Sediment en morfologisch beheer van estuaria

Sediment en morfologisch beheer van estuaria

Jean Jacques Peters Raadgevend ingenieur - rivierenspecialist V.U. Brussel - Vakgroep Waterbouwkunde en Hydrologie Sediment en morfologisch beheer van estuaria

Water en sediment - 16/11/06

Morfologie van estuaria ‘beheren’? • Morfologie en ecologie van deze jonge watersystemen evolueren op natuurlijke wijze • Hun natuurlijke evoluties worden sedert eeuwen sterk beïnvloed door menselijke ingrepen, vooral door landwinning en oeververdedigingen • Een altijd maar sterkere binnendringing van de getijden veroorzaakt een verdere ’verlanding’: verruiming van de geulen en verhoging van platen, slik- en schorgebieden Sediment en morfologisch beheer van estuaria


Morfologie van estuaria ‘beheren’? • Verschillende actoren hebben niet dezelfde visie over hoe het estuarium zou moeten zijn, o.a. -

Havens willen een diepere en ruimere vaargeul Bewoners willen veiligheid, ook tegen overstromingen Natuurverenigingen willen een betere natuur

• Beheer moet steunen op kennis, op het begrijpen van het morfologisch en van het ecologisch functioneren van een estuarium • Daarom moeten we de relatie tussen morfologie en sediment beter leren kennen Sediment en morfologisch beheer van estuaria


Ontstaan en evolutie van estuaria • invasie van valleien en rivieren door de zee tijdens Holoceen



Typologie van estuaria • Open monding: Fjord, ria, kustvlakte estuarium (trechtervormig) (1, 2, 3)

• Vernauwde monding: tektonisch, verspert door zandtong, blind

(lagune, permanent of zelden in contact met de zee)(4, 5, 7)

• Delta (6) Sediment en morfologisch beheer van estuaria


Evolutie door sediment transport • Rivieren met grote sediment aanvoer: - vullen eerst de verdronken vallei tot aan de kustlijn - bouwen nadien een delta (van de Griekse letter ∆) voorbij de kustlijn (zoals de Ebro in Spanje)



Evolutie door sediment transport • Rivieren met weinig sediment aanvoer maar met monding in zee en waar groot transport van mariene sediment plaats grijpt langs de kust: - ontwikkelen een lagune (waddenzee) - waarin geulen ontstaan omwille van uitschuring door getijdenwerking • Wanneer getijdenwerking vergroot - verruimen de geulen in de lagune (zeearmen), - met sterkere penetratie van de getijden, - import van mariene sedimenten, - en typische zout-zoet menging en turbiditeitmaximum waar de rivier de zeearm ontmoet Sediment en morfologisch beheer van estuaria


Van lagune zeearm tot estuarium

Bron: UA P. Meire Sediment en morfologisch beheer van estuaria


De Westerschelde in de ‘delta’?

Bron: RIKZ





Invloed landwinning (polderbouw)

BELGIË

Bron: RIKZ Sediment en morfologisch beheer van estuaria


Evolutie getijden • Verdere penetratie van de getijden: - Getijdengolf bereikt Antwerpen omstreeks 500 - Stijging amplitude Waterpeilen in Antwerpen

Bron: Coen, 1988 Sediment en morfologisch beheer van estuaria


Morfologische evolutie (1636 - 1800) 1636

Natuurlijke sedimentatie en landwinning Geen baggerwerken



Morfologische evolutie (1800 - 1938)

Landwinning & afsnijden van zijarmen Baggerwerken slechts marginaal



Morfologische evolutie (1938 - 1972)

Beperkte baggerwerken maar verdere markante morfologische veranderingen



Morfologische evolutie (1972 - 1997) (Eerste verdieping in 1971-1975)

Baggeren en verdieping drempels hadden slechts beperkte invloed op de morfologie



Evolutie over de laatste 200 jaar • Vroegere landwinning en polderbouw versterken nog altijd de natuurlijke ‘verlanding’:

 tijstromingen beter geleid en dringen dieper in de rivier  geulen Westerschelde eroderen altijd maar sneller  platen smelten samen en kleinere geulen slibben aan

• Door het afsnijden van overblijvende grote nevengeulen zoals Braakman, Sloe, Hellegat en verbinding Osterschelde-Westerschelde wordt de zeearm Westerschelde meer en meer estuarium • Rivierwerken zoals dijken en oeververdedigingen dragen bij tot een vereenvoudigde morfologie Sediment en morfologisch beheer van estuaria


Wat kunnen we doen? • De vorm van platen en geulen sturen zodat het meergeulenstelsel wordt behouden:    

aanpassen van plaatgeulen door baggeren en storten aanpassen van de ‘harde begrenzing’ bevorderen van ontstaan van nieuwe kleine geulen ontwikkelen van nieuwe methodes van oeverbescherming (beter dan kribben en steenstort)

• Eerste stap: project Walsoorden (voorstel PAET in 2001):  eind 2004: storten van 0.5 Miljoen m3 zand langs plaatrand in ondiepe zone  begin 2006: storten van 0.5 Miljoen m3 zand langs plaatrand in dieper water



Experiment Walsoorden (Storten van 17/11 tot 22/12/2004, opvolginge met multibeam sonderingen nog altijd gaande)

• Opvolging stortzone met multibeam sonderingen

Gestorte specie blijft op bodem en sluit aan bij de plaat



Toekomstperspectieven? • Andere aanpak van de baggerwerken:

 flexiebel storten (maar hoe?)  andere sites dan Walsoorden (niet noodzakelijk bij de zeewaartse tip van een plaat!)

 onderzoek naar efficiëntie storten in ondiep water in vergelijking met ‘kleppen’ in dieper water

• Andere ideeën:

 baggeren van piloot geulen door platen  pilootprojecten voor permeabele structuren die de sedimentatie van fijn sediment zou kunnen bevorderen (bvb. langs de oever rechtover de plaat van Walsoorden)

 pilootprojecten met ontpolderen ... Sediment en morfologisch beheer van estuaria


Morfologisch beheren, hoe?

(Bron: PAET draft rapport “Proposals for Managing the Morphology of the Westerschelde” (2004)



Harde structuren of zachte aanpak?

Foto: Vogelbescherming Nederland Strekdammen ter bescherming van natuurgebied Schor van Waarde Sediment en morfologisch beheer van estuaria


Plaat Walsoorden - Strekdammen Waarde



Sediment en morfologisch beheer van estuaria

Recommend Documents