Humanisering Waarden Instituties Bachelor-college 2012 Universiteit voor Humanistiek Dr. F. Suarez
Professionaliteit 1
Deel A/B • • • • • • • •
Antropologie De Staat De Kerk De Veiligheid De Economie De Rechtstaat De Democratie De Verzorgingsstaat 2
Literatuur • - C. von Clausewitz, Vom Kriege. • - S. Freud, “Zwei künstliche Massen: Kirche und Heer”. • - R. Moelker en J. Soesters, “Het verschijnsel krijgsmacht: ontstaan en functies”. 3
Bronnen • Carl Schmitt, Politische Theologie, 1922 • Ernst Jünger, Der Arbeiter, 1932 • Carl von Clausewitz, Vom Krieg, 1832 • Raymond Aron, Penser la guerre, 2 vol., 1976 4
Structuur les • • • • • •
Wat is een leger? Wat is oorlog? Oorlogstypen Ontstaan ve oorlog Oorlog en noodlot Rechtvaardige oorlog – Elementen vd oorlog • Indeling vd oorlog • Politie • Humanisering? 5
Het leger – Ontstaan “leger” en “overheid” gelijktijdig • Jachttroep: leider + hiërarchie
– Bosvolken defensief // jagers offensief – Jagers: territoriale radius – Wapens: Primaten/Hominiden – Leger = hiërarchisch gestructureerde groep ingericht voor gevechtshandelingen 6
7
Wat is oorlog? • Is oorlog alleen binnen de soort? • Entomologische wereld • Verschil oorlog/jagen?
8
Wat is oorlog? – Clausewitz, paradigmatisch: het duel • Meer dan twee subjecten (conventie)
– Slachtoffers ? – Kwestie leven/dood – Doel: onderwerping vd ander (vd wil) 9
Oorlogstypen – Externe oorlog/conflict • Uitbreiding actieradius • Doel: verzorging v groep (zorgen) • Doel: Verkenning gebied (weten) • Oorzaak: Conflict v belangen (kunnen) • Constitutie vh territorium
10
Oorlogstypen – Interne oorlog • Oorzaak in dierenwereld • Oorzaak in mensenwereld • Drie begrippen: – Rebellie – Revolutie – Burgeroorlog
• Verschil revolutie burgeroorlog
11
Oorlogstypen • Derde type: Guerrilla oorlog • • • • •
Zowel extern als intern Terrorisme Minderheid destabiliseren Tegen-wil (Chaos) Rebellie maar beperkt (geen revolutie)
12
Oorlogstypen
Typen oorlog
Externe oorlog
Burgeroorlog
Guerrilla oorlog
13
Ontstaan oorlog – Aangekondigd/onaangekondigd • Onaangekondigd: voorspelbaar of niet • Aangekondigd: – Bedreiging – Onderhandeling: Clausewitz (Oorlog als voortzetting politiek)
– Langdurige spanning – Exhibitionisme (Energieverbruik) – Koude Oorlog als universeel verschijnsel – “Drôle de guerre” 14
15
Ontstaan oorlog • Tussenreflectie humanisering:
Bij reële dreiging: exhibitionisme (Koude Oorlog) meest humaan?
16
Oorlog en noodlot • Dialoog: Principe van coöperatie • Oorlog: Principe van concurrentie – Oor-log war Wehr Guerre: ver-warr-ing, tegenstand (deze etymologie = onzeker) – Wrijving, doorbreken orde
• Natuurlijkheid maakt oorlog tot noodlot – Noodlottig: Niet echt gewild – Noodlottig: honger/overbevolking migratie/nomadisme – Noodlottig: interne conflicten gebrek aan mobiliteit, verdeel problemen 17
Oorlog en noodlot • Recht op verdediging • Eerste oorlogen uit noodlot? Daarna via reflectiefdialogisch vermogen gedragen door de wil – Tot 1945 middel vd politiek (Clausewitz) – Na 1945 als ultima ratio » Besef oorlog instrumentalisering menselijk leven » Besef wezen vd mens = dialogisch in de strijd verwerkelijkt hij zijn wezen niet 18
Rechtvaardige oorlog
19
Rechtvaardige oorlog • Rechtvaardige oorlog • Clausewitz: oorlog nooit humaan – Rechtvaardige oorlog ≠ humane oorlog
• “Rechtvaardig” heeft betrekking op 3 elementen – Is een oorlog legitiem? Antwoord op vraag “waarom”. – Het leger- en materieelgebruik. Antwoord op vraag “waarmee”. – Motivatie oorlog. Vraag “Met wie”. » Propaganda, redevoeringen » Mobilisatie vd psyche
20
Elementen Oorlog Elementen oorlog
Legitimatie
Instrumentarium (Leger/materieel)
Motivatie
21
22
Rechtvaardige oorlog • Drie niveau’s: • Is inzet legitiem hangt af idee rechtvaardigheid – Volgens Hitler oorlog legitieme actie – Tegenwoordig mensenrechten eerbiedigen » (Servië) herstel rechtvaardigheid
• Juridificering leger/materieel gebruik » Conventie van Geneve (Dunant Rode Kruis) » Moeilijkheid: Noodsituatie (Carl Schmitt) wet “opheffen”
• Goede informatievoorziening 23
Indeling oorlog • Momenten oorlog • Verdediging (gebied, cultuur als vorm vh weten) • Aanval (uitbreiding vh kunnen) • Mobilisatie (volk Volkssturm) – Totaler Krieg: Ernst Jünger/Erich Ludendorff
Momenten oorlog Verdediging (defensief)
Aanval (offensief)
Mobilisatie 24
Indeling oorlog • Volgens Oorzaken
oorzaken oorlog
ideologisch
economisch
psychologisch 25
Indeling oorlog • Volgens Gevolgen
gevolgen oorlog
apathie/hoop
Vernietiging/wederop bouw
Trauma/vredeswens
27
28
Politie • Hiërarchisch gestructureerde groep ingericht voor bewaken rechtsorde – Beveiliging binnenwereld – Handhaving rechtsorde » politie onderdeel rechtssysteem » Leger vh staatsapparaat
29
Politie • In globale rechtsorde – leger wordt politie – militarisering vd politie – Dreiging » burgeroorlog » guerrilla 30
Humanisering • http://www.youtube.com/watch?v=e502au OnLuA
• http://www.youtube.com/watch?v=JCPlrPu qgys
31
Humanisering • Humanisering v Oorlog: – Letten op aspecten rechtvaardige oorlog – Rechtvaardige of humane oorlog niet letterlijk • Doel v humanisering? – opheffen oorlog » pacifisme als doel » pacifisme als middel 32
Humanisering • Is oorlog zelf humaniserend? • Humaniseringstappen via oorlog – School van Salamanca (Bartolome de las Casas, Luis de Molina, Francisco de Vitoria) » Francisco Suarez: idee algemeen Hof van Justitie (oorlog tussen staten vermijden) » Juridificering/democratisering
33
Humanisering – Humanisering via oorlog (meer vb) Boerenopstand 12 artikelen Conflicten + 30 jarige oorlog Grotius Bayle Revolutie 1789 verklaring mensenrechten Slacht Solferino Dunant Rode Kruis WO I pacifistische beweging (in Katholieke kerk heel sterk) • WO II UVRM
• • • • •
34
Humanisering
– Oorlog zelf humaniserend? • Wezen vd mens is reflectief-dialogisch • Alle leertrekkingen uit oorlog gericht op vermijden oorlog • Civilisering oorlog: conventie Geneve
35
Humanisering • Kant Zum ewigen Frieden • Bond der volkeren
• Pacifistisch ideaal: Christus Boeddha • Als streefideaal • Mogelijk: afschaffing buitenland (naar Kants beeld?) dan leger niet meer nodig • Des te meer politie nodig • Denk aan Freud Thanatossucht
36
Humanisering • Geestelijke Begeleiding in leger – Morele dimensie los v humanisering • • • •
Kamaradschaft Trouw (aan leider Freud; onderling) Opoffering Overtuiging (geloof, motivatie)
– Moralisering vd troep • Jan-Hein Mooren: soldaat als moral agent • Beheersen groepsprocessen • Beheersen morele erosie 37
38
Finis
39
