NLT HET BESTE EI AANVULLEND LESMATERIAAL: SCHUIM

2011 

 

NLT HET BESTE EI  AANVULLEND LESMATERIAAL: SCHUIM  

 

 

                                               

  Colofon      Dit is een uitgave van  Hogeschool Van Hall Larenstein  Life Sciences   Y.H. de Jong en C.J. Smink  Juni 2011    Bezoekersadres VHL  Agora 1  8934 CJ Leeuwarden    Postadres  Postbus 1528  8901 BV Leeuwarden  Telefoon 058 ‐ 284 61 00  Telefax 058 ‐ 284 64 23  www.vanhall‐larenstein.nl    Contactgegevens  M. van der Velde ‐ Hijlkema  [email protected]   Tel. 058 ‐ 284 63 77

 

Inhoud    Inleiding .................................................................................................................................................. 4  1 

Schuim............................................................................................................................................. 5  1.1  Schuim instabiliteit ................................................................................................................. 5  1.2  Verhoging van de schuimstabiliteit......................................................................................... 6 

2 

Eiwitschuim ..................................................................................................................................... 7 

3 

Schuimvormende eigenschappen bepalen ..................................................................................... 8 

4 

Slagroom ......................................................................................................................................... 9 

Bijlagen ................................................................................................................................................. 11  Proef 1: Hoe ontstaat schuim?  Proef 2: Spoetnik  Proef 3: Tween  Proef 4: Osmose ei  Proef 5: Rauw of gekookt ei  Proef 6: Ei wedstrijd  Demo proef 7: Het drijvende ei  Demo proef 8: Vulkaanuitbarsting         

Aanvulling bij Het beste ei  –  schuim   

 

  

Inleiding    In dit document staat schuim centraal. Het kan worden gebruikt als theoretisch en praktisch  materiaal ter aanvulling van de NLT module Het Beste Ei.     In de theorie wordt aandacht geschonken aan schuim, eiwitschuim en slagroom. In de bijlagen  bevinden zich acht proeven waarvan twee demoproeven.  

Page | 4 

   


 

  

 

1 Schuim    Page | 5 

Schuim is een emulsie van lucht in een vloeistof. Door de enorme toename van het  vloeistofoppervlak tijdens de schuimbereiding is er een grote toename van de grensvlakvrije energie.  Een schuim kan worden gevormd door toevoegen van mechanische energie (mixen) of door de  vorming van gas in een vloeistof door bijvoorbeeld micro‐organismen. 

1.1 Schuim instabiliteit  De vloeistof in een schuim is aanwezig in dunne vloeistoffilms tussen de luchtbellen. Vloeistoffilms  komen samen in zogenaamde lamellen (snijlijnen van vlakken), welke weer samen komen in de zoom.  De dikte van de vloeistoffilms is erg dun (0,5‐1 micrometer). Als de vloeistof uit de films loopt,  worden deze zo dun dat ze uiteindelijk breken. Dit uitlopen van de vloeistof uit de films wordt  veroorzaakt door1:  •

• •

een groot verschil in dichtheid tussen continue en gedispergeerde fase; dit dichtheidsverschil  is veel groter dan tussen twee vloeistoffen in een emulsie. De vloeistof zal naar beneden  lopen als gevolg van de zwaartekracht, waardoor het schuim in zakt.   verdamping van de vloeistof. Dit leidt ook tot uitdunning van de vloeistoffilms.   drukverschil tussen vloeistoffilms en –lamellen en zoom. Dit wordt veroorzaakt door   Laplace‐druk:  ∆p= 2 g / R, waarbij g de grensvlakspanning is en R de straal van de luchtbel.  Dit betekent dat de gasdruk in de gasbel groter is dan die van de omgeving. Een vloeistoffilm  tussen twee luchtbellen ondervindt druk van alle kanten, daar waar de grensvlak gekromd is  (zie figuur 1), waardoor de vloeistof als het ware uit de film wordt geperst.    

  Figuur 1 Deel van schuimstructuur; de vloeistoffilm tussen luchtbellen 

   


 

  

  Vetdeeltjes spelen ook een belangrijke rol in schuimstabiliteit. Aangezien de interactie tussen vet en  water veel minder is dan tussen watermoleculen onderling, zal een vetdeeltje slecht worden omringd  door water. Hierdoor trekt water weg uit de buurt van een vetdeeltje en zal de vloeistoffilm aldaar  dunner worden en uiteindelijk breken (zie figuur 2). Dit treedt bijvoorbeeld op als ‘met vette lippen’  Page | 6  bier gedronken wordt. 

  Figuur 2 Het breken van vloeistoffilms als gevolg van aanwezigheid van vetdeeltjes 

Als het vet geëmulgeerd aanwezig is, dan zal dit probleem zich niet voordoen, aangezien er dan  stabilisatie is door emulgator. 

1.2 Verhoging van de schuimstabiliteit  Schuim kan worden gestabiliseerd door:  • • •

verhoging van de viscositeit in continue fase. Hierdoor zal de vloeistof minder snel uit de  lamellen stromen.  verhoging van de osmotische druk van de vloeistof, opdat minder verdamping plaats vindt.   sterische hindering van macromoleculen of elektrostatische afstoting tussen  emulgatormoleculen in de vloeistoffilm. Hierdoor zullen de twee grensvlakken van een  vloeistoffilm elkaar afstoten. 

Verschillende schuimen verschillen flink wat betreft stabiliteit. Zo zal het schuim op bier veel sneller  inzakken dan slagoom op gebak en zal een brosreep nog weer steviger zijn. Al naar gelang de  toepassing zal men het schuim bepaalde eigenschappen willen meegeven.      

   


 

  

 

2 Eiwitschuim    Page | 7 

Eiwitschuim is te beschouwen als een verdeling(dispersie) van een gas (lucht) in een waterige fase.  Eiwitmoleculen adsorberen in het grensvlak lucht‐waterige ‐fase en stabiliseren de luchtbellen.  Instabiel worden van het schuim treedt op wanneer de waterige fase uit de schuimlamellen weglekt  (weg draineert) onder invloed van de zwaartekracht.  De schuimeigenschappen worden zeer negatief beïnvloed indien vetten of vetachtige stoffen in de  mix aanwezig zijn.     De waterige fase wordt door een suikertoevoeging zeer viskeus gemaakt waardoor het  weg  draineren wordt tegengegaan. De stabiliteit van het eiwitschuim wordt dus zeer aanzienlijk verhoogd,  wanneer suikerkristallen mee worden opgeklopt. In de waterige fase wordt het dan voor de grote  eiwitmoleculen wel moeilijker om door diffusie naar het grensvlak lucht‐water te verplaatsen. Bij dit  soort schuimen gebruikt men wel licht gehydrolyseerde eiwitten. De hydrolysaat moleculen zijn  kleiner en oppervlakte actiever.  Kippenei‐eiwit gaat bij lang opkloppen op een bepaalde wijze denatureren en dit leidt tot een  instabiel (overklopt) schuim.  Wei‐eiwitten geven bij langer doorkloppen een steeds stabieler en droger schuim. Bij verhitten van  wei‐eiwit en kippenei‐eiwit, zoals gebeurt bij de bereiding van schuimpjes (meringue’s) treedt  denaturatie op, waardoor als het ware een mechanische structuur om de luchtbellen in de suiker  massa wordt gevormd.  Caseïnaten (melkeiwitten) zullen waarschijnlijk deze structuur niet vormen, omdat ze door verhitting  niet denatureren. Ze komen reeds in de gedenatureerde vorm voor. 

   


 

  

 

3 Schuimvormende eigenschappen bepalen    Page | 8 

Belangrijke parameters voor de schuimeigenschappen van een eiwit zijn stabiliteit en opslag. Deze  kunnen met de volgende formules worden bepaald :  Stabiliteit = [V2 ‐ V3] / V2  x 100 %  Opslag = V1 / V2  x 100 %  V1 = volume van het schuim na opslag [ml]  V2 = vloeistofvolume van het schuim [ml]  V3 = vloeistofvolume dat in één uur uit het schuim draineert [ml]  Het vloeistofvolume van het schuim kun je bepalen door het gewicht van het schuim in gram te delen  door de dichtheid van de vloeistof [g/ml].    Voorbeeld  werkwijze:  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Maak een 10 % eiwitoplossing in een bekerglas van 150 ml  Verwarm de eiwitoplossing naar 50°C en koel vervolgens af naar 25°C  Breng de pH van de oplossing op 6,5 met 4N HCl of NaOH  Bepaal de dichtheid van de oplossing met behulp van de densiteitmeter volgens Paar  Klop 75 ml van de eiwitoplossing gedurende 5 minuten met behulp van een mixer  Breng het schuim over in een maatcilinder van 1 liter en meet het volume van het schuim  Weeg het schuim. Het volume van de in het schuim aanwezige vloeistof kan dan worden  uitgerekend  8. Breng na een uur de ontstane drainage over in een maatcilinder van 100 ml en lees het volume  af  9. Bereken de stabiliteit en opslag van het schuim                 

   


 

  

 

4 Slagroom    Page | 9 

Slagroom dient tenminste 35% vet te bevatten. Vaak is slagroom bestemd om, meestal met suiker, tot  een schuim te worden geklopt. Slagroom  wordt overwegend verkocht in gepasteuriseerde vorm in  flesjes, kunststofbekers of grote blikken.  Maar ook wel gesteriliseerd in blik, en zelfs voorzien van suiker  en een drijfgas in spuitbussen die ‘geslagen’ room afleveren.  De belangrijkste specifieke eisen zijn:  •

•

• •

Smaak. Het product wordt om de smaak gegeten en die dient dan ook onberispelijk te zijn. Een  ranzige of vettige smaak in de uitgangsmelk mag niet aanwezig zijn. Een sterilisatiesmaak, of  zelfs een uitgesproken kooksmaak, wordt niet door iedereen gewaardeerd. Het product wordt  mede daarom meestal gepasteuriseerd.  Duurzaamheid. Er kunnen vele soorten bederf optreden, terwijl het juist gewenst is het  product  vrij lang te bewaren. De uitgangsmelk dient weinig thermosresistente bacteriën te bevatten;  vooral Bacillus cereus is een desastreus micro‐organisme in slagroom. Het zorgt voor een  instabiele vetemulsie. Evenmin mogen psychrotrofe bacteriën in de uitgangsmelk een kans tot  groei krijgen wegens de vorming van hitteresistente lipasen. De vrij lange houdbaarheidstermijn  van het gepasteuriseerde product maakt het noodzakelijk om onder kiemarme (of zelfs  aseptische) omstandigheden te verpakken. Nabesmetting met bacteriën geeft veel klachten en  voor slagroom heeft men daarom nog lang pasteurisatie in de verpakking toegepast.   De room moet snel en gemakkelijk opgeklopt kunnen worden. Het luchtgehalte (de opslag)  moet voldoende hoog zijn, tenminste 50% v/v lucht (=100% opslag).  Na opkloppen moet het product homogeen zijn, stevig (d.w.z. zijn vorm behouden), bestand  tegen vervorming (opspuiten, roeren), geen vergroving van luchtbellen geven en slechts een  geringe afscheiding van vocht geven. Dit vocht is in samenstelling ongeveer gelijk aan  roomplasma, maar wordt meestal serum genoemd.  

   


 

  

Page | 10 

   

 

Bijlagen    De proeven zijn toegevoegd als bijlage. Van de proeven 1 tot en met 6 is er een begeleiderinstructie  en een scholiereninstructie. Proef 7 en 8 zijn demonstratieproeven die kunnen worden uitgevoerd  door een TOA of docent.  Proef 1: Hoe ontstaat schuim?    Proef 2: Spoetnik    Proef 3: Tween    Proef 4: Osmose ei    Proef 5: Rauw of gekookt ei    Proef 6: Ei wedstrijd    Demo proef 7: Het drijvende ei    Demo proef 8: Vulkaanuitbarsting 

   

    Hoe ontstaat schuim?      

 

 

 

        

                      

         Proefnummer:  1 

Begeleiderinstructie  Informatie proef  Er wordt hier gebruik gemaakt van soda, zuiveringszout en azijn. Hieronder volgen de scheikundige  namen.  -

Soda: Na2CO3  Zuiveringszout: NaHCO3  Azijn: CH3COOH 

Het soda en zuiveringszout reageren bij deze zuur‐base reactie beide in een andere verhouding met  het azijn. Zuiveringszout in een verhouding 1:1 met azijn.  •

NaHCO3 + CH3COOH  CH3COONa + H2CO3 (= H2O + CO2) 

Soda in een verhouding met 1:2 met azijn.  •

NaHCO3 + 2 CH3COOH  (?) CH3COONa + (?) H2CO3 (= (?) H2O + (?) CO2) 

In de reactievergelijkingen is te zien dat het ontstane koolzuur gelijk uiteenvalt in koolstofdioxide en  water. Dit komt omdat koolzuur instabiel is.  Benodigdheden  -

1 ei  1 kopje  1 plastic bekertje  1 lepel  Soda  Schoonmaakazijn  Water 

Voorbereiding  Geen  Uitvoeringstijd proef  10 minuten  Uitvoering proef  De scholier scheidt het ei voorzichtig in eiwit en eigeel. Dit wordt gedaan door het ei kapot te tikken  en het eiwit vervolgens voorzichtig uit de schaal te laten lopen, zonder dat het eigeel mee komt. Het  opgevangen eiwit wordt in een kopje gegoten. Hier worden twee scheppen soda en het water aan  toegevoegd. Dit mengsel wordt goed geroerd. Vervolgens wordt één schepje van dit mengsel  overgebracht naar een plastic bekertje. Hierbij wordt één eetlepel schoonmaakazijn toegevoegd. Er  zal nu schuim ontstaan. Als het schuim is gevormd moet de scholier het bekertje proberen  ondersteboven te houden (boven de gootsteen).     

    Vraag en antwoorden  1. Wat zijn de scheikunde benamingen voor soda en azijn?  2. Wat is de reactie vergelijking van de reactie tussen soda en azijn en wat zijn de eindproducten?  3. Hoe ontstaat het schuim?  Het gas CO2 wordt als het ware gevangen in het eiwit, hierdoor ontstaat schuim.  De Soda (natriumbicarbonaat) reageert met de azijn (zuur). Hierbij komt CO2, koolstofdioxide vrij,  hetzelfde gas als de bubbeltjes in frisdrank. Het gas wordt als het ware gevangen in het eiwit,  hierdoor ontstaat schuim. 

   

    Hoe ontstaat schuim?      

 

 

 

        

                                      Proefnummer:  1 

Scholiereninstructie  Informatie proef  Eiwitschuim is te beschouwen als een verdeling(dispersie) van een gas (lucht) in een waterige fase.  Kippenei‐eiwit gaat bij lang opkloppen op een bepaalde wijze denatureren en dit leidt tot een  instabiel (overklopt) schuim.  Benodigdheden  1 ei  1 kopje  1 plastic bekertje  1 lepel  Soda  Schoonmaakazijn  Water 

-

  Werkinstructie  1. Scheidt het ei voorzichtig in eiwit en eigeel. Dit doe je door het ei kapot te tikken en het  eiwit voorzichtig uit de schaal te laten lopen, zonder dat het eigeel mee komt.  2. Vang het eiwit op in het kopje .  3. Voeg 2 scheppen soda en wat water toe.  4. Goed roeren.  5. Doe 1 schepje van dit mengsel in het plastic bekertje.  6. Voeg hier 1 eetlepel schoonmaakazijn bij.  7. Wacht tot het schuim gevormd is en probeer het bekertje ondersteboven te houden (boven  de gootsteen voor de zekerheid).  Vragen  1. Wat zijn de scheikunde benamingen voor soda en azijn?    2. Wat is de reactie vergelijking van de reactie tussen soda en azijn en wat zijn de  eindproducten.    3. Hoe ontstaat het schuim? 

   

    Spoetnik   

 

 

 

 

 

 

 

         


Begeleiderinstructie    Informatie proef  Koolzuurhoudende frisdrank reageert samen met suiker en koffiemelk tot spoetnik. Tijdens deze reactie  ontstaat er veel schuim, dit komt door het toevoegen van het suiker. Het schuim wat ontstaat, blijft  staan. Dit is niet zo bij frisdrank die je in een glas giet.    Benodigdheden  • • • • •

Koffiemelk (3 eetlepels p.p.)  Suiker (1 eetlepel p.p.)  Koolzuurhoudende frisdrank, 7up (ongeopende fles)  Lepels  Plastic wegwerp bekers 

  Voorbereiding  Geen    Uitvoeringstijd proef  5 minuten    Uitvoering proef  Het ei wordt gescheiden in eiwit en eigeel. Het eiwit wordt opgevangen. Hier worden twee scheppen  soda aan toegevoegd en een kleine hoeveelheid water, dit goed roeren. Vervolgens wordt er één  schepje van dit mengsel in een doorzichtig bekertje gedaan. Hierbij gaat één eetlepel  schoonmaakazijn, zodat het mengsel gaat schuimen.    Vragen en antwoorden    1. Waarom blijft het schuim in reguliere frisdrank niet staan?  In reguliere frisdrank zit geen eiwit.    2. Waarom blijft het schuim in de spoetnik wel staan?  Het ontstaan van het schuim komt door het toevoegen van suiker. Dit reageert namelijk  met het koolzuur. De reden dat het schuim blijft staan ligt dus bij de koffiemelk. Hier zitten  veel eiwitten in. Deze eiwitten zorgen door middel van een netwerk (eiwitten die aan elkaar  vast gaan zitten) dat er een stabiel schuim ontstaat. Op dezelfde manier zorgen eiwitten in  bier voor een stevige schuimkraag. 

   

    Spoetnik   

 

 

 

 

 

 

 

         


Scholiereninstructie    Informatie proef  Koolzuurhoudende frisdrank reageert samen met suiker en koffiemelk tot spoetnik. Tijdens deze reactie  ontstaat er veel schuim, dit komt door het toevoegen van het suiker. Het schuim wat ontstaat, blijft  staan. Dit is niet zo bij frisdrank die je in een glas giet.    Benodigdheden    • Koffiemelk   • Suiker   • Koolzuurhoudende frisdrank, 7up   • Lepel  • Plastic wegwerp bekertje    Werkinstructie    1. Doe 3 eetlepels koffiemelk in het bekertje.  2. Voeg 1 eetlepel suiker bij de koffiemelk.  3. Giet vervolgens de frisdrank erbij.    Vragen    1. Waarom blijft het schuim in reguliere frisdrank niet staan?    2. Waarom blijft het schuim in de spoetnik wel staan?     

   

    Tween   

 

 

 

 

 

 

                      


Begeleiderinstructie  Informatie proef  Tween 20 is een stof die je kunt verdunnen met water. Als je er een beluchter in doet, wordt er  schuim gevormd. De hoeveelheid schuim is afhankelijk van factoren als verdunning, tijd van  beluchting en sterkte van beluchting.     Benodigdheden  • • • • • •

Tween 20  20 ml maatcilinder  7 x 50 ml bekerglazen  Bellen beluchter  Liniaal  Stopwatch 

Voorbereidingstijd  10 minuten  Voorbereiding  Voer de voorbereiding op de juiste manier uit zodat elke leerling 20 ml  verdunning krijgt.Maak een reeks Tween verdunning 10‐1 tot en met 10‐ 7  in water. 10‐0 is een buis met Tween 20. Voeg 1 ml Tween toe aan 9 ml  water, dit wordt verdunning 10‐1. Haal uit deze verdunning 1 ml  oplossing en voeg het toe aan een nieuw glas met 9 ml water, dit wordt  verdunning 10‐2. Ga zo verder tot en met verdunning 10‐7.      Uitvoeringstijd proef  25 minuten  Uitvoering proef  Er wordt 20 ml van de elke verdunning 10‐1 tot en met 10‐7  overgebracht in een bekerglas. Met behulp van een bellen beluchter  wordt er lucht in de verdunning gebracht. Vervolgens wordt het aantal  ml schuim en overige vloeistof gemeten met een liniaal. Na het stoppen  van het doorleiden van de lucht wordt er na 30 sec, 1 min, 5 min en 15  min. dezelfde meting uitgevoerd.   Vragen en antwoorden  1. Wat het verschil in schuimhoeveelheid tijdens het doorleiden  van lucht en na 15 minuten?  2. Wat is het verband tussen de hoeveelheid schuim en de overige     

  vloeistof?

   

    Tween   

 

 

 

 

 

 

        

                       Proefnummer:  3 

Scholiereninstructie  Informatie proef  Tween is een stof die je kunt verdunnen met water. Als je er een beluchter in doet, wordt er schuim  gevormd. De hoeveelheid schuim is afhankelijk van factoren als verdunning, tijd van beluchting en  sterkte van beluchting.    Benodigdheden  • • • • • •

Tween 200  20 ml maatcilinder  7 x 50 ml bekerglazen  Bellenbeluchter  Liniaal  Stopwatch 

Werkinstructie  1. 2. 3. 4. 5.

Doe van elke Tween verdunning (10‐1 tot en met 10‐7) 20 ml in een bekerglas.  Breng m.b.v. een bellen beluchter lucht in de oplossing.  Meet het aantal ml schuim en ml overige vloeistof.  Stop met het doorleiden van lucht.  Meet het aantal ml schuim en ml overige vloeistof op tijdstippen volgens tabel 1.   Tabel 1 Schuimvorming 

   

   Verdunning: ……….  Tijd (min.)

 

Schuim (ml)

Overige vloeistof (ml)

0,0

 

0,5

 

1,0

 

5,0

 

15,0

  Vragen  1. Wat het verschil in schuimhoeveelheid tijdens het doorleiden van lucht en na 15 minuten?    2. Wat is het verband tussen de hoeveelheid schuim en de overige vloeistof?  

   

    Osmose ei  

 

 

 

 

 

        

                       

        Proefnummer:  4 

Begeleiderinstructie  Benodigdheden:  • • • • • • •

Ei  Rekje  Naald  Boortje  Glazen buis van 50 cm lengte  Bekerglas 250 ml  Bizonkit, of vullende lijm 

  Uitvoering proef:  Een ei blijft 2 dagen staan zodat er een luchtkamer ontstaat. Hierin wordt een gaatje geprikt. Het  schil wordt open gepeld zodat het membraan zichtbaar is. In de overliggende zijde van het ei wordt  een gaatje geboord. Er wordt een glazenbuis in het ei geplaatst en vastgeklemd. Met lijm wordt het  gaatje waterdicht gemaakt. Vervolgens zal het osmose verschijnsel optreden, waardoor de inhoud  van het ei de glazenbuis in trekt.     Uitvoeringstijd proef:  2 dagen    Vraag en antwoord:  1. Hoe hoog denk je dat het struif zal stijgen? En hoe kan dit?  Het struif gaat door tot de concentratie in en buiten het ei gelijk is (osmotisch principe). Door  verstopping in de buis kan de druk in het ei zo groot worden dat de aanhechting stuk barst.     

   

    Osmose ei  

 

 

 

 

 

        

                       

        Proefnummer:  4 

Scholiereninstructie  Informatie proef:  Het verschijnsel osmose kan optreden bij een ei met een glazen buis erin. Voer de volgende stappen  uit en je zult zien wat er gebeurt.    Werkinstructie:  1. Zet een ei gedurende 2 dagen in een rekje in dezelfde stand, zodat je weet dat de luchtkamer  bovenin zit.     2. Maak met een naald een gat in de dop op de plaats waar je de luchtkamer verwacht. Ga niet  door het binnenste vlies heen, dit wordt het osmose‐membraan.    3. Pel het schil van het ei zover open dat je een redelijke oppervlakte membraan hebt.    4. Maak nu met een boortje voorzichtig een gaatje in de overliggende zijde van het ei. Dit mag  wel in het struif komen.    5. Zet het ei nu klem met het “open” gaatje naar boven en steek hier een passende glazen of  plastic buis in. Van ongeveer 50 cm lengte.    6. Klem de buis in een statief en fixeer het zo dat de buis recht boven het ei staat en tot in het  eigeel in het ei steekt.    7. Nu ga je met bisontix of een vergelijkbare vullende lijm het gaatje waterdicht maken. Goed  drogen, en daarna kan het osmose wonder plaats vinden.    8. Zet het ei met de buis zover in en bekerglas  van 250 ml gevuld met kraanwater.  En wacht af  wat er gebeurd. Het kan wel een klein half uurtje duren voor je iets ziet.    9. Kijk om het kwartier of je nog verschil ziet met je eerdere waarneming.    10. Hoe hoog denk je dat het struif zal stijgen? En hoe kan dit? 

   

    Rauw of gekookt ei 

 

 

 

 

 

        

                       Proefnummer:  5 

Begeleiderinstructie  Benodigdheden:  •

 6 Eieren 

• •

Kook drie eieren en laat drie eieren rauw.  Nummer de eieren als volgt: 

  Voorbereidingstijd:  10 minuten    Voorbereiding: 

       

Gekookt ei 

Rauw ei 

529 

498 

241 

268 

774 

362 

  Uitvoering proef:  De leerlingen draaien beide eieren rond en kijken wat er gebeurd en wat het verschil is tussen de  eieren. Vervolgens draaien ze weer beide eieren rond, maar tikken nu één keer het ei aan. Ze  observeren wat er gebeurt en kijken wat het verschil is tussen beide eieren. Er wordt dus één  gekookt ei en één rauw ei gebruikt voor de proef. De andere vier eieren zijn reserve, voor als er een  ei stuk gaat.    Uitvoeringstijd proef:  3 min.    Antwoorden:  1. Eigen mening.    2. Als het goed is draait één van de twee eieren veel sneller en makkelijker rond dan het andere.  Het andere ei draait een beetje langzaam. Het snelle ei is gekookt en het langzame ei is rauw.  Als je een ei kookt dan zorg je ervoor dat de binnenkant van een ei hard wordt. De  binnenkant zit daardoor vast in de schaal. Bij een rauw ei zit de binnenkant los en is vloeibaar.  Als je het gekookte ei draait dan draaien de binnenkant en de schaal van het ei gelijktijdig.  Als je een rauw ei draait dan draaien de zachte losse binnenkant en de schaal niet helemaal  gelijk. Ze werken elkaar een beetje tegen, hierdoor wiebelt het ei een beetje en gaat het  langzamer.   

   


 

 

 

 

 

        

                       Proefnummer:  5 

3. Als het goed is stopt een van de eieren met draaien als je het los laat. Het andere ei gaat nog  even door met draaien.   Het gekookte ei stopt met draaien omdat de binnenkant en de schaal aan elkaar vast zitten.  Je stopt door het ei aan te tikken het hele ei. Bij een rauw ei zitten de schaal en de  binnenkant niet aan elkaar vast. Je stopt door het aantikken wel de schaal met draaien, maar  de binnenkant niet. De binnenkant gaat dus nog even door met draaien en neemt hierdoor  weer de schaal mee. Het rauwe ei stopt met draaien dus niet en het gekookte ei wel. 

   


 

 

 

 

 

        

                       Proefnummer:  5 

Scholiereninstructie  Informatie proef:  Eieren kun je koken, bakken of rauw gebruiken. Gekookte eieren kun je goed beschilderen met Pasen.  Je moet dan natuurlijk wel zeker weten of jouw ei gekookt is of rauw. Met dit proefje kun je dat  makkelijk uitvinden.  Werkinstructie:  1. Voor je liggen twee eieren, ze mogen niet kapot, welk ei denk jij dat gekookt is?     2. Draai één van de eieren rond, bekijk hem goed.    3. Draai nu het andere ei rond, weer goed kijken.    4. Is er verschil in de manier hoe de eieren ronddraaien? Hoe komt dit denk je?    5. Herhaal het ronddraaien voor beide eieren, maar tik nu heel kort de eieren aan. Wat gebeurd  er en hoe komt dit? 

   

    Ei wedstrijd 

 

 

 

 

 

 

        

                       Proefnummer:  6 

Begeleiderinstructie  Benodigdheden:   2 Eieren  Karton    Uitvoering proef:  • •

Er is een gekookt ei en een ongekookt ei. Door beide eieren van een helling te laten rollen kan  worden gekeken welk ei het snelst beneden is.   Uitvoeringstijd proef:  10 min.    Antwoorden:  1. Welk ei zal over de lengte van 80 – 100 cm  het eerst beneden zijn?  Het ongekookte ei komt als eerste beneden. De verklaring heeft te maken met de energie die  nodig is om het ei beneden te krijgen. De zwaartekracht zal het ei laten ronddraaien (rotatie‐ energie). Doordat het struif in het ei niet meteen mee gaat draaien (en dus minder rotatie‐ energie op zal nemen) zal de totale energie om het ongekookte ei  onder aan de helling te  krijgen minder zijn dan bij het gekookte ei. Bij het gekookte ei wordt alle rotatie‐energie in  de vaste massa van het gehele  ei  gebruikt.    2. Welk ei is het zwaarst? Het gekookte ei of het ongekookte ei?  Het ongekookte ei is zwaarder.     

   

    Ei wedstrijd 

 

 

 

 

 

 

        

                       Proefnummer:  6 

Scholiereninstructie  Informatie proef:  Zou een gekookt ei zwaarder zijn dan een ongekookt ei? Met deze proef kun je  onderzoeken welk ei  het snelt beneden is.   Werkinstructie:  1. Neem twee eieren met dezelfde massa.    2. Nummer de eieren 1 en 2.     3. Kook ei 1 gedurende minimaal 5 minuten.    4. Maak een helling met karton waar de eieren rustig van af kunnen rollen zonder stuk te vallen.  Bijvoorbeeld twee latten met een opstaande rand  of een stevig karton in u‐vorm.    5. Welk ei zal over de lengte van 80 – 100 cm  het eerst beneden zijn?    6. Welk ei is het zwaarst? Het gekookte ei of het ongekookte ei?           

   

    Het drijvende ei  

 

 

 

 

 

        

                       Proefnummer:  7 

  Begeleiderinstructie demonstratie proef  Deze proef wordt door docent of TOA uitgevoerd  Informatie proef:  Je hebt vast wel eens een ei gegeten. Je kunt in plaats van eieren eten er ook leuke trucjes mee doen.  Met dit experiment lijkt het net of je kunt toveren.  Benodigdheden:  • • • • • •

2 eieren (rauw)  Groot glas (1000 ml)  Eetlepel  Zout  Water  Weegschaal 

  Voorbereiding:  Vul een bekerglas van 1000 ml met 600 ml water.    Uitvoering proef:  Laat het ei voorzichtig in het glas met water zakken. Het ei zal naar de bodem zinken. Voeg  vervolgens twee eetlepels z out toe aan het water en vervolgens even roeren. Vervolgens moeten ze  lepel na lepel zout toevoegen totdat het ei drijft.   (10 gram zout op 100 ml water gaat het ei drijven)  Antwoorden:  Zout water heeft een grotere dichtheid van zoet water. Daardoor is zoutwater zwaarder dan  zoetwater en kunnen voorwerpen er gemakkelijker op drijven. 

   

    Vulkaanuitbarsting    

 

 

 

 

 

        

                       Proefnummer:  8 

Begeleiderinstructie demonstratie proef    Deze proef wordt door docent of TOA uitgevoerd    Informatie proef  Een spectaculaire proef waarbij een zogenaamde vulkaanuitbarsting plaats vindt. De waterstofperoxide  en kaliumjodide reageren met elkaar waardoor een belletjes worden vastgehouden door het  afwasmiddel en zo ontstaat een schuim. Dit schuim ontstaat zo snel dat het de erlenmeyer uit kruipt en  over de rand vloeit.     Benodigdheden    • Vulkaanmodel (grote erlenmeyer)  • Afwasmiddel   • Waterstofperoxide  • Kaliumjodide    Uitvoeringstijd proef  10 minuten    Uitvoering proef    1. Plaats de erlenmeyer op een grote schaal (zodat alle schuim daarin opgevangen wordt)  2. Doe een scheutje afwasmiddel in de erlenmeyer  3. Voeg er hier een beetje waterstofperoxide aan toe  4. Voeg vervolgens een beetje kaliumjodide toe en er ontstaat schuim    Vraag en antwoord    1. Welke stoffen reageren met elkaar waardoor schuim ontstaat?  De waterstofperoxide en kaliumjodide reageren met elkaar waardoor een belletjes worden  vastgehouden door het afwasmiddel en zo ontstaat een schuim.     

   

NLT HET BESTE EI AANVULLEND LESMATERIAAL: SCHUIM

Recommend Documents