Windgevoel op de ogen

M.K. Tjian

‘Windgevoel’ op de ogen Toepassing van de theorie van TCM kan tot goed resultaat leiden, ook ingeval de aandoening onbekend is

TCM is gebaseerd op een andere wereldbeschouwing dan het Westerse denken, waarvan de wetenschap deel uit maakt. In dit artikel wordt een casus beschreven van een ongewone aandoening: een jonge vrouw met het gevoel dat er aldoor een wind op haar oog blies. Door systematisch de denkwijze van TCM toe te passen op deze onbekende aandoening bleek er verrassend direct effect te zijn: de klachten waren direct over. Deze tekst beschrijft wat de basisgedachten van TCM zijn – de 5 elementen – en hoe die werden toegepast. Het maakt een pleidooi voor het bezien van de resultaten, en het inzien dat zelfs onbekende aandoeningen effectief kunnen worden behandeld als het gedachtegoed van TCM wordt gebruikt. Dat is een belangrijker argument voor het inzetten van deze methode dan of de methode vanuit een westerse wetenschappelijke visie wordt begrepen.

M.K. Tjian

218

Inleiding

Vanwege de vele succesvolle behandelingen (suc-

Het is al lang bekend dat voor veel ziekten de be-

ces verhalen) krijgt acupunctuur meer en meer er-

handeling met acupunctuur tot goede resultaten

kenning in de westerse gezondheidszorg. Deze er-

leidt.

kenning is vooral op basis van deze aangetoonde

De theorie van de Chinese Acupunctuur, van de

effectiviteit. Er is nog geen theoretische erkenning

Traditionele Chinese Geneeskunde is niet geba-

voor deze methode doordat het westerse verkla-

seerd op het Westerse denken en daardoor ook niet

ringsmodel tekortschiet. Voor de westerse artsen is

de verklaren vanuit de daaruit voortgekomen huidi-

het moeilijk om de ‘leer van de vijf elementen’ te

ge gevestigde wetenschappelijke visie. Ook al is via

bevatten, waarbij bijvoorbeeld het orgaan lever ge-

die wetenschappelijke methode niet te verklaren

symboliseerd wordt door het element hout, en de

hoe acupunctuur precies op het lichaam werkt, toch

longen door het element metaal. Verderop wordt

laat de praktijk zien dat vele patiënten door de be-

uitgebreider ingegaan op deze ‘de leer van de vijf

handeling met acupunctuur effectief van hun klach-

elementen’.

ten worden verlost.

Dat deze geneeswijze nog niet door het Westerse

TIG jaargang 19 | nr. 4 | 2003

>

M.K. Tjian

‘Windgevoel’ op de ogen

denken kan worden verklaard staat los van haar be-

heel normaal uit, geen rode kleur op het slijmvlies

wezen effectiviteit, met een historie van duizenden

van de oogleden of op de oogbol, geen zwellingen,

jaren. Vanuit deze theorie kunnen vele ziekten gedi-

geen conjunctivale- of ciliaire aantasting. De palpa-

agnosticeerd en behandeld worden.

tie van de ogen gaf mij niet de indruk, dat er sprake

De volgende casus is daarvan een voorbeeld. Het

was van een verhoging van de oogdruk. Haar bloed-

betreft een ongewone aandoening, die met succes

druk was normaal.

werd behandeld door toepassen van de theorie van

Het overig lichamelijk onderzoek leverde ook geen

TCM. Het betreft een zeldzaam ziektebeeld uit mijn

verdere bijzonderheden op.

algemene praktijk in Indonesië. Aan de hand van TCM theorie kon ik succesvol punten selecteren

De behandelingen

voor behandeling met acupunctuur, leidend tot een

Het was een erg zeldzame klacht. Ik ben zoiets nog

herstel van de betreffende patiënt.

nooit eerder tegengekomen, noch in de westerse literatuur noch in de oosterse literatuur. De aandoe-

Het ‘windgevoel’ op de ogen

ning was zo te zien niet gevaarlijk, en bij het licha-

In mijn praktijk kwam een jonge gehuwde vrouw

melijke onderzoek werden ook geen pathologische

van circa 25 jaar oud, met de volgende klacht: als

afwijkingen geconstateerd; maar de klacht werd wel

zij haar ogen opende, had zij het gevoel alsof de

als lastig ervaren.

wind constant op haar ogen blies. Hierdoor was zij

Behandeling volgens de westerse geneeskunde zou

niet in staat haar ogen goed open houden. Dit ver-

zich richten op het voorschrijven van een vochthou-

schijnsel overkwam haar ook ‘binnenshuis’ waar

dende oogdruppel met wellicht aanvullend een kal-

helemaal geen wind was.

merend medicijn vanwege haar ongemak. Zulk een

Toen ze in mijn praktijk tegenover mij zat, had ze

aanpak is symptoomgericht. TCM biedt een andere

haar ogen slechts minimaal geopend. Als ze haar

aanpak. Ik heb de patiënt gevraagd om toestem-

ogen wijd opende, moest ze de ogen onmiddellijk

ming om te trachten haar van haar klachten te ver-

daarna weer sluiten, vanwege dit onverklaarbare

lossen via de acupunctuurmethodiek; en de leer

‘windgevoel’. Het bleek dat ze geen gebruik maakte

van de 5 elementen. Hiermee ging ze akkoord.

van één van de vele etherische oliën die in Indonesië zijn te verkrijgen. Sommige daarvan be-

De Leer van de Vijf Elementen

vatten een combinatie van menthol, eucalyptus of

De Leer van de Vijf Elementen is een manier van de

kamfer, die een prikkelend gevoel op de ogen kun-

oude Chinezen, de gebeurtenissen van de natuur

nen veroorzaken. De damp van deze olie geeft ook

vanuit een energetisch standpunt te beschouwen.

de neiging de ogen dicht te knijpen. Vaak wordt

Het gaat hier om samenhangen tussen processen.

deze olie gebruikt bij hoofdpijn, verkoudheid, enzo-

Centraal hierin is de beschouwing van vier bewe-

voorts. De vrouw was niet verkouden en had ook

gingsrichtingen van energie zoals die bestaan in het

geen last van hoofdpijn. Ze gebruikte ook geen van

universum:

zulke oliën. Afgezien van ‘het windgevoel’ op haar

1 de opstijgende energie

ogen voelde zij zich lichamelijk goed.

2 de zinkende- of dalende energie

219

3 de zich uitspreidende energie

Lichamelijk onderzoek Bij het onderzoek van de ogen vond ik helemaal geen pathologische afwijkingen. De ogen zagen er

(centrifugale energie) 4 de zich samentrekkende energie (centripetale energie)


>

M.K. Tjian


De eigenschappen van de energiebewegingen wor-

dat betekent dat de energie zich alleen nog maar in

den door de vijf elementen gesymboliseerd, name-

de stam van de boom bevindt.

lijk: hout, vuur, aarde, metaal en water.

Daarna verdicht de energie zich en in de winter be-

Hout en vuur symboliseren de opstijgende- en de

gint ze te dalen. Bij deze periode hoort het element

zich uitspreidende energie.

‘water’. Het water symboliseert de yin-energie, die

Water symboliseert de dalende energie.

koud is en naar beneden stroomt. Door deze ener-

Metaal symboliseert de samentrekkende, ver-

giebeweging speelt het leven van de planten zich in

dichtende energie.

de winter hoofdzakelijk onder de grond af.

Aarde symboliseert de stabiliserende factor voor-

De Chinese Geneeskunde beschouwt het menselijk

stelt van zowel de opstijgende als de dalende

lichaam als een deel van de natuur (macrokosmos),

energie.

de genoemde energiestromen zijn ook in ons li-

chaam terug te vinden (microkosmos). Deze energieën vertegenwoordigen dynamieken,

Op grond van deze dynamische eigenschappen

die ook in procescycli zijn te zien. Ook in de jaarge-

worden de organen in verband gebracht met de vijf

tijden zijn de energiebewegingen duidelijk terug te

elementen.

vinden.

zich in de longen een dichte verzameling van

waakt en de spruiten op de aarde doorbreken, stijgt

energie bevindt. Deze concentratie van energie

de energie langzaam op. Aan dit jaargetijde wordt

ontstaat doordat de twee energiebronnen wor-

het element ‘hout’ gekoppeld. In deze periode stijgt

den verenigd. Energie krijgen we vanuit de inge-

de energie op.

ademde lucht en van het tot ons genomen voedsel, wat eerst in de milt wordt verwerkt.

Bij de zomer hoort het element ‘vuur’. Het vuur symboliseert de yang-energie met als eigenschap

De nieren behoren tot het element ‘water’, om-

hitte en opstijgende energie. In dit jaargetijde be-

dat ze verantwoordelijk zijn voor de ‘waterhuis-

reikt de natuur haar hoogste groeifase. De zomer is

houding’ van het lichaam. De energiestroom is te vergelijken met water dat naar beneden stroomt.

voor te stellen als een intensivering van de opstij-

220

De longen horen bij het element ‘metaal’, omdat

In de lente, als de natuur uit haar winterslaap ont-

gende- en zich uitspreidende energie.

De leverenergie heeft als eigenschap, dat het zich naar boven verspreidt. Deze energiestroom

Als de energie haar hoogste punt heeft bereikt, begint ze weer te dalen, maar is op haar hoogtepunt

lijkt op een groeiende boom. De lever behoort bij

momentaan in balans. Het is het moment van het

het element ‘hout’.

zweven van een bal die omhoog is gegooid. De

Het hart heeft o.a. de functie om het lichaam te

energie gaat omlaag en gaat tegelijkertijd ook weer

doorstromen; en zo te verwarmen. Op grond van

omhoog. Dit tijdstip, waarop de energie zowel om-

haar verwarmende- en zich verspreidende eigen-

hoog als naar beneden stroomt en daarmee een

schap behoort het hart bij het element ‘vuur’.

harmonisering of een stabilisering van de energie-

De milt zorgt volgens de Chinese Geneeskunde

stroom bereikt, valt in de nazomer (het warme na-

voor de spijsvertering. Ons voedsel betrekken wij

jaar) en bij deze periode hoort het element ‘aarde’.

direct of indirect vanuit de aarde, vandaar de ver-

Bij de herfstperiode hoort het element ‘metaal’,

binding van de milt met het element ‘aarde’.

omdat in deze tijd de planten hun energie naar binnen toe concentreren (centripetaal). Door deze

Longen, nieren, lever, hart en milt behoren tot de

energiebeweging verliezen de bomen hun bladeren,

yin-organen. Energetisch is een bepaald yin-orgaan


>

M.K. Tjian


aan een bepaald yang-orgaan gekoppeld en tussen

Er bestaan ook relaties tussen de organen en het

beide bestaat een functioneel verband. (De yin or-

psychische gedrag van de mens. Een verandering

ganen hebben een opslag en regulerende functie;

van energie in een orgaan geeft bepaalde psychi-

de yang organen een stimulerende en produceren-

sche verschijnselen en omgekeerd veroorzaken ab-

de functie.)

normale psychische uitingen schade aan een be-

De gekoppelde organenparen zijn.

paald orgaan. De volgende emoties worden gekop-

Hout

Lever - Galblaas

peld aan een bepaald orgaan.

Vuur

Hart

- Dunne Darm

Hout

Woede

Aarde

Milt

- Maag

Vuur

Vreugde - Hart/Dunne darm

Metaal

Longen - Dikke darm

Aarde

Zorgen

Water

Nieren - Blaas

Metaal

Bedroefdheid - Longen/Dikke darm

Water

Vrees

- Lever/Galblaas - Milt/Maag - Nieren/Blaas

Volgens de Traditionele Chinese Geneeskunde hebben de organen een relatie met andere lichaamsde-

Tussen de vijf elementen zijn er relaties van voe-

len en zintuigen. Bij de diagnostiek wordt gebruik

dende (Shen cyclus), controlerende- (Ko cyclus) en

gemaakt van bovengenoemde relatie.

‘verachtende-’ (tegengesteld aan controlerende) ei-

de lever beïnvloedt de ogen, pezen en nagels

genschappen.

het hart beïnvloedt de spraak, de tong en de

bloedvaten

voedt aarde, aarde voedt metaal, metaal voedt

de milt beïnvloedt de lippen, de mond, de smaak, en de spieren

De voedende Shen cyclus: Hout voedt vuur, vuur water en water voedt hout.

De controlerende Ko cyclus: metaal controleert

de longen beïnvloeden de neus, de reuk en de

hout, hout controleert aarde, aarde controleert

huid

water, water controleert vuur, vuur controleert

de nieren beïnvloeden de oren en het skelet

metaal.

221

Figuur 1 — De 6 elementen cyclus, met de balans tussen Shen en Ko regulatie


>

M.K. Tjian


Tabel 1

De Vijf Elementen

222

hout

vuur

aarde

metaal

water

orgaan [zang]

lever

hart

milt

long

nier

orgaan [fu]

galblaas

dunnedarm

maag

dikkedarm

blaas

zintuigen

ogen

tong

mond

neus

oor

weefsel

pees

(bloed) vaten

spier

huid

bot

emoties

boosheid

vreugde

overdenking

treurig

vrees

milieu

wind

hitte

vocht

droogte

koude

jaargetijde

lente

zomer

na-zomer

herfst

winter

kleur

groen

rood

geel

wit

zwart

smaak

zuur

bitter

zoet

scherp

zout

De voedende en controlerende processen zijn twee

Chinese Geneeskunde behoort de wind tot het ele-

onscheidbare uitgangspunten van de Leer van de

ment ‘hout’. De lever behoort ook tot het element

Vijf Elementen. Zonder voedend proces is er geen

‘hout’. De levermeridiaan loopt in het lichaam naar

groeiende ontwikkeling, zonder controlerend proces

boven en heeft verbinding met de ogen. (De

is er geen balans en coördinatie. Samen bepalen ze

Chinezen zeggen: ‘gan kai qiao yu yan’: de lever

de lichaamsprocessen.

staat in relatie met de ogen.) Een storing in de lever

De Leer van de Vijf Elementen kan dus in de

kan zich op de ogen afspiegelen, bijvoorbeeld door

Chinese Geneeskunde als leidraad dienen voor kli-

een deficiëntie van het yin en het bloed en zou

nische diagnose en therapie.

droge ogen, wazig zien of nachtblindheid kunnen

Figuur 1 en Tabel 1 vatten de basisbeginselen van

veroorzaken. De galblaas is gekoppeld met de lever

de systeemregulatie van het lichaam samen, vol-

en de galblaas behoort ook tot het element ‘hout’.

gens het Chinese perspectief van TCM. Door de ba-

Ik kwam daarmee tot het volgend behandelings-

lans te herstellen tussen deze procesdynamieken

plan:

kunnen lichamelijke en psychologische klachten

Mijns inziens betrof het hier een primaire storing

worden opgelost. De principes zoals bevat in deze

van het element ‘hout’. De balans van de energie in

figuur en tabel zijn hieronder toegepast op de be-

de lever was verstoord en gaf mijn patiënte het ge-

schreven casus.

voel alsof er een wind opblies op haar ogen. Mijn behandeling was daarom gericht op het in balans

De acupunctuur behandeling

brengen van de leverenergie van mijn patiënte, met

Mijn patiënte met het ‘windgevoel op de ogen’, heb

de verwachting dat dit het windgevoel zou verdrij-

ik als volgt behandeld:

ven door de ogen te harmoniseren. Centraal staat

Volgens de vijf elementen leer van Traditionele

dus de relatie tussen de ogen, lever, het element


>

M.K. Tjian


hout en de qualiteit wind.

junctivae bulbae en palpebrae te beïnvloeden en

De acupunctuurpunten, die ik voor de behandeling

de storing op te heffen.

van de vrouw heb gebruikt zijn (de verklaring volgt hieronder):

Tai Chung (Le 3)

Hegu (Di 4)

Dit punt ligt op de levermeridiaan, het is het Yuan-

Taichung (Le 3)

punt (Bron-punt) van deze meridiaan. Het punt kan

Fengzhi (G 20)

daarin de leverenergie, die naar boven ging, naar

Dongzhiliao (G 1)

beneden laten zakken en in evenwicht brengen.

Yangbai (G14)

Het punt kan dus invloed hebben op de ogen en de storing (in dit geval het ‘wind-’ gevoel) elimineren.

Verklaring van de punten

Daarnaast is bekend dat de combinatie van He Gu

Hegu (Di 4)

(Di 4) en Tai-Chung (Le 3) invloed kan uitoefenen op

Dit is een bekend punt dat vaak wordt gebruikt. Ik

de psyche, en een kalmerend effect kan bewerkstel-

heb dit punt gekozen, omdat dit punt over het alge-

ligen, wat de behandeling van mijn patiënte ten

meen bij aandoeningen van het gezicht kan worden

goede kan komen.

gebruikt. De Chinezen zeggen ‘Mian Kou He Gu Shou’: ‘voor aandoeningen van het gezicht kan men

Feng-Chi (G 20)

dit punt nemen’. (‘Mian’ betekent ‘het gezicht’,

De Chinese naam van het punt G 20 is Feng-chi.

‘Kou’ betekent ‘de mond’, ‘He-Gu’ is de chinese

(Wind-vijver: Feng betekent de wind en Chi bete-

naam van het punt Di 4, ‘Shou’ betekent aannemen

kent de vijver.) Dit punt wordt vaak gebruikt om pa-

of accepteren. TCM is een ervaringsgeneeskunst.) In

thologische wind te verdrijven. Dit punt ligt op de

dit geval betreft de klacht de ogen, die zich even-

galblaas meridiaan; en is daardoor gekoppeld met

eens in het gezicht bevinden. Volgens de genoemde

de lever (de gepaarde meridiaan). In dit geval had

stelregel is dit een aangewezen punt. Vanuit de 5-

dit punt dus een windverdrijvende effect en tegelijk

Elementenleer is dit als volgt te begrijpen:

invloed op de lever om de klacht van de ogen elimi-

Het punt Di 4 ligt op de meridiaan van de dikke

neren.

darm. De dikke darm is gekoppeld met de longen

223

en behoort bij het element ‘metaal’. Volgens de leer

Yang –bai (G 14) en Tongziliao (G 1)

van vijf elementen kan het element ‘metaal’ invloed

Deze beide punten heb ik gekozen als lokale pun-

uitoefenen op het element ‘hout’ volgens de ‘ko-cy-

ten. Zij liggen naast de ogen en tegelijkertijd liggen

clus’. ‘Metaal’ controleert ‘hout’. Dus het punt Di 4

zij op de galblaasmeridiaan.

zou invloed kunnen hebben op de ogen, die beho-

Beide punten kunnen dus een lokaal effect op de

ren tot het element ‘hout’. Het is ook te begrijpen

ogen hebben, die dus harmoniseren en de storing

vanuit een visie van systeemregulatie: In het boek

opheffen.

Akupunktur für mässig fortgeschrittener (1994) van Bischko wordt geschreven over ‘Regelkreis System’

Het resultaat

of algemene regulatie. Di 4 is een algemeen regula-

Het resultaat van de behandeling van de vrouw met

tie punt voor het slijmvlies. Dus voor alle aandoe-

de genoemde acupunctuurpunten was verbazing-

ningen die hiermee te maken hebben kan dit punt

wekkend. Na de eerste behandeling had mijn pa-

worden gebruikt. Om die reden heb ik gebruik ge-

tiënte geen klachten meer. ‘Het windgevoel’ was

maakt van dit punt om het slijmvlies van de con-

verdwenen, de vrouw kon dan ook zonder enige


>

M.K. Tjian


moeite haar ogen normaal opendoen. De vrouw was

Literatuur

erg blij dat zij zo direct van haar klachten af was. En

uiteraard was ik verheugd dat de behandeling een goed resultaat had opgeleverd. Ik heb de vrouw het

Bischko, J., (1994) Akupunktur für mäßig Fortgeschrittene, Haug Verlag, Heidelberg

Cheng Xing-Nong (1987) Chinese Acupuncture and Moxibustion, Foreign Languages Press,

advies gegeven terug te komen in mijn praktijk als de klachten zich weer zouden voordoen. Ik heb haar

Beijing

echter niet meer in mijn praktijk gezien.

Conclusie

Guo Jia-Liang, Shi Yong Zhong Guo Zhen Jiu Jing Xué Xué, Xin Ya Chu Ban She, Taiwan

Hoewel de leer van de vijf elementen in het geheel niet in overeenstemming is met de Westerse ge-

Kasenda, S.L. (2000) Fünf Elemente Qi Gong, Koesel Verlag, München

Molen, C. van der (1987) Acupunctuur, tweede,

neeskunst, kunnen vele ziekteverschijnselen aan

herziene en aangevulde druk, De Tijdstoom,

de hand van deze theorie worden verklaard en be-

Lochem-Gent

handeld. De beschreven ziektegeschiedenis is slechts één voorbeeld, dat laat zien dat de acupunctuur als alternatief in de dagelijkse praktijk ingezet kan worden en vaak tot heel verrassende therapieresultaten leidt.

224


M.K. Tjian

<


Samenvatting ‘Windgevoel’ op de ogen Een casus van een ongewone aandoening, ‘wind-

van deze manier van denken, was in één behande-

gevoel op de ogen’ wordt gebruikt om te laten zien

ling het probleem (het gevoel dat een wind op de

hoe onbegrepen aandoeningen via het gedachten-

ogen waaide) opgelost. De voor de behandeling ge-

goed van TCM met verrassend goed effect behan-

kozen acupunctuurpunten waren Di 4, Le 3, G 20, G

deld kunnen worden. Specifiek gaat het hier om het

14, G 1. De praktijkervaring met TCM heeft laten zien

herkennen van een verstoring van het element

dat deze methode ook voor veel andere aandoening

‘hout’, en het herstellen van de energie in de lever-

baat geeft. TCM is weliswaar nog niet verklaarbaar

meridiaan voor het balanceren van de ‘wind’, waar-

vanuit de Westerse geneeskunst, de praktijk bewijst

bij de ‘lever’ ook de traditionele meridiaan is voor

dat acupunctuur tot verrassend effectieve therapie-

aandoeningen van de ogen. Door het toepassen

resultaten kan leiden.

Summary ‘Wind blowing’ on the eyes An unusual case is used to show how the concepts

was surprisingly direct: in one session the problems

of TCM can be used with surprising result for even

were resolved by applying the traditional knowled-

ill-understood afflictions. The article presents the

ge of TCM. The points used in this case were Li-4,

case of a young woman with a sensation of ‘wind

Li-3, Gb-20. Gb-14 and Gb-1. This case, one of many,

on the eyes’, which was interpreted to be associa-

shows that although TCM is not understood within

ted with disturbed ‘Wind’ energy, the liver Meridian

the context of Western science, it offers surprising

(which is also traditionally indicated for eye afflic-

effectivity in healing practice.

tions) and the energy balance of ‘wood’. The effect

Key words TCM

concepts

pathology

application

unknown

225

surprising effectivity


Windgevoel op de ogen

Recommend Documents