-1-
Ploegwedstrijden met Paarden zaterdag 12 april 2014 – 13:00 uur Hoeve Groot Zandbrink Postweg 2, 3831 SE Leusden
PROGRAMMA & INFORMATIE
Organisatie: Stichting tot Behoud van Oude Werktuigen Vallei Horstee, agrarische natuurvereniging www.paardenwerktuig.nl
-2-
Inleiding
Welkom op de Ploegdag op Groot Zandbrink! De Stichting tot Behoud van Oude Werktuigen en Vallei Horstee organiseren ook dit jaar weer de jaarlijkse ploegwedstrijden met paarden op de akker bij Groot Zandbrink. Het programma is dit jaar verder uitgebreid met extra activiteiten en we hebben weer een mooie deelname met ploegcombinaties uit heel Nederland. Behalve het ploegen, zijn er ook demonstraties met andere werktuigen zoals eg, cultivator, zaaimachine, kunstmeststrooier, stortkar, pootmachine, etc. Voor deze werktuigen hebben we een tweede akker tot onze beschikking. Stichting De Boom is een drijvende kracht bij deze ontwikkeling en wij zijn dan ook blij dat een bestuurslid van dit landgoed de prijzen aan de ploegers wil uitreiken. Alle deelnemers en toeschouwers veel plezier gewenst! Gijs Apeldoorn voorzitter Stichting Behoud Oude Werktuigen
-3-
PROGRAMMA 11:30 uur
Ontvangst deelnemers
12:30
Ontvangst publiek, voorbereidingen op de akker
13:00
Ploegen ronde 1
13:30
Start natuurwandeling naar gebied Moorsterbeek
14:00
Ploegen ronde 2
14:00
Start demonstraties grondbewerking op de tweede akker
14:30
Rondleiding boerderij Groot Zandbrink
15:00
Rondleiding boerderij Groot Zandbrink
15:30
Prijsuitreiking Ploegwerk
Gedurende de hele dag: Expositie oude Landbouw Werktuigen Info van de Historische Kring Leusden Info Vallei Horstee en werkgroep Uilen en Zwaluwen Ponyritjes voor de kinderen Ontdek de lente met lammetjes en kuikens Boerengolf
-4-
Beoordeling van het ploegwerk Het ploegwerk wordt beoordeeld door twee deskundige juryleden Rien van Ginkel en Gijs van Loenen. De jury gebruikt daarbij 5 criteria: 1. HET ALGEMENE BEELD TIJDENS HET PLOEGEN. Dit is een zeer belangrijk aspect. Het algemene beeld laat namelijk de goede balans tussen de “bouwmeester”, de ploeg en de paarden zien. Dit totale beeld moet rust en regelmaat uitstralen, waarbij de ploeger zonder veel woorden en handelingen de paarden in de voor en vooral ook in de wendingen stuurt. Daarbij moeten de paarden een regelmatige stap en een rustige ademhaling hebben. Omdat onze paarden dit werk niet echt meer kennen en het toch tamelijk inspannend is, is het geen enkel probleem om de paarden tussentijds enige rust te gunnen. 2. KWALITEIT VAN DE AANSPANNING. Bij dit onderdeel wordt o.a. gelet op de kwaliteit van het tuig en of het tuig goed past. Ook dient de ploeg goed afgesteld te zijn en moet de zwaarte van de ploeg in overeenstemming zijn met de trekkracht van het paard of de paarden/pony’s. 3. KWALITEIT VAN HET PLOEGWERK. Bij dit onderdeel zal vooral gelet worden op de kwaliteit van de voren. Het gaat om de diepte van de voor en of de voren recht getrokken zijn. Verder is hierbij de aansluiting van het ploegwerk van belang. De diepte van de voor is tussen de 15 en de 21 cm. 4. KWALITEIT VAN DE KOPEINDEN. Het is van belang dat het begin en het eind van de voor zo goed mogelijk “gelijk” wordt afgewerkt, dat wil zeggen dat er naar gestreefd moet worden om steeds op dezelfde plaats te beginnen en te eindigen. 5. KWALITEIT VAN DE BEGINVOOR. Het is belangrijk dat de beginvoor bij de wentelploegen recht is maar ook dat niet te diep wordt gestart en na een paar voren de juiste diepte wordt bereikt. Bij de rondgaande ploegen wordt in deze wedstrijd vanuit het midden begonnen. De eerste voor wordt dan niet te diep begonnen en er moet op gelet worden dat bij terugkomst de ploeg dieper wordt afgesteld en de grond van de eerste voor wordt teruggeploegd zodat de totale ondergrond los geploegd wordt.
-5-
Berkelland ploegde in 2013 het best Tijdens de ploegwedstrijd van vorig jaar, gingen twee van de drie prijzen naar de Gelderse gemeente Berkelland. Winnaar werd Chris Olbach uit Neede met zijn 22 jarige Haflinger Waldi. De tweede prijs was voor zijn streekgenoot Herman Stoltenberg uit Borculo, die een tweespan Gelderse paarden voor de ploegt spant. Met lede ogen moesten de ploegers uit de Gelderse Vallei toezien hoe ook de derde prijs ging naar iemand ‘van buiten’. Eite Oosterveld uit Eenrum trok strakke voren met zijn Hongaarse trekpaard Kormos en nam het brons mee in zijn vrachtwagen naar Groningen. Combinaties uit heel Nederland probeerden om de grond op de akker aan de Postweg zo goed mogelijk te bewerken met hun paardenploeg. De jury was zeer onder de indruk van de prestaties. “De kwaliteit neemt ieder jaar toe”, aldus Gijs van Loenen; “naast de kwaliteit van het ploegwerk, de beginvoor en de kopeinden, letten we ook op de aanspanning en het algemene beeld. De paarden moeten rustig en gelijkmatig voor de ploeg lopen. De winnaars lieten dit jaar een perfecte beheersing zien van paard en ploeg”. Met een lekker voorjaarszonnetje bood de nostalgische Ploegdag in Leusden weer een prachtig schouwspel voor het publiek. van links naar rechts: Eite Oosterveld (3e plaats) Chris Olbach (1e plaats) Herman Stoltenberg (2e plaats)
-6-
Ploegers ronde 1 – aanvang 13:00 uur 1. Bert Bokkers, Achterveld Bokkers heeft al enkele jaren meegedaan, samen met Wim Voskuilen. Hij ploegt met een tweespan KWPN ers: Wennebie V. Fortisimo, een merrie van 12 jaar Dodo, M. Wennebie V. Zetor, een 6 jarige ruin 2. Henri Karnebeek, Rekken. De heer Karnebeek komt uit de Achterhoek en is een fervent liefhebber van het werken met paarden op het land. Hij heeft Haflingers voor de ploeg en werkt samen met zijn buurman met Nederlandse Trekpaarden. 3. Gerard Korten, Silvolde. Stal Mercado. De heer Korten is een enthousiast ploeger en tevens organisator van de kampioenschappen boomslepen in Silvolde. Hij is een oud-winnaar in Leusden. Korten ploegt met een eigengebouwde wentelploeg die wordt getrokken door: mini Shetlandpony Joep, 83 cm hoog mini Shetlandpony Fred, 86 cm hoog 4. Hans Hendriksen, Overberg Hans is een zeer betrokken ploeger en doet al vele jaren mee als het ouderwetse landwerk met paarden wordt uitgevoerd. Hij heeft een mooie rondgaande ploeg. Welsh Cob ruin Aladin 5. Cees Wijntjes, Hoogland Samen met zijn zoon Martin werkt Cees Wijntjes met een tweespan voor de wentelploeg: Tweespan 9 jarige Welsh B, Boris en Romario 6. Harry van de Velde, Leuvenum Van de Velde en Henk Scholte hebben een ervaren span Gelderse paarden voor hun wentelploeg: Jacolien, 23 jaar, V Donau Noretta, 19 jaar, V Zakerno
-7-
7. Herman Stoltenberg, Borculo. Er wordt geploegd met een tweespan Gelderse paarden en een Lämke wentelploeg. Hij deed al vaker mee in Leusden met als groom de in de streek niet onbekende Gijs Lourens. Gelders paard V Waterman, 14 jaar oud Gelders paard V Fabricius, 17 jaar oud
Ploegers ronde 2 – aanvang 14:00 uur 8. Jan Drost, Ferwert Drost komt van de Friese waddenkust naar de Vallei met zijn tweespan voor een zogenaamde Kiepploeg. Drost is de sterke kampioen van 2012 en ook dit jaar moeten de concurrenten weer geducht rekening houden met de Fries. Gelderse ruin Joop, 16 jaar Gelderse merrie Elske, 14 jaar
-8-
9. Eite Oosterveld, Eenrum. Eite heeft al veel ervaring met ploegwedstrijden opgedaan. Hij heeft de beschikking over meerdere ploegen zoals: een Imants onderwentelaar en een Imants wentelploeg met 1 voorwieltje en een oude houten ploeg. Hongaars trekpaard Kormos, 14 jaar oud 10. Henk van de Vliert, Scherpenzeel Henk en Hendrik Jan van de Vliert zijn oud winnaars van de ploegwedstrijden in Leusden. Ze ploegen met een tweespan voor de wentelploeg: Gelderse merries Wendy en Katja 11. Landgoed Lockhorst, Leusden. De heer Pels Rijcken is aanwezig met een prachtig tweespan vossen. De heren Gerben en Evan van de Berkt zullen dit jaar de kleuren van Lockhorst verdedigen. Zij gaan ploegen met een wentelploeg. Gelderse merrie Wenda V Sirius, 11 jaar Gelderse merrie Zoria V Sirius, 10 jaar 12. Chris Olbach, Neede. De heer Olbach is een echte liefhebber en ploegt samen met Henk Mengerink met een Lemken wentelploeg. Hij heeft er voor gespannen: Haflinger Waldi, 23 jaar 13. Gerard Horst, Hoogland De wentelploeg van Gerard Horst en Reinier Valkenhoef wordt getrokken door: Diariska, 6 jarig KWPN tuigpaard 14. Frans Bakker, Haarlem Onder de naam menteam De Mug komt Bakker naar Leusden met een echte kiepploeg: Tweespan 14 jarige Shetlanders Billy en Bartje 15. Gerard Korten Behalve Joep en Fred die in ronde 1 ploegen, heeft Gerard nog twee mini-shetlanders die in ronde 2 aan de bak gaan: Storm en Max
-9-
14:00 uur: Demonstraties grondbewerking Op de tweede akker worden verschillende werktuigen gedemonstreerd om de grond te bewerken en in te zaaien. Eg Een eg kan gebruikt worden om de grond los te maken of te egaliseren. Vaak gebeurt dit vóór het zaaien. Ook na het zaaien kan geëgd worden. Daarmee wordt dan het zaaizaad met grond bedekt. De afbeelding komt van een oude schoolplaat (collectie Gelderland) en toont het eggen met een paard. De man met de zak om zijn nek is aan het zaaien. Cultivator Een cultivator of tandeg is een gereedschap met kromme tanden om de grond los te maken en het onkruid te bestrijden. Ook kan de stoppel van graan- en maïsland er mee worden bewerkt. Er zijn cultivators die met de hand, met een paard en of met een tractor worden voortbewogen. Een cultivator met geveerde kromme tanden wordt een triltandcultivator genoemd. Van een vaste tand cultivator zijn de tanden niet geveerd. Een extreme vorm hiervan is de diepwoeler. Deze heeft maar één tand die erg diep steekt en bedoeld is om de ondergrond onder de ploegzool los te woelen. Zaaimachine Oude zaaimachines worden door een paard getrokken en via het wiel aangedreven. Een sleuventrekker legt de grond een stukje opzij. Door de zaaipijp valt het zaad in de sleuf op de grond. Vervolgens worden met zaaikouters een laagje grond op het zaad gebracht en wordt de grond aangedrukt met een drukrol. De beste zaaidiepte is voor de meeste gewassen 1 tot 2 cm.
- 10 -
Rondleidingen Er worden deze dag enkele rondleidingen gehouden voor geïnteresseerden. De rondleidingen duren drie kwartier tot een uur, afhankelijk van de groep en het aantal vragen. Verzamelpunt voor de rondleidingen is de Vallei Horstee - vlag die op het grasveldje voor de ploegakker staat.
Hoeve Groot Zandbrink Dit is een bijzondere boerderij, fraai gelegen in het landschap. Het is een rijksmonument met een lange geschiedenis. Momenteel worden plannen ontwikkeld om de boerderij een nieuwe bestemming te geven met een maatschappelijke bestemming voor educatie, recreatie en vrijwilligersgroepen. Tijdens de rondgang over de boerderij en het erf wordt uitleg gegeven over de geschiedenis en de plannen voor de toekomst. Start om 14:00 uur en 15:00 uur
Natuurwandeling Moorsterbeek Het gebied rond de Moorsterbeek achter Groot Zandbrink is een bijzonder mooi stiltegebied. Langs de beek is nieuwe natuur ontwikkeld en het afwisselende landschap is rijk aan vogels, dieren en planten. Het gebied is normaal niet toegankelijk maar deze dag hebben we toestemming om hier onder begeleiding eenmalig een wandeling te maken. (gids: Kees van Wegen) Start om 13:30 uur
- 11 -
Ploegen met paarden in de Gelderse Vallei In de eerste helft van de vorige eeuw hadden de boeren in deze streek meestal gemengde bedrijven. Hoofdzakelijk veeteelt en 5 tot 15 % van het bedrijf was bouwland dat diende voor korenbouw en ander voer voor het vee. In de meeste gevallen werd met twee paarden geploegd. Soms werd een jong paard als derde er naast of ertussen gezet om beleerd te worden. Een kleine boer ploegde met één paard. Deze stond dan voor de z.g. slofploeg. Er werd op twee of drie momenten in het jaar geploegd. In februari/ maart het haverland. Na de korenbouw werd het land licht geploegd, b.v. om het knollenland gereed te maken. Dit noemde men in deze streek “schellen”. En in oktober werd geploegd voor o.a. de winterrogge. Men gebruikte meestal rondgaande- of wentelploegen. Over de z.g. “blauwbalkploeg” is bekend dat deze vooral in het begin van de vorige eeuw in deze streek veel werd gebruikt en in een enkel geval was bij een grotere boer de kiep of kipploeg aanwezig. In deze streek liepen de boeren op hoge schoenen of rubber laarzen, een manchester of pilo broek en blauwe kiel, platte pet op het hoofd. De tuigen die werden gebruikt waren werktuigen .Voor de koets en de brik was het beste tuig beschikbaar, dat bestond uit een hoofdstel met oogkleppen en een afzonderlijke schoft met broek en een borst. Het werktuig bestond uit één geheel, dus borst en schoft in een stuk. Het hoofdstel was in veel gevallen een trens, dus zonder oogkleppen . De leidsels en de strengen waren van touw. De strengen bestonden uit totaal zeven afzonderlijke koorden. Een ervan bestond uit hennep. De duurdere repen en ook de leidsels bestonden geheel uit hennep koorden.
- 12 De ploegwedstrijden zijn mede mogelijk gemaakt door
