Principes voor goed toezicht, dilemma s en pijnpunten; via regalis of via dolorosa?

‘Principes voor goed toezicht, dilemma’s en pijnpunten; via regalis of via dolorosa? Congres: toezichthouden in de toekomst mei 2015 Dick Ruimschotel, directeur CMC en T11 Company   13.30 Het boek: wat is goed toezicht?   13.40 De enquête: top 3 dilemma’s en pijnpunten   14.50 Oplossingsrichtingen in samenspraak   14.05 Wat voor toezichthouder bent u? www.goedtoezicht.info

[email protected]

Achtergrond DR Opleiding: recht, sociale wetenschappen, filosofie; proefschrift: wat is een verklaring (sociale wetenschappen); 1987 Professioneel:   28 jaar in toezicht zowel universitair (EUR, VU, UVA, Florence) als onderzoeksinstituten (Veldkamp, Intomart, TG, AEF); strategie, risico-analyse, kennismanagement Huidige situatie:   directeur CMC en T11 Company (1998); Projecten toezicht en opzetten en uitvoeren leergangen Goed Toezicht voor overheid en maatschappelijk organisaties   start up Job Carousel (2014) voor verhoging van vrijwillige mobiliteit binnen en tussen grote organisaties (o.a. ministerie van EZ)   senior lecturer onderzoeksmethoden PDO change management contact: [email protected] boek en (VU) (2015) leergang: www.goedtoezicht.info

1. Het boek ‘Principes van goed toezicht: professionaliteit, democratie en good governance’ Deel I. Grondslagen, methodiek en strategie Deel II. Specifieke toezichtsgebieden in Nederland: overheid, semi-overheid, bedrijfsleven, samenleving Deel III. Democratisch toezicht: macht, toezicht en good governance

www.goedtoezicht.info [email protected]

‘Goed’ hangt af van het soort toezicht dat men uitoefent   nalevingstoezicht

(compliance)

  risico

toezicht   kwaliteitstoezicht   primair toezicht vs secundair toezicht: toezicht op toezicht   intern toezicht vs extern toezicht   systeemtoezicht, stelseltoezicht   horizontaal en verticaal toezicht   constructief toezicht, beleidstoezicht, collegiaal toezicht www.goedtoezicht.info [email protected]

Soorten toezicht: horizontaal en verticaal toezicht internationale overheden (EU en VN) internationale regelingen sector, sectorcode, sectoraal toezicht

overheid, wetgeving, minister; overheidsbeleid

parlement, Rekenkamer

samenleving

wettelijke regelingen richting organisaties externe toezichthouder vanuit overheid (clusters A-D)

wettelijke regelingen over RvB, RvC en AVA (BW) beurstoezicht, ondernemingskamer

wettelijke regeling over beurs potentiele eigenaren

organisatie, beleid (RvB)

intern toezicht aandeelhouder, toezichthouder op beleid (RvC, RvT)

eigenaar (AVA)

maatschappelijk toezicht

samenleving burgers

klanten

potentiële klanten

accountants

andere adviseurs zoals banken (potentiële) leveranciers

interne toezichthouders (internal audit, risk en compliance manager e.d.) interne organisatie: werknemers

www.goedtoezicht.info

[email protected]

Wat is goed? Effectiviteit. Wat levert effectief toezicht op? Procedurele definitie: toezicht is goed als het een bepaalde methodiek, proces of procedure doorloopt. Wat is dan die procedure?


De Adequate Toezichtscyclus (ATC) fase 1. analyse

fase 2. prioritering en strategie

fase 1. analyse fase 2. prioritering en strategie • incidentenan • prioritering (van alyse doeleinden, problemen, • probleeman doelgroepen e.d.) alyse • risicoanalyse • strategie • nalevingsana • tactiek lyse • planning • doelgroepan alyse

fase 3. uitvoering

fase 3. uitvoering

fase 4. evaluatie

fase 4. evaluatie

• projectmatige • meting, monitoring, uitvoering evaluatie (van interventies, output, • preventieve en effecten, beleid) reactieve • feedback aan uitvoering • standaarduitvoer management ing en maatwerk • feedback aan andere stakeholders


Principes en criteria voor adequaat toezicht en voor falend toezicht: werking 1. Taakanalyse 1a. probleemanalyse 1b. risico governance 1c. prioritering 2. Strategie 2a. strategie gepland 3. Uitvoering 3a. uitvoering 3b. ‘open’ uitvoering 3c reactie 4. Evaluatie 4. monitoring en evaluatie

Zorg voor inzicht in problemen, (non-‐)compliance en risico’s. Zorg tussen stakeholders en adviseurs voor uitwisseling van informatie over risico’s. Pas een overzichtelijke methode van prioritering toe qua toezichtsobjecten. Stel op basis van de uitkomsten van de taakanalyse een strategie op, gebruikmakend van alle mogelijke methoden en instrumenten. Voer de geplande strategie uit. Blijf op een algemene manier alert voor signalen. Reageer adequaat op onverwachte zaken (signalen, risico’s). Evalueer periodiek, zowel intern als extern. www.goedtoezicht.info [email protected]

Volgen RvT/RvC de Adequate toezichtcyclus (ATC), Principes van Adequaat Toezicht (PAT)? Nee, meer horizontaal toezicht; ze volgen, evt. sturen en beoordelen, het beleid en het toezicht van de RvB Volgt de RvB dan de ATC? Vaak wel, soms niet. Als de RvB of de RvT de maat wordt genomen (door zichzelf of door inspectie of Onderzoeksraad voor Veiligheid, dan hanteert die wel de ATC.


2. De enquête: Clusters   Principes: hoe doe ik het goede, doe ik het goed?   Bronnen en criteria: hoe weet ik dat ik het goed doe?   Dilemma’s: welke moeilijke, (quasi)strijdige keuzen of spanningen   Problemen en pijnpunten: waar heb ik last van   Evaluaties: van hoofdactoren en aspecten Verschil tussen dilemma’s en probleem/pijnpunten!


[email protected]

Basisuitkomsten Clusters

Gemiddelde Min-Max Spreiding 4

3,1 – 4,5

• Bronnen-criteria

3,8

3,0 - 4,4

• Dilemma’s

2,4

1,9 - 2,7

• Probleem- & pijnputen

2,2

1,6 - 2,8

• Principes


Oftewel We weten hoe we het moeten doen (principes en criteria) en de lijdensdruk is niet te hoog (dilemma’s en problemenpijnpunten)! www.goedtoezicht.info [email protected]

Basisuitkomsten 2

gemiddelde zekerheid

Hoe goed doet de RvT het?

7,4

8

Hoe goed doet u het in de RvT?

7,4

7,8

Hoe goed doet de RvB/directie het?

7,7

8,1

Hoe goed doet de voorzitter van de RvB/directie het?

7,7

8,2


Cluster 1. Principes: hoe doe ik het goede en hoe doe ik het goed? overall 134 Zorg voor een 4,54 goede RvB/directie.

Ss onderwijs 44 Zorg dat er een goed systeem is van monitoring, meldingen, signalen waardoor je steeds goed weet in hoeverre je als organisatie op de goede/verkeerde weg zit. Wees onafhankelijk, 4,48 Wees onafhankelijk, kritisch en kritisch en constructief in het constructief in het eigen oordeel. eigen oordeel. Vraag Vraag door totdat je door totdat je de de relevante relevante problemen problemen inziet en inziet en de te maken de te maken keuzes keuzes overziet overziet Bereid 4,44 Zorg voor een goede vergaderingen goed RvB/directie. voor en wees alert tijdens vergaderingen.


DS onderwijs 16 Zorg voor een goede RvB/directie.

DS zorg 16 4,6 Zorg voor een 4,9 goede RvB/directie.

Werk goed samen 4,5 Bereid 4,7 in de RvT en werk vergaderingen goed samen met goed voor en wees de RvB/directie. alert tijdens vergaderingen.

Wees 4,4 Zorg dat de RvB op 4,6 onafhankelijk, grond van een kritisch en probleem-‐ en constructief in het risico-‐analyse van eigen oordeel. de organisatie en Vraag door totdat de omgeving een je de relevante strategie heeft problemen inziet (doel, middelen, en de te maken uitvoering, [email protected] keuzes overziet evaluatie).

Cluster 2. bronnen/criteria: hoe weet ik dat ik het goed doe? Overall 134 zelfevalua(e van de RvT

SS Onderwijs

44

DS Onderwijs

16

zelfevalua(e van de RvT 4,4

B_zelfevalua(e van de RvT

goede procesgang van 4,2 vergaderingen: voorbereiding, uitvoering, rap-‐ portage, follow up

goede procesgang van 4,3 vergaderingen: voorbereiding, uitvoering, rappor-‐tage, follow up

B_feedback van de RvB/direc(e

feedback van de RvB/ direc(e

4,1

DS Zorg

4,5

4,1

16

B_zelfevalua(e van de RvT

4 , 6

B_feedback van de RvB/ 4,3 direc(e

B_feedback van externe stake-‐holders (klanten/ cliënten en/of subsidiegevers)

4 , 3

goede procesgang van 4,1 vergaderingen: voorbereiding, uitvoering, rappor-‐tage, follow up

goede procesgang van vergaderingen: voorbereiding, uitvoering, rappor-‐tage, follow up

4 , 2


4,6

[email protected]

Cluster 3. Dilemma: tegenspraken, spanningen, keuzen Overall risico's voorkomen of juist risico's nemen.

afstand houden en betrokkenheid

134 Ss Onderwijs 2,7 de ambitie om een (1) maatschappelijke missie te vervullen vs. de moeilijkheid om hier operationeel zicht en greep op te hebben 2,6 afstand houden en (2) betrokkenheid

44 DS Zorg 2,5 risico's voorkomen of (1) juist risico's nemen.

2,5 de ambitie om een (2) maatschappelijke missie te vervullen vs. de moeilijkheid om hier operationeel zicht en greep op te hebben 2,6 D-‐risico's voorkomen 2,5 informatievoorziening (3) of juist risico's nemen. (3) intern en extern

de ambitie om een maatschappelijke missie te vervullen vs. de moeilijkheid om hier operationeel zicht en greep op te hebben informatievoorziening 2,5 informatievoorziening 2,4 D-‐afstand houden en intern en extern (4) intern en extern (4) betrokkenheid www.goedtoezicht.info

[email protected]

16 2,9 (1)

2,8 (2)

2,6 (3)

2,3 (6)

Cluster 4. Probleem- en pijnpunten: wat is problematisch; waar heeft de toezichthouder last van? Overall 134 Onderwijs (SS) bemoeienis van de 2,7 bemoeienis van de overheid en/of (1) overheid en/of overheids-‐inspecties overheidsinspecties moeilijke tijden voor 2,6 afhankelijkheid van de hele sector (2) bestuurder voor informatie onduidelijkheid over 2,5 PP_onduidelijkheid de effectiviteit van (3) over de effectiviteit het toezicht van het toezicht (wanneer doe je het (wanneer doe je het goed?) goed?) PP_afhankelijkhei 2,5 PP_moeilijke tijden d van bestuurder (4) voor de hele sector voor informatie www.goedtoezicht.info

44 Zorg (DS) 16 2,6 moeilijke tijden voor 3 (1) de hele sector (1) 2,5 bemoeienis van de (2) overheid en/of overheidsinspecties 2,3 PP_afhankelijkheid (3) van bestuurder voor informatie

2,6 (2) 2,5 (3)

2,2 PP_onduidelijkheid 2,3 (4) over de effectiviteit (4) van het toezicht (wanneer doe je het goed?) [email protected]

Cluster 5. Evaluatie: actoren en aspecten


[email protected]

Algemene waardering voor verschillende aspecten en actoren RvT

Waardering Zeker-‐ gemid. heid

Positionering de helderheid van de verantwoordelijkheden of functies die de RvT heeft op grond van statuten of formele afspraken Tussen positionering en werking in de helderheid, geldigheid en toepasbaarheid van het beoordelingsframe

Werking de toegankelijkheid, omvang en kwaliteit van de informatie die u uit andere bronnen ontvangt zelfstandig vergaren van informatie door de RvT de openheid van de organisatie naar de RvT De pro-‐activiteit van de RvT, d.w.z. de mate waarin ze zaken anticipeert, ontwikkelingen vroeg signaleren en problemen preventief willen oplossen de voorspelbaarheid en consistentie van de oordelen van de RvT (grote voorspelbaarheid en consistent is goed) de aard en omvang van interventie-‐mogelijkheden de responsiviteit en het leervermogen de RvT


8,2

8,4

7,0

7,5

6,8

7,7

6,5 7,5

7,7 7,8

7,0

7,7

7,5

7,8

7,2 7,4

7,7 7,8

Algemene waardering voor verschillende aspecten en actoren RvB

Waardering Zeker-‐ gemid. heid

de kwaliteit van de informatie die u ontvangt van de RvB/ directie de responsiviteit en het leervermogen van de RvB en de organisatie Organisatie de cultuur van de organisatie, d.w.z. de mate waarin de hele organisatie committed is aan de missie en functie van de organisatie de mate waarin het management van de organisatie in algemene zin 'in control' is. de mate waarin de organisatie een adequaat antwoord op (problemen in) haar maatschappelijke omgeving weet te formuleren

Algemene waarderingen de samenwerking met de voorzitter van de RvB de samenwerking met de RvB in zijn geheel het vertrouwen in de voorzitter van de RvB het vertrouwen in de RvB


7,5

8,0

7,3

7,8

7,4

7,7

7,4

7,8

7,3

7,8

7,9 7,9 8,0 7,9

8,3 8,2 8,3 8,2

Enkele conclusies en aanbevelingen  

 

   

Belangrijkste principes en bronnen zijn mensgericht (dus available/beschikbaar). Naar eigen maatstaven zou men het dus makkelijk goed moeten doen. Maar 1 van de grootste probleem- en pijnpunten is zicht krijgen op de eigen effectiviteit (doen we het goed) en afhankelijkheid van informatie van het bestuur. Dat wringt; men voelt dat hier een probleem ligt. Zie ook dilemma van nabijheid en afstand houden met bestuur. (verschil tussen cogn. en emot.) Probleem- en pijnpunten vooral extern, last van overheid en slechte tijden voor de sector; fijn en jammer tegelijk. Dilemma: risico’s voorkomen of juist risico’s nemen www.goedtoezicht.info

[email protected]

3. Oplossingsrichtingen in samenspraak Opzet: 1.  kies favoriete dilemma dan wel probleem- of pijnpunt 2.  loop de andere leden van uw groepje langs 3.  wissel kaartjes en wissel uw oplossingsrichting uit 4.  zeg daar evt. nog iets constructiefs of aardigs over 5.  ga naar de volgende persoon 6.  overpeins even wat iedereen tegen u gezegd heeft in relatie tot uw eigen oplossingsrichting Vraag: bent u er nu uit?


4. Typologie: intern (zelf) vs extern en cognitief vs emotioneel Aantal kenmerken:   intern (zelf) vs extern   emotioneel vs cognitief   subjectief vs objectief   vertrouwen vs controle   inhoud, proces


[email protected]

De coördinaten van de : intern (zelf) vs extern en cognitief vs emotioneel

cognitief

intern (zelf)

emotioneel extern (anderen)


Typologie: intern (zelf) vs extern en cognitief vs emotioneel

GEOBJECTIVEERD denker

COGNITIE/CONTROL

INTERN/ZELF INHOUD

PROCES

toetser OBJECTEIF

EXTERN/ANDER

SUBJECTIEF doener

EMOTIE/VERTROUWEN

samenwerker INTER-‐SUBJECTIEF


[email protected]

DENKER cognitief TOETSER

intern (zelf)

DOENER

emotioneel extern (anderen)

SAMEN-‐ WERKER


[email protected]

Typische mensen of typische nadruk GEOBJECTIVEERD denker

INTERN/ ZELF

professional adviseur compliance

kwaliteiten toetsingsframe feedback INHOUD

COGNITIE/ CONTROL

accountant auditcommissie

processen, procedures, kengetallen

PROCES

toetser OBJECTEIF

EXTERN/ ANDER

visie, zelfvertrouwen overtuiging, gevoel vertrouwen gevend, verbinding zoekend


[email protected]

SUBJECTIEF doener voorzitter actie EMOTIE/ VERTROUWEN vrouwelijk lid van de RvT samenwerker INTER-‐ SUBJECTIEF

GEOBJECTIVEERD DENKER: reflector, ideeënmens, begrips-‐ en plichtsorientatie, macht en professionaliteit, kracht en kwaliteit feedback, leren, Monitor groeien (jullie) (specialist, afronder) COGNITIE/ CONTROL controle, invloed, Uitvoerder objectieve kwaliteiten, signalen (zij) corrector, feitenmens, proces oriëntatie TOETSER OBJECTIEF

SUBJECTIEF DOENER:

Vormer (Plant)

coordinator bron-‐ onderzoeker

Groepswerker (zorgdrager)

stimulator, zelfvertrouwen, wilsoriëntatie, macht en tegenmacht intuïtie, inzet, zelfvertrouwen, groei, openheid (ik) EMOTIE/ VERTROUWEN vertrouwen gevend, stimuleren (wij)

faciltator, mensenmens, harmonie oriëntatie, stakeholders-‐ oriëntatie, draagvlak, SAMEN WERKER: INTER-‐SUBJECTIEF www.goedtoezicht.info [email protected]

dimensies typen

activiteiten (kern oriëntatie)

management type

argumenta tie wijze

GEOBJECTIVEERD quality denker management of performance management expliciterings-‐ inhoud: beoordelings-‐ argumentatie procedures ik begrijp het (niet); feedback, ik kan het niet leren, beargumenteren groeien (jullie) beoordelingsframe kwaliteiten COGNITIE

INTERN/ human ZELF resource management (ik)

toetsbare strategie

throughput, processen, kengetallen toetsingsprocedures inhoud: evidentie Ik zie het (niet) controle, goed, ik heb (te invloed, weinig) evidentie objectieve kwaliteiten, controller kennis-‐ OBJECTEIF management (zij)

foucs

doener

systeem nadruk SUBJECTIEF

inhoud: overtuiging

intuïtie, inzet, het voelt (niet) goed, ik zelfvertrouwen, kan het (niet) groei, openheid rechtvaardigen

income en outcome

cultuur, normen en waarden inhoud: convergentie vertrouwen gevend, stimuleren

overtuigings=procedures

missie EMOTIE gedeelde visie samenwerkings procedures we zitten(niet) op 1 lijn, er is (te weinig) convergentie

EXTERN/ responsibility samenwerker ANDER management INTER-‐SUBJECTIEF (wij) www.goedtoezicht.info [email protected]

Conclusies en aanbevelingen            

Voorlopig: conceptuele typologie – empirische typologie Typering van toezichthouders of typering van toezicht? Krijg uw eigen profiel. Van type (samenhangende kenmerken) en stijl naar typerende strategie Flexibele strategie afhankelijk van sector of groeimodel Balansmodel; model voor compenserende kwaliteiten: beter dan man/vrouw of jong/oud. Uit elkaar: u gaat steeds beter toezicht doen; wij hopen steeds beter te kunnen definiëren wat goed toezicht is.

[uw type opgeplakt bij uitgang; kaartje in mandjes als door willen denken over oplossingsrichtingen]


[email protected]

Principes voor goed toezicht, dilemma s en pijnpunten; via regalis of via dolorosa?

Recommend Documents