signalement
Periodiek branchemagazine / FHI, federatie van technologiebranches / oktober 2013, JAARGANG 22
4
Trend
bottom-up beweging
Ilze Timmers
De personal approach van DORC
industriële automatisering
Control Systems voor booming offshore Medische technologie
Samenwerking ziekenhuizen en industrie goed voor patiënten
2
Redactioneel
signalement
Periodiek branchemagazine / Fhi, Federatie van technologiebranches / oktober 2013, Jaargang 22
27 Werkbezoek: Jan Vos onder indruk van technologie in achtertuin
4
trend
bottom-uP beweging
ilze timmers
De personal approach van Dorc
industriële automatisering
control systems voor booming oFFshore medische technologie
samenwerking ziekenhuizen en industrie goed voor Patiënten
De mieren ‘Ga naar de mieren, luiaard, kijk hoe ze werken en word wijs. Hoewel er onder
publicaties
hen geen leider is, geen aanvoerder, geen koning, halen ze in de zomer
Eerdere uitgaven van Signalement
voedsel binnen, leggen ze in de oogsttijd een voorraad aan.’
zijn terug te vinden op www.fhi.nl Het spreukenboek van koning Salomo wijst op beweging zoals die nu gaande is in onze samenleving. De tijd van grootschalige organisaties met een piramidale hiërarchie is niet meer. De ‘bottom-up’ bewegingen schieten als paddenstoelen uit de grond, gevoed door technologie: mobiele communicatie,
18
continu is iedereen verbonden met iedereen. Centrale controle wordt Redactie
onmogelijk. Deze editie van Signalement bevat verschillende verhalen daarover.
Bureau FHI
Redactioneel
3
Emmar Sinnige
Tegelijk en daaraan verwant is er de trend van convergerende werelden.
Kees Groeneveld
De wereld wordt één grote mierenhoop. De globalisering van Bill Clinton
Paul van Nieuwenburg, MUNTZ
verloopt heel anders dan hij dacht. Niet via grote multinationals, maar door het netwerk van kleine bedrijven. ‘Think global, act local’ was de mantra van Percy
Interview Ilze Timmers 4 Kort nieuws 8 FHI Golftournament 11
Redactieadres
Barnevik, in de jaren ‘80, ’90, aan de wieg van het ABB-concern. De fusiegolf,
Postbus 366, 3830 AK LEUSDEN
‘consolidatie’, interpreteerde de leus totaal verkeerd-om. Er zouden nog maar
Telefoon: (033) 465 75 07
een paar internationale banken over blijven, centraal geleid en overal lokaal
Fax: (033) 461 66 38
de dienst uitmakend. En dan de Nederlandse vergissing om het Engelse woord
Internet: www.fhi.nl
‘global’ te vertalen met globaal. Alsof ‘wereldwijd’ hetzelfde is als ‘ongeveer’.
E-mail:
[email protected]
Haagse Babbel 12 Advertentieverkoop
Conjunctuur 15
www.jetvertising.nl Telefoon: (070) 39 90 000
11
‘De wereld jouw speelveld’
Betere aanbestedingen 17
Het ligt anders. In onze technologiebranches moet elk bedrijf verbonden zijn met de wereldmarkt. Beter gezegd, ‘mag’ en ’kan’ verbonden zijn met de hele
Vormgeving
wereld. Als de wereld jouw speelveld is, ben je minder kwetsbaar voor lokale
Werkbezoek Jan Vos 18
MUNTZ
hypes, voor gebrek aan consumentenvertrouwen omdat een lokale politicus
FabLab in De War 22
Cartoon
moeilijk doet. Maar dat betekent niet dat je een groot log bedrijf moet worden. Studio Artjan
China leert van Delft 28
Gijs Raggers, partner binnen architectenbureau EGM, schetste het prachtig tijdens onze Nationale Conferentie Gebouwautomatisering. Henk van de
Druk
platenzaak in 1965 zou toch niet hebben geloofd dat je nu met een apparaatje
War of Currents 30
Drukkerij De Groot
in je broekzak kunt kiezen uit miljoenen en miljoenen muziekproducten van
Weegindustrie is 35 happily European
Hoewel bij deze uitgave de uiterste zorg is
elk bedrijf.’ Zolang we er nog middenin zitten, zien we niet precies hoe die
nagestreefd, kan voor eventuele (druk)fouten
verandering gaat, uitpakt. Gewoon lekker bewegen, niet lui worden, doen
en onvolledigheden niet worden ingestaan
als de mieren. Niet als de ratten naar Hamelen, niet als lemmingen naar
en aanvaarden de auteurs, redactie en het
de afgrond. Ieder doet zijn ding en het komt goed. De olifant sterft uit; de
bureau van FHI geen aansprakelijkheid.
dinosaurus is er al heel lang niet meer.
colofon
kees groeneveld
over de hele wereld? ‘Deze verandering heeft betekenis voor elke organisatie,
28
Technology Hotels
36
Samenwerking ziekenhuizen 38 en industrie Boeken/Tentoonstelling 40
inhoud signalement 04/2013
35
Personalia/Agenda 42 Ledennieuws 43
[email protected]
3
4 interview
5
Het komt vaker voor, maar opmerkelijk blijft het. Muzikanten die het rockpodium inruilen voor een totaal ander podium. Om vervolgens ook daarop te excelleren. Ian Anderson, ooit dwarsfluitend voorman van Jethro Tull, nu uiterst succesvol zakenman, is er zo een. Voormalig Queen-gitarist, Dr. Brian May, hoogleraar in de astrofysica, ook. En natuurlijk van eigen bodem – zij het destijds muzikaal op een iets bescheidener niveau acterend – Ger Vijfvinkel, rockzanger en later oprichter van DORC, wereldwijd marktleider op het gebied van oogchirurgische instrumenten.
tekst paul van nieuwenburg fotografie leo de jong
Van bandleider tot marktleider, kan het verschil
met vooraanstaande oogchirurgen uit de hele
groter? Ja hoor, rijd maar eens naar DORC in
wereld. Van opsmuk en geleend imago houden
Zuidland. Het illustreert het contrast in ieder
we ons verre. Daar komt bij dat we al erg lang
geval treffend. Het begint bij het Botlekgebied,
in deze regio zitten. Ger Vijfvinkel is weliswaar
voor watjes als ik een angstaanjagende,
begin jaren ‘80 in Rotterdam begonnen, maar
petrochemische, dampende en stampende, zeg
kocht toen hij daar uit zijn jasje begon te
maar gerust Dantesk inferno. Wil je niet zijn.
groeien een boerderij in Geervliet, een dorp iets
Hoeft ook niet, voor je het weet zit je midden in
verderop. Sindsdien zitten we hier in Zuidland.
het Voorne Puttense landschap. Wat een rust! De
Daar komt bij dat we in de loop der jaren
tijd lijkt hier stil te hebben gestaan. Het enige wat
een belangrijke werkgever voor de regio zijn
verraadt dat ik niet in een oud Polygoon Journaal
geworden.
ben beland, is dat alles hier gewoon in kleur is. En natuurlijk het moderne, zeer fraaie hoofdkwartier van DORC dat opeens uit het niets langs
Ilze Timmers, DORC
‘’Onze reputatie snelt voor ons uit’’
de doorgaande weg naar het dorpscentrum oprijst. DORC, gespecialiseerd in de ontwikkeling en vervaardiging van precisieinstrumenten, disposables en medische apparatuur voor oogchirurgische doeleinden, wordt heden ten dage geleid door een tweekoppige directie, CEO Theo Sonnenberg en COO Ilze Timmers, jaren geleden begonnen als persoonlijke assistente van Ger Vijfvinkel. Bijna de hele tweede helft van het bestaan van DORC heeft ze vooraan op de eerste rij gezeten en meegewerkt aan de internationale
‘We zijn in de loop der jaren een belangrijke werkgever voor de regio geworden’
groei van het bedrijf. Ilze Timmers doorliep na haar studie HBO
Is dat niet wat saai, twaalf jaar bij hetzelfde
Bedrijfskunde het General Management
bedrijf?
Ook dat is reden om hier te blijven. Zoiets werkt
Executive Program aan de Columbia
“Bij veel bedrijven zal dat ongetwijfeld het
namelijk twee kanten op. Naar de regio. Maar
University en Executive Leadership
geval zijn. Hier niet. DORC is een bedrijf dat
ook naar ons. De band die onze medewerkers
Development aan de Stanford University.
voortdurend in beweging is. Is altijd zo geweest
met DORC hebben is buitengewoon sterk. Je
Na haar opleiding ging ze aan de slag bij
en zal waarschijnlijk altijd zo blijven. Het heeft
moest eens weten hoeveel mensen zich als
DORC, waar ze nu zo’n twaalf jaar werkt en
zoveel verschillende kanten dat het lijkt alsof ik in
vrijwilliger hebben aangemeld toen we naar
momenteel de functie van COO heeft.
al die jaren steeds ergens anders heb gewerkt.
deze locatie verhuisden. Nee, wij zitten prima
Haar persoonlijke ambitie is om DORC
Dus saai, integendeel, boeiend!”
hier. In een prachtig gebouw.”
producten en innovaties te blijven leveren
Maar deze omgeving dan, mooi hoor, maar wel
Absoluut. Ik mis alleen het logo.
die de oogheelkunde verbeteren. Als Ilze
wat afgelegen en bepaald niet dynamisch.
“Logo, hoezo? Onze naam staat toch mooi
niet werkt, reist, leest en sport ze graag.
“Voor ons en onze klanten is dat geen issue.
geïntegreerd met de architectuur en goed
Wij werken op een hoog inhoudelijk niveau
leesbaar op de gevel?”
verder te laten groeien door hoge kwaliteits-
signalement 04/2013
6 interview
7
Jawel, alleen viel het me op dat jullie je merk
scholing en opleiding. Overigens benaderen wij
zowel disposable als reusable versies. Overigens
overal zorgvuldig en consistent in uitdragen.
chirurgen ook regelmatig zelf. Onze innovaties
beperken we ons niet tot precisieinstrumenten.
Alleen niet op het pand.
komen vaak voort uit opdrachten, maar niet
Kijk, geld is voor ons niet leidend – soms doen
“Ach, het logo op de gevel zou alleen maar
altijd. Wij denken zelf ook na over verbeteringen.
we ook wel eens dingen voor niets. Onze
schreeuwerig overkomen en het pand ontsieren.
Wanneer we een idee kansrijk achten, werken
missie is het verbeteren van de oogchirurgie.
Zo is het wel goed.”
we dat uit – eveneens volgens het trial and
Dat betekent dat we ook nadenken over
error-principe. Onze bevindingen leggen we
andersoortige innovaties. EVA, een machine
daarbij voor aan artsen in ons netwerk.”
waarmee de chirurg tijdens zijn operaties alle
Is inderdaad wat voor te zeggen. Hoeveel mensen werken er eigenlijk achter deze gevel?
benodigde functionaliteiten tot zijn beschikking En afhankelijk van het soort innovatie kies je
heeft en waarmee hij het oog stabiel houdt, is
dan een specifiek type arts?
daar het resultaat van. Het hele concept hebben
Welk buitenland?
“Precies. Zo klein als het oog is, zo veel
we hier ontwikkeld, samen met onze partners,
“Elk buitenland. Nou ja, bij wijze van spreken. We
specialisaties en dus ook zoveel type
inclusief de software. EVA is een kostenbewuste,
hanteren een strategie waarbij we voortdurend
specialisten zijn er. Ruwweg kun je twee grote
zeer geavanceerde optie voor ziekenhuizen en
vijf jaar vooruit kijken en doelgericht nieuwe
specialisatiegebieden onderscheiden, het
biedt de markt een alternatief voor het tot nu toe
landen targetten om onze groei te realiseren.
voorsegment van het oog en het achtersegment,
beperkte aanbod van machines. Dat het tevens
Omdat het uiteindelijk om mensenwerk gaat
een gebied waar het erg nauw luistert en
een dock is voor onze precisieinstrumenten
beginnen we in een nieuw land altijd met een
waarvoor zeer fijne instrumenten nodig zijn.
spreekt natuurlijk voor zich.”
distributeur. Die ondersteunen we met kennis en
Wij leveren instrumenten voor beide gebieden,
medewerkers, zodat er sprake kan zijn van
maar zijn groot geworden in achtersegment-
Waardoor je afnemers ook op een praktische
voldoende kennis en culturele klik. Op het
oogchirurgie.”
manier aan je bindt.
“225. En in het buitenland nog eens zo’n 100.”
moment dat we in een land vaste voet aan de
“Inderdaad.”
grond hebben, zetten we als het even kan een
Waar ligt eigenlijk de nadruk op?
dochteronderneming op. Dat werkt uiteindelijk
Op disposables of op instrumenten die
Het gaat jullie voor de wind, hè?
altijd beter. Temeer daar in onze business
hergebruikt kunnen worden?
“Eigenlijk zijn we al dertig jaar succesvol. Onze
approach persoonlijk contact een zeer belangrijke
“Op beide, alhoewel het grootste gedeelte
omzet bedroeg het afgelopen jaar 82 miljoen
Ger Vijfvinkel geniet van zijn rust. Wat denk je,
factor is. We staan voortdurend mee te kijken in
van onze productie disposables betreft. Dat
euro en we groeiden de afgelopen vijf jaar
zou hij niet nog eens een instrument willen
operatiekamers en werken ook anderszins nauw
heeft alles te maken met hygiëne, dit soort
gemiddeld 14% per jaar. Daarmee lopen we
maken?
samen met ziekenhuizen en chirurgen.”
instrumenten is eenvoudigweg vaak te klein
flink voor op de groei die onze concurrenten
“Misschien wel. Voorlopig heeft hij zich weer
om te kunnen steriliseren. De vraag naar
realiseren.”
op zijn oude passie gestort. Maak je dus geen
leest. Er is genoeg terrein te winnen binnen ons
we het hier over zeer ervaren specialisten
Die specialisten komen dus naar jullie toe.
disposables komt trouwens lang niet altijd voort
‘Het moment dat
hebben, die de top van hun expertisegebied
Nadat jullie ze benaderd hebben, neem ik aan?
uit voorkeur of vrije keuze, vaak is er sprake
Plannen om uitbreiding te zoeken in andere
vertegenwoordigen. De belangen zijn voor
“Het is het resultaat van al onze inspanningen
van wetgeving die verbiedt dat bepaalde
markten?
wij aan het werk
hen erg groot. Persoonlijk contact is derhalve
en investeringen. Maar in alle bescheidenheid
instrumenten hergebruikt worden. Omdat
“Zou op basis van onze expertise misschien
een voorwaarde. Dat bieden we hen dan ook.
mag ik wel zeggen dat we ondertussen een
dat per land nog wel eens wil verschillen,
kunnen, maar nee, we zijn weliswaar geen
De samenwerking die we met hen aangaan
toonaangevende wereldspeler zijn die op
produceren we van de meeste instrumenten
schoenmakers, maar we blijven wel bij onze
gaan, starten we
is een voortdurende aaneenschakeling van
waarde wordt geschat en op de shortlist van
het uitwisselen van kennis en inzichten, het
menig oogarts staat. Mooi voorbeeld is China,
een intensieve
ontwikkelen van prototypen, testen, aanpassen,
een van onze targetlanden. We waren daar
proberen, nog een keer proberen, bijstellen en
nog maar nauwelijks of we wisten al meteen
finetunen. Net zo lang totdat we er zijn.”
de aandacht op ons gevestigd. Ziedaar het effect van wetenschappelijke publicaties
samenwerking
Aha! Trial and error.
en de samenwerking met vooraanstaande
met de chirurg’
“Inderdaad. Je kunt je voorstellen dat er
oogchirurgen. Onze reputatie snelt voor ons uit.
tijdens zo’n proces een sterke persoonlijke
Persoonlijke benadering, snelheid en flexibiliteit,
vertrouwensband ontstaat. Daardoor zijn
daar zit onze kracht. Daarmee laten we onze
de oogchirurgen met wie wij samenwerken
concurrenten – voorwaar geen kleine jongens –
niet zelden bereid om op congressen en met
vooralsnog onze hielen zien.”
Oh ja, hoe dan?
collega’s over onze producten of de nieuwe
“Meestal werkt het zo dat oogchirurgen
operatietechniek te praten. Dat gebeurt eigenlijk
Persoonlijke benadering is het sleutelwoord?
naar ons toe komen met het verzoek om
al als er een wetenschappelijke publicatie
“Het is een wezenlijk onderdeel van onze
precisieinstrumenten voor hen te ontwikkelen.
volgt. Alles wat relevant is voor het onderzoek
strategie. Zoals ik al zei, onze verkopers staan
Denk daarbij aan hele specifieke pincetten,
dat naar een nieuwe operatietechniek gedaan
voortdurend in de operatiekamer mee te kijken
mesjes en schaartjes, zo tussen de 0,4 en 0,9
is, dient daarin beschreven te worden. Ook
over de schouder van de chirurg. Let wel,
millimeter. Regelmatig ligt er aan zo’n verzoek
de instrumenten. Maar met praten bedoel ik
onze verkopers zijn geen snelle salesjongens,
een nieuwe operatietechniek ten grondslag.
eigenlijk het feit dat ze ons daadwerkelijk willen
maar mensen die over veel kennis van zaken
Vanaf het moment dat wij aan het werk gaan,
aanbevelen. Inderdaad: willen. We hebben ze
beschikken. Ze moeten wel, om met een chirurg
starten we feitelijk een intensieve samenwerking
niet op de payroll staan. Ze willen het zelf. En zo
te kunnen praten is flink wat medische bagage
met die chirurgen. Je moet begrijpen dat
hoort het ook.”
vereist. We investeren dan ook intensief in
signalement 04/2013
marktgebied.”
zorgen, hij wordt nog steeds omringd door instrumenten.”
8
9
Bron: VNO-NCW
28
augustus
Nieuwe studievorm hoger beroepsonderwijs sluit aan bij wensen bedrijven
Bron: ArboNed
Bron: COAST
2
4
september
september
365 wordt ArboNed
Nieuwe instroom topstudenten in Analytical Sciences Talent Program
De Associate degree, een nieuwe,
werk weer een studie willen oppakken. Het is
tweejarige studie met een wettelijk erkend
een volwaardige studie, die twee jaar duurt.
diploma, heeft vanaf 1 september een vaste
Afgestudeerden mogen ‘Ad’ achter hun naam
365 verandert haar naam in
Deze zomer zijn wederom 27 nieuwe
beurs. Gedurende drie jaar volgen ze
plek in het hoger beroepsonderwijs (hbo).
zetten en functioneren daadwerkelijk op hbo-
ArboNed. Met deze naamswijziging
studenten begonnen aan het Analytical
aanvullende colleges en lopen ze
niveau.
wil de arbodienstverlener benadruk-
Sciences Talent Program – ASTP. Dit is een
employeeships en internships bij industriële
Qua niveau zit de Associate degree
ken dat het zich weer focust op de
programma gericht op analytische chemie
bedrijven, onderzoeksinstituten en MKB om
tussen niveau 4 van het middelbaar
diensten verzuimmanagement,
voor ambitieuze studenten van hogere
inzicht te krijgen in het werkveld. ASTP is
beroepsonderwijs (mbo-4) en de hbo-
reïntegratie en preventie.
laboratoriumopleidingen, ontstaan vanuit
opgericht door COAST - COmprehensive
bachelor in. Het bedrijfsleven bleek een
de behoefte aan hooggekwalificeerde
Analytical Science and Technology - in samen-
grote behoefte te hebben aan mensen met
laboratoriummedewerkers bij bedrijven en
werking met de HAN en is onderdeel van het
een hoger opleidingsniveau dan mbo-4 en
kennisinstellingen.
‘Topsector Chemiebeurzenprogramma.’ COAST is de publiekprivate samenwerking voor
havo, maar waarvoor de hbo-bachelor niet noodzakelijk is. De 150 Associate degree-
De topstudenten volgen het ASTP naast hun
analytische wetenschap en technologie in
studies zijn allemaal ontwikkeld in nauwe
HLO-opleiding en ontvangen daarvoor een
Nederland. Meer informatie: www.ti-coast.com.
samenwerking met het bedrijfsleven, om de vraag vanuit het bedrijfsleven en het aanbod
“ArboNed is terug. Bekend, vertrouwd,
vanuit de opleidingen goed op elkaar aan
gericht op innovatie en het leveren
te laten sluiten. Uit onderzoeken blijkt dat
van kwaliteit”, aldus Paul Verburgt,
werkgevers tevreden zijn over de inhoudelijke
algemeen directeur a.i. van ArboNed.
aansluiting en de praktijkgerichtheid van
In april 2011 lanceerde de organisatie
de opleiding. De Associate degree is zeer
de naam 365, omdat het bedrijf naast
geschikt voor werknemers die naast hun
verzuim en preventie ook HR-consultancy diensten ging aanbieden. “En daar is nauwelijks vraag naar geweest. Logisch. In deze economische tijd zijn veel bedrijven gericht op overleven, en
Bron: VNO-NCW
28
augustus
dan is er geen geld voor extra’s”, aldus Verburgt.
Bedrijven blijven innoveren Bron: ArboNed
Research & Development Aftrek (RDA). Er werd bijna 5,9 miljard euro aan privaat onderzoek en ontwikkeling ondersteund door de WBSO en de RDA.
Kort nieuws signalement 04/2013
5
September
Wijzigingen Modernisering Ziektewet
Het midden- en kleinbedrijf
Door de ‘Wet beperking ziekteverzuim en arbeids-
voor u vanaf 2014 financieel interessant zijn om
maakt het meest gebruik van
ongeschiktheid vangnetters’ (BEZAVA), beter bekend
eigenrisicodrager voor de Ziektewet te worden.
de WBSO en de RDA. In 2012
als Modernisering Ziektewet, worden werkgevers nu
Advies is om in ieder geval te laten doorrekenen wat
bedroeg het aandeel van
ook tot maximaal 12 jaar financieel verantwoordelijk
de financiële consequenties voor u als werkgever zijn
Het aantal ondernemingen dat gebruik maakt van een
het mkb in het totale aantal
voor werknemers die ziek uit dienst gaan tijdens
indien u zou besluiten om het Ziektewetrisico zelf te
fiscale regeling die onderzoek en vernieuwing bevordert bij
WBSO-aanvragen 97 procent
proeftijd, of na afloop van een tijdelijk contract.
dragen.
bedrijven, is voor het vijfde jaar op rij toegenomen.
en voor de RDA 98 procent. De machine- en apparatenindustrie
De premie die grote of middelgrote werkgevers in
Meer weten over hoe het beste te anticiperen op de
Vorig jaar vielen 22.220
Ontwikkelingswerk (WBSO)
geeft het meeste uit, gevolgd
2014 moeten betalen, is – zowel voor de Ziektewet,
‘Wet beperking ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid
ondernemingen onder de
en maakten 13.860 bedrijven
door de sector telecom en
als ook voor de WGA - gebaseerd op de huidige
vangnetters’? FHI-sectormanager Perry Perdok van
Wet Bevordering Speur- en
daarbovenop gebruik van de
informatietechnologie.
instroom. Vanwege premiedifferentiatie kan het
ArboNed via 06-551 935 41 of
[email protected].
11
Henk-Jaap Sanders wint 25e FHI-Golftournament Hij zat er dicht bij, Mark van Son. De winnaar van het FHI-Golftournament 2012 was bijna de eerste die sinds de start van het evenement in 1989 de wedstrijd tweemaal achter elkaar won. Maar nee, de ¾-handicapverrekening zorgde er voor dat de
Sanders kwam uit op een score van 37. Van Son bleef steken op 33. Prima derde werd Robert van de Peppel van Dero Uitgevers, ook een FHI-partner.
handicap 7-crack net tekort kwam tegen opkomend talent Henk-Jaap Sanders van FHI-partner Graydon.
De FHI-leden/relatiedag was weer ouderwets gezellig, gemoedelijk en mooi. Van de vijfentwintig edities tot nu toe, steeds op de laatste donderdag in augustus, was het de drieëntwintigste met fraai zomerweer. Bij de uitreiking van de wisselbeker memoreerde FHI-voorzitter Eric van Schagen dat we als branche sowieso weinig te klagen hebben. “Het
Power Supplies
gaat in de technologiebranches zo slecht nog niet. We worden eigenlijk verrassend weinig geraakt door de malaise waar
Sensors - Heat exchangers
iedereen over spreekt.” Een optimistische start van een nieuw seizoen na de vakantieperiode.
Industriële Voedingen
2013 LED applicaties voor designers, engineers en lichtarchitecten
>> >> >> >> >> >> >> >>
High Peak currents Wide temperature High reliable Green Power AC or DC input Medical approvals 5V standby options Customer-specific solutions
sors! Met dank aan de spon
WOENSDAG 27 NOVEMBER 2013 1931 CONGRESCENTRUM BRABANTHALLEN DEN BOSCH
www.ledapplicatie.nl
Tel: +31(0)40-8512170 www.BMF-systemparts.com
[email protected]
Willem Dikker Hupkes. k, Willem van Raalte en rin Sta jan Ge e: ssi mi En de golfcom
12
13
“Wat mij beweegt om in de politiek actief te zijn? Ethiek,
Schaliegas komt langs in het gesprek. “We moeten daar
ondernemerschap, de noodzaak om bureaucratie en
meer over te weten komen. Veiligheid is belangrijk, elk risico
verkokering te bestrijden. Wat je net vertelde over FHI, dat
uitsluiten is onmogelijk. Dat geldt breder. De politiek is slecht
jullie geen cao hebben en ook niet willen, dat je de lijn van
in incidentenmanagement. Als je maakindustrie hebt, dan kan
een individuele ondernemer naar de minister-president zo
er af en toe iets flink mis gaan. Kijk dan of het een structureel
kort mogelijk wilt maken, dat is precies waar ik voor sta. Ik
probleem is of niet. Maar je moet niet van elk incident een
vind de akkoorden die nu worden gesloten steeds van een
probleem maken. Zijn we wel bereid om risico te lopen?”
zorgelijk hoog abstractieniveau.” We vragen Dijkgraaf naar het techniekpact. “Het tekort aan technici in de arbeidsmarkt, daar is de overheid voor een belangrijk deel schuldig aan. De crisis heeft ons met de neus op de feiten gedrukt. We moeten de maakindustrie weer op de kaart zetten. Al is dat een heel ander soort maakindustrie dan vroeger. Technologie is zeker iets van de toekomst. Ik ben er eigenlijk wel trots op dat mijn dochter die op het vwo zit, laatst tegen mij zei: ‘Pa, als je later graag een mooie baan
‘Het HBO leidt te weinig op voor een beroep’
wilt, moet je toch eigenlijk techniek gaan doen?’ Er is iets aan het schuiven onder jongeren. Dienstverlening en overheid is onzeker, er zit toekomst in de techniek.”
“Ik zie het probleem van de te hoge energieprijs. Dat heeft ook te maken met ons energiedistributiesysteem. De interconnectiecapaciteit met andere landen schiet tekort.
Ethiek, ondernemerschap en bureaucratie De SGP-fractie in de Tweede Kamer is klein. Hard werken dus voor Elbert
signalement 04/2013
FHI-leden van belang zijn.
Dat moeten we strak doorzetten.”
wat rigoureus. ‘’Het hoeft niet in een volstrekt onafhankelijke
te maken met een papieren werkelijkheid. Ik weet dat veel
organisatie. Het kan ook in een soort businessunit van een
onderzoek ‘gestuurd’ onderzoek is. Laatst speelde dat. In
HBO-instelling. Maar organiseer het wel ‘lean & mean’.’’
de Kamer lag een onderzoeksrapport voor dat richting
Op onze uitnodiging om een keer een dag op stap te gaan
moest geven aan het voorgestelde beleid. Toen heb ik er
op werkbezoek bij FHI-lidbedrijven reageert Dijkgraaf meteen
een ander onderzoek bij gezocht, van precies hetzelfde
enthousiast. “Mijn partij heeft heel veel met ondernemers,
onderzoeksbureau, dat was uitgevoerd voor een andere
vooral met MKB’ers. Van hen leer ik graag wat ze verwachten
opdrachtgever. De conclusies stonden haaks op elkaar. Kijk
van de overheid, of misschien wat ze verwachten dat de
dat vind ik mooi, om als volksvertegenwoordiger daar
overheid juist niet doet.” De afspraak staat.
te weinig geïnvesteerd in innovatie. Wordt ook te weinig gestimuleerd. Hoge energieprijzen, inflexibele arbeidsmarkt, hogere lasten voor de ondernemingen, als je beseft dat je het van dit soort bedrijven moet hebben, moet je ook investeren in een goed ondernemingsklimaat. Er gebeurt wel één en ander, het topsectorenbeleid is niet zo slecht, maar er is beduidend minder geld en het is met name een kwestie van beschikbaarheid van goeie input tegen een aanvaardbare prijs en maatschappelijke acceptatie natuurlijk. Dat hoor ik investeerders als Tata nog wel eens zeggen, onze beste plant van de hele wereld qua milieu-impact staat in IJmuiden, maar van de politiek hier krijgen we er alleen maar van langs.’’
tekst Kees GROENEVELD
integreren in de samenleving. Maar dat moet wel gebeuren.
van Toezicht van de Christelijke Hogeschool Ede, toch wel
toch een belangrijke kurk van onze economie en daar wordt
met hem kennis te maken en hem te bevragen op een aantal dossiers die voor
merk dat ‘Den Haag’ het eng vindt om het onderwijs meer te
het werk in de Kamer. “We hebben hier in Den Haag vaak
“Ik maak me wel wat zorgen om de Europoort-regio. Dat is
regeringen met wisselende meerderheden moeten werken. Relevant dus om
is weg. Het HBO leidt te weinig op voor een beroep. En ik
suggereren we. Dat vindt Dijkgraaf, zelf lid van de Raad
‘met historie’. “Mooi om mee te maken dat hier een tijdje geleden een Britse
kleine fractie blijkt de laatste jaren een belangrijke politieke factor te zijn nu
komen we toch weer uit bij het onderwijs. “De oude HTS
in het onderzoeksbureau komt Dijkgraaf goed van pas in
als we met hem spreken op een woensdagmiddag in de fractiespreekkamer
de Erasmus Universiteit en was adjunct-directeur van een onderzoeks bv. Zijn
belangrijkste aandachtspunten in onze economie.” Als vanzelf
Opsplitsen van de grote scholen in veel kleinere vakscholen,
doorheen te prikken. Daar krijg je ook breed waardering voor.”
verhoord.” Dijkgraaf is nog voor één dag in de week hoogleraar economie aan
Technisch personeel en energie, dat zie ik wel als de twee
Zijn ervaring in empirische economie op de universiteit en
Dijkgraaf, één van de drie fractieleden, zou je zeggen. Toch zit hij er relaxed bij
oorlogsveteraan was die in deze kamer ooit door de Duitse bezetters is
Haagse Babbel
‘Pa, je moet nu toch techniek gaan doen?’
15
Conjunctuur
Inflatie daalt naar 2,8 procent De inflatie is in augustus gedaald naar 2,8
kleding en pakketreizen naar het buitenland
procent. In juli waren de prijzen voor consu-
had ook een drukkend effect op de inflatie.
menten nog 3,1 procent hoger dan een jaar
De Nederlandse inflatie volgens de gehar-
eerder. Dit blijkt uit cijfers van het CBS.
moniseerde consumentenprijsindex (HICP) is
De inflatie daalde vooral door de prijsont-
gedaal van 3,1 procent in juli naar 2,8 pro-
wikkeling van benzine. In augustus was een
cent in augustus. In de eurozone daalde de
liter benzine bijna twee cent goedkoper dan
inflatie in augustus naar 1,3 procent. Dit is 0,3
in augustus 2012. De prijsontwikkeling van
procentpunt lager dan in juli.
NL; Consumentenvertrouwen
EU-27; indusriële productie
Nederland; consumptie
Nederland; export
Inflatie
2
uw internetactiviteiten. Verder brengt ReveNew de kansen en de risico’s
1
van internetactiviteiten in beeld en realiseert internetoplossingen op maat.
0
J F M A M J J A S O N D J F M A M J J A S O N D J F M A M J J A S O N D
2011
Hierdoor behaalt u een maximaal rendement uit uw internetinvestering. U kunt ReveNew voor al uw internetactiviteiten inschakelen, zo heeft u slechts één adres op weg naar uw internetsucces. Neem vrijblijvend contact op of ga naar www.revenew.nl
Samen met partners Muntz/cross channel communicatie en Marketguide/web based marketing tools, hanteert Revenew de All Active-aanpak. All Active is een resultaatgerichte werkwijze die u verzekert van de juiste specialisten. Die u verzekert van succes.
Duitsland; industriele orders
Industrieradar
3
ReveNew helpt u bij het bedenken, realiseren en succesvol maken van al
NL; Producentenvertrouwen
2012
2013 Bron: CBS
Industrie in Nederland krijgt het drukker
Gunstigere ontwikkeling exportmarkt De Industrieradar toont in september 2013 een positief beeld ten opzichte van een maand eerder. In augustus was er nog sprake van een achteruitgang.
In augustus is de hoogste inkoopmana-
investeringsgoederen. Ten tweede: de sterke
gersindex in ruim twee jaar behaald: de
groei van de binnenlandse vraag, die met
Uit de beschikbaar gekomen gegevens blijkt
NEVI Purchasing Managers Index steeg in
een waarde van 55.4 het hoogste niveau liet
dat vijf van de zes indicatoren deze maand een
augustus naar 53.5, het hoogste cijfer in 27
zien sinds april 2011. Een en ander houdt ver-
verbetering laten zien: de vertrouwensindicatoren
maanden. Een PMI-waarde hoger dan 50
band met inhaalvraag, maar ook rapporteren
(consumentenvertrouwen en producenten
wijst op toename van de bedrijfsactiviteiten.
bedrijven de positieve effecten van nieuwe
vertrouwen) en de ontwikkelingen op de
De productie-index noteerde voor de vierde
producten die op de markt werden gebracht.
exportmarkt ontwikkelden zich gunstig. Zo
keer op rij zelfs een waarde van > 50 ic. 56.0.
Dat ziet er allemaal hoopvol uit. Zeker als
hebben het exportvolume en de Europese
De oorzaken van deze toename? Prof dr.
de inflatie verder niet toeneemt. Industriële
indicatoren, Duitse industriële orders en
Arjan van Weele (TU Eindhoven): ‘’Ten eerste:
markten krijgen dan tijd om zich te herstellen.
industriële productie van de EU-27, zich
de niet aflatende groei van de export (55.9)
Voorlopig blijven zowel inkoop als verkoop-
verbeterd. De indicator voor de consumptie
bij vooral producenten van halffabricaten en
prijzen goed onder controle.’’
door huishoudens toont als enige een verslechtering.
Productie index
Stijging
80
De Europese industriële productie ligt op
70
het niveau van de langjarig gemiddelde
60
ontwikkeling, de Duitse industriële orders er licht
50
boven. De overige indicatoren bevinden zich
40
onder de langjarig gemiddelde ontwikkeling.
30
Terruggang
20 2000
2001
2002
2003
2004
50 = geen verandering met voorgaande maand
2005
2006
2007
= Seizoensgecorrigeerd
2008
2009
= Ongecorrigeerd
2010
2011
2012
2013 Bron: Nevi
Bron: CBS
PANIEK!
WANT ER MOET VANDAAG EEN ADVERTENTIE WORDEN AANGELEVERD.
17
Betere aanbestedingen door het stellen van vragen De overheid koopt jaarlijks voor circa zestig miljard euro aan goederen en diensten. Dat dienen alle overheidsinstanties duurzaam te doen. Duurzaam wil zeggen volgens stringente eisen met betrekking tot milieu, sociale
MAAK NU KENNIS MET DE COMMUNICATIEWINKEL
omstandigheden en werkgelegenheid voor kwetsbare groepen.
mr. ing. F.H.G. Meijers MBA, gerechtelijk deskundige advocaat / partner bij
FHI-leden hebben veel overheidsinstellingen
er misschien toe leiden dat sommige producten
Flexadvocaten, partner van FHI
als klant: RIVM, academische ziekenhuizen,
of systemen een hogere investering vragen,
www.flexadvocaten.nl
universiteiten, defensie, waterschappen,
kunnen dankzij zo’n vragenstrategie weer in het
Rijkswaterstaat, provincies, nutsbedrijven,
bestek terechtkomen.
drinkwaterbedrijven, noem maar op. Al die klanten zijn wettelijk verplicht duurzaam aan te besteden.
Voorbeelden van duurzaamheidsvragen die het aanbestedingsproces kunnen
v o o r j a a r s a c t i e s
69,-
port staat De winters de deur weer voor
Nu ook op zondag geopend
dCP-195C
All-in
-one Afdruksnelh eid: 33 / 27 inkjet Papiercapac ppm (mono iteit: 100 / kleur) vel 4 gescheiden inktcartridge s scherm
Full HD BrigHtv iew scHerm! sc
17.3” Harddisk
320 GB
39,-
Harmony
525
universele afstandsbed Bedien tot iening 10 ultiem gebru apparaten iksgemak
GEHEUGEN
3 GB
WindoWs
7 HoME ME PREMiU M 64-bit
Presario CQ7
1-310sd intel ® celero eleron n ® Dual-c DvD rw ore mobil lights e ightsccribe ribe webcam 1 jaar pick up wireless lAN and return AN
Kom binnen
499,-
dvies.
oonlijk reisa
voor een pers
uw PAr tNe iN Nijm r ege N eN omg eviN kijk oP g ww w.m cDo s.Ne t
Aanbie dingen zijn in zijn ge cl Btw ldig to . Afwi t en m jkinge et 27 n in p februa rijzen, ri 201 0 of z tekste olang n en a de voo fbeeld ingen rraad strekt. voorbe houden De op . voor deze p oster meer i vermel nforma de pri tie zie jzen www.m cdos.n et.
in de winkel
en vraag onze
vakantieadviseurs
den! naar de voorwaar
25-01-2010
14:53:11
1 2_Stoepbordposter_680x980.indd
MEER WETEN? Bel of mail Rogier Gilkes, T. (033) 450 20 25 of
[email protected] of neem een kijkje op onze website, www.marketguide.nl
beïnvloeden:
nisaties die daar niet toe verplicht zijn, zoals
• In hoeverre tellen de arbeidsomstandig-
ziekenhuizen, verzekeraars, grote chemische
heden mee van mensen die ergens in
bedrijven, telecombedrijven. Overheid of geen
de productieketen aan de gevraagde
overheid, de aanbestedingen dienen wel aan
De Communicatiewinkel is een nieuw online marketingconcept, waarmee op zeer eenvoudige wijze professionele communicatiemiddelen samengesteld kunnen worden, variërend van print tot online. De Communicatiewinkel is uitermate geschikt voor franchiseen dealerorganisaties.
de beginselen van transparantie en gelijkheid
DE VOORDELEN OP EEN RIJ:
helder?
logo DeAler
illens reisburo Sw
Kom langs
COMMUNICATIEWINKEL VAN MARKETGUIDE
Daarnaast wordt er veel aanbesteed door orga-
• Lage opstartkosten • Lage implementatiekosten per middel • Snel en zeer gebruiksvriendelijk • 24 uur per dag bereikbaar • Optimale huisstijlbewaking • Voordelig voor de gebruiker
IN DE PRAKTIJK: Faunaland, WERU, Toerkoop, Remia, Bloemenbureau Holland en diverse andere organisaties.
te voldoen.
producten hebben gewerkt? • Hecht u er belang aan dat geen gebruik is gemaakt van kinderarbeid in de gehele productiecyclus van de aangeboden
Het belangrijkste is dat alle inschrijvers gelijke kans maken op een opdracht en dat het bestek
producten, componenten/grondstoffen? • Is van belang dat de producten worden
glashelder is, er mag geen ruimte zijn voor inter-
gemaakt door mensen die kunnen terug-
pretatie. Maar hoe maak je duurzaamheidseisen
vallen op voorzieningen zoals betreffende ziekte, zwangerschap, ouderschapsverlof? • Is het toegestaan om producten te
In bijna geen enkel bestek worden eenduidige
betrekken uit landen waar de mensen-
eisen gesteld aan duurzaamheid. Bovendien
rechten met regelmaat geschonden
is er voortdurend prijsdruk en zijn de marges
worden?
vaak minimaal. Inschrijvers zien steeds vaker dat alleen producten uit lage lonen landen een kans maken. Dat gaat ten koste van de productie dicht bij huis, en vooral ten koste van kwaliteit en
Niet alle FHI-bedrijven zullen dit soort vragen
service. Er moet op basis van EMVI, Economisch
willen stellen. Maar dat hoeft ook niet. Iedereen
Meest Voordelige Inschrijving, aangeboden
kan dit soort vragen stellen, zelfs wanneer hij
worden, maar op de keper beschouwd komt
niet inschrijft op een aanbesteding. Wie zelf niet
het toch doorgaans neer op ‘de laagste prijs’.
de vragensteller wil zijn, kan FHI, zijn buurman
Aspecten zoals kwaliteit, innovativiteit en duur-
of de FHI-huisjurist dat laten doen. De gestelde
zaamheid worden dan overruled.
vragen moet de inkopende partij beantwoorden
De duurzaamheidsgedachte doorkruist het
in de nota van inlichtingen. Op die manier gaan
www.pianoo.nl/regelgeving/
de antwoorden deel uitmaken van het bestek.
aanbestedingswet-2012 of www.rijksoverheid.nl/
basisverlangen van inkopers om lagere prijzen
Valutaboulevard 30, Amersfoort / T. (033) 450 20 25 /
[email protected] / www.marketguide.nl Samen met partners Muntz/cross channel communicatie en Revenew/online marketing en technologie, hanteert MarketGuide de All Active-aanpak. All Active is een resultaatgerichte werkwijze die u verzekert van de juiste specialisten. Die u verzekert van succes.
af te dwingen. Het tij zou wellicht gekeerd
Vragen stellen leidt tot een beter bestek en
onderwerpen/aanbesteden/
kunnen worden door zo veel mogelijk vragen te
daarmee tot betere service, kwaliteit en doel
nieuwe-aanbestedingsregels
stellen. Echt belangrijke, relevante aspecten, die
matigheid bij aanbesteders.
18
19
Jan Vos bij JB Systems en Ampelmann
‘Creativiteit en vakmanschap, ik zie die combinatie hier’ De oplettende lezer van Signalement weet het nog. Jan Vos is geboren en getogen in Rotterdam, ‘op zuid’, Charlois, en hij was ondernemer voordat hij in de Tweede Kamer belandde. Logisch dus om met hem bedrijven op te zoeken in de havenregio. Naarmate de dag vorderde raakte Vos dieper onder de indruk van het ondernemerschap, eerst bij JB Systems en Ampelmann, op de RDM Campus, de voormalige scheepswerf. Daarna bij familiebedrijf Badotherm in Dordt. Ampelmann,
Politicus/ondernemer Jan Vos onder indruk van technologie in achtertuin
overzetplatforms voor offshore toepassing.
Onder de indruk bij Badotherm
De brug, de gangway van een drijvend vaartuig naar een vast platform blijft stabiel, Het aandachtspunt voor Den Haag: tekort aan
maatschappelijke verhoudingen met en voor
ingenieuze, flightsimulatorachtige technologie.
adequaat opgeleide HBO-ers. “Engineers uit het
je werknemers. Nog steeds gaan er elk jaar
Quentin van Ballegooie met zijn JB Systems, ook
buitenland halen is toch een duurdere oplossing
gezinspakketten die kant op...
helemaal Nederlands, maakt er de besturing
dan hier opgeleide mensen aannemen,”
voor. “Geweldig zo’n samenwerking” riep
argumenteerde Van Ballegooie. “Ik zit zelf in een
Van manometers alleen kun je als bedrijf
Jan verrukt. “Creativiteit en vakmanschap, ik
beroepencommissie en ben gecommitteerde,
niet meer bestaan. “Een mooi bedrijf neer te
zie die combinatie hier. En wat zeg je, in een
maar ervaar dat toch als een druppel op een
zetten in seals,” dat was en is de ambitie van
paar jaar tijd is Ampelmann gegroeid van nul
gloeiende plaat.” Verkokering is één van de
Bastiaan en Posthumus. En het staat er al voor
naar tweehonderd mensen? Kan ik me iets bij
problemen: zelfs een Kamerlid die economische
een belangrijk deel. De teruggang is omgezet
voorstellen ja, als je zegt dat je dat binnen een
zaken in zijn portefeuille heeft, moet eerst weer
naar nieuwe groei, op basis van technologie:
groot bedrijf als Shell niet voor elkaar krijgt.”
naar een collega die over onderwijs gaat. De
scheidingsmembranen. Veel van de grote
ene probeert de stemmers uit het bedrijfsleven
instrumentatieleveranciers binnen FHI zijn
aan zich te binden, de ander die uit het
partner. En het bestaan van het bedrijf was en
Des te opvallend zonnig was de dag in mei waarop PvdA-Kamerlid Jan Vos
onderwijs...
is nog steeds sterk verbonden met het complex
met FHI-er Kees Groeneveld op werkbezoek ging bij technologiebedrijven in
Het verhaal van Badotherm is ook
Moerdijk regio. Voor Jan Vos heel relevant. Hier
Rotterdam en Dordrecht. Geen wolkje aan de hemel en twee florerende
indrukwekkend. De derde generatie uit de
wordt duidelijk waarom het belangrijk is een
enthousiaste FHI-ondernemingen uit de branche Industriële Automatisering.
familie Bastiaan staat daar nu aan het roer,
antwoord te vinden op de schaliegasrevolutie in
Patrick, opvolger van vader Peter en oom Niek.
de VS. “Ik zie hier wat er achter de industrie zit
De ontmoeting met hem en zijn commerciële
die we alleen daarom al hier moeten houden.”
rechterhand Sander Posthumus inspireerde
En wat de banken betreft, “in India kun je wel
Jan Vos tot de eerder gemoreerde opmerking
aan geld komen,” weet Patrick Bastiaan uit
over de bank. Badotherm maakt nog steeds
ervaring...
Hoewel, de kritische opmerking over het functioneren van het bankwezen kwam zo indringend binnen, dat Vos hem een paar weken later in een debat in de Kamer minister Henk Kamp letterlijk voor de voeten wierp: ”banken
signalement 04/2013
op de RDM Campus nu haar revolutionaire
onafhankelijk van de golfslag, dankzij een
Het voorjaar van 2013 was niet zo best. Niet qua weer, niet qua economie.
werk bezoek
een jong, puur Nederlands bedrijf, bouwt
geven je een paraplu als de zon schijnt, maar pakken hem weer af als het begint te regenen.”
tekst KEES GROENEVELD fotografie Henk Tukker, nfP
van petro-chemische bedrijven in de Europoort/
manometers, zij het alweer vele jaren in hun fabriek in Roemenië. De ervaring in en met dat
“Bel me hè, als je een probleem hebt met de
land, al daterend uit de tijd van Ceausescu,
overheid”, benadrukte Vos bij de ondernemers.
levert veel smakelijke verhalen op, maar heeft de
Het afscheid was tekenend: “Over een half
Badotherm-directie ook geleerd hoe belangrijk
jaar weer hè?” Jan Vos uitnodigend aan het FHI-
je kunt zijn in het ontwikkelen van betere
adres.
20
21
Betreft: WoTS, oftewel World of Technology & Science
To Whom It May Concern,
Vanaf 2012 is een fiks aantal FHI-(bestuurs)leden betrokken bij de opzet van de nieuwe beurs World of Technolgy & Science. Voor een groot deel bestaat World of Technology & Science uit exposanten van HET Instrument. De samenwerking met de FEDA biedt aan de gehele industrie één trefpunt in één week op één locatie. Dat is nieuw en krachtig.
De nieuwe titel biedt tevens inspiratie om dat trefpunt tot dé plek voor technologie en wetenschap in de Benelux te maken. De inhoud van de beurs kan door die uitdagende uitspraak in meerdere dimensies vormgegeven worden en de aantrekkingskracht naar de bezoekers sterk vergroten.
In iedere branche worden met exposanten seminars en beursprojecten opgebouwd, die voor een sterke kennisoverdracht naar specifieke bezoekersdoelgroepen zorgen. Dat biedt leden van FHI en FEDA ook sterke voordelen in de eigen communicatie voor, tijdens en na de beurs. In het najaar van 2013 worden vele projecten opgetuigd, waar u bij betrokken kunt worden.
Daar bovenop komen de zogenoemde ‘Exciting Technology’ projecten. Vanuit de beurscommissie is deze term gelanceerd, om met algemene thema’s of partners de uitdagingen en mogelijkheden van technologie te tonen en vooral praktisch te maken. We zitten middenin de start van deze projecten, waardoor nog geen exacte inhoud genoemd kan worden. Dat alleen al is spannend en voor de bezoeker, en dus de communicatie vooraf, gaat dit stimulerend worden.
Ook met de VNU-titels wordt die samenwerking gezocht over onderwerpen, die voor alle beurzen relevant zijn. Human Capital, hoe krijg ik goed technisch personeel, is een voorbeeld van zo’n overstijgend thema. Op alle fronten (branche, beurs en co-locatie) zullen wij de samenwerking zoeken om hét trefpunt te zijn: www.wots.nl.
De kracht komt voort uit samenwerking en daar kunt u in participeren.
Paul Petersen
30 september t/m 3 oktober 2014 Jaarbeurs Utrecht signalement 04/2013
22
23
Ultimaker 3D-printer, product van FabLab Utrecht en tool voor andere FabLabs
kelde creativiteit, de combinatie van kunst, techniek, wetenschap en de vaardigheid om daar samen enthousiast van te worden, dat is FabLab. Dicht bij huis zelf iets kunnen maken was vroeger gewoon, daarna was er geen behoefte aan, vervolgens ontstonden de digitale mogelijkheden en tenslotte werd de Westerse mens het zat om te moeten kiezen tussen megalomanie of voortdurend filosoferen en met praatgroepen aan de gang zijn. Nu lonkt ook nog het perspectief van
FabLab in De War
ongekunsteld ondernemerschap waarbinnen je
terrein van de voormalige Amersfoortsche Luci-
jouw duurzaamheidsprincipes trouw kunt blijven
ferfabriek aan de Eem van 1881, later de Neder-
en tegelijk met de wereld verbonden kunt zijn.
landse Kleurstoffen Industrie. De naam ‘De War’
Technieken simpeler maken en digitale ontwik-
komt van de laatste industriële eigenaar Warner
keling inzetten; mensen kennis laten maken met
& Jenkinson. De gemeente Amersfoort kocht het
techniek zonder dat ze zelf ingenieur zijn; pro-
terrein met het oog op ambitieuze plannen tot
ductie dichter bij huis brengen; eigen ontwerpen
uitbreiding van het stadscentrum. Nu vastgoed
in kleine oplages realiseren, daarmee initieerde
geen goudmijn meer is en de grond niet zomaar
natuurkundige Neil Gershenfeld in 2001 het MIT
schoon wordt, heet het ‘industrieel erfgoed’ en
lab-klasje ‘How to make almost anything’.
kan het terrein met de panden broedplaats zijn
Ella Hueting, voorzitter stichting FabLab Benelux, studeerde rechten aan de UvA, was directeur van de
‘Open source verandert ontwerpprocessen‘
faculteit techniek aan de HAN en directielid van het Conservatorium ArtEZ hogeschool
De ‘bottom up’-beweging in een zich snel mondialiserende economie en maatschappij. Die trend zit achter de FabLabs. Jaap van Till, hield decennia terug al lezingen over het fenomeen dat je via internet of andere netwerken in drie tot zes stappen of clicks kon vaststellen of ergens in de wereld iemand antwoord kan geven op welke vraag dan ook. Diezelfde Jaap van Till heeft FHI diverse malen gewezen op de FabLabs. Bij de voorbereiding van onderwerpen voor Signalement, kwamen allerlei lijntjes bij elkaar. Via FHI/Devlab-lid Andries Lohmeijer, stond FabLab Amersfoort, in de persoon van Harmen Zijp, in het programma van de ALV van de elektronica-branche. Bij DevLab verscheen plots een 3D-printer van Ultimaker, succesproduct van FabLab Utrecht en Ella Hueting een goede bekende, voormalig bestuurslid van de Faculteit Techniek van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, bleek voorzitter te zijn van de stichting FabLab Benelux. Hoog tijd om te kijken waar dat allemaal over gaat. tekst emmar sinnige fotografie Fablab amersfoorT
TRend
bottom-up beweging signalement 04/2013
De roots van FabLab, ook wel ‘Fabulous Labo-
voor kunst en innovatie. Een rondje over het ter-
ratories’ genoemd. Het concept van personal
rein fascineert en inspireert. Toneelvoorstellingen
fabrication werd gretig opgepikt en verspreidde
in de werkplaats, informele workshops, een doe-
zich wereldwijd. Geïnspireerd door Gershen-
plek voor duurzaamheid, voedselcollectief, eetcafé
feld haalde Dirk van Vreeswijk, samen met drie
en een podium voor wetenschap. Hoe dit alle-
andere gedreven vrijwilligers, het concept in
maal gefinancierd wordt? “Gewoon, crowdfun-
2006 naar Nederland: Stichting FabLab.nl. Sinds-
ding en ‘waardebepaling achteraf’, ieder draagt
dien vliegt het. ‘‘Met tweeëntwintig labs kent
bij wat hij of zij het waard vond.” Al pratend blijkt
Nederland nu de grootste FabLab-dichtheid van
dat Zijp toch wel wat meer ambities heeft. “Er is
de wereld’’, aldus Ella Hueting.
nu een coöperatie gesticht en we zijn bezig met
voor de kunsten. Sinds 1 september 2013 organiseert zij masterclasses Blikwisseling op het snijvlak van Kunst, Wetenschap en Techniek via haar eigen bedrijf ‘Creatieve Verbindingen’.
Harmen Zijp studeerde
de ontwikkeling van ‘plan B’, het alternatief voor De weg naar zelfreproducerende
wat de gemeente niet is gelukt. We willen het
materie
hele terrein aankopen en zelf gaan ontwikkelen,
In een FabLab vinden mensen zowel de machi-
bottom-up.” Dat connecties met bedrijven, zoals
nes als de kennis en kennissen uit verschillende
die van FHI, daarbij welkom zijn, is duidelijk.
disciplines om ideeën te realiseren. ‘‘Maar je moet
scheikunde en filosofie, was theatertechnicus, speelt in theatergezelschappen en staat aan de basis van culturele
het wel zelf doen’’ zegt Dirk van Vreeswijk. Het
Terug naar de Fablabs. Iedereen kan een FabLab
absolute open source beleid helpt. De opgedane
oprichten. Bijzonder aan FabLab Amersfoort is
kennis in het FabLab wordt altijd gedeeld. ‘’Een
dat het het eerste ‘grassroots’ FabLab ter wereld
ontwerp dat digitaal is kan gemakkelijk gedeeld
is, met Harmen Zijp als trekker. Waar de meeste
worden. Werken met open source hardware en
FabLabs zijn gesticht met financiële steun van
-design, verandert ontwerpprocessen. Het gaat
overheden, bedrijfsleven of kennisinstellingen, wist
Dirk van Vreeswijk
om het collectieve vermogen van verschillende
Harmen ‘extreme bottom-up,’ en geheel subsi-
heeft psycholo-
initiatieven in Amersfoort. Hij woont zelf op De War.
Een lasersnijder, freesmachine en vinylsnijder,
bare bibliotheek, kan er op elke plek een FabLab
individuele gebruikers van de machines om
dieloos, met vier enthousiastelingen en E5.000,-
gie gestudeerd in
allemaal digitaal aangestuurd, dan heb je een
zijn. Meer dan in de bibliotheek is het de bedoe-
samen tot een ontwerp te komen. Zo worden in
FabLab Amersfoort van de grond te krijgen in
Groningen en is
FabLab. “Meer mag natuurlijk wel,” zegt Harmen
ling dat de gebruikers van het FabLab met elkaar
een FabLab stapjes gezet in de richting van zelf-
zeven dagen. Een déjà vu met kabouter Roel
opgegroeid met
Zijp, samen met Dirk van Vreeswijk stichter van
communiceren, elkaar op ideeën brengen.
reproducerende materie. Dat is eigenlijk waar de
van Duin en zijn Oranje Vrijstaat doemt soms op,
het familiebedrijf
vakgroep van MIT mee bezig is; kijken of je mate-
maar dit is echt veel professioneler en werkelijk
de papierfabriek
wereldwijd verbonden en dan niet vanwege de
Coldenhove, waar hij na adviseur te
hashish maar door techniek en technologie.
zijn geweest bij Syntens nu als new
FabLab Amersfoort, “maar dit zijn de ingrediënten die je moet hebben om je FabLab te mogen
Fabulous Laboratories dicht bij huis
noemen.” Natuurlijk is ook wezenlijk dat die
Personalised production in de hoogontwikkelde
machines in een vrij toegankelijke ruimte staan.
samenleving, overal verspreid, dat is de basis
De War: Grassroots bottom-up
Net als in de openbare bibliotheek, kan iedereen
filosofie. Relatief simpele technieken, gekoppeld
Dicht bij huis. Voor FHI is dat Amersfoort. Daar
www.fablab.nl en
binnenlopen en aan de gang. Net als de open-
aan digitale infrastructuur en vergaand ontwik-
is FabLab in De War. Zo heet tegenwoordig het
www.fablab.nl/stichting-fablab-benelux
rie zelf kunt laten programmeren.’’
business developer werkt op de afdeling Innovatie en Product Ontwikkeling.
24
25
Technologie baart kunst Op de gevel van het Videolab op Strijp-S in Eindhoven zijn MyriaNed nodes bevestigd. De apparaatjes sturen ieder een led in een buis aan, zodat lichteffecten worden gecreeërd, beïnvloed door passanten.
Foto Bart van Overbeeke
ar
lend a c r u o y k r Ma
27
Art & Science Het beeld van een door de mens gemodificeerde embryo van een muis fascineert. Het was vorig jaar in Waag Society in Amsterdam onderdeel van de tentoonstelling PostNatural Organisms of the European Union, bijeengebracht door de Amerikaan Rich Pell. Nu gebruikt Waag Society hetzelfde beeld voor de aankondiging van The Future of Art & Science Collaborations, een serie lezingen door onderzoekers en ‘practitioners’ uit de werelden van wetenschap en kunst, in het Lorenz Centre in Leiden, van 7 tot en met 11 oktober 2013. www.waag.org | www.postnatural.org/exhibits/EuropeanUnion Foto Luca di Tommaso
IE
28
29
China leert van Delft leert van China in gezamenlijk LED technologie-research efficiency, opbrengst van de LED’s, light emitting
Industriële Elektronica / minacned
dodes, en kostenreductie in combinatie
“China investeert al tien jaar lang in de ontwikkeling van LED-technologie en
verbetering van de kwaliteit van het licht. Daar
applicaties. Die kennis kunnen we naar Nederland halen.” Aan zijn tongval
is onderzoek voor nodig in de hardware/
herken je van de Delftse hoogleraar Guo Qi Zhang, net zo goed als aan zijn
het produceren van de halfgeleiders. Het
naam, dat hij in China is geboren. Maar als hij spreekt over Nederland als
tweede is een stokpaardje van Kouchi: the
‘we’, dan is dat volkomen onverdacht authentiek. Grote passie legt hij aan de
en fixture. “Geen retrofit” roept hij gedreven
dag voor samenwerking tussen Nederland en China en voor de doorbraak
uit. In de combinatie van technologie en kunst
van LED-technologie. De stichting van een ‘joint research center’ in Beijing en
is de digitalisering van licht, smartlight, aan te
in Delft is reden om Zhang te bevragen op de achtergrond daarvan.
sturen met een smartphone of ander device.
software samenhang in productietechnologie,
liberation of light, bevrijding van vormfactoren
is eigenlijk alles mogelijk. Derde researchlijn
En tenslotte komt Zhang uit bij ‘more than illumination’.
“Nee, we houden geen uitverkoop”, daarmee is
Nanoelectronics, lid van het FHI-branchecluster
Met LED kun je veel meer dan ‘verlichten’.
hij de vraag al voor. “De enorme fundamentele-
MinacNed.
Visual Light Communication, VLC, is een voorbeeld hoe LED wordt gebruikt om te
en applicatiekennis die men in China heeft, is complementair aan die van ons. Een deel
In Beijing heeft de TU Delft al enige tijd
communiceren. Het reinigen van water met
daarvan kunnen wij hier nooit zelf opbouwen.
een onderzoekscentrum onder leiding van
LED is een andere toepassing. Als ons het
Als wij onze research op basis van wat daar
professor Kees Beenakker. Kort geleden
nostalgische beeld te binnen schiet van de
gebeurt willen versterken, dan moeten we
opende het Chinese State Key Lab een kleine
kippeneieren die we decennia geleden in de
daar zijn en dan gaan we aan twee kanten
dependance in Delft. Waar Dimes zich al vele
kelder thuis uitbroedden, met behulp van een
profiteren.”
jaren in onderscheidt, is research en applicatie
rode lamp, dan weten we opeens wat deze
van productietechnieken om halfgeleiders in
Chinese Hollander bedoelt.
Voordat Zhang full-time professor werd aan de
een toepassing werkend te krijgen. “More than
TU Delft, had hij er al vele jaren bij Philips en
Moore” devices and heterogene systeem-
Wie op de Dimes Day in juni het
NXP op zitten, in open innovation programma’s
integratie, ook wel packaging genoemd, daar
indrukwekkende verhaal heeft gehoord
in de domeinen micro/nanoelectronics system
heeft Delft een wereldnaam in. Nu China
en gezien van Anja van de Stolpe over
integration en Solid State Lighting. In die tijd
enorme programma’s uitrolt op LED technology
‘orgaankweek op een chip’, en de betekenis
was hij ook belangrijk voor de “More than
en applicaties in groot volume, kan men daar
daarvan voor toekomstige gepersonaliseerde
Moore” technologie-ontwikkeling en voor de
de Delftse kennis goed gebruiken. Andersom
aanpak van kanker, die beseft van welke
Nederland-China programma’s van Point-One.
kan Dimes alleen voorop blijven lopen als het
betekenis het verder opbouwen van deze
een directe link behoudt met de snel groeiende
kennis is. Geen vijanddenken meer in het
wereld van massa-ontwikkeling en applicaties.
omgaan met Chinese researchers. Wij
Sinds 2005 is Guo Qi, de juiste spelling van de
leren van hun volume-applicaties, zij leren
naam die we uitspreken als Kouchi, hoogleraar aan de TU Delft. Zhang is in Delft verbonden
Kouchi Zhang ziet vier uitdagingen. In de
van onze specialismen, die wij dankzij hen
aan Dimes, Delft Institute of Microsystems and
eerste plaats is dat het verbeteren van de
doorontwikkelen...
tekst kees GROENEVELD fotografie dimes
signalement 04/2013
Het olympisch zwemstadion in Beijing verschiet van kleur dankzij LED.
IE
30
31
gestart in Haarlemmermeer, mede gefinan-
Industriële Elektronica
cierd door de partners en subsidie van het
‘’Vroeger waren we molentjesland nummer één. Dat hebben we verkwanseld
ministerie van Economische Zaken: een pilot in de tuinbouw. In een kas van Vreeken Sierteelt in
aan de Denen. We waren koploper in zonnecellen. Daar zijn we ingehaald door
Haarlemmermeer is een gelijkspanningsnet
de Duitsers. Op energiegebied blijft nu alleen nog de distributie over. Dat zit in
stroomlampen branden. Voor de keuze voor de
onze genen, dus dat moeten we oppakken.” Gelijkstroomondernemer Harry Stokman, DGA van Direct Current BV, kan boeiend vertellen over een onderwerp dat op het eerste gezicht technisch saai, een beetje ouderwets lijkt, maar het allesbehalve blijkt te zijn: de uitbanning van wisselstroom, alles op dc, direct current, gelijkstroom.
geïnstalleerd waarop achtenveertig gelijktuinbouw als proefgebied heeft Stokman een verrassend maar logisch argument: “Je moet altijd zoeken naar een plek waar ‘de laagste beslissingsdichtheid’ heerst.’’ De tuinbouw is flexibel, er kan geschakeld worden zonder veel consequenties. Het is wel uniek dat er geëxperimenteerd mag worden met gelijkstroom en daadwerkelijke aansluitingen op het openbare net. Nergens in de wereld
tekst Emmar sinnige fotografie direct current
wordt dat toegestaan. Dat de toestemming er kwam, heeft te maken met de kwaliteit van ons net en het betekent dat de overheid het belang van deze ontwikkeling ziet.
“De USB-aanpak” noemt Stokman het. Zomaar
terrein. ‘’Veel moderne elektronica werkt op
een technologische doorbraak in een traditionele
gelijkstroom. Deze apparaten bezorgen ellende
Stokman vergelijkt gelijkstroom met een
markt, gesignaleerd tijdens het Vermogenselek-
in het huidige wisselspanningsnet. De gelijk-
super USB. ‘’Een USB-net is de voorloper van
tronica Event van de FHI-branche Industriële
stroom moet iedere keer omgezet worden naar
gelijkspanningsnetten. Iedereen heeft de USB
Elektronica.
wisselstroom.’’ Ook duurzame energiebronnen,
geadopteerd als standaard systeem voor
zonnepanelen en windmolens, wekken
telefoons en pc’s en is daar happy mee. Wat
Wat is er aan de hand? Volgens Stokman moet
gelijkstroom op. ‘’Wil je duurzame energie
wij doen is de USB doorbouwen tot en met
het complete energiedistributienet in de wereld
efficiënt maken, dan dien je terug te gaan naar
de middenspanning.’’ Technologisch is dit
over van wisselstroom naar gelijkstroom. Hij
de basis en het energienet anders in te richten.’’
bijzonder spannend. Het net wordt opnieuw
weet zeker dat het gaat gebeuren. Hijzelf, zijn
Harry Stokman heeft het helder op en rijtje.
gedefinieerd, op zo’n manier dat infrastruc-
bedrijf, zijn partners en Nederland, in die
‘’Gelijkstroom is nu nog een ondergeschoven
tuur, informatie, datacommunicatie en gelijkstroom gecombineerd worden. ‘DC²’ noemt Stokman dat. Dit betekent veel Power Line Communicatie, dus veel gebruik van IT en software, waardoor actieve netten ontstaan. Apparaten die ingeplugd worden, worden herkend door het net. ‘‘Er wordt afscheid genomen van schakelaars, de apparaten schakelen zichzelf. Je krijgt pure intelligente apparaten die aangesloten worden op een energie-infrastructuur, Smart Grid.” Interactief energiemanagement, volledig geïntegreerde domotica, Plug & Play, het wordt allemaal toepasbaar. Maar, ‘’de techniek is er nu pas rijp voor.’’
War of Currents krijgt winnaar signalement 04/2013
volgorde heeft Harry de leidersrollen in
kindje, maar je kunt er veel betere systeeminte-
gedachten. De historische achtergrond is de
gratie mee doen.’’ Sinds 2008 maakt hij zich
Stokman voorspelt eenvoudigere en
’War of Currents’, zoals die in het verleden werd
hard voor de implementatie van gelijkstroom in
betaalbaardere systemen, infrastructuur en
gevoerd door de beroemde geleerden Thomas
het distributienet.
installaties. “De technologie is naar een nieuw platform gebracht waardoor je het verder
Edison, bekend van de gloeilamp en de fonograaf, de grammofoon, en Nikola Tesla, de
Stokman’s bedrijf Direct Current in Aalsmeer houdt
kunt bouwen met duurzame bronnen en
man die zorgde dat de elektriciteitsnetten overal
zich bezig met ‘‘de realisatie van gelijkspannings-
gebruikers.” In de toekomst komt gelijkstroom
op basis van wisselstroom werden ingericht.
netten en alles wat daarvoor nog ontbreekt’’, zoals
in kantoorpanden aan de beurt en daarna in
een nieuwe generatie converters. Is hij Don Quichot
de woningmarkt. “Gelijkstroomnetten worden
Tot hun dood streden beide uitvinders met elkaar
of een visionair op het juiste moment op de juiste
net zo gemeengoed als de USB.” Als de Tesla
over wisselstroom versus gelijkstroom. Dat de
plaats? Het lijkt op het laatste, mede gezien de
auto’s straks op een Edison-like gelijkstroom-
strijd nu een beslissende wending dreigt te
inzet van zijn samenwerkingspartners, Siemens en
net worden opgeladen, dan is de oorlog echt
krijgen, komt volgens Stokman door de vlucht die
Joulz. Direct Current zelf is vooral ontwikkelbedrijf
gewonnen!
elektronica nam. Gelijkstroom wint steeds meer
en kennisleverancier. Er is inmiddels een ‘proeftuin’
IA
32
33
Zo gezegd, zo geschreven
Control Systems voor booming Offshore
“Door de afschaffing van inzicht als nuttig doel van overheidsbeleid zouden serieuze politieke hervormingen onmogelijk worden... De belofte van Big Data is dat ze ons in staat stellen de valkuilen van Big Narrative te vermijden. Maar dat is tegelijk de hoogste prijs.” Evgeny Morozov, auteur van The Net Delusion: The Dark Side of Internet Freedom en gastdocent aan Stanford University, in NRC
Industriële automatisering
De Nederlandse offshore industrie is booming. Bedrijven als IHC, SBM offshore en Huisman boekten recent mega-orders. Vorig jaar organiseerde FHI voor het eerst een Marine & Offshore Automation
Handelsblad, 22 juni 2013, naar aanleiding van de ophef rond PRISM.
ladingschepen. Als de markt voor pijpenleggers minder is, dan
“Mijn vroegere vak van straaljagerpiloot is veel minder dynamisch dan wat ik nu doe, wetenschap.”
kan er meer vraag zijn naar kranen op schepen. Het zijn twee totaal verschillende markten. We kijken ook naar nieuwe marktsegmenten.
Professor Alan Rowan, hoogleraar moleculaire materialen aan de
Er is een Huisman-ontwerp voor een schip waarmee windturbines
Radboud Universiteit Nijmegen,tijdens zijn lezing over ‘Super Gels’ in de
op zee kunnen worden geïnstalleerd. De landboortoren is weer iets
MinacNed/NanoNext bijeenkomst MicroNano4FutureProfit, 19 juni 2013.
heel anders. Met de nieuwe generatie van ons ontwerp daarvan
event. Die wereld bleek nog stappen te kunnen
kan schaliegas worden gewonnen. Ik ben dus helemaal niet bang
maken qua automatiseringstechnologie.
voor de toekomst.”
Op 29 oktober is er de tweede editie. Aanleiding om
Kunnen jullie aan voldoende mensen komen?
te praten met Jo Nijsen, Senior Group Leader Control
“Er werken hier vooral HBO- en academisch geschoolden.
Systems bij Huisman en plenaire spreker tijdens
Opvallend genoeg halen we die meestal van werktuigbouw van
Yew School of Public Policy aan de National University of Singapore
de Hogeschool Rotterdam, richting mechatronica, of bij lucht- en
en in verschillende internationale ranglijsten gerekend tot de meest
ruimtevaart van de TU Delft. Werktuigbouwers kunnen niet meer
invloedrijke denkers van de wereld, in fd.Outlook, juli 2013.
Marine & Offshore Automation 2013.
“Diplomatie is eeuwen geleden niet uitgevonden om in gesprek te komen met je vrienden, maar met je vijanden, zonder dat je hoofd er meteen wordt afgehakt. Die wijsheid zijn de Amerikanen totaal vergeten.” Kishore Mahbubani, voormalig diplomaat, hoogleraar aan de Lee Kuan
zonder besturingssoftware. Overigens heb je soms wel externe deskundigheid nodig, als je dieper in de materie duikt, bijvoorbeeld
“Het rapport van Rome en de vorige crisis zitten er diep in bij mij.”
van de SCADA-systemen. Die expertise hebben we binnengehaald
Michel Jansen, directeur-eigenaar van Kleinste Soepfabriek, die in 2012
via K+H, de vroegere leverancier van Citect.”
60 procent omzetgroei realiseerde en halverwege 2013 nog eens 39 procent meer omzette, in Nederlands Dagblad, maandag 8 juli 2013.
“Het gaat steeds sneller en het wordt steeds complexer.” Tien enorme Pipelay Systems, torens op werkschepen met installaties
Maken jullie ook zelf de P&ID’s, Piping & Instrumentation
om pijpleidingen op de zeebodem te leggen, leveren werk op tot
Diagrams?
2018. En dan bouwt Huisman ook nog de grootste ‘Leg Encircling
“Jazeker. De sensoren en instrumentatie zelf kopen we natuurlijk
Crane’ ter wereld. “Wij hebben ruim honderd mensen voor het engi-
wel in. De kennis daarover houden we bij via beursbezoek, internet
neeren van PLC’s van Siemens en SCADA-systemen van Citect. We
en directe contacten met leveranciers. Van het totaal van onze
standaardiseren wel via modules, maar eigenlijk zijn onze produc-
projecten is het aandeel industriële automatisering zo’n acht
Enrico Kretschmar, directeur Gateway to Germany, in het programma
ten toch vaak ‘one-off’.”
procent. Best substantieel en qua technologie cruciaal. Er is steeds
TROS Nieuwsshow, Radio 1, zaterdag 13 juli 2013.
“In Duitsland slaat het ingenieurshartje sneller op het moment dat men een bestaande machine of een auto van goed naar nog beter naar perfect kan maken….In iets heel nieuws bedenken hebben we in Duitsland niet zo’n heel sterke trackrecord.”
meer ondersteuning nodig voor de operators. Die kennen zelf de Honderd man, waarom leg je dat werk niet buiten de deur?
ins en outs van de installatie niet meer en hebben er ook minder
“Onze filosofie is dat we alle kennis zelf in huis willen hebben. We
binding mee dan vroeger. Waar ik me wel zorgen over maak, is dat
kennen de voorbeelden van bedrijven die problemen krijgen met
er in de opleiding weinig aandacht is voor veiligheid als integraal
kwaliteit, flexibiliteit en ook met de prijs, omdat het inhuren van
aspect. En dan bedoel ik vooral machineveiligheid.”
“Als de financiële crisis één ding duidelijk heeft gemaakt is het dat burgers en politici hun vertrouwen hebben verloren in de heilzame werking van de markt. Maar dat heilig geloof in marktwerking is nog steeds wel het uitgangspunt van het mededingingsrecht. Daar wringt het.”
externe mensen jou afhankelijk kan maken van bedrijven die de hoofdprijs gaan vragen.”
Opvallend ook dat Nijsen vertelt dat het justificeren van investeringen in automatisering in zijn wereld niet echt een probleem is.
Kartelexpert Annetje Ottow, hoogleraar publiekrecht aan de Universiteit
Maar kun je al die mensen wel continu aan het werk houden?
“Mits je de discussie voert op functioneel niveau. Als bepaalde
Utrecht en per 1 oktober 2013 benoemd als bestuurslid van de Britse
‘’Offshore, op zee gebeurt van alles. Voor allerlei verschillende
functionaliteit nodig is, dan mag het ook geld kosten.”
mededingingsautoriteit CMA, in NRC Weekend, zaterdag 3 augustus 2013.
dingen wordt Huismantechnologie ingezet. Het gaat dan altijd over
Na een poosje praten word je benieuwd naar de interactie straks
het liften van goederen, allerlei vormen van kranen en dergelijke.
op 29 oktober met de FHI-bedrijven. Er is in elk geval business in
Om op zee constructies te installeren of aan boord van zware
Hollands Glorie.
tekst KEES GROENEVELD fotografie HuismAN
signalement 04/2013
Pipelay Systems van Huisman
35
Weegindustrie is happily European - acting nationally Geen wonder dat onze eigen VLW-voorzitter en FHI Industriële Automatisering bestuurslid Vincent van der Wel er plezier in heeft om president te zijn van de Europese fabrikantenclub CECIP. Aanleiding genoeg om eens met hen te praten over hoe het gaat daar in Brussel. ‘Think Europe, act local’ en ‘dankzij de EU en CECIP zorgen we
‘Wie monitort of iedereen zich aan de wet houdt? Daar zijn in alle landen tests voor nodig’
er voor dat de Europese weegindustrie leidend blijft in de wereld’. Twee
prima, dicht bij de markt. Het probleem
oneliners die veel samenvatten. Maar
is het geld dat in sommige landen
het blijft hard werken, lobbyen om
ontbreekt’.
alles een beetje eerlijk en efficiënt te
Advertentie DRUKKER
laten verlopen rond instrumenten die
Zijn er ook onderwerpen waar het niet
metingen doen waarover in geld wordt
zo goed loopt voor de weegindustrie?
afgerekend.
‘Yes, the issue of software protection’. De EU heeft de neiging om allerlei regelgeving te bedenken om tests op software in weegsystemen te definiëren en verplicht te stellen. Het liefst zouden zij het hele internet reguleren. Weeggegevens worden immers overgedragen. “Ondeugdelijk” noemt Vincent van der Wel de voorstellen. “Uit tests die zijn gedaan, is gebleken dat geen enkel systeem faalt op software. The software issue is being
Als je praat over ‘wegen’, dan denk je aan de kruidenier, die stiekem een gewichtje oplicht op zijn balans om een paar gram minder te hoeven leveren tegen de prijs van een kilo. Je denkt bij regelgeving, de ijkwet, aan scherpslijperij, heel precies en dus een beetje saai. De secretaris-generaal van de Europese organisatie van fabrikanten van weegapparatuur, dat zal vast wel een droge ambtenaarachtige figuur zijn. Hoe verrassend als dan blijkt dat het een ‘ze’ is, een mooie, jonge, enthousiaste, welbespraakte Spaanse dame, Bárbara Morales Pascual.
tekst kees GROENEVELD
Wat is jullie belangrijkste probleem
overestimated”. CECIP is er om in zo’n
in Brussel, is onze vraag. ‘Market
geval aan de bel te trekken bij Europa.
Surveillance’ klinkt het kordaat. ‘Er is Europese regelgeving. De lidstaten
Hoe is dat nou om als jonge
moeten die in hun nationale wetten
Spaanse juriste in deze technische
implementeren. Dat doen ze. Maar
mannenwereld te opereren? “Ik heb al
dan. Wie monitort of iedereen zich
langer ervaring in Europese projecten”
aan de wet houdt? Daar zijn in alle
vertelt Bárbara. “Mijn motivatie is
landen tests voor nodig, ook op
voor een belangrijk deel het omgaan
producten die van buiten Europa in elk
met verschillen in cultuur, daar kan
van de lidstaten worden ingevoerd.
ik waarde toevoegen. Het is wel wat
Die controles en tests, daar zijn de
technischer dan ik gewend ben. Maar
nationale instanties verantwoordelijk
de issues van exact meten, dan past
voor. Maar als die er onvoldoende
weer helemaal bij mijn juridische
budget voor hebben, dan ontstaat
achtergrond”. Het zijn een paar zinnen
een ‘unfair trade situation’. Op dit
uit haar spraakwaterval. “Mijn rol en
moment is actueel dat er Europees
de rol van de board is om de mensen
wordt afgesproken dat de Europese
van de aangesloten associations en
Commissie kan gaan optreden als
bedrijven enthousiast te maken en
lidstaten hun plicht verzaken. Dat
te houden. Zolang dat lukt bereiken
is een stap vooruit. Zolang er geen
we veel, blijft CECIP nuttig voor ons
Europese regering bestaat, zullen de
gezamenlijk doel, keeping the European
zaken nationaal geregeld blijven. Dat is
weighing industry in the lead.”
LT
36
Column
De essentie van inzicht
Technology Hotels voor Next Generation Life Sciences
Ik verbaas me wel eens over de enorme verscheidenheid aan stoffelijke materie om ons heen, die toch uit niet veel meer dan
LABORATORIUM TECHNOLOGIE
honderd scheikundige elementen bestaat. De meeste organische stoffen bevatten zelfs niet meer dan zes elementen. Ons DNA, met alle
De immer groeiende hoeveelheid complexe biodata is een major challenge in de life science
menselijke eigenschappen erin gecodeerd, is opgebouwd uit slechts vier
wereld. ‘Big Data’ heet dat tegenwoordig, verkregen door nieuwe technologieën en instrumentatie.
aminozuren.
Deze ontwikkeling roept om gezamenlijke data-infrastructuren die onderzoeksgroepen, instituten
Van het principe van eindeloos enkele elementen combineren, tot
en industrie verbinden. Door gebruik te maken van elkaars kennis en technologieën, ‘‘kunnen we
een enorme verscheidenheid aan eindproducten, maken we zelf ook
een volgende generatie aanpak in de biologie ontwikkelen, die tot op heden niet mogelijk was.’’
Met vier patronen in onze printers geven we duizenden kleuren weer en
dankbaar gebruik. Met zesentwintig letters schrijven we bibliotheken vol.
‘Verbinden’ is hét sleutelwoord als we spreken met Ruben Kok, interim directeur van het Dutch
met nullen en enen maken we een eindeloze stroom aan software. Die hele opbouw uit basiselementen heeft voordelen als we iets willen
Techcentre for Life Sciences, DTL.
verbeteren. We zien snel waar actie nodig is. Een inktpatroon is te vervangen en teksten of software kunnen we herschrijven.
tekst Emmar Sinnige fotografie Su-Chun Zhang
Het wordt alleen lastiger als we dit principe ook willen toepassen bij het verbeteren van organisaties. Als resultaten tegenvallen wordt er al snel in kosten en ‘poppetjes’ gesneden. Maar daar verander je geen wezenlijke processen mee. Als klanten niet willen kopen omdat
‘’Nederland speelt internationaal al een aardig deuntje mee in
Maar er kan een grote efficiëntie-slag gemaakt worden door
de klantgerichtheid te wensen overlaat, zul je toch echt daar iets aan
de life sciences. We kunnen in de top vijf van ‘next
gebruik te maken van elkaars expertise en technologie, te
moeten doen. Als flexibiliteit ontbreekt, omdat regels en structuren
generation life sciences’ landen komen te staan, mits we
verbinden in gezamenlijke programma’s. Standaardisatie is
belangrijker zijn, dan is dát het probleem. Managers, vooral in de top,
samenwerken.’’ De FHI-branche Laboratorium Technologie
ook belangrijk. Om de enorme hoeveelheden data te kunnen
staan helaas vaak te ver van de werkelijkheid af om te zien waar het
heeft de verbinding gezocht door DTL te betrekken bij haar Life
interpreteren moet je afspraken maken.’’ Deze behoeften
precies hapert. Ik word er soms verdrietig van.
Science Technology Event in november, voor ons
waren aanleiding tot de vorming van het Dutch Techcentre for
aanleiding tot een gesprek met Kok.
Life Sciences. DTL wil een enabling platform zijn van enerzijds
‘Alles heeft te maken met meters, meer niet’
stakeholders uit de vier sectoren biotech, health, nutrition en DTL is kort geleden opgezet als platform voor alle relevante
agronomics en anderszijds de dimensie van experimentele
high-end enabling technologieën. Een van de initiatieven is
technieken – bijv. genomics, proteomics, metabolics en
het Technology Hotel concept. In korte tijd hebben zich bijna
bioimaging – en van datatechnologieën zoals bioinformatica,
honderd onderzoeksgroepen aangesloten uit universiteiten,
informatica en e-science voor de verwerking van alle data.
Die managers zouden een voorbeeld kunnen nemen aan Cruijff. Zijn
instituten, universitair medische centra en enkele bedrijven.
kracht is dat hij een ingewikkeld proces als voetbal tot essenties kan
Zij bieden toegang tot de meest geavanceerde laboratoria,
Wat mag van deze publiek-private alliantie verwacht worden?
terugbrengen. Zijn uitdrukkingen getuigen daarvan. Het zijn vaak
instrumentatie en expertise voor onderzoekers en bedrijven,
Kok: “In alle sectoren heerst de tendens om verschillende
open deuren, maar het inzicht druipt er vanaf. “Als ik de hele tuin moet
zodat deze zelf grensverleggend onderzoek kunnen doen.
technieken te integreren. We noemen dit ‘next generation life
verdedigen ben ik de slechtste, als ik dit stukje moet verdedigen ben ik
Een vergelijkbaar principe van zelforganisatie als bij de Fab-
science’, naar analogie van ‘next generation sequencing’.
de beste. Alles heeft te maken met meters, meer niet.” Of: “In voetbal is
Labs, elders in deze editie van Signalement beschreven, moet
In de medische wereld, wordt in de toekomst alles aan een
het simpel: je bent op tijd of je bent te laat. Als je te laat bent, moet je
de basis vormen.
patiënt gemeten en geïnterpreteerd om tot een persoonlijke
zorgen dat je op tijd vertrekt.”
aanpak te komen. We krijgen meer inzicht in hoe micro‘’Nog te vaak worden in de life sciences op verschillende
organismen biomoleculen kunnen produceren. En in de
plekken activiteiten uitgevoerd die op elkaar lijken. Het wiel
agrosector kan bijvoorbeeld de ontwikkeltijd van nieuwe
wordt soms opnieuw uitgevonden. Juist door samenwerking
rassen verkort worden. Voor dit soort processen zijn veel
kom je veel verder, uiteraard met behoud van eigen identiteit,
technieken nodig, die geen enkele partij allemaal in huis
kracht en specialisme’’ stelt Ruben Kok. Dat is waar hij zich
heeft. We weten dat er vanuit de overheid even geen nieuw
hard voor maakt in de life sciences wereld. Kok, oorspronkelijk
geld is te verwachten. Dat betekent met hetzelfde geld
microbioloog, houdt zich sinds de eeuwwisseling bezig
meer doen en daarna op basis van spectaculaire resultaten
met ontwikkelingen in het genomics-veld. Sinds 2005 is hij
weer extra geld aantrekken. In dat traject elkaars expertise
directeur van het Netherlands Bioinformatics Centre, NBIC,
gebruiken, daar wil ik aan werken.”
dat zich richt op biodata in de R&D. Zijn drijfveer is helder. ‘’De biologie is toch complexer dan we hadden gedacht.
signalement 04/2013
De FHI-branche Laboratorium Technologie is er voor in!
Kijk, van zulke inzichten word ik nou weer blij.
Neurale cellen afgeleid van menselijke embryonale stamcellen
Freek Rooze
[email protected]
37
MT
38
medische technologie
Samenwerking met de industrie leidt tot betere prestaties van ziekenhuizen, vooral in toegepast onderzoek en innovatie. Ziekenhuizen die samenwerken met industriële bedrijven passen meer nieuwe behandelmethodes toe en publiceren meer in medische tijdschriften. Waar aanvragen voor gezamenlijk onderzoek met de industrie relatief snel worden afgehandeld, zijn ziekenhuizen aantrekkelijker voor internationale bedrijven die onderzoek uitbesteden. Dit blijkt uit resultaten van de Nederlandse Health Outlook 2013, onderzoek van Samenwerkende Topklinische
Samenwerking ziekenhuizen en industrie goed voor patiënten
opleidings Ziekenhuizen (STZ) en The Decision Group afgelopen zomer.
tekst emmar sinnige
STZ-voorzitter Maarten Rook wil ziekenhuizen
omdat informatie wordt uitgewisseld met centra
stimuleren meer tijd en geld vrij te maken voor
in het buitenland die ook aan het onderzoek
industriële samenwerking. Voor organisaties en
meedoen’’, stelt Maarten Rook.
firma’s in technologie, medische hulpmiddelen, farmacie en zorginnovatie, maakt het
Dat industriële samenwerking leidt tot betere
toegepaste karakter van het onderzoek het
prestaties, is volgens Rook nog niet tot iedereen
aantrekkelijk om te participeren. Andersom
doorgedrongen. “Er zijn nog hele volksstammen
worden de onderzoeksmogelijkheden en
die zeggen: ‘Oei, die industrie is gevaarlijk’. Die
kansen op toepassing in de praktijk vergoot
mensen heb je ook binnen de ziekenhuizen.”
door betrokkenheid van bedrijven. Betere
aldus de STZ-voorzitter tegen het Financiële
zorg en lagere kosten kunnen het gevolg zijn.
Dagblad. In het ergste geval kunnen aanvragen
‘Oei, die industrie is gevaarlijk’ The Decision Group concludeerde dat “de
voor klinisch onderzoek in samenwerking met
gezamenlijke inspanning van industrie en STZ-
een bedrijf wel 130 dagen duren. Een dergelijk
ziekenhuizen meer innovatie, uitwisseling van
besluit moet veel sneller genomen kunnen
ideeën en onderzoek naar nieuwe producten en
worden, waardoor het ook aantrekkelijk wordt
behandelingen oplevert. Toegepast onderzoek is
voor de industrie om de samenwerking aan
een vliegwiel voor ziekenhuizen en verbindt ze
te gaan. Per STZ-ziekenhuis zijn brochures
met de industrie; hiervan profiteren met name
beschikbaar waarin scores zijn terug te vinden
patiënten.”
met betrekking tot industriële samenwerking. Het plan is om volgend jaar aan de hand van nieuw
De patiënten profiteren omdat ziekenhuizen door
onderzoek te bekijken of die scores dan weer
de samenwerking sneller over experimentele
beter zijn geworden.
medicijnen beschikken. De STZ-ziekenhuizen verzorgen opleidingen, doen onderzoek en verlenen uiteraard klinische zorg. Private bedrijven brengen grotendeels de financiële middelen op voor het onderzoek. Per ziekenhuis wordt gemiddeld zo’n €350.000,- geïnvesteerd in toegepast onderzoek. ‘‘De opleidingsziekenhuizen ontvangen een financiële vergoeding die bijvoorbeeld in eigen onderzoek kan worden geïnvesteerd. En ze blijven op internationaal niveau aanwezig in het betreffende vakgebied
signalement 04/2013
39
40
41
Boeken
Vergaderfaciliteiten
Gebouwen bewegen
De winst van duurzame kantoorrenovatie
Kom vergaderen bij FHI op Landgoed Leusderend
Recensie
Tenstoonstelling
Kees Groeneveld
Niet de wereld is een dorp, Water maar mijn dorp is de wereld WonderLab
Bewust omgaan met energie is een actueel
Voor haar leden biedt FHI de
maatschappelijk thema. Bovendien is het van
mogelijkheid tegen geringe
belang om bestaande gebouwen op allerlei
kosten gebruik te maken van
aannemelijk. Het gaat eigenlijk heel goed in
Het Natuurmuseum Fryslân biedt kinderen
manieren aantrekkelijk(er) te maken voor de
vergaderfaciliteiten. U kunt de
de wereld. En het kan volgens Mahbubani nog
de kans een echte watertechnologie
gebruikers en eigenaren. Gezien de huidige
vergaderzalen gebruiken met
beter worden als we de consequentie trekken uit
experience te ervaren in het WaterWonder-
situatie op de vastgoedmarkt, ligt er een
koffie, thee, frisdrank en alle
allerlei veranderingen, door de Verenigde Naties
Lab. In het lab staat een zevental watertafels
enorme uitdaging om betere en gezondere
gewenste extra faciliteiten.
en allerlei andere wereldorganisaties sterker te
centraal waar verschillende proefjes gedaan
gebouwen te realiseren. De menselijke factor
Wanneer u gebruik wenst
maken. Het Westen, en met name de VS moet
kunnen worden rond de eigenschappen
wordt steeds belangrijker in onze kenniseco-
te maken van één van de
zich realiseren dat zij een minderheid vormt in de
van water. Dit samenwerkingsverband met
nomie, en is bepalend voor het rendement van
vergaderzalen, neem dan
wereld en zich niet meer dominant kan gedragen
een gebouw. Hoe creëer je duurzame waarde?
contact op met het FHI-bureau;
ten opzichte van bijvoorbeeld China en India.
En hoe combineer je energieneutraliteit met
Shirley van Schaarenburg,
een prettige werkplek? ‘Gebouwen Bewegen’
telefoon: (033) 465 75 07.
Hoe dat allemaal zit, reilt en zeilt in de
demonstreert gebruikers en beleggers hoe bestaande kantoren naar energiezuinig
Uiteraard is de beschikbaarheid
werelddiplomatie en geopolitiek, dat schetst
of zelfs energieneutraal kunnen worden getransformeerd. Er is gewerkt vanuit de
beperkt tot de periodes dat er
Mahbubani zoals G.B.J Hilterman dat vroeger
vier invalshoeken markt, architectuur, techniek en businesscase.
geen branchevergaderingen zijn.
deed op zondagmiddag op de radio: het is
Te bestellen of gratis te downloaden via www.gebouwenbewegen.nl
fhi.nl/vergaderfaciliteiten
allemaal zo simpel en duidelijk en logisch wat er gebeurt in de wereld. Uiteindelijk komt Mahbubani tot de conclusie dat er een mondiale ethiek aan het groeien is die alle kwaad uit de wereld gaat bannen. Die ethiek is dan ongeveer een sociaal-liberale à la D66. Dat Mahbubani tot dergelijke ideeën komt, is verklaarbaar. In zijn generatie heeft zijn land, Singapore, zich ontwikkeld van straatarm Kishore Mahbubani is een Singaporees, die
ontwikkelingsland tot schatrijke stadsstaat van
jarenlang als diplomaat werkte, ondermeer bij de
wereldbetekenis, waar altijd alles goed gaat.
VN in New York. Nu is hij hoogleraar en decaan
Dan wordt je wel optimistisch. Mahbubani
aan de School of Public Policy in Singapore.
analyseert heel scherp dat de vooruitgang die hij
Zijn boek ‘Naar één wereld’ is fascinerend
ziet alles heeft te maken met technologie. Door
om te lezen. Mahbubani is een, in onze ogen
de technologie is de wereld zo klein geworden.
ongelofelijke, optimist. De wereld wordt almaar
En hij ziet ook dat niet de wereld een dorp is
kleiner en beter. Als je dat zo opschrijft denk je
geworden, een rechtopstaande piramide, maar
‘die man is een beetje wereldvreemd’. Maar
een omgekeerde piramide, het dorp is de wereld.
gaandeweg het lezen van zijn betoog raak je onder de indruk van zijn argumentatie.
Lezenswaard, fijn om de schaduwzijden eens even te laten rusten, bijvoorbeeld het
Nog nooit was er zo weinig oorlog in wereld, nog
explosief groeiende aantal zelfmoorden en
Wetsus stelt kinderen op jonge leeftijd in
nooit leden verhoudingsgewijs zo weinig mensen
echtscheidingen in de wereld, de schietpartijen in
staat zelf de bijzonderheden van water te
honger, nog nooit was de ‘middenklasse’ die in
vredige dorpen en luxe winkelcentra.
ontdekken en enthousiast te worden voor
welvaart leeft wereldwijd zo groot en die groep
watertechnologie, begeleid door een water-
groeit keihard in een steeds groter aantal landen
Je zegeningen tellen is goed. Vertrouwen
professor van Wetsus. Hoe werkt een stoom-
met opkomende economieën. Je kunt daar
dat het kwaad zal worden uitgebannen blijft
machine, hoe bouw je een watertornado of
natuurlijk van alles tegen in brengen, dat het
levensgevaarlijk.
hoe leg je een waterleidingnetwerk aan?
allemaal relatief is, de oorlogen en de honger
signalement 04/2013
Het WaterWonderLab is een permanente
nog steeds verschrikkelijk zijn, Mahbubani
Naar één wereld, Kishore Mahbubani, uitgave
expositie vanaf 24 mei 2013 in het Natuur-
misschien een beperkte historische horizon
van Nieuw Amsterdam, ISBN: 9789046814444.
museum Fryslân te Leeuwarden.
heeft, maar als je zijn grafieken ziet en je door
Te bestellen in paperback en als e-book via
je oogharen leest, dan wordt het allemaal heel
www.nieuwamsterdam.nl/-naar-een-wereld
Informatie: www.natuurmuseumfryslan.nl
42
43
AGENDA
personalia
Ledennieuws
Industriële
MinacNed
ELEKtronica
Ledenbijeenkomst,
2013 benoemd tot directeur Jet-Net. Hij
drie periodes van vier jaar afgetreden als
IT Room Infra
FOM Institute AMOLF
neemt daarbij het stokje over van Gerard
bestuurslid van de FHI-branche
12 november 2013
30 oktober 2013
Jacobs. Hein heeft een ruime industriële
Industriële Automatisering. Peet maakte
en internationale ervaring in de High
de statutair maximale zittingsperiode vol.
Tech Industrie als directeur bij Philips,
Zijn aftreden valt samen met zijn
LED Evenement
MicroNanoConference ’13
27 november 2013
11 en 12 december 2013
Industriële
Federatie
Automatisering
Workshop Financieel
Marine & Offshore
Management voor
Automation
Dummies/Workshop
29 oktober 2013
Financieel Management XL
Nico Peet van Koning & Hartman is na
Doedijns, actief in hydrauliek, pneumatiek, instrumentatie en controls in de olie & gas en maritieme sector, heeft een grote offshore-
Als natuurkundige draagt hij de Bèta-vakken een warm hart
Hartman. André Boer van Krohne
order binnengehaald van SBM Offshore
toe en hij kent het belang van voldoende instroom in het
Nederland heeft als bestuurslid van de
Malaysia. Doedijns Hydraulics gaat de gehele
bedrijfsleven van exact geschoolde jonge mensen.
FHI-branche Industriële Automatisering
hydraulische aandrijving en besturing inclusief
het stokje overgedragen aan Erik
het ‘skidding’-systeem voor een ‘Rigless
Fenna Heyning is benoemd tot directeur
Stokman, sales- en global account
Intervention System’ (RIS) verzorgen. Dit RIS-
van de vereniging Samenwerkende
manager van Krohne Altometer.
systeem vergemakkelijkt de vervanging van
Topklinische opleidingsziekenhuizen (STZ).
FHI-HRM
Zij is de opvolger van Norbert Groene
Peter Wagelaar, international sales en
Actualiteitenseminar
wegen. Fenna Heyning werkt sinds 2007
technical director bij OmniTek, is toege-
29 oktober 2013
als internist-hematoloog in Medisch
treden tot het bestuur van de FHI-branche Laboratorium Technologie.
Centrum Haaglanden in Den Haag. Daarnaast is zij bestuurslid
laboratorium
Offshore-order Doedijns
terugtreden als directeur bij Koning &
Automation in 7 november 2013
NXP Semiconductors en laatstelijk bij Odersun AG inBerlijn.
17 oktober 2013 Pharmaceutical Industry
Hein van der Zeeuw is per 1 september
versleten, op caisson gebaseerde kunstmatige liftsystemen, door het caisson naar de oppervlakte te brengen. Het systeem komt aan boord van de Shell FPSO (Floating, Production, Storage en Offloading) voor het BC-10 olieveld voor de kust van Brazilie. Doedijns regionaal CEO EMEA Dirk
technologie
Workshop
van de stichting Hemato-Oncologie voor Volwassenen Neder-
Smulders is blij met deze bestelling: “We zijn verheugd om dit systeem te leveren aan SBM Offshore
Life Science Technology
Wat is mijn Klikfactor?
land, HOVON. Heyning is eveneens oprichter van het landelijk
Malaysia. Doedijns heeft een sterke positie in Noordwest-Europa. Dankzij onze recente acquisities in
Event
14 november 2013
consortium voor hematologen en voorzitter van de werkgroep
Houston en Singapore zijn we nu in staat om onze klanten te ondersteunen over de hele wereld met
26 november 2013 Workshop
hematologie van de A12-Coöperatie, een samenwerkings
Dick Blesing, directeur van Toshiba
verband van een drietal ziekenhuizen in Zuid-Holland.
Medical Systems, treedt af als voorzitter
medische
Coach uw verkopers
technologie
tot saleskampioenen
Professor Herman ten Kate heeft
Technologie. Blesing draagt zijn
GMH-training voor
10 december 2013
de IEEE Award ontvangen voor zijn
voorzittersrol over aan bestuurslid Rob
bijdragen aan de research en ontwikke-
de Vroet, algemeen directeur van
30 oktober 2013 Gebouw
ling van supergeleidende magneten
Medisize. Uit hoofde van het voorzitterschap van de branche
met een sterk magnetisch veld in de
neemt De Vroet ook de zetel van Blesing in het FHI-federatie-
experimentele hoge-energiefysica.
bestuur over.
Ten Kate is bijzonder hoogleraar Industriële Toepassing van
Xs2HiTek gebouw
Supergeleiding aan de UT en projectleider van het Atlas
automatisering in datacenters, Equinix
Voor meer informatie
10 december 2013
kijk op www.FHI.nl
Magneet Systeem bij het Cern -European Organization for Nuclear Research- in Genève.
Internationale beurzen en congressen
Michel Zalm is per 1 juni het bureau controller. Daarmee volgt hij Anne Wind
deze samenwerking met Honeywell Sensing and
1 juli 2013 aangetreden als voorzitter
op. Michel Zalm heeft na zijn opleiding
Control voort te zetten en verder uit te bouwen.
van het college van bestuur van de
aan de Nyenrode business universiteit
Waar de relatie met toeleveranciers voor een
Universiteit Utrecht. Marjan Oudeman
veel ervaring opgedaan als financieel
bedrijf als Teleson van groot belang is, richten zij
(1958) is afkomstig van AkzoNobel. Daar
specialist tijdens diverse interimprojecten op het gebied van
zich voornamelijk op de service naar klanten. De
was zij lid van het Executive Committee
project, financial en business control.
technische kennis vanuit ruim 40 jaar ervaring wordt gebruikt om uiteenlopende klantengroepen binnen
keling. Als collegevoorzitter richt ze zich onder andere op de
Willem Jan Davelaar is, na een afstu-
Freiburg, Duitsland
portefeuilles valorisatie en internationalisering. De Raad van
deerstage bij FHI voor de opleiding
27 - 31 oktober 2013
Toezicht heeft Marjan Oudeman voor vier jaar benoemd, met
Management, Economie en Recht aan de
de mogelijkheid van herbenoeming.
HAN, op 1 juli in vaste dienst getreden
Productronica 2013
als projectmanager voor de branche
www.productronica.com
Siebren de Vries van Chess ET
München (D)
International is afgetreden als voor
zich bezig met de organisatie van branche-evenementen en
zitter van de FHI-branche Industriële
activiteiten van de DevelopmentClub.
Düsseldorf (D) 20 - 23 November 2013 Analytica www.analytica.de München (D) 1 t/m 4 april 2014
signalement 04/2013
Industriële Elektronica. Willem Jan houdt
Elektronica. Hiermee kwam er voor
Teleson en onderschrijft de relatie met Honeywell
Marjan Oudeman is met ingang van
www.microtas2013.org
www.medica-tradefair.com
Region’. De prijs honoreert de goede resultaten van Sensing and Control. Teleson stelt zichzelf tot doel
met als portefeuille personeelsbeleid en organisatie-ontwik-
MEDICA
benoemd tot ‘Distributor of the Year - Southern
van FHI komen versterken als financial
MicroTAS 2013
12 t/m 15 november 2013
‘Honeywell Distributor of the Year’ award voor Teleson Honeywell Sensing and Control heeft Teleson
Nieuw bij FHI
de industriële markt te bedienen. Teleson levert een breed aanbod schakelaars en sensoren en diverse
leverancier DEMCON heeft deze zomer Macawi, ontwikkelaar en leverancier van beademingsapparatuur te Eindhoven, overgenomen. DEMCON ondersteunt de nieuwe dochter Macawi Medical Systems bij de verdere ontwikkeling van een innovatief beademingssysteem en gaat de productie verzorgen. Met de overname van Macawi wil DEMCON verder groeien op de internationale markt voor medische technologie, verklaart directeur Dennis Schipper van DEMCON: “Zij passen bij onze ambitie om productie in de groep te halen. En hun klanten, met name andere medische modules afnemen.”
Nieuw gezicht, maar toch vertrouwd Saia Burgess Benelux heet vanaf nu Saia Burgess Controls. Nieuwe naam, nieuw logo. Voor de rest blijft alles gewoon hetzelfde.
Nieuwe leden
hoogwaardige componenten van gerenommeerde fabrikanten.
Medische Technologie Lensvelt Medical B.V. Het Sterrenbeeld 16 5215 ML S’ HERTOGENBOSCH
Vitelec lanceert zuster Dazzletek
Lohmann & Rauscher B.V. Antennestraat 86 1322 AS ALMERE
Sinds de verzelfstandiging van Vitelec in 1993 heeft het FHI-lidbedrijf voor vele klanten diverse wireless producten en systemen ontwikkeld.
Siebren een einde aan een tienjarige
Emmar Sinnige is binnen FHI sinds
bestuursperiode binnen FHI. Bestuurslid
1 september werkzaam als project
Herman Tuininga van SallandElectronics
manager voor de Brancheorganisatie
volgt De Vries op, zowel als branche-
voor Gebouw Automatisering. Daarnaast
geworden voor Vitelec om het Lighting Control Systeem onder te
voorzitter en qualitate qua ook als lid
voert ze organisatorische werkzaam
brengen in een separate entiteit, Dazzletek genaamd. Dazzletek gaat
heden uit voor MinacNed - vereniging
zich bezig houden met intelligente verlichtingsconcepten en
van het federatiebestuur van FHI. Het
De Enschedese high-end technologie-
in Duitsland, kunnen in de toekomst bij ons
van de FHI-branche Medische
salesmedewerkers
Automatisering
een sterke focus op de wereldwijde olie & gas hubs.’’
DEMCON neemt ontwikkelaar en leverancier van beademingsapparatuur Macawi over
Vitelec’s Intelligent Lighting Control System is ontwikkeld om vernieuwing op de verlichtingsmarkt te realiseren. De tijd is rijp
bestuur van de branche Industriële
voor microsysteem- en nanotechnologie - en maakt ze deel
-systemen die bijdragen aan een duurzame omgeving en wordt een
Elektronica is aangevuld met Dirk Stans
uit van de redactie van het FHI branchemagazine Signale-
zusterbedrijf van Vitelec met dezelfde aandeelhouders. Vitelec zal
van Eurocircuits.
ment. Emmar studeerde recent af aan de Vrije Universiteit
haar activiteiten voortzetten en innovaties op Machine-to-Machine
Amsterdam in het vak communicatiewetenschappen.
(M2M) gebied blijven ontwikkelen.
BAP Medical Nederland B.V. Laan van de Maagd 119 7324 BT APELDOORN Paul Hartman B.V. Kerkenbos 11-03 D 6546 RL NIJMEGEN Allion B.V. Postbus 291 5800 AG VENRAY Gebouw Automatisering HVAC Techniek Gildenweg 2 8304 BC EMMERLOORD
resultaat telt
bureau voor effectieve campagnes
www.muntz.nl
