Technologie voor goed en veilig wonen

Uitgave van het Gelders Steunpunt Wonen voor Ouderen

Jaargang 7, nummer 1 April 2006

Technologie voor goed en veilig wonen Welkom in de wondere wereld van domotica, oftewel woonhuisautomatisering. We kwamen in onze voorbereidingen voor dit nummer een duizelingwekkende hoeveelheid jargon tegen: Powerline, Powernet, Wifi, Idap, EIB/KNX. De ontwikkelingen gaan razendsnel; er is al veel meer mogelijk dan de doorsnee burger weet. Hoogstaande techniek in de woning. Is het een hype of zal het in de toekomst even gewoon zijn als internet en de mobiele telefoon nu? Hoe zit het straks met de videoverbinding met het zorgcentrum, op afstand bedienbare gordijnen, valdetectie, de elektrische voordeur, diensten oproepbaar via de televisie en het zelf sturen van het energieverbruik? Gezien de demografische en maatschappelijke ontwikkelingen is de verwachting dat domotica in de nabije toekomst een grote vlucht zal nemen. Denk hierbij aan de combinatie van toenemende vergrijzing van onze bevolking, minder verzorgend personeel, het beleid van langer zelfstandig wonen en extramuralisering. Domoticatoepassingen geven de zorgsector ongekende mogelijkheden om de cliënt thuis te helpen en te monitoren. Niet alleen op medisch gebied, maar in toenemende mate bij het onderhouden van sociale contacten en bestrijden van eenzaamheid.

Foto: Hager Tehalit Nederland

In dit nummer ● ● ● ● ● ●

Meer mogelijk door techniek in de zorg De cliënt is de deskundige Videonetwerk Telesens Bewoner aan het woord Actualiteiten Slim bouwen

Inmiddels is duidelijk dat domotica pas kans van slagen heeft als bewoners nadrukkelijk bij de implementatie betrokken worden. Hun vraag moet het uitgangspunt vormen. In alle evaluaties van bestaande projecten blijkt dat gebruikers zelf willen beslissen welke functies ze wel en niet willen gebruiken. Eenvoud moet het uitgangspunt zijn; een makkelijke bediening met zo min mogelijk knoppen. Wat automatisch kan, moet bovendien óók handmatig te bedienen zijn. Uitgebreide informatie en communicatie met de bewoners én familie, mantelzorg en thuiszorg is van cruciaal belang. Bewoners moeten met hun vragen over domotica en hun technische problemen ergens terechtkunnen. In deze uitgave lichten we de ontwikkelingen en randvoorwaarden voor een succesvolle implementatie van domotica toe. We zoomen in op een praktische toepassing, namelijk het videonetwerk ‘Telesens’ in de Achterhoek en we beschrijven de ervaringen met een vraaggestuurde introductie van domotica door zorgaanbieder De Lichtenvoorde. Tenslotte laten we een bewoner van het nieuwe complex de Bogen in Harderwijk aan het woord.

●

Meer mogelijk door techniek in de zorg Domotica staat voor hoogtechnologische toepassingen in de woning die het comfort en de veiligheid in de woning vergroten. Informatie- en communicatietechnologie kan helpen om de regie en controle over het leven in eigen handen te houden en het zelfstandig wonen langer mogelijk te maken. Welke technische hulpmiddelen nodig zijn, hangt af van de behoefte en de situatie van de bewoner. Diverse evaluaties tonen aan dat domotica bijdraagt aan zelfstandig wonen, doordat het veiligheidsgevoel van bewoners vergroot. Het vormt niet alleen een hulpmiddel voor de gebruiker, maar zeker ook voor de zorgaanbieder. Het kan de zorg ontlasten en hiermee dus ook een besparing opleveren. Eind jaren negentig zijn de eerste zorggerelateerde domoticaprojecten uitgevoerd. Sindsdien zijn de technische ontwikkelingen spectaculair gevorderd. Ook is er een omslag gaande van aanbodgerichte naar vraaggestuurde domotica. Waren de eerste toepassingen gebaseerd op wat er technisch mogelijk is, inmiddels beseft men dat domotica in dienst moet staan van de gebruiker. Toepassingen die het meest worden gebruikt zijn de veiligheidsfuncties. Johan van der Leeuw, innovatiemedewerker bij het NIZW: “Het basispakket is bij veel projecten teruggebracht naar wat bewoners werkelijk willen: personenalarmering plus trekschakelaar in de natte cel, brandalarm, automatische voordeurslot en videodeurtelefoon.” Uit Vlaams onderzoek (Vandebosch, 2005) blijkt dat ouderen technologie willen inzetten om hun levenskwaliteit te bevorderen. Het ondersteunt sociale relaties, verdrijft eenzaamheid, verbetert de gezondheid en helpt langer zelfstandig te wonen. Ook biedt het ouderen de mogelijkheden om mobiel te blijven, te ontspannen, te leren en te werken, kort-

om actief te participeren in de maatschappij. Belangrijkste zorg hierbij is dat de techniek niet in de plaats mag komen van persoonlijk contact.

Europese standaard Er is een verschuiving van eerste naar tweede generatie domotica. Deze wordt gekenmerkt door een evolutie van elektrotechnische (E-domotica) naar ICT-domotica. De eerste generatie is opgebouwd uit vier technische bouwstenen, die onderling met elkaar zijn verbonden: personenalarmeringsapparatuur, elektronisch slot, videodeur telefonie en een huisautomatiseringssysteem. Meestal gaat het bij dit laatste om bekabelde systemen (bijvoorbeeld homebus). Een aantal aspecten zorgt ervoor dat E-domotica niet wijdverspreid is in Nederland. De aangeboden domoticatoepassingen van vooral het huisautomatiseringssysteem worden niet door alle bewoners gebruikt, het is duur, moeilijk te bedienen, redelijk inflexibel en aanbodgericht. Een ander knelpunt is dat de producten van de verschillende leveranciers niet uitgewisseld kunnen worden. Inmiddels

Domoticatoepassingen zijn grofweg in vijf groepen in te delen: 1. Zorgdomotica: vooral gericht om zorg op afstand makkelijker te maken (personenalarmering, elektrische voordeur op afstand te openen, telemedicine, videoverbinding met zorgcentrum) 2. Veiligheidstoepassingen: maken de woning veiliger en bevorderen het veiligheidsgevoel (inbraak, brand-, val- en gasdetectie, videofoon, keuken uitschakelen) 3. Gemak: toepassingen die dingen uit handen nemen (elektrische bediening zonwering en gordijnen, diensten oproepbaar via telefoon of televisie, lichtscenario’s, woning besturen via televisie of pc) 4. Ontspanning: luxere functies (homecinema, draadloos internet) 5. Besparing: zorgt voor zuinig omgaan met energie (licht automatisch uit, sturing van verwarming, bijhouden energieverbruik)

2

is er een oplossing voor dit probleem. Door de gezamenlijke inspanningen van diverse fabrikanten, verenigd in een consortium (EIB/KNX), is een Europese standaard ontstaan. De standaard is erkend door de Europese Unie, maar is geen wereldwijde standaard. Het betreft elektrotechnische domotica die de elektrische installatie van een woning aanstuurt. Dit type systemen is betrouwbaar, maar voor woningen voor ouderen technisch redelijk zwaar en duur. Voor met name mobiliteitsgehandicapten kan deze domotica wel veel mogelijkheden bieden. In Gelderland wordt veel gebruik gemaakt van domotica op basis van deze Europese standaard. Een nieuwe functie, die als voorloper op tweede generatie domotica is ontstaan, is de tweeweg beeld- en geluidsverbinding tussen bewoner en zorgaanbieder (project Telesens van thuiszorginstelling Sensire). Hiervoor is een ADSL-verbinding of kabelinternet al voldoende. Uit eerste evaluaties blijkt dat teleconsulting mensen gerust stelt en dat het aantal visites van de thuiszorg reduceert. De tweede generatie domotica is van een totaal andere opzet en sterk in opkomst bij vooral een voorhoede van woningcorporaties. Kern vormt technologie op basis van breedbandinternet en software applicaties die naar wens kunnen worden toegepast op een ICT-platform in de meterkast (vergelijkbaar met de huidige pc). De software heeft meestal draadloze verbindingen naar randapparatuur in de woning. Hiervoor worden wereldwijd gedragen standaarden toegepast, zoals het zogenoemde ZigBee-protocol, dat ook wordt ondersteund door bijvoorbeeld Philips. Dit is een direct familielid van WiFi voor een draadloos computernetwerk in de woning en de directe concurrent van EIB/KNX. Voordeel van de draadloze verbindingen: er is geen bouwkundige infrastructuur nodig. Dit is van belang voor een vraaggestuurde aanpak en toepassing in bestaande woningen. Een nadeel is de voeding:

GSOH Wonen met Zorg, nummer 1, april 2006

Foto: Hager Tehalit Nederland

wende domoticaprojecten, variërend van 10.000 tot 50.000 euro. Langes: “Je wilt als provincie Gelderland hiermee andere partijen stimuleren om dergelijke initiatieven te volgen.”

Welzijn in beeld

de draadloze randapparatuur in de woning moet wel van stroom worden voorzien. Binnen de zorgsector kan deze tweede generatie voor nieuwe mogelijkheden zorgen. Er zijn echter nog weinig aanbieders op de Nederlandse markt. Ook zijn de noodzakelijke randvoorwaarden (veiligheid, continuïteit en betrouwbaarheid) nog niet gegarandeerd. Desondanks heeft het door haar flexibiliteit, gebruiksvriendelijkheid, vraaggestuurdheid, nieuwe functies en lage kostprijs de toekomst. Van der Leeuw (NIZW): “Met dit type technologie zijn de huidige knelpunten van personenalarmering, waaronder de soms negentig procent valse meldingen, deels oplosbaar. De detectie van een noodsituatie door intelligente bewegingssensoren of akoestische signalen is dan mogelijk zonder dat de oudere zelf een knop hoeft in te drukken of op een ander moment schakelaars moet bedienen. Valse alarmen worden afgevangen doordat de software eerst inbelt met een gesproken stem op alle telefoons in de woning.” Van der Leeuw verwacht dat ouderen in toenemende mate bewegingssensoren en ook camera’s zullen accepteren, omdat de behoefte aan veiligheid overheerst.

Gelderland Henk Langes, beleidsmedewerker bij de provincie Gelderland, geeft aan dat Gelderland voorop loopt op het gebied van domotica. In het kader van het provinciale programma Ontgroening en Vergrijzing levert de provincie naast quick-scans financië-

le ondersteuning aan vijftien verschillende voorbeeldprojecten in Gelderland. Het streven is om de domoticaprojecten, die nu vaak als losstaande technische en bouwkundige projecten worden ontwikkeld, een planmatig onderdeel van het proces te laten zijn van de woonservicegebieden. Jaarlijks bepaalt de provincie het thema van projecten die in aanmerking komen voor een financiële bijdrage. In 2006 zijn dat specifieke toepassingen voor mensen met dementie én domotica in woonzorgboerderijen. Gelderland wil meer inhoud geven aan het betrekken van bewoners bij domoticaprojecten. Daarom ontwikkelt zij samen met Stichting Kennisen Adviescentrum ILSE (Independent Living for Seniors), Samenwerkende Bonden voor Ouderen in Gelderland (SBOG), Landelijke Organisatie Cliëntenraden (LOC) en Zorgbelang Gelderland een stappenplan voor domoticaprojecten ten behoeve van woningcorporaties, gemeentes, huurdersverenigingen en ouderenbonden. Vóór de zomer 2006 moet dit plan af zijn. Voor eigenaar-bewoners ontwikkelt de provincie een domoticatoets. Langes: “Het is de bedoeling om in samenwerking met een woningcorporatie een pakket en prijs te koppelen aan de toets, zodat bewoners meteen over kunnen gaan tot bestellen. We zullen ons met name richten op die projecten waar woonservicegebieden ontwikkeld worden, aangezien daar de relevante partijen al samenwerken.” De toets wordt in oktober 2006 gelanceerd. De provincie geeft substantiële financiële bijdragen voor vernieu-


In toenemende mate kunnen welzijnsinstellingen en ouderenbonden op domoticaontwikkelingen inspelen. Juist omdat zij dichtbij de ouderen staan, kunnen zij de bewoners uitstekend informeren over de mogelijkheden. Door gebruik te maken van de domoticatoepassingen (videonetwerk) kunnen zij veel sneller en makkelijker contact maken met de oudere en actuele diensten en activiteiten aanbieden. Domotica is een hulpmiddel om langer zelfredzaam te zijn. Het is geen alternatief voor menselijk contact, troost, aandacht en begrip. Om zelfstandig, veilig en met plezier te (blijven) wonen is meer nodig. Het gaat dan om aspecten als serieus genomen worden, zeggenschap hebben over je eigen leven en tijd, privacy, zingeving, vrijheid, persoonlijke ontwikkeling. Belangrijkste vraag is hoe je technologie daadwerkelijk inzet bij de toenemende vergrijzing en hoe je deze combineert met niet-technologische elementen. Van belang is om een win-win situatie te realiseren voor zowel alle gebruikers als voor de zorgaanbieder

●

Meer informatie Provincie Gelderland, Henk Langes, telefoon (026) 359 93 12

Literatuur • ‘Senioren en Domotica in bestaande woningen’, H. van de Mortel en J. Kleinhans, Vivare Arnhem (2004) • ‘Domotica en Slim Wonen, van plan tot uitvoering’, provincie Gelderland, 2004 • Handboek Wonen en Zorg, artikel ‘Domotica in de zorg’ (2006), Shared Values management en Advies • ‘Handreiking domotica, personenalarmering en ICT voor ouderen’, NIZW (2005) • ‘Veilig en comfortabel wonen met domotica, beschrijving en analyse van vraaggestuurde domoticaprojecten in de ouderenhuisvesting’, NIZW, (2004). • ‘Veiligheid, zorg en wooncomfort’, provincie Gelderland (2005) • ‘Ouderen en ICT in de toekomst, hoe denken ouderen erover?’ H. Vandebosch, in Géron, juni 2005.

3

Zorginstelling De Lichtenvoorde:

De cliënt is de deskundige Domoticatoepassingen zijn bedoeld om het leven van mensen te vergemakkelijken. Aansluiten bij de wensen van de gebruikers lijkt dan ook logisch. In de praktijk wordt domotica echter nog al eens geïnstalleerd zonder overleg vooraf en zonder adequate uitleg over het gebruik. Een voorbeeld van vraaggerichte toepassing is het appartementencomplex Stationslaan in Groenlo, dat bij de renovatie in 2004 voorzien is van domotica. Het bevat twaalf appartementen voor oudere mensen (in meerderheid tussen de 55 en 60 jaar) met een meervoudige beperking. Het pand is eigendom van woningcorporatie ‘De Woonplaats’. De renovatie is gerealiseerd door zorginstelling De Lichtenvoorde. Zij levert diensten aan zo’n 800 mensen met een beperking in Oost-Gelderland.

“Ons uitgangspunt bij de toepassing van domotica is dat de cliënt de deskundige is. Wij maken alleen de vertaalslag van wensen van de cliënt naar geschikte voorzieningen.” Aan het woord is Angela Scholten, clustermanager van De Lichtenvoorde. “Wij zijn begonnen met een uitgebreid voorlichtingstraject. Eerste stap was een individueel gesprek met cliënt en familie. Daarna hebben we cliënten laten tekenen hoe hun ideaalplaatje qua wonen eruit ziet en in kaart gebracht welke handelingen men zelfstandig kan verrichten. Vervolgens hebben we ze laten oefenen met allerlei knoppen om te zien wat ze aan kunnen. Dit heeft geleid tot een persoonlijk woonplan. Technologie moet zo simpel mogelijk werken. Hierdoor kwamen we uit op een knoppenkastje met grote knoppen en pictogrammen, waarmee men het basispakket met vijf functies (gordijnen open/dicht, deur open/dicht, licht aan/uit, tv, telefoneren) kan bedienen. Afhankelijk van de behoefte kunnen deze ge(de) activeerd worden. Daarnaast is er een communicatiesysteem dat met ofwel een pols- of halszendertje werkt. Ook zitten er luidsprekertjes in de muur in slaapkamer en badkamer, waarmee men personeel op kan roepen.”

Win-win situatie “Met domotica willen we bereiken dat mensen zo lang mogelijk zelfstandig kunnen wonen, hun eigenwaarde terugkrijgen en veiligheid en privacy ervaren. De cliënten ervaren meer privacy, doordat het personeel

4

alleen op afroep komt. Het zelf kunnen bedienen van tv, telefoon, etc. vergroot hun eigenwaarde. De zelfredzaamheid van veel bewoners is toegenomen van nul procent tot zo’n zestig procent.” Een goede domoticatoepassing levert een winwin situatie op; het stimuleert de zelfredzaamheid van cliënten en het reduceert daarmee ook de inzet van personeel.

meestal voor de markt. We weten van tevoren niet precies wie er komen te wonen. Door participatie in projecten als de renovatie van het complex Stationslaan hebben we toch langzamerhand een omslag gemaakt van techniek naar mens. Dus kijken wat de mensen willen in plaats van wat er technisch mogelijk is. Ook wanneer je niet precies weet wie er komen te wonen, kun je deze vraaggerichte manier van werken toepassen door voorzieningen flexibel te maken, bijvoorbeeld met loze leidingen.” Marleen Mokkink, adviseur bij Usus, een samenwerkingsverband op het gebied van wonen, welzijn zorg van vijf woningcorporaties, twee zorgaanbieders en zorgkantoor Menzis, vult aan: “Bij vraaggericht werken is het zaak de vraag áchter de vraag te achterhalen. Mensen kennen de mogelijkheden niet, dus je moet er

“Een goede domoticatoepassing levert een win-win situatie op” “Wij dragen onze kennis over door samenwerking met de woningcorporatie en instellingen voor ouderenzorg. We zijn hier tijdens de renovatie van de Stationslaan al mee begonnen. Onze belangrijkste aanbeveling aan de ouderensector is: start met een analyse van je doelgroep. Wat kunnen ze, wat willen ze? Ga dan kijken wat mogelijk is en communiceer dit. Houdt de technologie zo simpel mogelijk. Leg flexibele voorzieningen aan, die je naar wens kunt (de)activeren. Kies voor open standaarden apparatuur, zodat je niet afhankelijk bent van één leverancier”, aldus Angela Scholten.

een expert bij hebben die hun vraag kan vertalen in technische mogelijkheden. Voor ouderen is het belangrijk dat de technologie zo eenvoudig mogelijk werkt. Een ander leerpunt is dat er veel voorlichting vooraf en tijdens nodig is. Ook een schriftelijk naslagwerk waarin ouderen kunnen opzoeken hoe bepaalde toepassingen werken, is heel nuttig.”

●

Omslag Jan-Jaap de Kroes, projectmanager nieuwbouw bij de Woonplaats, onderschrijft deze aanbevelingen. “Als woningcorporatie bouwen we GSOH Wonen met Zorg, nummer 1, april 2006

Telesens

De vangnetfunctie van videonetwerken Virtuele thuiszorg is bezig aan een opmars. Onder diverse namen als ThuiszorgOnline, Virtuele Zorg, Viedome en Beecare doet het zijn intrede. In Oost-Gelderland trekt Sensire de kar met Telesens. Hiermee kunnen mensen vanuit hun huiskamer communiceren met een zorgverlener.

Foto: Sensire

Telesens telt momenteel 200 thuiswonende klanten in Oost-Gelderland. Het is de bedoeling door te groeien naar 700 in de loop van 2006. Ook worden op korte termijn 25 huisartsen en poliklinieken in de regio aangesloten op het systeem. Tot 2007 is deelname gratis. Er is een AWBZ indicatie vereist voor deelname. Telesens werkt via de eigen tv waar een kleine camera opstaat. Klanten hoeven alleen het televisietoestel aan te zetten om contact te krijgen met een verpleegkundige. Het werkt via een ADSL verbinding. André Hermsen, productmanager Telesens bij Sensire, vertelt: “Naar aanleiding van een evaluatie onder gebruikers zijn we aan een aantal wensen van klanten tegemoet gekomen. Zo is er nu een kleinere afstandsbediening en de mogelijkheid om met een kleinere knop het systeem te hanteren. Het is belangrijk de technologie zo simpel mogelijk te houden. Er loopt nu ook een proef in het verpleeghuis

waarbij Telesens wordt benut voor contact met familie en lotgenoten. In de toekomst kan het ook uitgebreid worden in de richting van telemedicine voor de uitwisseling van allerlei medische gegevens.”

Voordelen Gebruikers zijn enthousiast. Zo ook de heer Ooyman (68), die zelfstandig woont en het systeem vanaf het begin gebruikt. “Voor mij is het een soort parachute, een vangnet voor de zekerheid. Ik woon alleen en wil mijn kinderen niet belasten. Het is heel prettig dat – als ik me niet goed voel – ik 24 uur per dag de mogelijkheid heb om een praatje te maken. Gemiddeld doe ik dat een keer in de twee weken. Vooral voor alleenstaanden is het videonetwerk echt een uitkomst.” Zaken als de ‘goedemorgen en goedenavond’ service, waarbij de zorgcentrale op vaste tijdstippen contact legt met een klant, worden zeer op prijs gesteld. Bij Telesens bepaalt de


klant het moment van contact en kan de zorgcentrale niet bij de klant inbellen. Evaluaties (onder andere een monitoring van Nivel) wijzen uit dat het gebruik van videonetwerken kan bijdragen aan langer zelfstandig wonen. Het vergroot het gevoel van veiligheid van thuiswonende ouderen. Juist het visuele aspect blijkt hierbij belangrijk. Ook kan het een besparing van de zorg opleveren doordat een betere beoordeling kan plaats vinden of en wie er langs moeten komen. Indien nodig komt er altijd iemand langs. Er is bezorgdheid onder bijvoorbeeld cliëntenorganisaties dat videonetwerken persoonlijk contact gaan vervangen. Hoe staat Sensire hier tegenover? Hermsen: “Telesens is aanvullend op persoonlijk contact. Op ieder moment van de dag kan de klant contact leggen, zodat niet hoeft te worden gewacht tot de thuiszorgmedewerker langs komt. Je moet niet onderschatten hoe persoonlijk het contact is, ook al verloopt het via de televisie. Je moet ook realistisch zijn met betrekking tot de reikwijdte van je doelgroep. Die is heel breed, maar videonetwerken zijn niet voor iedereen weg gelegd. Een klein aantal mensen is te ziek of kan het niet inpassen in het dagelijks leven. Je merkt ook dat mensen tijd nodig hebben om er aan te wennen.” Momenteel bestaan Telesens en personenalarmering naast elkaar, op termijn zullen beide diensten in elkaar schuiven.

Knelpunten De reguliere financiering is nog lastig. Telesens wordt als pilot gefinancierd door het zorgkantoor. Daarna is het de bedoeling dat het via reguliere kanalen gefinancierd gaat worden. Hiervoor bestaat al een experimenteel screen-to-screen tarief, maar dit is nog niet rond. Ook zijn er meer inhoudelijk getinte knelpunten, Hermsen: “Wij merkten dat ondersteunen op afstand anders is dan bij mensen thuiskomen. Om de klanten goed te woord te staan hebben wij een eigen scholing ontwikkeld, want deze bestond niet. Dit komt onze service ten goede.”

● Bron: Monitoring invoering videonetwerken in de thuiszorg, J.T. Bosch, D.M. de Jongh, A.L. Francke, Nivel, 2005

5

Bewoner aan het woord: Riek Ligtermoet

“Deze wijk is nog echt in ontwikkeling” “Sinds de oplevering in oktober 2005 bewoon ik dit ruime appartement in De Bogen in de Harderwijkse nieuwbouwwijk Drielanden. Ik kom uit Ermelo, waar ik de ruimte gewend was. Daarom wilde ik graag een appartement op de derde etage hebben met een flink uitzicht. Ik heb veel contact met Cobi Groen en Thea Vennik. Wij zijn alledrie tachtigplussers en wonen naast elkaar. De andere bewoners spreken we eigenlijk nog niet zo veel. Komt waarschijnlijk doordat er geen activiteiten als gezamenlijk koffie drinken en dergelijke worden georganiseerd. Behalve op Valentijnsdag. Toen was er een bijeenkomst met live muziek.” Een gesprek met Riek Ligtermoet.

Cobi Groen: “Wij hebben een soortgelijk appartement als Riek, de indeling verschilt iets, maar de grootte is hetzelfde. Alledrie hebben we een ruime woonkamer met open keuken, twee slaapkamers, badkamer en een berging.” Thea Vennik: “Ze zijn ongeveer zeven breed en elf meter lang. Ze lopen een beetje toe. Er zijn hier ruim honderd appartementen, zowel huur als koop, waarvan ruim veertig echt zorgappartementen zijn. We huren van woningcorporatie Omnia, de initiatiefnemer van het totale project De Bogen.”

Domotica Riek: “Standaard hebben we een personenalarmering, verlichting die automatisch aangaat in gang, toilet en berging en een centrale knop om alle elektriciteit in huis, behalve de koelkast, uit te schakelen. Verder is er op het gebied van domotica tegen meerprijs heel veel mogelijk, zoals afstandsbediening voor de gordijnen. Maar dat zijn dingen die wij eigenlijk nog niet nodig hebben. De schoonmaak van het appartement wordt verzorgd door Icare. Eventuele zorg kun je ook via Icare krijgen in overleg met De Aanleg.

6

In principe kun je altijd in je appartement blijven wonen tot een verpleeghuisindicatie of dementie volgt. Als het nodig is krijg je gewoon meer zorg in je eigen appartement, bijvoorbeeld na een heupoperatie. Je kunt vanuit het ziekenhuis gewoon direct weer naar huis. Wat betreft voorzieningen is deze wijk echt nog in ontwikkeling. Er wordt nog volop gebouwd. “Het grootste minpunt is het gebrek aan winkels, vinden de dames.” Alleen C1000 heeft een noodwinkel. Er bestaan plannen om een winkelcentrum met parkeergarage en appartementen te bouwen, maar dat laat nog steeds op zich wachten. Voor De Bogen stopt een bus. Die gaat helaas niet naar het centrum van Harderwijk, maar naar het station, waar je dan moet overstappen. Daardoor is het eigenlijk gemakkelijker om de andere kant op te reizen en in Ermelo boodschappen te doen. De winkels daar zijn sneller bereikbaar.”

Bezoek meenemen In De Bogen zelf zijn een weefschool met winkel van ’s Heeren Loo en een eetcafé gevestigd. “Daar gaan we

Riek Ligtermoet: “Standaard hebben we een personenalarmering, verlichting die automatisch aangaat in gang, toilet en berging en een centrale knop om alle elektriciteit in huis, behalve de koelkast, uit te schakelen.”

vaak eten, soms wel vijf keer per week. Leuk is dat het ook toegankelijk is voor buitenstaanders. Dan kun je bezoek meenemen. De bediening in het eetcafé wordt verzorgd door bewoners van ’s Heeren Loo. Hier komt ook een internethoek, waar je tegen vergoeding kunt internetten. Maar die wordt nog geopend.” Ook de kiosk voor strippenkaarten, postzegels, tijdschriften en dergelijke laat nog op zich wachten. “Veel activiteiten moeten nog op gang komen”, vindt Thea Vennik. De SWO is begonnen met wandelsport, maar wandelingen van anderhalf tot twee uur duren voor veel ouderen toch te lang. Ook andere activiteiten, zoals gymnastiek en zang, komen nog niet echt van de grond. Het aanbod is nog heel minimaal.

●


Actualiteiten Gewenst: functioneel en eenvoudig Uit de meldingsactie van de ouderenbonden ANBO, PCOB en Unie KBO blijkt dat ouderen nog altijd verstrikt raken in de gebruiksaanwijzing van veel apparaten. Ze zijn gebruiksonvriendelijk, hebben bijvoorbeeld een onduidelijke display, onnodig veel en te kleine knoppen voor de bediening van het apparaat. Dit geldt vooral als het gaat om complexe apparaten die verschillende functies omvatten, zoals mobiele telefoons, computers en videorecorders. Het gebruik van de wasmachine daarentegen wordt als zeer eenvoudig ervaren: weinig knoppen en een goed zichtbare instructie voor de gebruiker. Conclusie: ouderen hechten belang aan eenvoud en functionaliteit. Een mooie vormgeving doet minder ter zake. De ouderenbonden adviseren fabrikanten een gebruikersgroep van ouderen te installeren. Zij kunnen helpen bij het verder ontwikkelen van gebruiksvriendelijke producten en het opstellen van heldere gebruiksaanwijzingen.

Quick Scan Domotica De provincie biedt Gelderse woningbouwcorporaties, zorginstellingen en gemeenten de mogelijkheid een domotica-advies (quickscan) aan te vragen. Het advies dient als instrument bij beleidsvorming of concrete projecten rond domotica. De provincie draagt de helft van de kosten bij (maximaal vierduizend euro) voor twintig Quick Scans Domotica per jaar. De quickscan inventariseert per doelgroep mogelijke domoticaoplossingen. De provincie heeft adviesbureaus geselecteerd die de quickscan uitvoeren. Meer informatie en aanvraagformulier via Programmasecretariaat Ontgroening en Vergrijzing, tel. (026) 359 93 12, e-mail [email protected].

Samenwerking wonen en welzijn Samenwerking tussen wonen, welzijn en zorg staat in alle Gelderse gemeenten hoog op de agenda. Hoe loopt de samenwerking tussen de woon- en welzijnssector? In welke mate, voor welke doelgroep en op welke terreinen vindt in Gelderland samenwerking plaats tussen woningcorporaties en welzijnsinstellingen? GSOH heeft samen met Spectrum een inventariserend onderzoek gedaan naar concrete samenwerkingsinitiatieven tussen woningcorporaties en welzijnsinstellingen in Gelderland. De sectoren kennen elkaar en weten elkaar te vinden. De meerderheid van deze samenwerkingscontacten zijn structureel van aard en niet afhankelijk van toevallige ontmoetingen. De samenwerking vindt vooral op beleidsmatig en uitvoerend niveau plaats. Op bestuurlijk niveau blijft het iets achter. Er wordt vooral samengewerkt voor ouderen en mensen met een beperking. Maar ook op andere terreinen liggen kansen om te zorgen dat burgers actief participeren in en betrokken blijven met hun woonomgeving. Dit is een belangrijke aanbeveling uit de notitie: investeer in een gezamenlijke aanpak van leefbaarheid voor een brede doelgroep. Zet in op participatie. Een samenvatting van het onderzoek ‘Op zoek naar samenwerking tussen wonen en welzijn’ is te downloaden via www.spectrum-gelderland.nl

Domotel Het motel van de toekomst, ook wel 'domotel' genoemd, is een hotel met allerlei technische snufjes die het dagelijkse leven van ouderen gemakkelijker kunnen maken. De gemeente Den Haag heeft onlangs het eerste domotel in Nederland geopend. Ouderen kunnen vanaf juni gratis overnachten om te ontdekken hoe de techniek het leven kan veraangenamen. Gasten kunnen zelf koken in een ‘slimme’ keuken. Hotelgasten kunnen met hun vingerafdruk of afstandsbediening deuren openen of op allerlei knopjes drukken om bij alarm hulp in te roepen. Door middel van één schakelaar kunnen alle lichten én stopcontacten


worden uitgeschakeld. Het is mogelijk om te zien wie er voor de voordeur staat en zelfs het toilet is voorzien van nieuwe snufjes. Het project is een samenwerkingsverband van woningbouwcorporatie Staedion, thuiszorgorganisatie Florence en de welzijnsorganisatie Vóór Welzijn. Meer informatie: www.domotel.nl

Handleiding ondernemende dorpen Het Nederlands Platform Ouderen en Europa (NPOE) heeft een handleiding ontwikkeld die dorpsbewoners ondersteunt bij het zelf opzetten van voorzieningen. De handleiding Het Ondernemende Dorp is samen met oudere dorpsbewoners samengesteld. Kleine dorpen met minder dan 2000 inwoners zien steeds meer voorzieningen verdwijnen. Dorpsbewoners uit Esbeek (Noord-Brabant), Kerkwerve (Zeeland), Kloosterhaar (Overijssel), Meeden (Groningen) en Schaarsbergen (Gelderland) hebben het initiatief genomen deze voorzieningen zelf op te gaan zetten. Via huiskamergesprekken hebben zij een inventarisatie van alle wensen en knelpunten gemaakt. Vervolgens zijn zij de haalbaarheid van hun plannen gaan bepalen. Het NPOE heeft de dorpsbewoners hierbij van advies voorzien. De ervaringen zijn opgeschreven in de handleiding alsmede praktische adviezen over organisatie, rechtsvorm en financiering. U kunt de handleiding downloaden via www.ondernemendedorpen.nl

Onderzoek vergrijzing Oost-Nederland In Oost-Nederland ligt het percentage 65-plussers al rond de twintig procent, terwijl dat voor de rest van Nederland pas in 2020 wordt

7

Colofon verwacht. GGD Gelre-Yssel en Wageningen Universiteit hebben samen de academische werkplaats Agora opgericht, die de komende vier jaar de kwaliteit van leven als gevolg van de grootschalige vergrijzing in Oost-Nederland wetenschappelijk gaat volgen en onderzoeken. Agora heeft 2 miljoen euro overheidsgeld gekregen. Hiermee voert het drie grote projecten uit. Onderzoekers brengen in kaart welke factoren gezond ouder worden bevorderen. Hierbij moet je denken aan voorzieningen voor langer zelfstandig wonen, preventieprogramma’s ter voorkoming van ongelukken en sociale activiteiten. Agora gaat daarnaast zelf een gezondheidsbevorderend programma ontwerpen en uitvoeren. Het derde project is gericht op inventarisatie van ervaringen, wensen en behoeftes van de ouderen zelf en van alle personen en instellingen die met ouderen te maken hebben. Bij dit project spelen gemeenten een grote rol, doordat zij vaak gaan over uitkeringen en bijzondere subsidies.

Pilot telezorg Vanaf half februari nemen vijftien bewoners van verpleeghuizen Den Ooiman in Doetinchem en het Slingerbosch in Zutphen deel aan

een proefproject. Sociale contacten nemen voor bewoners van verpleeghuizen vaak af. De pilot ‘Telesens’ (zie ook pagina 5) biedt bewoners de gelegenheid om via hun eigen televisie op elk gewenst moment contact te hebben met familie. Het proefproject gaat een jaar duren en wordt bekostigd door zorgverzekeraar Menzis en de provincie Gelderland. De verwachting is dat deelnemers zich door Telesens gelukkiger en gezonder gaan voelen.

Wonen met Zorg Een uitgave van GSOH Gelders Steunpunt Wonen voor Ouderen Jaargang 7, nummer 1 April 2006 Verschijnt vier maal per jaar. Oplage 1100 exemplaren Redactie-adres: GSOH Postbus 8007 6880 CA Velp e-mail: redwonenmetzorg@ spectrum-gelderland.nl www.spectrum-gelderland.nl tel. (026) 384 63 16

Monitoring videonetwerken Onlangs is een monitorstudie uitgevoerd naar de toepassing van videonetwerken in de thuiszorg. Eén van de vijf onderzochte thuiszorgorganisaties is Sensire met haar Camcareproject in de Achterhoek. De studie concludeert dat videonetwerken kansrijk zijn, mits in goed overleg met cliënt en mits er duidelijke gebruiksinstructies zijn. Wél blijken er in de beginfase veel technische problemen te zijn en worden de netwerken nog voornamelijk gebruikt op initiatief van de zorgcentrale voor kortdurende contacten op vaste tijdstippen.

Redactie: Andrea Kuijpers, Ellen Oomen, Mieke Sanders Eindredactie: Paul van Dijk Vormgeving: Gerard Wagemans, Velp Drukwerk: Drukkerij De Rijn, Velp Fotografie: Spectrum, tenzij anders vermeld © overnemen van artikelen alleen toegestaan na overleg met redactie.

Meer informatie: www.nivel.nl

Foto: Philips

Slim bouwen I-Cat Studenten van het Instituut voor Information Engineering (Hogeschool van Amsterdam) hebben meegewerkt aan de ontwikkeling van de robot huiskat Phoebe. De robot huiskat Phoebe is het product van Philips en maakt deel uit van het promotie-onderzoek van docent Marcel Heerink. De studenten hielden zich voor hun afstudeerproject bezig met de software van de robot huiskat. Zij hebben in zorgcentra getest hoe ouderen reageren op de (huiskat)computer. Phoebe, achtendertig centimeter hoog, is in staat spelletjes te spelen en elektronische apparaten van een afstand te bedienen. De computer kan ook gebruikt worden als geheu-

8

Wat is het GSOH? Het GSOH (Gelders steunpunt wonen voor ouderen) is een zelfstandig en onafhankelijk orgaan, dat wordt gesubsidieerd door de provincie Gelderland. Het GSOH is ondergebracht bij Spectrum, Centrum Maatschappelijke Ontwikkeling Gelderland. Belangrijkste kerntaken zijn: vernieuwingen op het gebied van woonvormen voor ouderen te stimuleren en fungeren als kenniscentrum.

Website Bezoek onze website www.gsoh.nl voor meer informatie

In het volgende nummer gensteun bij het innemen van medicijnen, het uitzetten van het koffiezetapparaat en het programmeren van bijvoorbeeld de video. De studenten onderzochten of de iCat sociale functies moet krijgen om door ouderen geaccepteerd te worden.

Civil society; praktijk of utopie? In de buurt is plek is voor iedereen. Maar is actief meedoen door jong en oud, bewoners met en zonder een beperking in de eigen buurt (wonen, werken, recreëren, sporten, etc.) vanzelfsprekend of een utopie?


Technologie voor goed en veilig wonen

Recommend Documents