Pijn en dementie Dr. Bart Plooij Rijnland Zorggroep verpleeghuis Oudshoorn Alphen aan den Rijn
Aantal 70+ers in VS met chronische condities
Aantal 70+ers in VS met chronische condities
Verminderd gebruik van pijnstillers bij de ziekte van Alzheimer
Marzinski (1991): slechts 3 van de 26 Alzheimer patiënten met een gemetastaseerd colon carcinoom gebruikten pijnstillers Fisher-Morris & Gellatly (1997): bij 9 demente ouderen met osteoporosis, arthritis etc. nam het gebruik van pijnstillers af tijdens het verloop van de dementie
Onderbehandeling van pijn: ouderen met chronische (niet-maligne) pijn
Landi et al. Arch Int Med 2001; 161: 2721-24
Onderbehandeling van pijn bij dementiepatiënten?
% patiënten dat medicatie ontvangt
patients with pain/without pain who receive pain Patiënten met pijn / zonder pijn die medication pijnmedicatie ontvangen 80 70 60 50 no geenpain pijn pain pijn
40 30 20 10 0
somatisch som
psychogeriatrie pg
revalidatie rehab
Achterberg et al., 2007
Barriers to Excelle t E d‐of‐life Care for Patie ts with De e tia
Levenseinde traject bij kanker
Levenseinde traject bij andere chronische ziekten Journal of General Internal Medicine Volume 19, Issue 10, pages 1057-1063, 11 OCT 2004 DOI: 10.1111/j.1525-1497.2004.30329.x http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1525-1497.2004.30329.x/full#f1
Problemen bij palliatieve zorg bij dementie
- Dementie wordt vaak niet gezien als dodelijke ziekte - Een verandering in de pijnbeleving - Achteruitgang in communicatie
Sensori-discriminatieve aspecten
Lateral pain system
Medial pain system Cogn.
Medial pain system
evaluat. aspecten
Motivationele-affectieve aspecten
Normale situatie
ACC
Amyg
Hippo
Sens/discrim Motiv/affect Cogn/evaluat Pain memory Autonomic
Medial pain system
Normale situatie
ACC
IL
Medial Vcpc
Vcpor
Amyg
Hippo
Sens/discrim Motiv/affect
SMT
Mesencephalon PAG
Reticular formation
SRT STT
Dorsal + ventral horn
PBN LC
Cogn/evaluat Pain memory Autonomic
Medial pain system
Lateral pain system SI SII
Normale situatie
ACC
SII PO
PO Hypo
Insula
TMN
IL
Medial Vcpc
Vcpor
Amyg
Hippo
Insula PVN
IL
Medial Lateral
Sens/discrim Motiv/affect
SMT
Mesencephalon
Cogn/evaluat
PAG
Pain memory Autonomic
Reticular formation
SRT STT
Dorsal + ventral horn
PBN LC
STT
Dorsal horn
Hersenen van een niet-demente oudere persoon (Netherlands Institute of Brain Research)
Hersenen van een Alzheimer patiënt (Netherlands Institute of Brain Research)
Medial pain system
Lateral pain system SI SII
Normale situatie
ACC
SII PO
PO Hypo
Insula
TMN
IL
Medial Vcpc
Vcpor
Amyg
Hippo
Insula PVN
IL
Medial Lateral
Sens/discrim Motiv/affect
SMT
Mesencephalon
Cogn/evaluat
PAG
Pain memory Autonomic
Reticular formation
SRT STT
Dorsal + ventral horn
PBN LC
STT
Dorsal horn
Medial pain system
Lateral pain system SI
Alzheimer’s disease
SII ACC
SII PO
PO Hypo
Insula
TMN
Insula PVN RN
IL
Medial Vcpc
Vcpor
Amyg
Hippo
IL
Medial Lateral
Sens/discrim Motiv/affect
Mesencephalon
SMT
Cogn/evaluat
PAG
Pain memory Autonomic
Reticular formation
SRT STT
PBN LC
STT
Later stages/ partly aff. AD< FTD AD>FTD No studies
Dorsal + ventral horn
Dorsal horn
Verwijderd: foto patiënt in eindstadium ziekte van Alzheimer
Vascular pathology in Alzheimer’s disease Leuko-araiosis
Cardiovascular risk factors cerebrovascular changes Leuko-araiosis
Medial pain system
Lateral pain system SI SII
Normale situatie
ACC
SII PO
PO Hypo
Insula
TMN
IL
Medial Vcpc
Vcpor
Amyg
Hippo
Insula PVN
IL
Medial Lateral
Sens/discrim Motiv/affect
SMT
Mesencephalon
Cogn/evaluat
PAG
Pain memory Autonomic
Reticular formation
SRT STT
Dorsal + ventral horn
PBN LC
STT
Dorsal horn
Medial pain system
Lateral pain system SI SII
Vascular dementia
ACC
SII PO
PO Hypo
Insula
TMN
IL
Medial Vcpc
Vcpor
Amyg
Hippo
Insula PVN
IL
Medial Lateral
Sens/discrim Motiv/affect
Mesencephalon
SMT
Cogn/evaluat
PAG
Pain memory Autonomic
Reticular formation
SRT STT
Dorsal + ventral horn
PBN LC
STT
Dorsal horn
Disruption of pathways by WMLs
Pick
Medial pain system
Lateral pain system SI SII
Frontotemporal dementia
ACC
SII PO
PO Hypo
Insula
TMN
IL
Medial Vcpc
Vcpor
Amyg
Hippo
Insula PVN
IL
Medial Lateral
Sens/discrim Motiv/affect
SMT
Mesencephalon
Cogn/evaluat
PAG
Pain memory Autonomic
Reticular formation
SRT STT
Dorsal + ventral horn
FTD
PBN LC
STT
Dorsal horn
FTD>AD (ACC) FTD (Hypo) No studies
Manfredi PL, Breuer B, Meier DE, Libow L. (2003). J Pain Symptom Manage 25(1):48-52
Onderbehandeling van pijn bij dementiepatiënten
Gevolgen, o.a. - Gedragsveranderingen - Stemmingsproblemen - Cognitieve problemen
Oplossing: goede pijndiagnostiek
Ferrell et al., 1995
The Coloured Analogue Scale
McGrath et al., 1996
The Coloured Analogue Scale
McGrath et al., 1996
The Faces Pain Scale
Bieri et al., 1990
The Facial Affective Scale
McGrath et al., 1996
Begrip van de pijnschalen
100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%
no-AD early AD midstage AD
CAS
FPS
FAS
Onderbehandeling van pijn bij dementiepatiënten
Plooij et al., 2012
Patiënt in een eindstadium van Alzheimer
Lijdt deze patiënt nog aan pijn?
Pijndiagnostiek bij niet-communicatieve patiënten
Observatieschaal
Pacslac-D (Zwakhalen et al., 2006)
Wierink CD, Baat C de. Dementie en mondgezondheid Ned Tijdschr Tandheelkd 2009; 116: 82-86
Aanvuallende diagnostiek
Autonome reacties op pijn Plooij et al. Autonomic responses to pain in aging and dementia. Reviews in the neurosciences 2011; 22(5): 583–589
Medial pain system
Lateral pain system SI
Alzheimer’s disease
SII ACC
SII PO
PO Hypo
Insula
TMN
Insula PVN RN
IL
Medial Vcpc
Vcpor
Amyg
Hippo
IL
Medial Lateral
Sens/discrim Motiv/affect
Mesencephalon
SMT
Cogn/evaluat
PAG
Pain memory Autonomic
Reticular formation
SRT STT
PBN LC
STT
Later stages/ partly aff. AD< FTD AD>FTD No studies
Dorsal + ventral horn
Dorsal horn
Bijdragen aan pijndiagnostiek bij dementie
Self-report pain rating scales Observatie-schalen Autonome reacties op pijn? Neuropsychologie?
