Sportgeneeskunde
E.J.H. Rijk, M.A.C. Vermoolen
Programma Inleiding en voorstellen Deel 1: Algemene sportgeneeskunde • Casus , historie, organisatie sportgeneeskunde in Nederland • Casuistiek chronische ziekten • Fit zijn en beweegadviezen
Pauze Deel 2: Bewegingsapparaat en blessures Jordanië 2011
Casus 55-jarige vrouw komt bij je. Ze is sinds een maand
begonnen met hardlopen, maar krijgt het iedere keer benauwd tijdens het lopen.
Vraag: Dokter, het is toch niet mijn hart? Wat wil je allemaal nog weten?
Jordanië 2011
Anamnese Rookt pakje/dag, Quetelet index 26,0 Fam anamnese – Geen andere cardiale klachten Is rustig begonnen met trainen, nooit eerder
hardgelopen Bij andere activiteiten geen last Benauwdheid is drukkend gevoel retrosternaal, straalt niet uit, veg -.
Jordanië 2011
Wat doe je? Bloeddruk: 140/70, pols 70 Lab: nuchtere glucose en cholesterol niet
verhoogd ECG: geen ischemie, geen ritmestoornis Verwijs je haar? Naar wie?
Jordanië 2011
Wat doen wij? Anamnese Lichamelijk onderzoek Longfunctie Hb Rust ECG Spiro-ergometrie
Jordanië 2011
Diagnose Geen pulmonaal of cardiaal probleem Bij ademgasanalyse aanwijzingen voor
hyperventilatie en slechte conditie. Beleid: geruststelling, uitleg, zeer rustig opbouwschema
Jordanië 2011
Sportgeneeskunde =
het specialisme dat zich richt op het bevorderen, waarborgen en herstellen van de gezondheid van deelnemers aan sport en sportieve activiteiten waarbij rekening gehouden wordt met de sportspecifieke belasting en belastbaarheid.
Jordanië 2011
Belasting Belastbaarheid Extrinsiek Trainingsfouten Techniekfouten Materiaal Omgevingsfactoren Voeding Psychologische factoren
Intrinsiek Geslacht Leeftijd Lichaamsbouw Kracht Lenigheid Uithoudingsvermogen Coördinatie Psyche
Jordanië 2011
Sportgeneeskunde is niet...
alleen voor topsporters voorschrijven van doping “beroemd over de rug van de patiënt” met een natte spons het veld oprennen sporttraumatologie
Jordanië 2011
Sportgeneeskunde in Nederland Verleden, heden en toekomst 1928: OS A’dam, sportkeuringsbureaus 1950: steeds meer verplichte keuringen 1965: Vereniging voor Sportgeneeskunde, applicatiecursus 1975: SportMedisch Adviescentrum 1980: geregistreerde sportarts 1986: tak binnen de sociale geneeskunde 1988: Nederlands instituut opleiding sportartsen bijzonder hoogleraar 1992: Sportgeneeskundige afdelingen in ziekenhuizen 2006: 98 sportartsen, ca 28 sportartsen in opleiding 48 Sportmedische instellingen
Jordanië 2011
Opleiding Sociale geneeskunde NIOS 7 opleidingsplaatsen per jaar 4-jarige opleiding
cardiologie, orthopedie, fysiologie, huisartsgeneeskunde, sportgeneeskunde, cursorisch onderwijs
Jordanië 2011
Werkplekken SportMedische Instelingen sportmedische adviescentrum, sportgeneeskundige afdeling sportbond professionele sportorganisatie/club defensie overig
Jordanië 2011
Werkzaamheden verplichte sportkeuringen advieskeuringen consulten sportmedische begeleiding …
Jordanië 2011
Verplichte sportkeuringen
in opdracht sportbond of overheid
luchtvaartsporten, wielrennen, motorsport, autosport, duiken, … goed- of afkeuren
Jordanië 2011
Advieskeuringen adviseren
aan: sporters, potentiële sporters, patiënten verschillende pakketten
met: biometrie, lichamelijk onderzoek, longfunctie-onderzoek, ECG, inspanningsonderzoek, bloedonderzoek
Jordanië 2011
Consulten bij sportmedische problemen blessures, overig lichamelijk onderzoek Evt. aanvullend onderzoek diagnose stellen (advies over) behandeling
(coördinatie van) revalidatie zonodig verwijzing
Jordanië 2011
Sportmedische begeleiding
totaal pakket van advieskeuringen,
controle-onderzoeken, blessure-opvang, sportmedisch beleid individuele sporters, selecties, verenigingen
Jordanië 2011
Financiering
vergoeding in aanvullend pakket vaak maximaal bedrag per jaar met/zonder verwijzing
extrabudgettair voor ziekenhuis
Jordanië 2011
Casus Artrose Meneer, 70 jaar Tot 10 jaar geleden actief gesport, boksen
en wielrennen Last van knieën, atrose Bemoeilijkt lopen, < 15 minuten Fietst af en toe nog, bang om te vallen Graag wil hij weer wat doen, maar wat? Jordanië 2011
Arthrose – Aanvullend onderzoek? Cardiovasculaire screening… anamnese Onderzoek HBA Rust-ECG Inspanningstest
Jordanië 2011
Artrose - beweegadvies Tijdens/ na sport geen toename pijn/ zwelling Sporten • Wandelen, zwemmen en fietsen • Geen activiteiten met zware belasting voor de gewrichten
Beweegtips en oefeningen (te downloaden op www.reumafonds.nl) • Afgestemd op het type gewricht waar men last heeft
Tip! Logboek bewegen met Reuma (te downloaden op www.reumafonds.nl) Huisarts & Sport is een product van de Vereniging voor Sportgeneeskunde Jordanië 2011
Casus COPD Mevrouw, 62 jaar bekend met COPD Medicatie: Spiriva en Ventolin Overgewicht, wens af te vallen Bij boodschappen doen al benauwd Houdt niet van sporten Financieel niet breed
Huisarts & Sport is een product van de Vereniging voor Sportgeneeskunde Jordanië 2011
COPD- Aanvullend onderzoek? Longfunctie Onderzoek HBA Cardiovasculaire screening… anamnese Rust-ECG Inspanningstest
Jordanië 2011
COPD – beweegadvies Belangrijkste: algemene conditie verbeteren Hoe intensief bewegen? • Ernst van de COPD (GOLD-indeling) • Leeftijd, andere aandoeningen Mogelijkheden: • KNGF beweegprogramma COPD • Fysiotherapie, daarna door begeleid fitness • Wandelen, fietsen, gym, pilates, Yoga, zwemmen • Indien jaren niet gesport: pas op balsporten (matige coördinatie) Contra-indicaties • Ziekte met koorts • Luchtvervuiling (smog)
Bron:http://www.astmafonds.nl/allesovercopd/content.jsp?objectid=2620 Jordanië 2011
Casus Cardiovasculair Henk, 47 jaar Eigen bedrijf, Bourgondische leefstijl Al jaren hoge bloeddruk
(onder controle bij HA) Overgewicht Medicatie: Metroprolol, hydrochloorthiazide, Ascal en Simvastatine HA adviseert: meer bewegen Voetballen lijkt hem leuk (vroeger ook gedaan)
Jordanië 2011
Cardiovasculair – Aanvullend onderzoek?
Cardiovasculaire screening… anamnese
Onderzoek HBA Rust-ECG Inspanningstest
Jordanië 2011
Hart - beweegadvies Geschikte sporten • • • •
www.beweegzoeker.nl van de HIB KNGF beweegprogramma Wandelen, fietsen, gym, pilates, Yoga, zwemmen Indien overgewicht: geen gewichtdragende sporten
Hoe te beginnen? • • • • •
Medicatie? de tijd te verlengen, bv. van 10 naar 12 minuten de inspanning een aantal malen per dag te herhalen de weerstand te verhogen, bv de versnelling van uw fiets verhogen Probeer dit op te bouwen naar minimaal 30 minuten per dag.
Tips voor patiënten Bron: folder Nederland in Beweging, NOC*NSF Jordanië 2011
Casus Diabetes Mellitus-2 38-jarige Surinaamse Drie kinderen (7, 9 en 13 jaar), gescheiden Overgewicht (93 kg , 1.67m) Heeft suikerziekte ontwikkeld Medicatie: Metformine, Statine en Ascal Bloeddruk goed
Afvallen lukt niet, jojo-effect Gemotiveerd, maar financieel niet breed
Jordanië 2011
DM-II : Aanvullend onderzoek? Cardiovasculaire screening… anamnese Onderzoek HBA Rust-ECG Inspanningstest >5- 10 jaar DM HVZ of meer dan 2 risicofactoren (naast DM) Inspanningsgerelateerde klachten Intensieve duurinspanning > 1 minuut: ‘hijgen’ Albuminurie, retinopathie, neuropathie
Jordanië 2011
Diabetes - beweegadvies
Geen gewichtsdragende
belasting Traject met Fysio is aan te raden Adviezen • • • • • •
Meten is weten! Zo nodig dosering aanpassen Rustig opbouwen Duur + kracht Start met kracht Vermijd injecteren extremiteiten
Bron: Patientënvoorlichting Mesos Medisch
Centrum Jordanië 2011
Bent u fit?
Beweegt u voldoende?
Nederlandse Norm Gezondheid Bewegen Leeftijdscategorie
Norm
Jeugd (<18 jaar)
dagelijks een uur matig intensieve LA, waarbij de activiteiten minimaal twee maal per week gericht zijn op het verbeteren of handhaven van lichamelijke fitheid (kracht, lenigheid en coördinatie)
Volwassenen (18-55 jaar)
een half uur matig intensieve LA op tenminste vijf, bij voorkeur alle dagen van de week;
Ouderen (55+)
een half uur matig intensieve LA op tenminste vijf, bij voorkeur alle dagen van de week; voor nietactieven, zonder of met beperkingen, is elke extra hoeveelheid lichaamsbeweging meegenomen;
Bron: Kemper et al., 2000 Huisarts & Sport is een product van de Vereniging voor Sportgeneeskunde
Intensiteit - 1 Doelgroepen
Licht intensief
Matig intensief
Intensief
Jeugd (jonger dan 18 jaar)
< 5 MET
5 – 8 MET
≥ 8 MET
Volwassenen (18 – 55 jaar)
< 4 MET
4 – 6.5 MET ≥ 6.5 MET
55 – plussers
< 3 MET
3 -5 MET
≥ 5 MET
Bron: Kemper et al., 2000
Huisarts & Sport is een product van de Vereniging voor Sportgeneeskunde
Intensiteit - 2 ACTIVITEIT
MET-waarde
Rust (liggen, zitten, ontspannen staan, eten, spreken)
1.0
Autorijden, piano spelen, computeren, typen
2.0
Wandelen 4 km/uur (55+)
3.0
Wandelen 5 km/uur
4.0
Fietsen 10-12 km/uur
5.0
Fietsen 16 km/uur
6.5
Zwemmen (crawl) 1 km/uur
5.0
Zwemmen (crawl) 3 km/uur
20.0
Rennen/joggen (jeugd)
8.0
Bron: Wilmore & Costill, 1994
Huisarts & Sport is een product van de Vereniging voor Sportgeneeskunde
Hoeveel Nederlanders voldoen aan de NNGB? 54.4 % > 12 jaar voldoet R’dam (46%), Zuid-Limburg
(47.5%), A’dam (49.6%) en Zuid-Holland Zuid (49.8%) scoren significant lager dan het gemiddeld
Bron: CBS
Utrecht (61%), Twente (59.6%) Hollands Noorden (58,4%) en Gelre-IJssel (57.7%) scoren significant hoger dan het gemiddelde Huisarts & Sport is een product van de Vereniging voor Sportgeneeskunde
Kosten en baten van matig versus intensief bewegen
Matig intensief bewegen leidt o.a. tot (Ontleend aan o.a. Backx e.a. 1994; Hildebrandt e.a. 1999; Westerterp 2001)
minder gezondheidsverlies (blessures) wordt door bepaalde doelgroepen beter verdragen (bv. 55+) draagt meer bij aan het totale energieverbruik dan korte periode van intensieve inspanning
Huisarts & Sport is een product van de Vereniging voor Sportgeneeskunde
Fysieke activiteit Praktisch advies Hartslag en ademhaling moeten gedurende de fysieke activiteiten toenemen,maar ondertussen moet praten mogelijk blijven
Huisarts & Sport is een product van de Vereniging voor Sportgeneeskunde
Fitnorm Fitnorm Circa 24 procent van de Nederlanders beweegt
drie maal per week gedurende 20 minuten intensief (fitnorm). Mannen voldoen vaker aan de fitnorm (27 procent) dan vrouwen (21 procent). Met het vorderen van de leeftijd daalt het percentage mensen dat aan de fitnorm voldoet en stijgt het percentage mensen dat niet intensief beweegt. Hoogopgeleiden voldoen vaker aan de fitnorm dan laagopgeleiden. Jordanië 2011
