Nieuwsbrief December 2006

Bomenstichting Zutphen

en omstreken

Nieuwsbrief

December 2006 

Beste donateurs, Hier dan eindelijk na lang wachten weer een nieuwsbrief. Een extra dik nummer met veel informatie, we hebben dan ook het afgelopen jaar niet stilgezeten. Voor u hier over verder leest wil ik een oproep doen: is er iemand of zijn er meerdere onder u die zin en tijd hebben zitting te nemen in ons bestuur? Wij zijn namelijk allemaal druk bezette mensen die de Bomenstichting ernaast doen en er is nog zoveel dat we zouden willen doen waar we niet aan toe komen. Bent u iemand met hart voor bomen, met enthousiasme en enige vrije tijd: neem contact met ons op! Behalve het ‘gewone’, maar wel erg belangrijke werk, het controleren van de kapvergunningen en het overleggen met de gemeente, hebben we afgelopen jaar twee grote activiteiten georganiseerd: de bomenfotowedstrijd en het bomensymposium. Van beide treft u een verslag aan. Daarnaast is Jeroen Philippona Regiocoördinator Noordoost Gelderland voor de landelijke Bomenstichting geworden, dreigt de kapvergunning te worden afgeschaft, zijn er wilgen aan de IJssel gekapt, heeft de tweejaarlijkse visuele boomcontrole weer plaatsgevonden en is er een prachtig boek over bomen uitgekomen. Over al deze zaken en nog meer leest u in deze nieuwsbrief. Ik wens u veel leesplezier. Hartelijke groet,

Astrid Werdmuller Voorzitter bestuur Bomenstichting Zutphen e.o.

1 / 13

Berken Je vergeet ze op te merken Zo’n boom is zelden een kolos Al die smalle witte berken Dunne vingers in het bos Berken zijn de meisjesbomen Teer en weerloos staan ze daar Meisjes van een jaar of zeven Nagels bijten, pluizig haar Ik was zelf ook eens zo’n boompje ’t Geloofde nog in Sinterklaas Ook al was zijn sprei een mantel Mijn geloof was hem de baas Berken kunnen niet zo blijven Eens wordt ’t groen wat minder teer En de stam wordt veel stabieler Da’s maar goed – ’t is vaak slecht weer Mensen zijn meestal net bomen Een dikke bast tegen de pijn Je hebt niet veel aan meisjesdromen Het beste is een beuk te zijn. Letty Kosterman, 1988

Bomenstichting Zutphen e.o. Nieuwsbrief december 2006

Bomenfotowedstrijd Zutphen 2006 Samen met De Kaardebol, Zutphens Centrum voor Duurzaamheid, organiseerde de Zutphense Bomenstichting afgelopen voorjaar een Bomenfotowedstrijd. Allerlei bomenonderwerpen waren toegestaan: reusachtige beuk of minuscule bonsai, hele bossen of enkele elzenproppen, bomenkapper en berkenzwam. Het zal de meeste onder u, donateurs en andere betrokkenen bij de Zutphense Bomenstichting, niet ontgaan zijn. Met deze wedstrijd wilden we mensen stimuleren tot hernieuwde aandacht voor de vele bomen in onze stad en omgeving, tot het kijken naar hun schoonheid en het vastleggen van hun betekenis voor de omgeving. Bomen zijn zeer belangrijke metgezellen van de mens in deze tijd waarin de natuur sterk onder druk staat door de gigantische expansiedrift van de mens en zijn stedelijke samenleving. Het zijn door hun opvallende grootte vaak sfeerbepalende elementen in het landschap, zeker ook in de stedelijke omgeving. Ze hebben daarnaast ook een grote invloed op onze gezondheid en zijn dragers van veel andere levensvormen. Velen hebben aan onze oproep gehoor gegeven. De organisatie was zeer tevreden met een totaal van 144 ingezonden foto's van 54 fotografen! De gekozen onderwerpen waren ondanks de beperking zeer divers. Koos de één voor het benadrukken van de grootsheid van een oude boom, een ander legde juist een subtiel detail van de schors of een bloeiwijze bloot. Er zijn landschapsfoto's ingebracht met een hoofdrol voor bomen maar ook foto's die door een bijzonder standpunt een onverwacht licht werpen op een boom of een onderdeel. De foto's dienden afgedrukt op fotopapier te worden ingezonden. We namen dus geen genoegen met digitaal per e-mail gestuurde foto's. Opmerkelijk, maar niet geheel onverwacht, was dat er vrijwel alleen kleurenfoto's zijn ingezonden. Blijkbaar is de eens zo populaire zwart-wit fotografie vrijwel volledig verdwenen bij amateur-fotografen. Een fors deel van de foto's was gemaakt met digitale kamera's.

2 / 13

1e prijs We hebben geen overzicht over de getalsverhouding tussen analoge en digitale foto's. Om de foto's te beoordelen is een jury ingesteld. Hierin hadden twee in Zutphen actieve beroepsfotografen zitting, Jan Griffioen en Hans Hendriks. De overige juryleden vertegenwoordigden de twee organiserende clubs: Annelies Kroon, medewerkster van De Kaardebol en Jeroen Philippona, secretaris van de Zutphense Bomenstichting. We hebben voor een uniforme achtergrond en presentatie alle foto's geplakt op speciaal, door Jan Griffioen beschikbaar gesteld fotokarton. Na twee selectieronden werd een veertigtal foto's genomineerd als kanshebbers voor een prijs. Uiteindelijk bleven 5 foto's over, waaruit drie prijswinnaars werden gekozen en twee eervolle vermeldingen.


Tijden s de Open Dag van de nieuwe Kaardebol op zaterdag 10 juni vond de prijsu itreiking van de fotowedstrijd plaat s. Het was tev ens de opening van de tentoonstelling van de genomineerde foto's. 1e Prijs: Gonnie Weener: Plat aan, Bronsbergen 12, avondlicht. Een indrukwekkende foto van een plataan op Bronsbergen. Juryvoorzitter Jan Griffioen verwoorde het als volgt: " De boom stijgt ten hemel, als een kathedraal, hoog en indrukwekkend". Bijzonder is het licht dat de foto lijkt uit te stralen. 2e Prijs. Maike Kl. Falc kenborg. Een prachtige kleurige compositie is ontstaan door het fotograferen van de houtstructuur op het breukvlak van een tijdens de windhoos op 2 juni 2003 omgewaaide boom in het Veldese bos / Kapse bos in Warnsveld.

3 e prijs Eervolle vermeldingen: 1. Frans Kouwenberg Een klein afgedrukte kleurenfoto met een bomengroep aan de Boompjeswal met een zeer fraai en sfeervol tegenlicht.

2e prijs 3e Prijs. Gert van der Boezem. Een scherpe, heldere maar ook dramatische foto die de relatie tussen mens en boom speciaal belicht: een man zit hoog in een populier en zaagt er een tak af, die juist naar beneden valt.

3 / 13

2. Wolter Weener; Speelv eld, StokebrandBagijnen land; avondlicht. Een landschapsfoto met bomen, die alle juryleden direct opviel door het geraffineerde spel van licht en compositie.


fotograaf, Karuna uit Zutphen, heeft de prijs, een bomengids, in ontvangst genomen. De foto's zijn tentoongesteld tot half september. Op de Dag van de Duurzaamheid heeft de Bomenstichting de prijswinnende foto's nogmaals aan het publiek getoond. Het was beslist een succesvolle wedstrijd en tentoonstelling, waar veel mensen zich actief en creatief voor hebben ingezet en extra aandacht is geschonken aan bomen. Wij bedanken de inzenders hier nogmaals voor. De prijswinnaars en genomineerde ontvingen als prijs verschillende boeken over bomen. De prijswinnende foto's zijn ingelijst en geplaatst in de eerste vitrine boven de trap in de Kaardebol. Alle ruim 40 genomineerde foto's zijn geplaatst in de glazen vitrines in de gangen van de Kaardebol. De niet genomineerde foto's waren ter inzage geplaatst in grote bakken. Publieksprijs. De afgelopen weken was het publiek aan zet om op De Kaardebol de mooiste inzending van de wedstrijd aan te wijzen. Zij kozen een andere winnaar dan de jury enkele weken geleden. Een foto van een prachtige dwarsdoorsnede van een boomstam (met jaarringen en mergstralen) bij Huize Voorst heeft de publieksprijs verdiend. De

De juryleden - vakfotografen Jan Griffioen en Hans Hendriks willen we speciaal bedanken voor hun belangeloze inzet en de prettige samenwerking. Door hun deskundigheid kon de beoordeling van de inzendingen op een professioneel niveau plaatsvinden. De medewerksters van de Kaardebol, Annelies Kroon en Monique van 't Erve, willen we bedanken voor hun meedenken om deze wedstrijd en tentoonstelling te organiseren en hun grote inzet bij het verzamelen, etiketteren en registreren van de ingezonden foto's en het jurywerk. De Kaardebol willen we tevens bedanken voor het gratis ter beschikking stellen van de prachtige ruimte gedurende meerdere maanden. Namens het bestuur van de Bomenstichting Zutphen e.o.,

Astrid Werdmuller en Jeroen Philippona

Daar o m b ewo nd er i k d e b o m en : o m d at i k ni et zo r ui sen kan , en i n m i j n ei g en sch ad uw dr om en – i k b en een wi n t er s m ag er e m an m aar kan op v oet en nader kom en. L eo V ro man , 19 74

4 / 13


Schouw Monumentale Bomen De (landelijke) Bomenstichting heeft sinds 1990 een lijst met monumentale bomen in heel Nederland. Hier staan ruim 10.000 bomen en "boom-objecten" op. Met objecten worden ook boomgroepen en lanen bedoeld. Momenteel wordt deze lijst per provincie geactualiseerd. Friesland is afgerond, nu is Gelderland aan de beurt. De eigenaren hebben een brief ontvangen met het verzoek van hun boom of bomen een aantal gegevens door te geven: leeft de boom nog, hoe is de gezondheid / conditie, zijn er bedreigingen, is er onderhoud nodig en zo ja, welk, etcetera. Ruim de helft van de eigenaren, waaronder veel gemeentes, hebben gereageerd. Van de rest zijn dus geen recente gegevens beschikbaar. De Bomenstichting heeft hun lokale contactpersonen gevraagd mee te helpen bij het schouwen van deze bomen. Behalve secretaris van de Zutphense Bomenstichting ben ik ook contactpersoon voor de landelijke Bomenstichting voor Zutphen en omstreken. Mij is gevraagd de witte vlekken op te vullen in de gemeenten Zutphen en Lochem, Astrid Werdmuller doet dit voor Brummen. Met vereende krachten hopen we de lijst zo weer actueel te krijgen. Het is heel leuk werk waarbij je vaak boeiende ontmoetingen hebt met de eigenaren en je veel prachtige bomen in onze regio kunt ontdekken. Overigens hebben de gemeenten Zutphen en Lochem hun gegevens over bomen in gemeente-eigendom al

ingezonden. Het gaat hier dus om bomen van particuliere eigenaren.

Jeroen Philippona ik weet nog niet welke boom ik het boeiendst vind de amandelboom die als eerste in bloei staat maar als laatste z’n vrucht geeft of de moerbeiboom die als laatste uitspruit maar als eerste z’n vrucht toont zoals ik ook nog niet weet welke mensen ik het boeiendst vind Hans Bouma, 1971

Bomentoppers Bij het inventariseren en schouwen van monumentale bomen worden naast gegevens over gezondheid en groeiplaats ook de afmetingen bepaald. Bij herhaling van de metingen kan iets gezegd worden over de groeisnelheid van de boom en daarmee indirect iets over de vitaliteit, leeftijd en groeiplaats van deze boom. De hoogte en de stamomtrek op borsthoogte wordt geschat of liever gemeten. Het meten van de hoogte is niet zo eenvoudig. Er worden wel allerlei hulpmiddelen 5 / 13

geadviseerd, zoals een neuskruis of een boomhoogtedriehoek, maar daarmee zijn gemakkelijk flinke fouten te maken, met name bij bomen van meer dan 20 meter hoogte. De beste methode is in de boom klimmen en vanuit de top een loodlijn met gewicht naar de bodem laten zakken. Voor de meeste mensen te moeilijk en erg tijdrovend. Ook heel precies is het meten met laserapparatuur samen met een hoekmeter. Dit is weer


behoorlijk prijzig. Alleen met een optische hoekmeter en een meetlint kan ook. Zelf hanteer ik die methode, met een Suunto clinometer, speciaal ontworpen voor het meten van bomen. Ook hierbij moet je erg nauwkeurig te werk gaan, je moet de hoek meten tot de top en de afstand tot het punt loodrecht onder de top. Bij een kaarsrechte spar op vlak, open terrein is dat eenvoudig. Bij een brede loofboom met meerdere toppen, zeker wanneer deze in een bos of binnenplaats en / of op een helling staat, valt het nog niet mee. Sommige bomen zijn daardoor alleen in de winter behoorlijk te meten, bij andere geeft deze methode helemaal geen goed resultaat.

Bruine Beuk op de begraafplaats van Doesburg: 770 cm.

Ik heb in de regio veel bomen gemeten en recent dus ook veel hoogtes. Een kort overzicht van de records. Hoogste bomen Hoogste boom van de oude gemeente Zutphen: Canadapopulier langs de Berkel ten oosten van de IJsbaan: 39 meter. Hoogste bomen in de oude gemeente Warnsveld: beuken en populieren op landgoed Het Velde: 37 meter. Hoogste loofboom in de wijdere regio: beuken nabij Middachten: 43 meter (tot de kap in november 2005 in de oprijlaan van Middachten een beuk van 46 of mogelijk 48 meter en meerdere exemplaren van 44 meter). Hoogste naaldboom in de wijdere regio: Douglasspar in het park bij Paleis Het Loo, Apeldoorn: 48 meter. Dikste bomen Dikste boom in de gemeente Zutphen - Warnsveld: Linde bij Warken: 740 cm. Deze is tweestammig en heeft een sterk holle, aangetaste stam. Dikste boom in de gemeente Zutphen met een gave stam: Canadapopulier op het eiland bij de Marshaven, omtrek 660 cm. Dikste boom in de wijde regio: Plataan in het park van Kasteel Laag Keppel: 809 cm. Achtervolgers: 2 Mammoetbomen in de gemeente Brummen: 787 en 783 cm Zomereik de Dikke Boom bij kasteel Verwolde, Laren: 770 cm

6 / 13

Leuk is dat de regiokampioenen ook de landelijke recordhouders van hun soort zijn. De douglassparren van Het Loo zijn de hoogst bekende bomen van ons land. Dan nog een wereldbericht op dit gebied Deze zomer zijn er drie nieuwe record hoge bomen ontdekt in Californië, VS. Het gaat daarbij om kustmammoetbomen, in het engels Coast Redwoods (Sequoia sempervirens). Decennia lang waren de hoogst bekende exemplaren hiervan ongeveer 112 meter hoog; zij stonden te boek als de hoogste bomen op aarde. In juli en augustus zijn er in afgelegen hellingbossen drie exemplaren van dezelfde soort gevonden die deze oude records overtroffen. Ze hebben de namen Hyperion, Helios en Icarus gekregen en zijn 115, 114 en 113 meter hoog. Hiermee hebben ze onze 112 meter hoge Domtoren alledrie overtroffen!

Jeroen Philippona


Virtual Tree Assessment (VTA) (visuele boomcontrole) In Zutphen/Warnsveld wordt zoals in de meeste gemeenten de VTA uitgevoerd: een jaarlijks terugkerend onderzoek van de bomen op het gemeentelijk grondgebied. Dit onderzoek dient als advies om inzicht te verkrijgen in de conditie van het bomenbestand. De gemeente beschikt zelf niet over zo’n adviseur, zodoende wordt er een boomverzorgingsbedrijf ingehuurd, dat over deze kennis beschikt. Dit boomverzorgingsbedrijf wordt tevens ingehuurd bij het kappen van grotere bomen en bij boomverzorgingstaken die de gemeente niet zelf uit kan voeren. Conditie De adviseur maakt aan de hand van zijn visuele controle een overzicht van hoe de conditie van de bomen op Zutphens grondgebied is. Deze controle wordt van de grond af gedaan en zo wordt er een beeld gevormd in welke conditie de boom verkeerd. Door het gebruik van kleuren: groen voor gezond, geel voor matig en rood voor gevaar-opleverend, beoordeelt de adviseur aan de hand van vaststaande criteria tot welke categorie hij de boom kan rekenen. Deze gegevens worden verwerkt in een rapport, tegenwoordig in een chip verwerkt. NB. De gegevens waren in januari bekend maar zijn in juni gepubliceerd aangezien de verwerking zeer tijdrovend is. Groen, Geel of Rood (gezond, matig, slecht en gevaar-opleverend) De bomen die door de adviseur geoormerkt worden als gevaarlijk voor omgeving of verkeer, bundelt de gemeente voor de lijst van kapaanvragen. De lijst is verdeeld in sectoren, waarbij de wijk of het rayon of ook het buitengebied vermeld staan. Dit jaar staan er 67 bomen op de lijst. Een aantal bomen dat in de afgelopen jaren eveneens beoordeeld is als gevaarlijk voor omgeving of verkeer, zal naar alle waarschijnlijkheid over enkele tijd gepubliceerd worden. Hier van zijn bij ons geen precieze aantallen bekend.

Voordelen VTA Men kan over deze VTA verschillend denken, ten eerste vanuit het oogpunt van veiligheid: alle bomen worden nagelopen en de gevaarlijk bomen gesignaleerd. Het wordt mij hier niet duidelijk Paul hoe verschillend je kan denken: je noemt alleen maar het voordeel vanuit het oogpunt van veiligheid. Wat zijn dan de nadelen?Dan wordt het stukje hierna ook duidelijker, want wat is het probleem met de VTA? Waarom schrijft je dit stukje? Dit signaleren is in mijn ogen een taak van het personeel. Zij gaan dagelijks om met de bomen in hun wijk en men mag verwachten dat de gemiddelde medewerker door een stuk bijscholing in staat moet zijn de mankementen die een boom kan vertonen te herkennen. Zaken die een grote rol spelen bij het instandhouden van het bomenbestand zijn: Keuze Plantmateriaal De bestelling van het plantmateriaal dient door deskundig personeel te gebeuren, hier geldt goedkoop is duurkoop. Bomen op jonge leeftijd vertonen al mankementen, die op later niet meer gecorrigeerd kunnen worden (o.a. plakoksels en kroonvorm). Begeleidingssnoei Bij de aanplant van bomen is het van groot belang dat men de groeivorm in de gaten houdt en de begeleidingssnoei niet uitstelt tot het te laat is; ook dit is de taak van de medewerker. Kennis en erv aring Als de gemeente op deze wijze met haar bomen omgaat en de ingrepen op het juiste tijdstip uitvoert, kan de taak van het personeel volstaan met het instandhouden van de bomen. Er zal onder de medewerkers voldoende kennis moeten zijn om de controle in eigen beheer te houden. Van belang is tevens dat medewerkers op de hoogte zijn wanneer er nu werkelijk gevaar dreigt bij een boom en wanneer de aansprakelijkheid van de gemeente belangrijker is (ter voorkoming van letselschadeprocedures). Dit geldt nu vaak zwaarder dan het behoud van de bomen.

Paul Koopman 7 / 13


Wilgen aan de IJssel Aan de ‘Hovense oever’ van de IJssel, tegenover de IJsselkade, stond tot voor kort een markante rij (schiet)wilgen. Eind 2005 bereikte ons het nieuws dat de gemeente van plan was alle (68) Wilgen daar te kappen, omdat zij besmet zouden zijn met de Watermerkziekte; een besmettelijke ziekte die veel voorkomt onder Wilgen. De gemeente was niet van plan om bomen langs de IJsseloever te herplanten. Dit ging de Bomenstichting aan het hart. Hoeveel mensen hebben daar de afgelopen jaren niet gewandeld en gezeten in de schaduw van het groen, genietend van het uitzicht op de rivier en de stad! Ook waren de Wilgen een belangrijke pleisterplaats voor vogels; zo is er dit voorjaar nog de middelste bonte Specht gezien; heel zeldzaam. De Bomenstichting ondernam actie. Eerst werd onderzocht of de bomen werkelijk allemaal ziek waren. Dat was niet zo. Met name de meest Zuidelijke bomen bleken niet ziek te zijn. In minder ernstige gevallen wil grondig snoeien van de zieke bomen (knotten) nog wel eens helpen. Dit wilde de gemeente echter beslist niet, knotten is duur omdat dat regelmatig opnieuw moet gebeuren. Er werd echter toch wel iets bereikt. In overleg met de gemeente werd besloten dat de niet-zieke bomen vooralsnog gespaard blijven. Later dit jaar wordt gekeken of de bomen die gespaard zijn alsnog ziek zijn geworden: in dat geval worden zij alsnog gekapt. Een belangrijke uitkomst van het overleg met de gemeente is verder dat de gemeente alsnog besloten heeft tot herplant. Wel met een andere boomsoort, die niet gevoelig is voor

Watermerkziekte: de inheemse Populus Nigra, een boom die goed tegen hoog water kan en die weinig in Nederland voorkomt.

Afgelopen voorjaar zijn de meeste Wilgen dus gekapt. Het is nu aan de overzijde van de rivier een kale boel. De bomen die inmiddels zijn herplant zijn nog klein, en het zijn er ook minder dan wij hadden gehoopt. Maar de meeste jonge bomen hebben de droogte van afgelopen zomer gelukkig goed doorstaan. De overgebleven Wilgen zien er goed uit, op één boom na die kale takken laat zien. Binnenkort zullen Bomenstichting en de gemeente deze Wilgen opnieuw bekijken, of zij kunnen blijven staan is dus nog spannend.

Marié Fels

Recensie Monumentale Bomen in Europa (Jeroen Pater) Deze maand is een nieuw boek over bomen in de boekhandel verschenen. Het is door de (landelijke) Bomenstichting gepromoot, in het blad Bomennieuws staat er bovendien een lovende recensie over. Het is een groot en imponerend ogend fotoboek. Menigeen zal denken: weer zo'n koffietafelboek, meer uiterlijk dan inhoud. In dit geval onterecht! 8 / 13

Het betreft hier namelijk het project van een gepassioneerd bomenliefhebber: Jeroen Pater uit Hoogwoud, Noord-Holland, werkzaam bij Staatsbosbeheer in die provincie. Jeroen Pater is sinds een jaar of twaalf dusdanig gegrepen door oude en monumentale bomen, dat hij heel Europa is afgereisd om de meest indrukwekkende


exemplaren van het continent op te sporen. Om informatie te vergaren heeft hij een enorme correspondentie met bomenkenners en bosonderzoekers in vele landen. Ook heeft hij inmiddels een zeer forse bibliotheek met boeken over monumentale bomen in talloze talen opgebouwd. Op enkele van zijn reizen heb ik hem vergezeld, waarbij ontmoetingen met lokale boombeheerders en de hen vertrouwde bomen centraal stonden. Het boek biedt een staalkaart aan imposante boomveteranen, sommige gigantisch van omvang, andere eerbiedwaardig in ouderdom, groeiend aan de Noorse fjorden tot in het Griekse Piliogebergte, maar evenzeer in het Achterhoekse Vorden. Per land geordend, krijgen veel patriarchen één tot twee aan hen gewijde pagina's met fraaie grote foto's, voornamelijk door de auteur met zijn Bronica-camera vanaf statief gemaakt. De teksten bieden veel praktische informatie over afmetingen en leeftijd van de bomen, maar vaak ook cultuurhistorische gegevens, met de bomen verbonden mythen en legenden en aardige anekdotes. Heel waardevol zijn ook de vele oude gravures, prenten en ansichtkaarten. Bij vergelijking van de recente foto's

met dit oude materiaal zijn de individuele bomen vaak zeer goed herkenbaar. De nadruk ligt op solitaire bomen en met name op bomen met een grote stamomvang en een hoge ouderdom. Bovendien heeft de auteur zich beperkt tot inheemse soorten die zijn verweven met de cultuurhistorie van de betreffende landen. Zoals ik van Jeroen Pater zelf weet, heeft hij zich sterk moeten beperken. Hij heeft gegevens en foto's van enkele duizenden bomen. In het boek staan 103 artikelen die ruim 130 individuele bomen uit 22 landen behandelen. Groot Brittannië, Duitsland en Frankrijk zijn daarbij het rijkst bedeeld. Rusland, Turkije, Roemenië en diverse andere landen staan er niet bij omdat hij er nog niet is geweest en het door de taalbarrière moeilijk is met bomenkenners van deze landen te communiceren. Toch is dit het eerste boek dat een overzicht biedt van monumentale bomen over heel Europa. Jeroen Pater is er zeer goed in geslaagd zijn passie voor oude bomen over te brengen in dit schitterende boek. Van harte aanbevolen!

Jeroen Philippona

Verslag Bomensymposium Zutphen (4 oktober 2006)

Op woensdag 4 oktober 2006 organiseerden de Zutphense Bomenstichting en de gemeente Zutphen een Bomensymposium. Een door de Stadspartij georganiseerde bijeenkomst over bomen op 11 mei 2006 was inspiratiebron. Hier vertelde Anton Dekker, bomenspecialist van de gemeente Apeldoorn, zeer inspirerend over nieuwe ontwikkelingen in het bomenbeleid aldaar. Het publiek bestond vooral uit inwoners van Zutphen. Opvallende afwezigen waren, buiten de organiserende Stadspartij, vertegenwoordigers van de gemeente Zutphen. De Bomenstichting wilde graag een vervolg van deze bijeenkomst, specifiek gericht op ambtenaren en politiek van de gemeente Zutphen. 9 / 13

Voor het Bomensymposium werden expliciet medewerkers van verschillende betrokken gemeentelijke afdelingen uitgenodigd, evenals raadsleden en B&W. Ook vertegenwoordigers van de buurgemeentes Bronkhorst, Brummen, Deventer, Lochem en Voorst werden uitgenodigd. Vervolgens ook belangengroepen die zich voor bomen en overige natuur en landschap inzetten alsmede donateurs van de Bomenstichting en andere belangstellenden. Als sprekers traden zowel twee externe deskundigen als twee medewerkers van de gemeente Zutphen op. Stadsbeheer heeft veel tijd en moeite in de praktische organisatie gestoken en dat liep vlekkeloos. De opkomst was goed, er waren zo’n 70 mensen. Helaas


was de Zutphense politiek de grote afwezige: naast medeorganisator wethouder Van Oosten waren slechts drie raadsleden (waarvan twee van de Stadspartij) en één lid van een steunfractie aanwezig. Na een korte inleiding door dagvoorzitter Ylva Schutte voerde wethouder Adriaan van Oosten het woord. Hij wees vooral op de vele controverses rond bomen. Ze roepen sterke emoties op: tal van klachten over bladeren, schaduw, vallende takken, belemmering van het uitzicht en opgedrukte stoeptegels krijgt de gemeente jaarlijks op zich af. Bevreemdend noemde hij het dat we toch zoveel van bomen houden. Als een opvallende boom dreigt te worden gekapt, steekt een storm van protest op onder de bevolking. Zie als gemeente in dit wespennest van tegenstrijdige belangen maar eens een goed beleid te voeren. Na deze probleemstelling kreeg Anton Dekker, Boomspecialist van de gemeente Apeldoorn, het woord. Hij ziet het belang van bomen voor de stad als een onmiskenbaar gegeven en vertelde een verhaal gebaseerd op een enorme praktijkervaring. Hij vertelde dat bomen in de dynamische, moderne stad sterk onder druk staan. Gemiddeld halen ze nog maar een leeftijd van 35 jaar. Ook neemt het totaal aantal bomen in de steden snel af. Gemeenten moeten oppassen dat de bomen in de strijd om ruimte niet het loodje leggen tegenover andere belangen. Hij gaf een aantal voorbeelden hoe in Apeldoorn wordt geprobeerd om bomen toch een duurzame plek in de stad te geven. Hij gaf een historisch overzicht van maatregelen bij de aanplant die bomen een meer duurzaam leven kunnen bezorgen. Zocht men het eerst in bomenzand in het plantgat, vervolgens in lava, nu gebruikt men plastic kratten of betonnen bakken, gevuld met voedselrijke bomenaarde. Hierin kan een boom wortelen zonder concurrentie van kabels en leidingen en zonder dat hij de straattegels van onderen te lijf gaat. Deze inrichting van de groeiplaatsen is echter kostbaar: kostte de traditionele aanplant ongeveer 1500 euro per boom, bij de nieuwe aanpak is dat 12.000 euro. Maar deze boom kan dan zeker 80 jaar oud worden. Bomen liften vaak mee op de herprofilering van wegen en pleinen: dan is er geld en de mogelijkheid om de zaak goed aan te pakken. Apeldoorn heeft dit geld er voor over in het kader van de leefbaarheid van de stad: daar horen bomen bij, vindt die gemeente. 10 / 13

De volgende spreker was Hans Kaljee. Hij is Bomenconsulent van de gemeente Amsterdam. Hij is een verbindende schakel tussen de centrale gemeente, de verschillende stadsdelen en hun tamelijk autonome besturen en de bewoners en hun vele belangen. Dagelijks krijgt hij te maken met allerlei klachten van Amsterdammers over hun bomen, met de oplossing daar vaak meteen bij. Ook zijn er in de hoofdstad tachtig groeperingen die zich bezighouden met de bescherming van bomen. Aan de hand van plaatjes liet de heer Kaljee zien hoezeer bomen in de stad vaak in de verdrukking staan. De grootste problemen spelen daarbij ondergronds: veel bomen hebben te lijden van graafwerkzaamheden en de aanleg van kabels, leidingen en riolering. Effecten van graafwerkzaamheden zijn helaas vaak pas na 5 á 10 jaar zichtbaar. Soms vallen bomen spontaan om: bij het zien van de kluit vraag je je af hoe ze het nog zo lang hebben kunnen volhouden. Dit zou voorkomen kunnen worden door kabels en leidingen een eigen tracé te geven, de ruimte te verdelen. Hiervoor moet je als gemeente strenge voorwaarden in de aanlegvergunning opnemen. Over de veel voorkomende klachten over schaduw en belemmering van het uitzicht door bomen zei de heer Kaljee dat deze vooral spelen bij opgroeiende bomen van 25 tot 40 jaar. Mensen zijn gaan wonen in een straat met kleine boompjes en ervaren het opgroeien als hinderlijk. Bij oudere bomen nemen de klachten af: de bomen worden dan meer als een gegeven beschouwd, men


kiest voor een woning in zo'n straat met lommerrijk groen. De mensen vinden het daar niet erg als ze maanden tegen een groen gordijn van iepenbladeren aankijken. De heer Kaljee relativeerde de lichtbeneming: deze is maar 5 maanden per jaar. Kaljee pleit voor de volgende beleidsuitspraken van gemeentes: - voor elke boom die gekapt wordt zetten we een nieuwe neer (even dik?) - bij het opstellen van elk nieuw bestemmingsplan wordt nagegaan of het noodzakelijk of wenselijk is er bomen in op te nemen - bij grote projecten (meer dan 10 bomen) laten we een bomeneffectanalyse opstellen. Hierna volgden Jan de Hoop en Marjan Dat van de gemeente Zutphen. Jan hield een algemeen verhaal over bomen in de stad met behulp van een powerpointpresentatie. Marjan Dat voelde zich geroepen ‘stout’ te zijn en deed de stoutmoedige uitspraak: ‘Ik ben er voor de kapvergunning af te schaffen.’ De reden die zij noemde was, dat 99,9 % van de kapvergunningen verstrekt wordt: - bij bouwaanvragen 20 %, - bij reconstructies/herstraten/riolen 20 %, - in particuliere tuinen 40 %, - en naar aanleiding van VTA / onderhoud 20 %. Zij wil de kapverordening wél handhaven: zij vindt het belangrijk boomstructuren te ontwikkelen en zij wil een soort bomenfonds oprichten. Hiertoe wil zij de kapverordening aanpassen.

Hans Kaljee en ook Edwin Koot van de landelijke Bomenstichting bleken faliekant tegen het afschaffen van de kapvergunning. Als je 99,9 % van de aanvragen vergunt, is het de vraag of de controlerende functie: toetsing aan de regels / belangenafweging van particulier versus openbaar belang genoeg plaatsvindt. Marjan Dat gaat in hun opinie met haar uitspraak voorbij aan het doel van de kapvergunning: de kapvergunning is een maatregel om inzicht te houden in en controle te houden over het bomenbestand. Het geeft burgers het recht op inspraak en er kan herplant mee afgedwongen worden. Een werkelijke discussie over dit punt heeft niet plaatsgevonden en zullen wij zeker nog met Marjan Dat voeren. In de gesprekken die wij op de gemeente met haar voeren blijkt haar standpunt gelukkig genuanceerder. Na de vier sprekers en de pauze vond er een interactief gedeelte plaats over platanen aan de Heeckerenlaan. Nadat in kleine groepjes overlegd was over het lot van deze platanen bleek dat iedereen vond dat er mogelijkheden zijn om de bomen te laten staan. Marjan Dat en Van Oosten hebben hierna toegezegd de bomen in de Heeckerenlaan te zullen behouden. Tot slot was er nog een klein half uur voor een forumdiscussie met in het forum Adriaan van Oosten, Marjan Dat, Jan de Hoop, Anton Dekker en Hans Kaljee. Helaas was dit erg beperkt in tijd en bracht het geen echt interessante discussie meer. Wel kwam er een vraag uit het publiek die leidde tot nog een toezegging. De vraag was hoeveel bomen er jaarlijks gekapt worden en hoeveel er geplant worden. Hier is geen overzicht van, terwijl de noodzaak van een overzicht en van voorlichting aan de burgers wel erkend werd. Van Oosten heeft aan het einde van de bijeenkomst toegezegd dat er in december gepubliceerd zal worden wat er bekend is. Stadsbeheer kan dan duidelijk maken hoeveel bomen zij in 2006 geplant heeft. Wat WWG geplant heeft in 2006 (bijv. in de nieuwbouwwijken) zit daar echter niet bij. Maar volgend jaar zal de gemeente er voor zorgen dat ze aan het eind van het jaar wel kan publiceren wat er in totaal gekapt en geplant is. Een mooie toegift op een interessant symposium.

Astrid Werdmuller en Jeroen Philippona 11 / 13


Kapvergunningen Op ons bomensymposium op 4 november hield mevr. M. Dat, hoofd Stadsbeheer, van de gemeente Zutphen, een pleidooi voor de afschaffing van de kapvergunning. Met als argument dat 99% van de aanvragen toch wordt gehonoreerd en e.e.a. dus onnodig veel werk met zich mee brengt. Haar voorstel sluit aan bij wat er landelijk gaande is. April 2006 stelde mevr. van Gennip, staatssecretaris van economische zaken, de tweede kamer voor om in het kader van de lastenverlichting voor burgers en bedrijven de kapvergunning ingrijpend te wijzigen en deze alleen nog maar van toepassing te laten zijn op een beperkte lijst waardevolle bomen. Voor alle overige bomen zou dan geen kapvergunning meer nodig zijn. Hierop stuurde de landelijke Bomenstichting een reactie aan de staatssecretaris. Ook werd een reactie gestuurd aan de vereniging van Nederlandse gemeenten. De landelijke Bomenstichting is van mening dat de kapvergunning moet blijven bestaan. Bomen en groen zijn van groot belang voor onze gezondheid, ons welzijn, de economie en de natuur. Bomen nemen een zwakke positie in als er ergens ontwikkeld en gebouwd gaat worden, met het voorstel van de staatssecretaris wordt deze positie nog verder uitgehold. Burgers willen inspraak bij bomen en groen in hun directe woonomgeving. Het kapvergunningenstelsel is in de praktijk de basis voor inspraak en betrokkenheid van burgers bij de invulling van hun groene woonomgeving. Afschaffing van de kapvergunning leidt dus tot vermindering van inspraakmogelijkheden. In de meeste gemeenten staat het groen- en bomenbeleid nog in de kinderschoenen: slechts 12% van de gemeenten heeft een redelijk tot goed bomenbeleid. De kapverordening is het enige instrument dat de meeste gemeenten hebben ter bescherming van landschap en bomen. Gemeenten hebben onvoldoende middelen om goede inventarisaties uit te voeren voor het samenstellen van lijsten met waardevolle bomen. Het is erg veel werk om alle bomen te beoordelen, werk dat bovendien nooit af is omdat een boom groeit en jaarlijks meer waardevol kan worden. Er zijn momenteel twee manieren om de bescherming van bomen te regelen; door een algemeen kapverbod met uitzonderingen of door een

12 / 13

kapverbod voor waardevolle bomen op een lijst. Beide methoden worden in de praktijk toegepast; per gemeente kan het verschillen welke methode het beste toegepast kan worden. Ook kan het binnen één gemeente wenselijk zijn beide methoden toe te passen voor verschillende gebieden. De landelijke Bomenstichting pleit ervoor dat gemeenten deze keuzemogelijkheid blijven houden. Zij heeft wel begrip voor de wens die leeft in de samenleving om niet onnodig veel administratieve lasten aan burgers en bedrijven op te leggen en is het dan ook wel eens met een voorstel van het ministerie van VROM om verschillende vergunningen die nodig zijn bij bouwprojecten onder te brengen in één omgevingsvergunning. In dat geval zijn bomen bij bouwplannen vanaf het eerste moment betrokken in de afweging. Verder stelt zij een aantal wijzigingen in de kapverordening voor, zoals bijvoorbeeld verhoging van de stamdiameter voor bomen die zonder vergunning mogen worden gekapt en het aanwijzen van boomsoorten die vergunningvrij zijn (bijvoorbeeld coniferen). Bomenstichting Zutphen is van mening dat het voor Zutphen zinvol is om een lijst met waardevolle bomen aan te leggen. Maar niet met als doel om daarmee de kapvergunning overbodig te maken. Ons inziens moet de kapvergunning in Zutphen blijven bestaan. Dat in Zutphen 99% van de aanvragen wordt gehonoreerd betekent waarschijnlijk vooral dat er te makkelijk een vergunning wordt verleend. Wij verschillen althans regelmatig met de gemeente van mening over de noodzaak van voorgenomen kap van bomen. Wij hebben de indruk dat er in Zutphen een duidelijk afwegingskader voor de beoordeling van kapaanvragen ontbreekt. Je kunt dan wel de vergunningplicht voor veel bomen afschaffen, maar dan blijft er een probleem voor alle kapaanvragen die dan nog komen.

Marié Fels (De brief van de Bomenstichting aan het Ministerie van EZ kunt u nalezen op onze website)


Van de penningmeester Van mij zult u niet zulke grote stukken zien; ik heb gewoon niet zoveel te vertellen behalve dat aantal donateurs is gestegen van 89 naar 98. Bij deze wil ik u allemaal hartelijk bedankt voor uw steun. Tevens vindt u bij deze dikke nieuwsbrief ook weer de jaarlijkse acceptgiro, waarmee u ons kunt blijven steunen. Ik ben tevens 'webmeester' en we hebben een leuke site (zie colofon). Indien u iets leest of op het web hebt gevonden over bomen of groenbeleid dat interessant is voor onze stad of regio, stuur het artikel dan op of mail het naar [email protected], dan kunnen we beoordelen of het wat voor onze site is.

Bomenstichting Zutphen en omstr eken Gironummer: 9313440 Secretariaat Berkelsingel 70 7201 BM Zutphen Tel: 0575-540982 Website: www.bomenstichtingzutphen.nl

13 / 13

Ook stel ik steeds onze nieuwsbrief samen en ben eigenlijk wel benieuwd naar uw ervaringen. Leest u 'm helemaal, leest hij makkelijk weg, enz.. Heeft u opmerkingen of ideeën ten aanzien van de nieuwsbrief dan hoor ik dat graag. Boekje Bomenwandeling Het boekje met daarin de bomenwandeling door het centrum van Zutphen is ook dit jaar weer goed verkocht. Iedere belangstellende kan het boekje bij ons bestellen door € 2,50 over te maken op giro 9313440 tnv Bomenstichting Zutphen e.o.. U kunt het boekje ook bij het VVV kopen.

Marc Vos

U kunt ons ook nog steunen als u uitnodigingen en andere post digitaal kunt en wilt ontvangen. Dat spaart portokosten en papier(transport). Mailt ons dan ([email protected]) alstublieft het e-mailadres waarop u onze digitale post wenst te ontvangen.

Nieuwsbrief December 2006

Recommend Documents