IN DEZE NIEUWSBRIEF
NIEUWSBRIEF NUMMER 3, DECEMBER 2015
• Maken toekomstplan Veiligheidshuis interactief proces A • ansluiten bij veranderingen in het sociale domein • Doorontwikkeling Veiligheidshuis geen revolutie maar evolutie M • inder ruis in samenwerking door helderheid over verantwoordelijkheden, regie en opschalen H • andboek Verwarde Personen biedt samenwerkende partners houvast V • erbinding sociale en veiligheidsdomein be gint bij de gemeente zelf O • p tijd escaleren naar het Veiligheidshuis
Maureen de Boer, manager van het Veiligheidshuis:
‘Maken toekomstplan Veiligheidshuis interactief proces’ Het Veiligheidshuis Fryslân (VHF) werkt samen met alle ketenpartners aan een visie op de komende jaren: 2017-2020. Doel is onder andere om het veiligheidsdomein en het sociale domein nauwer met elkaar te verbinden. Daar ligt een grote uitdaging, omdat gemeenten er sinds 1 januari 2015 in het kader van de 3 D’s grote taken in het sociale domein bij hebben gekregen. Na de focus op transitie ontstaat hierbij langzamerhand meer ruimte voor transformatie.
Begin november zijn de werkgroepen van start gegaan die input gaan leveren voor het doorontwikkelingsplan van het VHF. ‘Het proces van de doorontwikkeling is interactief. Aan de werkgroepen doen zo’n 50 mensen mee uit het brede palet van partners in het sociale en veiligheidsdomein’, aldus Maureen de Boer, manager van het Veiligheidshuis Fryslân. Het plan moet moet in mei klaar zijn. Als de stuurgroep van het VHF akkoord is gegaan, wordt het plan ter besluit vorming naar alle Friese gemeenten toegestuurd.
PAGINA 1
Uitgangspunten toekomstvisie VHF
In een snelkookpansessie, begin september, hebben alle werk groepen samen de uitgangspunten voor de doorontwikkeling van het Veiligheidshuis Fryslân geformuleerd:
Joost Vos, procesbegeleider doorontwikkeling Veiligheidshuis:
‘Aansluiten bij veranderingen in sociale domein’ Joost Vos is als onafhankelijk procesbeleider i ngeschakeld om de doorontwikkeling van het Veiligheidshuis Fryslân te begeleiden. Hij is partner bij TNO management consultants en heeft veel ervaring met de keten samenwerking in het sociale- en het veiligheidsdomein en ook met Veiligheidshuizen. ‘Mijn rol is om dit Friese traject als aanjager en uitdager te be geleiden. Ik kom bij veel Veiligheidshuizen in het land en ik zie dat elk Veiligheidshuis het op zijn eigen manier doet. Dat is uitstekend, maar het is wel goed om daar kritisch op door te vragen. Waarom maken jullie die keuzes? Weet je zeker dat het niet handiger kan? Mijn rol is ook om de integrale aanpak te be waken. Het is belangrijk dat de verschillende werkgroepen in het voorjaar straks op één lijn zitten, zodat we tot een gezamenlijk plan kunnen komen. Ik zal dus geregeld overleg hebben met de voorzitters en leden van de werkgroepen en zo nodig ver bindingen leggen.’ Vos vindt het verstandig dat het VHF over de eigen toekomst nadenkt: ‘Vanwege de decentralisaties wordt het sociale domein bij gemeenten heel anders ingericht. Het is logisch dat het VHF kijkt hoe het daarbij het beste kan aansluiten. Alle betrokkenen moeten van elkaar weten waar ze mee bezig zijn. Het is belang rijk dat zij elkaar in deze nieuwe setting opnieuw leren verstaan.’
• Focus en positie van het VHF blijven gelijk. • Wat lokaal kan lokaal houden, maar op tijd mee laten kijken om escalatie te voorkomen. • Intensivering en optimalisering van de verbinding tussen het sociale- en veiligheidsdomein. • Duidelijkheid over toekomstig construct en sturing. • Verdieping (en verbreding) van de adviesfunctie van het Veiligheidshuis. • Verbinding met de justitiële keten door middel van ZSM (Zo Spoedig, Selectief, Slim, Samen en Simpel mogelijk), om te komen tot betekenisvolle juridische interventies.
Passend aanbod Het Veiligheidshuis is een netwerkorganisatie, geen zelfstandig instituut. Volgens Vos moet dat ook zo blijven. Vos: ‘De meer waarde van het VHF is nu juist dat het verbindingen legt tussen alle betrokken partners en ketens, en dat betekent het com bineren van dwang, drang en zorg. Het Veiligheidshuis heeft unieke kennis en ervaring waar alle gemeenten gebruik van kunnen maken. Gemeenten hoeven bij complexe veiligheids problematiek dus niet allemaal zelf het wiel uit te vinden, maar kunnen een beroep doen op de expertise van het Veiligheids huis. Die toegevoegde waarde wordt gelukkig overal in het land en ook in Fryslân gezien.’ Hij verwacht niet dat het toekomstplan het Veiligheidshuis Fryslân op de kop zal zetten, er is al uitgesproken dat focus en positie ge lijk blijven. ‘Het gaat erom dat de werkgroepen samen een pas send aanbod bedenken dat voor alle gemeenten werkbaar is. De werkwijze van het Veiligheidshuis kan moeilijk bij elke gemeente anders zijn.’
Willem Jan Borghardt, sectorhoofd Juridische en veiligheidszaken gemeente Leeuwarden:
‘Volgende stap voor het Veiligheidshuis geen revolutie maar evolutie’ De Agendacommissie van het VHF heeft twee managers van de gemeente Leeuwarden aangesteld als gedelegeerd opdrachtgever voor de doorontwikkeling van het Veiligheidshuis. Het gaat om Ellen de Bruin, sectorhoofd Sociaal Domein, en Willem Jan Borghardt, sectorhoofd Juridische en Veiligheidszaken. Zij hebben de taak om samen met procesbegeleider Joost Vos tot een advies en conceptplan te komen. ‘Gemeenten hebben vooral in het sociale domein meer verant woordelijkheden gekregen. Elke gemeente zal haar best moeten doen om het sociale en veiligheidsdomein goed met elkaar te verbinden om te voorkomen dat zaken escaleren en om geëscaleerde zaken weer snel in de rust te brengen.’ Verbinding is volgens hem ook nodig om structurele en duur zame oplossingen te bereiken. ‘Daar zijn alle ketenpartners binnen het Veiligheidshuis van overtuigd. Uiteindelijk kan elk
PAGINA 2
probleem een veiligheidsprobleem worden. Dat moeten we voorkomen. Laten we ervoor zorgen dat het aantal zware, complexe veiligheidsproblemen niet groter wordt.’ Hij verwacht dat het plan voor de toekomst van het VHF geen revolutie, maar een evolutie wordt; een volgende stap in de door- ontwikkeling. De kracht van het VHF is dat gemeenten en ketenpartners gelijkwaardig zijn, samen aan tafel zitten en samen tot oplossingen komen. Dat moeten we zien vast te houden.
In alle werkgroepen zitten mensen vanuit verschillende gele dingen. ‘De kunst is om elkaar ondanks verschillen in cultuur en werkwijze vast te houden en samen stappen te zetten. En dat betekent ongetwijfeld ook dat mensen uit hun comfortzone
moeten komen. De neiging is om bij problemen de oplossing in het eigen domein te zoeken, terwijl die juist in de combinatie te vinden is. Samen kunnen we veel meer.’
Ellen de Bruin, sectorhoofd Sociaal Domein gemeente Leeuwarden:
‘Minder ruis door helderheid over verantwoordelijkheden, regie en opschalen ’ De Aanpak ter Voorkoming van Escalatie (AVE) is een voorbeeld van een werkwijze die gemeenten samen met het Veiligheidshuis en alle ketenpartners hebben ontwikkeld. Aanjager van deze aanpak is Ellen de Bruin. Samen met collega Willem Jan Borghardt verspreidt ze de aanpak in het land. ‘Bij een crisis in het sociale domein, komt het nogal eens voor dat partijen elkaar voor de voeten lopen in plaats van met elkaar samen te werken. Het gevolg is dat problemen niet worden opgelost, maar eindeloos voortsukkelen, waardoor iedereen het vertrouwen in een oplossing verliest.’ Ellen de Bruin, wilde dat ver anderen. Zij bedacht een aanpak waarin vastligt wie waarvoor verantwoordelijk is, afhankelijk van de zwaarte van het probleem. ‘De kern van de Aanpak ter Voorkoming van Escalatie is dat er wordt opgeschaald als de samenwerking stagneert. Er is een structuur waarop sociaal werkers en ketenpartners kunnen terugvallen. Niet alleen in een crisissituatie, maar ook als het moeilijk blijkt om in een bepaalde situatie de samenwerking op gang te krijgen. Iedereen moet aan de nieuwe taken en werkwijze wennen. Mensen werken volgens oude protocollen en hebben oude werkprocessen in hun hoofd. Ze denken soms dat dingen niet kunnen of mogen, of ze zijn er niet aan gewend. In de nieuwe werkwijze moeten mensen samenwerken en over de eigen grens heenkijken. Daar helpt het AVE-model bij.’ De AVE-aanpak lijkt op het GRIP-model dat al eerder voor het veiligheidsdomein is ontwikkeld. ‘We delen de problemen qua zwaarte in op vier niveaus: 1. groen, 2. oranje, 3. rood en 4. don kerrood’, vertelt De Bruin. ‘Per niveau hebben we aangegeven wie de regie heeft qua proces en bij de casus, wie erbij betrokken worden en wie bestuurlijk verantwoordelijk is. Dat maakt de zaken voor iedereen helder.’
PAGINA 3
Leren van ervaringen In de gemeente Leeuwarden en in vier andere Friese gemeen ten is het AVE-model inmiddels geïmplementeerd en zijn de eerste ervaringen opgedaan. De Bruin: ‘Ik heb aan alle wijk teams in Leeuwarden gevraagd om aan te geven of er situaties zijn waar al een tijdje geen voortgang in zit. De vraag is of dat komt omdat het probleem zo zwaar is of omdat de samenwer king tussen de hulpverleners niet gaat lopen. In beide gevallen kan het probleem worden geëscaleerd naar het Veiligheidshuis. Alle betrokken, zo nodig de leidinggevenden, worden om tafel geroepen en er worden bindende afspraken gemaakt. En zodra de aanpak werkt, kan het probleem weer worden afgeschaald volgens het escalatiemodel.’ In deze fase is het doel van de AVE-aanpak vooral om van de casussen te leren. ‘Als we een aantal zaken op deze manier hebben opgelost, heeft iedereen intussen ook geleerd hoe we beter kunnen samenwerken en tot effectievere oplossingen kunnen komen.’ De aanpak is zo goed aangeslagen dat Ellen de Bruin en Willem Jan Borghardt inmiddels overal in het land worden uitgenodigd om het AVE-model toe te lichten.
Marjan Houkes, procesregisseur Veiligheidshuis:
Handboek Verwarde Personen biedt samenwerkende p artners houvast Gemeenten krijgen steeds vaker te maken met meldingen waarbij verwarde personen betrokken zijn. De complexiteit en zwaarte van de problemen waarmee deze mensen kampen, nemen eveneens toe. Tegelijkertijd is het moeilijker om tot duurzame oplossingen te komen. Het Veiligheidshuis heeft daarom samen met gemeenten en andere ketenpartners het Handboek Verwarde Personen opgesteld. De precieze oorzaak van de stijging van het aantal meldingen is moeilijk te duiden, al lijkt er een verband met de ambulanti sering van de zorg te zijn. ‘De moeilijkheid is dat het gaat om mensen die tussen wal en schip vallen. Ze zijn verward, vaak ook verslaafd en kunnen in hun omgeving angst en onveiligheid ver oorzaken. Ze lijken het in de maatschappij niet te redden en zorgen in de ‘reguliere’ opvangvoorzieningen voor te veel on rust’, vertelt Marjan Houkes, procesregisseur persoonsgerichte aanpak in het Veiligheidshuis. ‘Regelmatig is het een zoektocht naar de ‘juiste’ opvanglocatie. Er is vooral behoefte aan plekken waar mensen langdurig kunnen wonen.’ In het voorjaar van 2015 heeft het VHF een bestuurlijke con ferentie georganiseerd over het thema verwarde personen. Als vervolg hierop zijn werkgroepen aan de slag gegaan met onderwerpen als instrumentarium, doelgroep, matching en preventie. De uitkomsten van de werkgroepen zijn mede input geweest voor het Handboek Verwarde Personen dat in januari 2016 digitaal beschikbaar komt. Het Handboek biedt houvast aan samenwerkende partners hoe te handelen bij een (drei gende) escalatie van een verward persoon. Er is al veel gere geld, het gaat vooral om het beter matchen van dat wat er al is. Daarnaast zijn ‘durf’ en een gedeelde verantwoordelijkheid voorwaarden voor succes’.
Doorbraakteam Nieuw in de aanpak rond verwarde personen is dat de Driehoek het Veiligheidshuis kan vragen een doorbraakteam samen te roepen. In dit doorbraakteam zitten vaste sleutelfiguren die gerichte expertise hebben rondom verwarde personen en ook
PAGINA 4
mandaat hebben om zelfstandig te handelen. Houkes: ‘Zo’n doorbraakteam gaat de situatie goed analyseren en komt met een advies aan de Driehoek waarin staat wat nodig is om de vei ligheidsrisico’s rondom de verwarde persoon weg te nemen en zijn toekomstperspectief te verbeteren.’
Verkenning
Uit de inventarisatie van de werkgroepen is ook naar voren gekomen dat er leemtes in het aanbod zijn. In 2016 wordt verkend of en hoe in deze leemtes kan worden voorzien. Het gaat onder meer om: • een kortdurende opvangvoorziening met de GGZ als toegangspoort. Doel is dat verwarde per sonen minder vaak in de politiecel terechtkomen, maar direct naar een kortdurende opvangvoor ziening gaan; • een (boven)regionale voorziening met een ‘time-out’-functie; • langdurig beschermd en beveiligd wonen voor mensen die niet zelfstandig kunnen wonen en voor wie een verhoogd veiligheidsrisico geldt; • huisvesting met intensieve ambulante begeleiding; • zelfstandig wonen volgens het concept ‘Onconventioneel Wonen’ • ‘gaten’ in de financiering van o.a. beveiligde opvang.
Wietze Kooistra, wethouder Opsterland:
‘Verbinding sociale- en veiligheidsdomein begint bij de gemeente’ Wietze Kooistra, wethouder in de gemeente Opsterland, zit in de Agendacommissie van het VHF. Hij ziet een belangrijke adviesfunctie voor het Veiligheidshuis Fryslân. ‘Zorg en veiligheid waren voorheen gescheiden werelden. Een ondertoezichtstelling bijvoorbeeld verliep buiten de gemeente om. Dat is nu veranderd. De aanpak binnen het sociale domein en de aanpak binnen het veiligheidsdomein horen elkaar te ver sterken. Als de veiligheid in het geding is, is het belangrijk om meteen ook te kijken wat er op sociaal gebied nodig is. De verbinding tussen het sociale en veiligheidsdomein begint bij de gemeente zelf. De burgemeester en ik zitten elke vier w eken bij elkaar, samen met de verantwoordelijke managers voor veilig heid en het sociale domein. C ommunicatie, van elkaar weten wat er speelt, is cruciaal. Zo voorkom je dat zaken uit de hand lopen. Als er in een gezin een veiligheidsprobleem speelt, kun je dat probleem aanpakken, maar niet zonder te kijken wat dat bete kent voor de kinderen in dat gezin. Het belang van de kinderen moet vanaf het begin in de oplossing worden meegenomen. Dat geldt ook als er bijvoorbeeld huurschulden zijn of als een huishou den ernstig is vervuild.
Het Veiligheidshuis Fryslân zit aan het eind van de keten. Daar komen alleen de zware complexe probleemgevallen terecht. Maar in het voortraject kunnen gemeenten natuurlijk wel ad vies vragen over lastige zaken. Ik vind de adviesfunctie van het VHF heel belangrijk. Als gemeente heb je die kennis en erva ring gewoon niet altijd in huis. Het is goed om te weten dat, als er iets mis gaat, alle mensen die daarmee te maken hebben op voorhand contact hebben met elkaar en weten wat er speelt. We doen ons best om te voor komen dat zaken escaleren, maar als dat toch gebeurt, dan zijn we voorbereid.’
Roel Sluiter, burgemeester Harlingen:
‘Op tijd escaleren’ Roel Sluiter is burgemeester van Harlingen en lid van de Agendacommissie van het Veiligheidshuis Fryslân. Het grootste deel van de problemen kunnen wijkteams volgens hem zelf oplossen, maar als het nodig is, moeten ze op tijd escaleren. ‘Veel gemeenten hebben te maken met verwarde personen. Daar zit meteen een zorg- en een veiligheidsaspect aan vast, want verwarde mensen kunnen overlast geven en een gevaar zijn voor zichzelf en anderen. Daarom ben ik blij met het Hand boek verwarde personen dat samen met het Veiligheidshuis is opgesteld. Het schept duidelijkheid over hoe we met verwarde mensen kunnen omgaan. Veiligheid staat bijna nooit op zichzelf. Het is belangrijk dat de oplossing niet alleen in het veiligheidsdomein maar ook in het sociale domein wordt gezocht. Als je een zorgprobleem heel lang laat bestaan, ontstaat er uiteindelijk vanzelf ook een veilig heidsprobleem.
Het Veiligheidshuis kan gemeenten van advies dienen. Dat vind ik heel belangrijk. Het is misplaatst om te denken dat je als ge meente of als wijkteam alles zelf kunt. Het Veiligheidshuis is er voor heel Fryslân en heeft daardoor veel meer kennis en ervaring met moeilijke gevallen dan welke afzonderlijke gemeente ook. Een wijkteam kan 95 procent van de probleemgevallen best zelf oplossen, maar als het echt moeilijk wordt, is het verstandig om te escaleren en meer deskundigheid in te schakelen. Je moet niet te lang met ingewikkelde problemen blijven ompakken. Dat kost heel veel tijd en energie die allemaal ten koste gaat van de zorg voor ‘gewone’ mensen. Daarvoor hebben we nu juist met elkaar het Veiligheidshuis opgericht.’
Deze nieuwsbrief is een uitgave van het Veiligheidshuis Fryslân (VHF). Tesselschadestraat 2, 8913 HA Leeuwarden, Postbus 2506, 8901 AA Leeuwarden, T: 058 - 750 55 00, E:
[email protected]
www.veiligheidshuisfryslan.nl
