ZORGELOOS OP UITJE, VOOR OUDERS EN BEGELEIDING VAN AUTISTISCHE KINDEREN
Inhoud: - Zorgeloos op uitje -Wat is autisme? - Wat houd een uitje precies in? - 15 TIPS om uw uitje tot een succes te maken
Marinka Born
Zorgeloos weg met uw autistische kind Wilt u zorgeloos op een uitje of op een uitstapje met uw autistische1 kind? Of wilt u graag weten hoe u een persoon met het autisme het best kan begeleiden op een uitstapje? Dit document kan u als ouders /verzorgers helpen om een uitstapje met uw autistische kind tot een groot succes te maken! Zodat zowel u als de ander met een beperking/autisme kunnen terugkijken op een ontspannen uitje. In dit document worden een aantal tips gegeven die u kunnen helpen in de begeleiding van een autistisch kind tijdens een uitstapje of uitje.
Belangrijk: Voordat u dit document gaat lezen is het belangrijk om te bedenken dat elk kind uniek is. Elk kind heeft zijn eigen wensen en behoeften. Als ouder of verzorger bent u de echte deskundige. U hebt het meeste zicht op uw autistische kind en zult het beste weten hoe u kunt aansluiten op de specifieke behoeften van uw kind. De tips die in dit document worden beschreven kunnen u hierbij helpen.
1
Dit document kan ook gebruikt worden door ouders van kinderen met een verstandelijke beperking, veel van de tips zijn ook geschikt om toe te passen op kinderen met een verstandelijke beperking. Daarnaast kan dit document ook gebruikt worden voor ouders van kinderen met autist aanverwante stoornissen zoals pdd-nos en het syndroom van asperger.
Wat is Autisme? Voordat we over gaan op de diverse tips is het belangrijk om te kijken naar de kenmerken en de feiten rondom autisme. Wat is autisme / kenmerken? - Autisme is een stoornis die zich uit in problemen in de sociale interactie en in de communicatie. Zo heeft een kind met autisme vaak moeite met het maken en begrijpen van oogcontact. Ook zullen deze kinderen minder snel spontaan met andere kinderen gaan spelen. Moeite in de communicatie kan terug te zien zijn in een minder niveau in de gesproken taal. Daarnaast is er ook een groep kinderen met autisme die zich helemaal niet heeft ontwikkeld op het gebied van taal. - Hiernaast laten kinderen met autisme vaak ook dezelfde patronen van gedrag zien. Een voorbeeld hiervan is het steeds laten zien van hetzelfde bewegingsgedrag zoals fladderen. Daarnaast zijn deze kinderen vaak extra geïnteresseerd in één of meerdere heel specifieke onderwerpen zoals een interesse voor vliegtuigen. Net als patronen zijn routines ook heel belangrijk voor het autistische kind, aan deze routines wordt door het autistische kind vaak veel waarde gehecht. Kenmerken die problemen kunnen opleveren tijdens een uitje: - Verminderde motoriek. Zo zou het kind het bijvoorbeeld fysiek niet goed vol kunnen houden: - De behoefte aan dagelijkse routines - Behoefte aan rust en structuur - Behoefte aan een veilige omgeving
Wat houd een uitje of uitstapje in? Ook met een autistisch kind maken we door het jaar heen diverse uitstapjes. Als we denken aan een uitje of uitstapje denken we al snel aan grote activiteiten. Zoals het gaan naar een bekend pretpark of het bezoeken van een dierentuin. Misschien ziet u zelfs al een groot en druk pretpark voor u met allerlei attracties waarin het lastig is om het overzicht te bewaren. Dit is eigenlijk maar een deel van de uitstapjes die u met uw kind maakt. Een bezoek aan opa en oma of andere familie, gezellig naar de speeltuin, naar de supermarkt of gewoon een blokje om zijn allemaal voorbeelden van uitstapjes buiten de routine om. En vakanties of een weekendje weg horen hier natuurlijk ook bij. Zowel grote als kleine uitjes kunnen geschikt zijn voor uw autistische kind. Hierbij is het belangrijk om tijdens een uitje rekening te houden met de mogelijkheden maar ook zeker met de beperkingen van uw kind. Waar kan ik aan denken bij uitstapjes/uitjes: Grote uitjes Pretpark Bioscoop Dierentuin Museum Zwembad Op vakantie gaan
Kleine uitstapjes Boodschappen, ook bv. ijsje halen Speeltuin Wandelen/fietsen/buitenspelen in een andere omgeving Naar familie, bv. Oma toe. Koffiedrinken bij bv. buren Kinderboerderij
Om zowel de grote als de kleine uitstapjes positief te laten verlopen, volgen hier een aantal tips.
Tip 1: Kies een uitstapje dat uw kind aankan. Er zijn verschillende soorten uitstapjes, grote en kleine, met veel prikkels of juist heel rustig. Tijdens grote uitstapjes zal uw autistische kind meer prikkels te verwerken krijgen. In de dierentuin zijn nou eenmaal meer prikkels dan bij oma thuis. Het is daarom goed om te kijken of uw kind de activiteiten tijdens het uitstapje, voldoende aankan. Zo zorgt u ervoor dat u niet teveel van uw kind vraagt tijdens het uitstapje. Dus als u een uitje kiest, kies dan iets wat uw kind aankan. Weet u niet precies wat uw kind aankan, dan is het verstandig om met een klein uitje te beginnen. Kleine uitstapjes zijn vaak overzichtelijker en begrijpelijker voor uw kind met autisme. Een klein uitje geeft u kind met autisme meer rust. Dit omdat een kleine activiteit vaak meer gestructureerd en overzichtelijker is. Voorbeeld: Uw kind raakt al wat gespannen en onrustig als hij mee gaat boodschappen doen. Nu is het vakantie en wilt u wat leuks doen met uw kind. Kies dan niet direct voor een uitstapje naar de dierentuin. Probeer dan eerst eens om samen met uw kind naar een speeltuin in de buurt te gaan. Gaan deze uitjes goed, dan kunt u ook proberen om steeds wat grotere uitjes met uw kind te plannen.
Tip 2: Kijk naar de voorkeuren van het kind. Elk kind heeft zijn eigen voorkeuren en interesses. Het is goed om hiermee rekening te houden in de keuze van de activiteit. Bijvoorbeeld: uw kind houdt heel erg van auto’s, dan kunt u samen naar een tentoonstelling over auto’s gaan. U zult zien dat uw kind dit helemaal geweldig vindt. Kies een activiteit die goed past bij uw kind. De kans op een positieve ervaring is dan het grootst. Uw kind zal er dan waarschijnlijk nog lang van nagenieten.
Tip 3: Plan uw uitje slim. Vermijd drukke periodes! U en uw kind hebben maar een beperkt aantal vrije dagen. Vaak worden uitjes daarom ook gepland in perioden van vakantie. Bedenk dan wel dat heel Nederland in deze vakantieperiode vrij is. Hierdoor zijn vooral grote activiteiten erg druk. De attractieparken en dierentuinen hebben dan vaak hun meest drukke dagen. De extra drukte zorgt voor extra prikkels en kan spanning opleveren bij uw autistische kind. Vermijd met uw autistische kind deze aller drukste dagen! Vaak is op internet wel te vinden hoe druk het uitje bezocht word op de verschillende dagen van het jaar. In het laagseizoen is het uitje vaak veel rustiger. Het uitje is dan net zo leuk, alleen lopen er minder andere mensen in het park rond. Ook heeft u dan minder wachtrijen, en zult u meer ruimte hebben om ergens rustig een pauze te nemen. Doordat het uitje rustiger is zal het autistische kind zich prettiger voelen. Niet alleen het uitje heeft drukke en minder drukke periodes. Ook u hebt drukke en minder drukke periodes. Hebt u het zelf bijvoorbeeld heel druk? Of heeft uw kind de laatste tijd veel veranderingen moeten ondergaan? Dan is het verstandig om het uitje nog even uit te stellen. Plan het uitje dan liever in een rustige periode voor uzelf en uw kind.
Tip 4: Ga alleen samen met u autistische kind op uitje. Voor veel autistische kinderen is een 1 op 1 uitje overzichtelijker en leuker. Voor broertjes en zusjes kan het ook leuker zijn om zonder het autistische broertje of zusje op uitje te gaan. Wilt u ondanks dit toch met u hele gezin op uitje gaan kies dan voor een laagdrempelige en rustige activiteit.
Tip 5: Bereid uzelf goed voor op het uitje. Het is belangrijk dat u zelf precies weet wat u in het uitje van plan bent. Dit zodat u dit ook duidelijk aan uw kind met autisme kunt vertellen. - Weet wat u gaat doen. Zorg dat u voldoende weet wat het uitje inhoud, zodat u dit ook aan uw kind kunt uitleggen. - Weet hoelang u de activiteit gaat doen. Houdt hierbij ook rekening met de openingstijden en reistijd. - Weet wat u gaat doen met eten. Neemt u broodjes mee of gaat u daar wat halen. - Weet wie er mee gaan. - Bedenk wat u van tevoren moet meenemen, en wat het kind mag meenemen. - Autipas Bij bepaalde grote uitjes kunt u gebruik maken van een autipas. Dit kan diverse voordelen voor u opleveren. Hierdoor hoeft bij sommige attractieparken niet zo lang in de rij te wachten. Dit scheelt een hoop wachttijd en stress. Op internet kunt u zien hoe u hiervoor in aanmerking komt. Ook kunt u op internet zien welke parken rekening houden met autisme.
Tip 6: U hoeft niet origineel te zijn. Als een uitje erg goed is bevallen kunt u dit best de volgende keer nog een keer gaan doen. Houdt u kind bijvoorbeeld erg van treinen kan hij of zij het heel erg leuk vinden om nog een keer naar het treinmuseum te gaan. Dit kunt u dan best nog een keer doen. Zo wordt het een bekende activiteit en weet het kind ook al wat hij/zij kan verwachten. Daarnaast kunt u ook aan andere ouders vragen wat zij voor activiteiten doen met hun autistische kinderen. De ervaringen van anderen zijn namelijk erg nuttig bij het organiseren van uw eigen uitje.
Tip 7: Bereid uw kind voor. Een kind met autisme heeft vaak veel behoefte aan structuur. Door op uitje te gaan doorbreekt u deze structuur. Het is belangrijk om iemand met autisme hier goed op voor te bereiden. Zo kunt u bijvoorbeeld gebruik maken van een picto systeem zoals hieronder te zien is. Hierin laat u bijvoorbeeld zien hoeveel nachtjes het kind nog moet slapen voordat deze bijvoorbeeld gaat zwemmen. Ook kan het voor een kind met autisme goed zijn om van tevoren alvast te vertellen wat u precies gaat doen. En dit bijvoorbeeld samen even door te spreken. Dit kan de spanning vooraf wat laten zakken. Door uw kind op tijd voor te bereiden, geeft u het kind de tijd te wennen aan het idee van het uitje.
Tip 8: Vraag hulp. Soms is het handig om iemand extra mee te nemen die u kan ondersteunen op een uitje. Zo kunt u bijvoorbeeld een begeleider of een oppas van uw autistische kind meenemen op uitje. Zo hebt u zelf tijdens het uitje soms ook even de handen vrij. Dit is zeker handig wanneer u met meer kinderen op uitje gaat. Kinderen zitten vaak nog op school. U kunt dus ook hulp en tips vragen aan leerkrachten en andere moeders. Deze hebben vaak ook goede tips over uitjes in de buurt.
Tip 9: Zorg voor een kleine activiteit om mee te nemen voor het kind tijdens wachtmomenten.
Sommige kinderen met autisme vinden het lastig om te moeten wachten. U kunt hiervoor een wachtactiviteit gebruiken. Zo kunt u bijvoorbeeld een boekje /puzzelboekje meenemen dat uw autistische kind erg leuk vind. Of een ander favoriet speeltje of spelletje waar uw kind even rustig zelfstandig mee kan spelen.
Tip 10: Wees duidelijk naar uw kind toe. Vertel uw kind met autisme duidelijk wat er van hem verwacht wordt. Vertel kort en duidelijk wat jullie gaan doen. Bijvoorbeeld: We gaan eerst in de auto. Dan komen we bij oma aan. Daar eten we een boterham. Dan gaan we daar spelen. En dan rijden we weer terug. Dit kunt u vertellen met woorden, foto’s of picto’s. (Extra tip: Vertel wat u gaat doen in chronologische volgorde. Voorbeeld hoe het wel moet: we gaan in de auto naar oma en dan eten we een boterham. En niet: voordat we gaan eten gaan we met de auto naar oma.)
Tip 11: Houdt rituelen die u wel kan blijven doen tijdens het uitje aan. Tijdens een uitje zijn er veel dingen anders, er zijn veel rituelen of gewoontes die dan niet uitgevoerd worden omdat u weg van huis bent. Maar sommige gewoonten kunt u best vasthouden ook tijdens een uitje. Zoals het eten van een boterham met kaas tussen de middag. Ook de tijden waarop u normaal eet kunt u best aanhouden tijdens een uitje. Soms is dit zelfs noodzakelijk in verband met medicatie die ingenomen moet worden.
Tip 12: Houdt voor uw eigen rust een alternatief achter de hand als het even niet gaat. Het kan erg fijn zijn om de mogelijkheid te hebben om het uitje tussentijds af te breken. Houdt er rekening mee dat de activiteit niet gaat zoals u dat van tevoren hebt bedacht. Maak daarom altijd een plan voor het geval het uitje niet meer goed gaat. Vaak geeft het u als ouders ook al rust om dit plan achter de hand te hebben. Dit legt daardoor vaak ook al minder druk op het autistische kind.
Tip 13: Wees duidelijk en blijf rustig, ook als uw kind zich verzet. Tijdens het uitje kan het goed voorkomen dat u kind ineens niet meer mee wil. Uw kind zegt bijvoorbeeld: ik wil niet in de auto. Word dan niet boos op uw kind. Verzet van het kind is vaak een vraag om duidelijkheid. Leg dan duidelijk en rustig uit wat u van het kind verwacht, en vertel wat er gaat gebeuren. Zo helpt u het kind om weer te begrijpen wat er gaat gebeuren. Uw kind met autisme heeft deze duidelijkheid nodig.
Tip 14: Hou het uitje positief/ sluit positief af Hou het uitje positief: Vraag tijdens uitstapjes niet naar dingen die het kind niet kan. Maar kijk naar de mogelijkheden die het kind wel heeft en de vaardigheden die hij wel laat zien. Speelt het bijvoorbeeld in de speeltuin, wordt dan niet boos als hij niet uit zichzelf contact maakt met de andere kinderen. Maar bevestig hem in het sociale gedrag dat hij wel laat zien. Sluit positief af: Probeer voor zover mogelijk het uitje positief af te sluiten. Zo onthoud het kind dat een uitje erg leuk is. Bij het afsluiten van het uitje, blijft het belangrijk dat u zich aan de gemaakte afspraken houdt. Ook als u misschien zelf ook al wat moe bent na een lange dag. Een positieve afsluiting zal een volgend uitje makkelijker maken.
Tip 15: Geef op tijd aan wanneer het uitje is afgelopen. Geef duidelijk aan wanneer het uitje is afgelopen. Doe dit niet abrupt maar vertel wat het kind nog gaat doen voordat het uitje afgelopen is. Voorbeeld: We gaan nog 2 keer op de glijbaan dan gaan we naar de auto. Het is belangrijk u zich hier vervolgens ook aan houdt. En dus niet uw kind nog een 3e keer van de glijbaan af te laten gaan. Dit omdat uw autistische kind dit waarschijnlijk niet zal begrijpen.
