Dr. Teus van Laar UMC Groningen
25 November 2011, Den Bosch
¡ Waarom?
¡ Voor wie? ¡ Welke mogelijkheden? ¡ Resultaten !
¡ heden: ¡ 2005-‐2025:
50.000 (RIVM) 47% toename
§ 2025: 73.500 patienten
Proc, September 2002, Vol 77
Prognosis of Parkinson Dise
100
Reference subjects
80
80
% Surviving
% Noninstitutionalized
100
60 40
PD patients 20 0
Reference subjects
60
100
40
PD patients 20
0
2
4
6
8
10
12
Time from onset (y)
14
16
0 0
2
4
6
8
10
12
14
16
Time from onset (y)
Figure 1. Left, Kaplan-Meier curves for time to nursing home placement in patients with Parkinson disease (PD) (solid line) and reference subjects (dotted line) (relative risk, 6.7; 95% confidence interval, 3.7-12.1; P<.001). Right, Kaplan-Meier survival curves in patients with PD (solid line) and reference subjects (dotted Mayo1.4-3.4; clinics 2002
line) (relative risk, 2.2; 95% confidence interval, P<.001).
¡ Slechte dopa respons ¡ Hoge leeftijd van onset PD ¡ Lage opleiding ¡ Dementie
§ Hallucinaties (Goetz 1993)
Uitstel opname
Voorkomen crises
35.000 30.000 25.000 20.000
Versterken mantelzorg
15.000 10.000
Vroegsignalering huisarts
5.000
casemanager
0 0,5
1
1,5
2
2,5
3
3,5
4
4,5
halve jaren
5
5,5
6
6,5
7
7,5
¡ Thuis vastgelopen § Subacuut § Chronisch
¡ Geen ziekenhuis indicatie meer?? § Kan echter niet naar huis ¡ Er moet iets te verbeteren zijn! § Hoe bepaal je dat?
¡ Altijd zelf patient zien § Inschatten ernst/beloop § Evalueren medicatie/doses!! § Spreken van familie/omgeving
¡ Verifieren diagnose § Parkinson
§ Secundair parkinsonisme
¡
Kern § Bradykinesie § Rigiditeit § Tremor
¡
Ondersteunend § § § §
L-‐dopa respons Asymmetrisch Langzaam progressief Hyperkinesieen
¡ Exclusie § Anti-‐psychotica gebruik § Vasculaire pathologie § Trauma § Vroege autonome pathologie § Vroege dementie § Verdenking toxines
¡ Snelle progressie ¡ Vroeg vallen/freezing ¡ Axiale deviaties § Pisa/Camptocormia § Ante/retrocollis
¡ Dystonie
¡ Vroege slik/spraakstoornissen
¡ Vroege impotentie/erectiestoornissen ¡ Vroege incontinentie ¡ Koude handen/blauw verkleurd ¡ Orthostatische hypotensie ¡ Geen reactieve toename HF na staan
¡ Trage saccades ¡ Initiatie probleem bij saccades ¡ Square wave jerks (focus probleem) ¡ Supranucleaire blikparese
¡ Vroege visuele hallucinaties ¡ Vroege dementie ¡ Corticale fenomenen § Apraxie § Afasie
¡ Neglect
¡ ¡ ¡ ¡
Pat. Z, 64 jr. PD sinds 1998 Medicatie: Amantadine 2x100mg, Levodopa/benz. 6x250mg, Ropinirol Modutab 16 mg 1dd
¡ ¡
Beloop: Fluctuaties, hallucinaties, slaapproblemen en urge-‐klachten
¡ Medicatie wijzigingen ¡ Infectie ¡ Delier ¡ Depressie/angst ¡ Valpartijen/fracturen
¡ GE chirurgie, post-‐Ok ¡ Orthostase ¡ Veneuze thrombose
74%
80% 63%
percentage patienten
70% 60%
overleden
50%
verpleeghuis
40%
verzorgingshuis
30%
thuis
20%
overige
10% 0% situatie (september 2010)
40%
35%
Ernstig cognitieve stoornis MMSE < 18
30%
25% Cognitieve stoornis;ernst mede afhankelijk van dagelijks functioneren en opleidingsniveau MMSE 19-27
20%
15% Normaal = ernstige cognitieve stoornis uitgesloten bij normaal opleidingsniveau MMSE > 28
10%
5%
0% =
mate aanwezigheid van cognitieve stoornis
+14% +11%
1400 1285 1200
1000
894
800
600
400
200
0 opname
ontslag
1600,00
1424
1400,00
levodopa/carbidopa opname levodopa/carbidopa ontslag
1200,00
992
1000,00 800,00 600,00 400,00
levodopa/benserazide ontslag
740 626
566
levodopa/benserazide opname
levodopa/carbidopa/entacapon opname
517506
507
levodopa/carbidopa/entacapon ontslag
390 246
200,00
pramipexol bij opname pramipexol bij ontslag apomorfine bij opname apomorfine bij ontslag
0,00 Parkinson medicatie
aantal Parkinson patienten (n)
30
29
30 26
25
25
levodopa/carbidopa opname levodopa/carbidopa ontslag
20
levodopa/benserazide opname
14
15
levodopa/benserazide ontslag levodopa/carbidopa/entacapon opname levodopa/carbidopa/entacapon ontslag
10 5
pramipexol bij opname
3
4
5
4 2
pramipexol bij ontslag apomorfine bij opname apomorfine bij ontslag
0 Parkinson medicatie (in LED)
23 aantal patienten (n)
25 20 15
Rivastigmine opname
11
Rivastigmine ontslag
10 5 0 medicatie cognitie
11
11
11 11 hoeveelheid per individu (in mg)
Rivastigmine opname
11 10
10
10 10 10 10 medicatie cognitie
Rivastigmine ontslag
aantal patienten (n)
17 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0
clozapine opname
8
clozapine ontslag
antipsychotica
16 16 14
11
12 hoeveelheid per individu (in mg)
10
clozapine opname clozapine ontslag
8 6 4 2 0 antipsychotica
¡ 25 patienten ¡ Follow-‐up 6 wk-‐12 wk-‐1 jr ¡ Eindpunten
§ Functioneel § Cognitie § Motoriek § Kosten (direct/indirect)
35,0
30,9
30,0 23,7 25,0
23,8 gem. ALDS I gem ALDS II
20,0
gem. ALDS III
15,0
10,0
5,0
0,0 gem ALDS scores (in punten)
30,0
25,0
25,9
25,7
20,7
20,0
gem. SCOPA-‐Cog I gem. SCOPA-‐Cog II gem. SCOPA-‐Cog III
15,0
10,0
5,0
0,0 gem. SCOPA-‐Cog scores (in punten)
1,6 1,4 1,2 gem. verbetering motorische evaluatie SCOPA-‐SPES I
1
gem. verbetering activiteiten van het dagelijkse leven
0,8 0,6 0,4 0,2 0 gem verbetering van de SCOPA-‐SPES scores van meting I naar III (in punten)
¡ Streng selecteren ¡ Opnameduur vooraf vastleggen ¡ Behandeldoelen snel vastleggen ¡ Effectmaten standaardiseren ¡ Goede follow-‐up na ontslag
noodzakelijk
¡ Het
GPSS concept is een behandeling die veel breder zou moeten worden ingezet bij patiënten met de ziekte van Parkinson in het gevorderde stadium van de ziekte ¡ Nationale implementatie volgt vanaf 2012
