Nooit uitgeleerd… met het postacademisch onderwijs van de Protestantse Theologische Universiteit Cursusaanbod 2008 – 2009
www.pthu.nl/pao
Nooit uitgeleerd… Welk beroep kan nog zonder?
Ooit begon het schooljaar in april – omdat de boerenkinderen dan in juli en augustus konden helpen met hooien en oogsten. In de kerk is het eerder ‘hooibouw’: Veertigdagentijd, Stille Week, Goede Vrijdag, Pasen – hoe betekenisvol ook al deze vieringen, het blijft een intensieve tijd voor voorgangers. Na afloop daarvan is er weer ruimte voor reflectie op het werk in al zijn facetten. Niet toevallig verschijnt juist dan de brochure met postacademische cursussen voor predikanten en andere (academisch of hbo-gevormde) theologen. En daarmee start het postacademisch studiejaar, hoewel de cursussen pas vanaf september plaatsvinden, eigenlijk ook al in april. Eén ding hebben alle cursussen gemeen: zowel in de meer academische leergangen als tijdens de meer praktische dagen ontmoeten beroepspraktijk en theologische reflectie elkaar. Altijd is er die inspirerende wisselwerking, of de balans nu iets meer naar het studieuze, of naar het praktische overhelt. Zo wordt er een leergang liturgiek aangeboden naast cursussen over de bijdrage van beeldende kunst en poëzie aan de eredienst. Natuurlijk weer een conferentie Bijbelse Theologie en een upgrade dogmatiek, maar ook ‘Leiderschap in een veranderende kerk’. Een cursus over feministische theologie naast cursussen over pastoraat. En exegetische cursussen (eenmaal gecombineerd met Koran¬exegese), naast een cursus over het efficiënt invullen van je studieverlof. Twee bijzondere cursussen kunnen die kruisbestuiving tussen theorie en praktijk illustreren. In de intensieve cursus ‘Spreken is zilver, preken is goud’ (homiletiek voor gevorderden) bestuderen deelnemers recente predikkundige literatuur aan de hand van zes thema’s (o.m. de communicatieve kracht van de gekozen taal en stijl, persoonlijkheid en spiritualiteit van de prediker, en de diversiteit van de hoorders). Parallel daaraan analyseer je een preek van jezelf vanuit de invalshoek van het bestudeerde thema. ‘Zo ontdek, of herontdek je de kracht van de prediking, en hopelijk vooral ook het plezier erin’, aldus een van de docenten. In de leergang ‘De wind in de zeilen’ (Nieuwe kansen voor missionair kerk-zijn) wordt de praktijk nog nadrukkelijker naast de theorie gezet: de deelnemers gaan drie dagen naar Londen, waar ze kennismaken met voorbeelden van missionaire gemeente¬stichting die ze met de werkers daar bespreken. Terug in Nederland wordt missiologische en ecclesiologische theorie gekoppeld aan die ervaring én aan de eigen huidige én gewenste situatie. ‘Doelstelling is’, zo vat een docent samen: ‘met nieuwe ogen kijken en geïnspireerd terugkomen – en dan je inspiratie onderbouwd krijgen met literatuur, zodat je ervan overtuigd raakt dat missionair mogelijk is.’ Onlangs verwoordde een predikant de kern van postacademisch onderwijs: ‘Voor mij is het ondenkbaar dat ik níet van tijd tot tijd even uit de dagelijkse praktijk zou stappen om gevoed te worden door kennis en inspiratie. Wie niet gevoed wordt, kan toch op den duur anderen ook niet meer voeden?’ Je zou haast denken dat je ze ziet wapperen langs de kerkenpaden, denkbeeldige ‘Wij gaan weer naar school’-spandoeken!
“Het vakgebied waarin u zich beweegt is sterk in ontwikkeling”, zo motiveert een aanbieder van Permanente Educatie zijn opleidingen voor de betreffende beroepsgroep. “De ontwikkelingen in uw beroep gaan hard, en kennis blijkt snel verouderd”, zo schrijft een andere aanbieder. ‘Permanent leren, anders mis je de boot’, is steeds de boodschap. Welk beroep kan nog zonder?
Dr. H. (Bert) de Leede, hoofd seminarium PThU
Zou ik dit motief nu ook aanvoeren voor dominees en kerkelijk werkers? “Denk erom, besteed veel aandacht aan na- en bijscholing, want de ontwikkelingen in het beroep gaan snel!” Eerlijk gezegd zou ik het wat potsierlijk vinden. ‘Snelle ontwikkelingen’ is nu niet het eerste waar ik bij kerk en predikantschap aan moet denken.
Natuurlijk staat ook het beroep van predikant niet stil. Ook de wetenschappelijke theologie ontwikkelt zich. De culturele en religieuze context zet nieuwe thema’s – of: oude thema’s opnieuw – op de agenda van de kerk en van de theologie. Wetenschappelijk onderzoek leidt ook in de theologie tot nieuwe inzichten. Deze worden omgezet in nieuwe handelingsmogelijkheden. Dat alles vraagt om permanente bijscholing. Ook van dominees en kerkelijk werkers. Toch ligt mijn hoofdmotief om met hartstocht te pleiten voor ruime aandacht bij de kerk, de kerkenraden en de predikanten voor – financiële middelen voor – permanente educatie, niet allereerst bij ‘snel’ en ‘nieuw’. Laat ik er maar voor uitkomen: eerder bij ‘langzaam’ en ‘gedegen’. Ik hoop dat u nog doorleest. Ik heb drie motieven. Predikanten zijn bij uitstek bezig met wat wel genoemd wordt ‘trage vragen’, vragen waar geen ‘snelle antwoorden’ op zijn. Trage vragen zijn existentiële en morele vragen rond liefde en haat, trouw en ontrouw, verlangen en vreugde, wanhoop en verdriet, leven en dood, leiding en lijden, gerechtigheid en verzoening. Hoe stellen onze tijdgenoten die vragen, met God, zonder God of tegen God? Permanente educatie is nodig om gevoelig te blijven voor de werkelijke levensvragen van mensen. Gevoelig voor de vragen geven predikanten vervolgens ook antwoord. Mensen verwachten dat. Niet wat de dominee ervan vindt. Dat is uiteindelijk niet interessant. Predikanten zijn bij uitstek de mannen en vrouwen van het vrije Woord. Dus, wat heeft hij er als dienaar van het Woord over te zeggen? Dat boeit. De predikant is toch god-geleerd? Die geschonken vrijheid van te mogen antwoorden op levensvragen, vraagt voortdurende scholing. Zelden immers zijn de vragen helemaal nieuw, en even zelden liggen de antwoorden al pasklaar gereed. Vrijmoedig in het antwoord zijn predikanten ten derde niet bang voor het weerwoord, de tegenstem. Als het goed is begeeft hij zich onbevreesd in het publieke debat, in de dialoog tussen religies, in het gesprek over waarden en over wat heilzaam is en heil brengt. Dat vraagt gedegen scholing en training. “Een goed theoloog is voor geen vraag bang”, zei destijds A.A. van Ruler op college tegen ons, eerstejaarsstudenten theologie. Mijn ‘commercial’ voor de PAO voor predikanten en kerkelijk werkers op het WEB zou met die zin beginnen.
postacademisch onderwijs 2008 - 2009
Cursusaanbod 2008 - 2009 Datum
Titel
Docent
Nr.
Locatie
Datum
Titel
Docent
Nr.
Locatie
25 t/m 27 augustus 2008
Buiten de kerk geen behoud – en als ik nu een fijne gemeente heb?
dr. H. de Leede, drs. W. Dekker
1
Doorn
9 februari 2009
Kinderen vragen
dr. H. Kuindersma e.a.
16
Kampen
1/2 september 2008
Noordmans en de bijbel
prof.dr. H.W. de Knijff
2
9/10 februari 2009
Poëzie en kerk
ds. L.P.J. van de Peppel
17
Doorn
1/2 september, 6/7 oktober, 24/25 november 2008
Leer mij mensen kennen Leergang Pastorale Communicatie I (LPC)
drs. G.F. Struijs, dr. L.Th. Witkamp
3
Doorn
23 februari 2009
prof.dr. J. Hoek, prof.dr. H.-M. Kirn
18
Kampen
29 september 2008
Noordmans lezen Theologen lezen O. Noordmans
prof.dr. G.W.Neven
4
Kampen
Een boetpsalm als essentie van het evangelie De uitleg van Ps 51 in de lutherse en de gereformeerde traditie
23 februari en 23 maart 2009 dr. H. de Leede, dr. M. den Dulk, gastdocent Cisca Stark (Doopsgezind Seminarium)
5
Doorn
drs. G.C. de Vries, dr. L.Th. Witkamp e.a.
Kampen
Spreken is zilver – Preken is goud Homiletiek voor gevorderden
Opdat Pasen en Pinksteren op één dag vallen Op weg naar een existentiële vertolking van het Paasevangelie
19
2/3 oktober 2008, 13/14 november, 8/9 januari 2009, 12/13 februari, 12/13 maart, 23/24 april 8/19 oktober, 12/26 november 2008
Theologie in Dispuut Leidse herfstdebatten over controversiële theologische thema’s
6 prof.dr. E.G.E. van der Wall, prof.dr. A. Houtepen, dr. J. Kronenburg, prof.dr. G. Heitink, prof.dr. M.B. ter Borg, prof.dr. M. den Dulk e.a.
Leiden
2 maart 2009
Upgrading dogmatiek: de Messias komt Catastrofaal einde of kwalitatief moment
prof.dr. G.W.Neven dr. R.H. Reeling Brouwer, dr. A. van der Kooi
20
Kampen
2 t/m 4 maart 2009
21
Doorn
Conferentie Bijbelse Theologie: Interpretaties van Adam en Eva De theologische uitdagingen van het eerste ouderpaar
dr. L.Th. Witkamp e.a.
Doorn
Godsleer Wat te zeggen over God?
prof.dr. J. Muis
27 t/m 29 oktober 2008
9 maart, 8 t/m 10 juni 2009
dr. J.O. Kroesen
22
6/7 november 2008
Alweer Advent en Kerst?! Voorbereiding van een inspirerende kerstperiode
drs. G.C. de Vries, dr. L.Th. Witkamp
8
Doorn
Spiritualiteit voor Wereldburgers de visie van Rosenstock-Huessy De christelijke stem temidden van het multireligieuze spectrum aan morele waarden
16 t/m 18 maart 2009
Doorn
Nieuwe kansen voor missionair kerk-zijn
dr. H. de Leede, dr. G. Noort, dr. H.P de Roest
9
Londen/ Doorn
19 november 2008
Studieverlof
dr. L.Th. Witkamp en dr. H. de Leede.
10
Kampen
Crisis en religieuze zingeving. dr. R. Roukema-Koning, Expertiseontwikkeling voor pastores drs. G.F. Struijs aan de hand van een theorie over coping
23
8 t/m 12 november 2008 (datum onder voorbehoud)
10 t/m 14 november 2008
Leiderschap in veranderingsprocessen Cursus voor Zuidafrikaanse en Nederlandse predikanten
dr. F. Marais (Z-A)
11
Doorn
20 t/m 24 april of 15 t/m 19 juni 2009
Contextueel pastoraat – een introductie Praktijk en theorie van de contextuele benadering van Nagy
24
Doorn
24 november 2008
Mozes (Koranexegese) Bijbelse gestalten in de Koran
dr. G.M. Speelman
12
Kampen
6 t/m 8 mei 2009
Job, bestudering van het bijbelboek prof.dr. K. Spronk, dr E.J. Keulen met het oog op het gesprek over God en lijden.
25
Doorn
7 januari 2009, 2 t/m 18 maart, 15 juni t/m 1 juli, 28 september t/m 14 oktober, 11 t/m 27 januari 2010, 22/23 maart
Klinisch Pastorale Vorming
C.J. Menken-Bekius, drs. T.T. van Leeuwen, drs. G.F. Struijs
13
Maarssen
13 t/m 15 mei 2009
27
Doorn
12/19/26 januari en 2 februari 2009
A learning community Van klein tot groot en van kern tot belangstellende
dr. H. Kuindersma, dr. A.C. Mulder, drs. G.C. de Vries, dr. E. Zonne, drs. I. de Zwart
14
Kampen
‘Help, een handicap!’ Pastoraal leren communiceren met gemeenteleden met een verstandelijke beperking
25/26 mei 2009
Van Ruler lezen
Leidinggeven aan een levend lichaam. Hoe stuur je de dynamiek van een christelijke geloofsgemeenschap?
drs. J.D. van Ark
15
19/20 januari 2009, 23/24 februari, 27/28 maart, 27/28 april, 8/9 juni, 7/8 september
postacademisch onderwijs 2008 - 2009
7
Doorn
22 juni 2009, 7 t/m 23 september, 26 Klinisch Pastorale Vorming oktober t/m 11 november, 11 t/m 27 januari 2010, 1 t/m 17 maart, 11/12 mei 2010 1/2 en 10/11 oktober 2009
Studeren met collega’s in Roemenië. Thema: hoe preek ik?
dr. J.N. Meulink-Korf, ds. H. Vrielink
drs. J.H. Smit, prof.dr. H.P. Meininger,
28 drs. G.F. Struijs
29
Doorn
30
Roemenië
Cursusaanbod 2008 - 2009
Uitgelicht: een selectie uit het aanbod Theologie in Dispuut Leidse herfstdebatten over controversiële theologische thema’s Dit najaar: - Het belang van de Verlichting voor het religiedebat - Oecumene in de 21ste eeuw - Geen kerk zonder bisschop? - Religie is alles, maar niet alles is religie Meer informatie op www.pthu.nl/theologieindispuut
Adam en Eva De theologische uitdagingen van het eerste ouderpaar Conferentie, Doorn, 27 - 29 oktober 2008 Docenten: Theo Witkamp en diverse gastdocenten In het Oude Testament komen Adam en Eva maar weinig voor. Na Genesis 1-3 heb je het wel gehad. In het nabijbels Jodendom en in het Nieuwe Testament blijken ze echter springlevend. Eva wordt, samen met haar man, in direct verband gebracht met de entree van de zonde in de wereld. Seks vormt een belangrijk onderdeel daarvan. Dit beeld heeft de eeuwen door veel invloed gehad, zowel in de theologie als in de iconografie.
Alweer Advent en Kerst?! Voorbereiding van een inspirerende kerstperiode Tweedaagse, Doorn, 6 en 7 november 2008 Docenten Geertje de Vries, Theo Witkamp en enkele gastdocenten Het voorbereiden van een dienst voor over Joh 1:1-14 (Kerstmorgen) met het oog op de liturgie en de preek. Hoe vertaal je het oude verhaal voor een zo grote diversiteit van hoorders die in deze periode het pad van het christelijk geloof kruisen? Welke hulpmiddelen uit bijvoorbeeld de wereld van de kunst en de muziek zijn hiervoor beschikbaar?
Wat te zeggen over God? Driedaagse, Doorn, 2-4 maart 2009 Docent: Jan Muis ‘God’ is voor velen de algemene term voor ‘het heilige’ dat onze alledaagse ervaring overstijgt. Ondertussen wordt er elke zondag in kerkdiensten over en tot God gesproken. Sommige woorden worden telkens weer herhaald, sommige onbewust of heel bewust vermeden, sommige openlijk bestreden en afgewezen. Op grond waarvan eigenlijk?
De Messias komt Catastrofaal einde of kwalitatief moment? Kampen, 2 maart 2009 Docenten: Gerrit Neven, Rinse Reeling Brouwer en Akke van der Kooi Met name onder invloed van de postmoderniteit heeft de eschatologie een enorme ontwikkeling doorgemaakt. Kernvraag is: hoe na de dood van God (Nietzsche) en de dood van de mens (Foucault en verder) termen vinden die recht doen aan een door geen traditie of cultuur gedomineerd spreken over God?
De uitleg van Psalm 51 in de lutherse en de gereformeerde traditie Kampen, 23 februari 2009 Docenten: Jan Hoek en Hans-Martin Kirn Hoe zit het met het mensbeeld van Luther en Calvijn? Staat de mens bij hen in de slagschaduw van schuldbesef of in het vrolijke licht van vrijspraak? Opmerkelijk dat zij in Psalm 51, de vierde boetpsalm (Miserere), de essentie van het evangelie terugvonden…
postacademisch onderwijs 2008 - 2009
Leer mij mensen kennen Leergang Pastorale Communicatie I (LPC) Doorn, 1 en 2 september, 6 en 7 oktober en 24 en 25 november 2008 Docenten: Trudy Struijs, Theo Witkamp, Joke van Saane en B.J. Roosjen De cursus beweegt zich op het snijvlak van (pastorale) theologie en (cognitieve) psychologie. Er worden colleges theologie en psychologie gegeven, er zijn supervisorische besprekingen van eigen werk en er is een doorlopend practicum waarin concrete vaardigheden geoefend worden. Gespecialiseerde (gast)docenten begeleiden de cursus. Deel I vindt in de vorm van vijf tweedaagsen plaats tussen september 2008 en maart 2009. Deel II is gepland in het najaar 2009 tot het vroege voorjaar 2010.
Klinische Pastorale Vorming Maarssen, Emmaüs Priorij, 7 januari 2009 (kennismakingsdag) Docenten: C.J. Menken-Bekius en drs. T.T. van Leeuwen Klinische Pastorale Vorming (KPV) beoogt de professionaliteit van de pastor te versterken. De training stimuleert hem of haar naar zichzelf en naar anderen te kijken en zich te concentreren op vragen als: Wie ben ik als pastor? Wat doe ik en waarom doe ik dat zo? Wat inspireert mij en waar liggen mijn grenzen? De kracht van het leerproces in een KPV-training is de wisselwerking tussen theorie en praktijk, tussen individueel leren en leren in een groep. De training omvat 4 blokken van in totaal 12 halve weken (van maandagmorgen tot en met woensdagmiddag), verdeeld over de periode maart 2009 – januari 2010.
Van klein tot groot en van kern tot belangstellende Kampen, 12, 19 en 26 januari en 2 februari 2009 Docenten: Henk Kuindersma, Anne Claire Mulder, Geertje de Vries, Erna Zonne, Ingrid de Zwart In deze cursus staat het beleid in uw eigen kerkelijke gemeente centraal. Vanuit het ‘levensloop-model’ (E.R. Jonker) worden de door u geïnventariseerde kerkelijke onderwijsleersituaties, zoals bijvoorbeeld kindercatechese, (klassieke of mentor-) catechisatie, belijdenis- en huwelijkscatechese, doopcatechese, introductiecatechese en gesprekskringen, geanalyseerd op aansluitingsmogelijkheden bij de ervaringen van jongens en meisjes, jongeren, jongvolwassenen, volwassenen en ouderen.
Buiten de kerk geen behoud – en als ik nu een fijne gemeente heb? Doorn, 25-27 augustus 2008 Docenten: Bert de Leede, Wim Dekker In onze tijd van individualisering is geloven voor veel mensen in de eerste plaats iets persoonlijks. Pas daarna komt een bepaald kerkverband in het vizier. Voor velen hoeft ook dat niet per se. Het kan ook een losse gemeente zijn of nog meer ‘low-profile’. Voor wat voor vragen stelt ons dat alles? En laten wij ons bij dit alles nog hinderen door de overtuiging dat er maar één kerk is en dat ‘ieder gehouden is zich bij deze ene ware kerk te voegen’ (NGB art 27-29)?
Crisis en religieuze zingeving Expertiseontwikkeling voor pastores aan de hand van een theorie over coping Driedaagse, Doorn, 16 –18 maart 2009 Docenten: Barbara Roukema-Koning en Trudy Struijs Van pastores wordt verwacht dat zij het geloof weten te actualiseren, het liefst zo, dat de pastorant hieraan een zinvol perspectief ontleent voor zijn of haar situatie. Maar pastoranten en hun probleem situaties kunnen uiterst complex zijn. Hier wordt van de pastor veel expertise gevraagd. Deze driedaagse draagt bouwstenen aan voor een methodische benadering van complexe pastorale situaties.
Meer informatie over deze cursussen en de rest van het cursusaanbod (waaronder ook prijzen) vindt u op www.pthu.nl/pao
Cursussen derden Cursusaanbieder: IZB
Cursusaanbieder: Rijksuniversiteit Groningen
- Een prediking die landt 9 t/m 11 juni 2008 - Preken dichter bij het leven 23 en 24 juni 2008 - Catechismus in context 26 en 27 juni 2008 - Sacramenteel en actueel 28 en 29 augustus 2008 - Presentatie en communicatie 6 en 7 november 2008
- De irrelevante brieven aan Timotheüs en Titus? 24 september, 22 oktober 2008, 19 november, 17 december 2008 - Psychopathologie en Religie 1e semester 2008/2009 - Discussiedag: Het Oecumenisch leesrooster revisited 13 november 2008 - Bijbelboeken: Oecumenisch Leesrooster 2009 (5e jaargang) 22 en 23 januari 2009 - Inleiding in de Iconografie 2e semester 2008/2009 - Bach als boodschapper 25 maart 2009 - Theologische Vernieuwingen 2e semester 2008-2009
Meer informatie: www.areopagusizb.nl Cursusaanbieder: 7evende hemel - De eigenzinnige kracht van het vertellen en verbeelden 24 en 25 november 2008, 22 en 23 januari 2009, 27 en 28 april 2009 - De kunst van het voorgaan 9 en 10 februari 2009, 25 en 26 maart 2009, 14 en 25 mei 2009 Meer informatie: www.7evendehemel.nl Cursusaanbieder: Stichting Contextueel Pastoraat Nederland - Opleiding Contextueel Pastoraat 10 t/m 12 september 2008, 8 t/m 10 oktober 2008, 13 en 14 november 2008, 11 en 12 december 2008, 15 en 16 januari 2009, 10 en 11 februari 2009, 19 en 20 maart 2009, 1 en 2 april 2009, 9 september 2009, 7 oktober 2009, 11 november 2009, 9 december 2009, een dag in januari 2010 en een etmaal in februari 2010 Meer informatie: www.contextueelpastoraat.nl
Meer informatie: www.rug.nl/ggw/onderwijs/postacademisch) Cursusaanbieder: Doopsgezind Seminarium - Family systems and emotional processes in church and society 28 en 29 augustus, 2008 - The Journey Toward Healing in Mediation 1 en 2 september 2008 - Mediation in het pastoraat 5 en 6 februari 2009, 12 en 13 maart 2009 Meer informatie: www.geweldloossamenleven.nl Cursusaanbieder: Vrije Universiteit - Muziek en liedculturen 16 januari 2009, 13 februari 2009, 20 maart 2009, 17 april 2008, 15 mei 2009. Meer informatie: www.cwn-cwj.nl
Praktische informatie Voor wie? Het cursusaanbod is bestemd voor predikanten – gemeentepredikanten en predikant-geestelijk verzorgers – van de Protestantse Kerk. Ook pastores van andere kerken met een vergelijkbare opleiding en zij die met een universitaire of HBO-opleiding theologie werkzaam zijn in kerk of samenleving zijn van harte uitgenodigd om gebruik te maken van ons cursusaanbod. Bij sommige cursussen staan specifieke ingangseisen vermeld. Een enkele keer is een cursus of studiedag breder toegankelijk. Ook dat is dan aangegeven. Aanmelding U kunt zich voor een cursus of studiedag aanmelden via het digitale aanmeldingsformulier op www.pthu.nl/pao. Het centrale punt voor aanmelding voor het PAO van de PThU is Doorn, ook voor cursussen en studiedagen die plaats vinden in Kampen, Leiden of Utrecht. Cursuscoördinator is Yrna Vroegindeweij (
[email protected], 0343 524250). Vermeld bij uw aanmelding altijd het cursuscodenummer. Tussentijdse adreswijzigingen graag ook doorgeven aan de cursuscoördinator te Doorn, met vermelding van de cursus waarvoor u zich hebt opgegeven. Studieverlof Zowel in Doorn als in Kampen zijn docenten, maar ook faciliteiten (o.a. bibliotheek) beschikbaar voor de begeleiding van het studieverlof van predikanten. Zie www.pthu.nl voor verdere informatie. Colofon Deze PAO-folder is een uitgave van de Protestantse Theologische Universiteit © 2008. Productie: communicatie PThU. Vormgeving: Creative Industries, Leeuwarden Druk: Drukkerij Van der Eems, Easteren Tekst ‘Nooit uitgeleerd’: Nelleke de Jong Fotografie: Esther Pennarts, Freddy Schinkel (portretten)
www.pthu.nl/pao
