelarmatuur

a

Lichtatmosferen instellen met een app

Met Lightify, presenteerde OSRAM tijdens Light+Building 2014 een lichtsysteem dat gebruikers in staat stelt om een breed scala van verlichtingsmogelijkheden te ontdekken met behulp van een app op een smartphone of tablet. Lightify is in bestaande WLAN netwerken te integreren en stelt de gebruiker in staat om verschillende lichtatmosferen in te stellen. Lightify, dat vanaf de start van het komende lichtseizoen beschikbaar zal zijn in Duitsland en andere Europese markten, biedt de mogelijkheid om huiskamers, werkkamers, balkons en tuinen te kunnen verlichten in een breed scala van lichtatmosferen door het gebruik van een smartphone of tablet. De scènes kunnen vrijelijk worden geconfigureerd, gecontroleerd en flexibel gewijzigd. OSRAM Benelux B.V. T www.osram-benelux.com W [email protected] (010) 750 14 32

a

44

i

#4 mei 2014

NORLED heeft de Nova geïntroduceerd, een pendelarmatuur dat bij uitstek geschikt is als verlichting boven een balie. De Nova is toepasbaar als individueel pendelarmatuur maar is ook eenvoudig koppelbaar om toe te passen als lichtlijn in winkels, kantoren en in de zorg. Het armatuur wordt geleverd met een dubbelparabool hoogglans rooster of met een opaalplaat. Om het armatuur aan pendels op te hangen, is een complete ophangset los verkrijgbaar. De Nova is in standaardlengtes leverbaar in de lichtkleuren 3000 en 4000 K en beschikt over een geïntegreerde driver. Het armatuur is op projectbasis ook leverbaar in andere lengtes. Spaapen Handelmaatschappij bv T www.norton.nl W [email protected] (0348) 47 17 34

a

r

o

d

u

c

t

n

PLC van Windows-PC

De nieuwe software-PLC PC Worx SRT van Phoenix Contact biedt de mogelijkheid om van een willekeurige Windows-PC een PLC te maken. De softwarePLC wordt gekenmerkt door zijn flexibiliteit en eenvoudige installatie. Na de installatie is de PC in staat om besturingsprogramma’s te bewerken en via Profinet, Modbus/TCP en TCP/IP met de bijbehorende I/O's te communiceren. De geïntegreerde webserver maakt een voordelige visualisering mogelijk. De PLC kan met de gratis programmeringstool PC Worx Express worden geprogrammeerd. Met de software-PLC zijn eenvoudige taken mogelijk zoals data logging of kleinere schakelfuncties. De basis daarvoor wordt gevormd door de flexibele I/O-communicatie en de mogelijkheid tot het combineren van besturing, visualisering, programmering en Windows-toepassingen in één apparaat. PHOENIX CONTACT BV T www.phoenixcontact.nl W [email protected] (0316) 59 17 20

a

i

e

u

w

s

u

7500 PRINT

EXEMPLAREN ONAFHA

NKELIJKE

NEGEND

E JAARG ANG

mei 2014

D uu rz aa

#

m he id Go ed be be ha len dr ijf sre ce pt vo or om ze t uit ve rd uu rza

KNX

PRAKTIJ

KIN FORM

ATIE VO

OR DE ELE

KTROTEC

HN ISCH

INSTALLA TEU

R

4

mi ng

Gekleurd praktijk e verlichting in commun ort iceert me hodontiet gebruike r Sp

Spanningstesters met extra functies

Weidmüller heeft zijn tweede-generatie tweepolige spanningstesters uitgerust met extra functies en zijn programma verder verbeterd. De Combi-Check, CombiCheck Pro, Digi-Check en Digi-Check Pro tweepolige spanningstesters hebben zowel een visuele display- als een nieuwe akoestische functie (zoemer) voor het testen van continuïteit en spanning; de Multi-Check en Master-Check varianten zijn uitgerust met een visueel display. De spanningstesters met beschermingsklasse IP65 hebben een brede functionaliteit, zoals het controleren dat er geen spanning aanwezig is, een brede range van normconforme spanningsmetingen, het testen van roterende velden en het aansluiten van belastingen. Een lichtsensor activeert het verlichte LCD scherm, waardoor de levensduur van de batterij wordt verlengd. De tweepolige spanningstesters zijn gecertificeerd overeenkomstig de geldende normen (DIN VDE 0682-401:2011, DIN EN 61243-3:2010) en hebben een meetbereik van 0,3 tot 690 V. Gelijk- en wisselspanningen worden automatisch gedetecteerd. Weidmüller Benelux B.V. T www.weidmuller.nl W [email protected] (035) 626 12 61

ot li gh

Serieus rek t Licht/(nood)verlichtin g/lichtr enen en egelsyst emen spelen me t licht

Sp ot li gh

t Licht/(nood)verli Intellige chting/li chtregel systeme informeernte LED-winkelv n erlich t klanten via ‘VLC’ ting

100% Betrouwbare oplagecijfers? Alleen met het HOI-keurmerk. Dit tijdschrift draagt het HOI-keurmerk. Zo weet u zeker dat de oplage-cijfers kloppen en dat u niet te veel betaalt voor uw advertentie. Dat zijn gegarandeerd de harde cijfers. Dat is HOI.

HOI. DE HARDE CIJFERS VAN DIGITAAL ÉN PRINT.

Instituut voor Media Auditing

a

#4 mei 2014

45

C

o

l

o

Jaargang 9, nummer 4, mei 2014 Verschijnt 8X per jaar Uitgever Fair-Media Jaap Korving T: (0570) 67 65 00 F: (0570) 62 00 11 E: [email protected] I: www.Fair-Media.nl Hoofdredacteur Jan van den Broek T: (073) 623 42 46 M: (06) 40 88 68 37 E: [email protected] Redactieadres Redactie Elektropraktijk Postbus 2290 5202 CG ’s-Hertogenbosch Medewerkers Tom de Hoog, Reinoud de Jager, Valerie Maguire, Gerrit Tenkink, Marjolein de Wit - Blok Advertentieverkoop Jaap Korving T: (0570) 67 65 00 F: (0570) 62 00 11 E: [email protected]

f

o

n

Abonnementen en administratie Jaarabonnement binnenland: € 79,50 Studententarief: € 25,Losse nummers: € 15,Alle prijzen zijn inclusief verzendkosten en exclusief 6% BTW. Prijswijzigingen voorbehouden. Abonnementen kunnen worden opgegeven bij Fair-Media Postbus 281 7400 AG Deventer

Voor informatie over onze leveringsvoorwaarden kunt u terecht op www.Elektropraktijk.nl. Grafische Vormgeving Create-by, Zutphen Basisvormgeving heuvelmans ontwerp! ’s-Hertogenbosch Druk Drukkerij Veldhuis, Raalte

o.v.v. Vakblad Elektropraktijk. T: (0570) 67 65 00 F: (0570) 62 00 11 E: [email protected]

ISSN 1873-6556 © 2014 Fair-Media, Deventer

Een abonnement kan op ieder gewenst tijdstip ingaan en geldt tot wederopzegging, tenzij anders overeengekomen. De minimum looptijd van een abonnement is één jaar. Partijen kunnen tegen het einde van de abonnementsperiode ieder schriftelijk opzeggen, met inachtneming van een opzegtermijn van twee (2) maanden. Wij verwerken uw gegevens voor de uitvoering van de (abonnementen)overeenkomst en om u van informatie te voorzien over Fair-Media en eventuele zorgvuldig geselecteerde andere bedrijven. Indien u geen prijs stelt op deze informatie, kunt u dit schriftelijk melden bij Fair-Media Postbus 281, 7400 AG Deventer

Alle rechten voorbehouden Behoudens de door de Auteurswet 1912 gestelde uitzonderingen, mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd (waaronder begrepen het opslaan in een geautomatiseerd gegevensbestand en / of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Voor het overnemen van een gedeelte van deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken op grond van art. 16 Auteurswet 1912 dient men zich te wenden tot Stichting PRO Postbus 3060 2130 KB Hoofddorp T: (023) 799 78 09 I: www.cedar.nl/pro Voor het overnemen van een gedeelte van deze uitgave ten behoeve van commerciële doeleinden dient u zich te wenden tot de uitgever. Hoewel aan de totstandkoming van deze uitgave de uiterste zorg is besteed, kunnen eventuele (druk)fouten en onvolledigheden niet worden uitgesloten. De auteur(s), redacteur(en) en uitgever aanvaarden dan ook geen aansprakelijkheid voor de gevolgen van eventueel voorkomende fouten en / of onvolledigheden.

www.elektropraktijk.nl

De bij toepassing van art. 16b en 17 Auteurswet 1912 wettelijk verschuldigde vergoedingen wegens fotokopiëren, dienen te worden voldaan aan Stichting Reprorecht Postbus 3060 2130 KB Hoofddorp T: (0900) 202 28 29 I: www.reprorecht.nl

Advertentie-Index A. van der Hof Kabelfabriek ABB ABB

Advitronics

B.E.G. Nederland

36

omslag 2 omslag 3

17

25

Bals Nederland

43

Calpe

46

Brinkmann & Niemeijer Cellpack

33

3

Conduct Nederland

Finder Relais - Nederland BV Geyer GIRA

40

omslag 4 12 13

Hellermann Tyton

33

Hensel

12

Hpr Techniek

Rexel Nederland Siba Nederland Spelsberg Wera

Wildkamp

bijsluiter 36

16

36 16

33

Jowitherm

36

Klemko Techniek

40

Advertentie

www.elektropraktijk.nl

46

#4 mei 2014

Een nieuwe dimensie in dimmen.

Busch-Dimmer® LED. Led’s voor een nieuwe definitie van licht. Vooral voor het besparen van energie. De Busch-Dimmer® is speciaal ontwikkeld voor het dimmen van moderne retrofit-leds, maar is ook geschikt voor halogeen(spaar)lampen. Bekijk de nieuwe dimensie in dimmen op www.BUSCH-JAEGER.nl

www.BUSCH-JAEGER.nl

De toekomst begint nu.

Serie 77

Solid state relais (SSR)

77.01

77.11 77.31

77.25 77.45 77.55

Tot 520 A inschakelstroom: voor verlichting, inductieve belastingen, temperatuurregelingen... ● Types 77.01: 5 A continustroom, 300 A inschakelstroom

Direct- of nulpuntschakelend, 17,5 mm breed

● Types 77.11: 15 A continustroom, 400 A inschakelstroom

Types 77.31: 30 A continustroom, 520 A inschakelstroom Direct- of nulpuntschakelend, 22,5 mm breed

● Types 77.25/45/55: tot 50 A continustroom,

FINDER RELAIS NEDERLAND B.V. Dukdalfweg 51 1041 BC AMSTERDAM Tel.: 020 - 615 65 57 Fax: 020 - 617 89 92 [email protected]

520 A inschakelstroom, nulpuntschakelend Hockey puck model, monteerbaar op koellichaam

● Gering stuurvermogen, schakelt geruisloos,

lange levensduur en geschikt voor hoge schakelfrequenties

●

AC of DC ingangscircuit, AC uitgangscircuit

www.finder.nl