NEDERLANDSE VERSIE SPECIAAL DOSSIER JANUARI Naar duurzame en smaakvolle voeding in Europa

NEDERLANDSE VERSIE

SPECIAAL DOSSIER

JANUARI 2015

Naar duurzame en smaakvolle voeding in Europa

EDITO Voeding is een onmisbaar deel van ons leven, onze culturele identiteit en onze

3

EDITO

4

INTRODUCTIE

economie. Door emissies en het gebruik van hulpbronnen hebben voedingsproductie en –consumptie een onmiskenbare impact op het milieu. Daar is men zich de afgelopen jaren bewuster van geworden, wat heeft geleid tot het ontstaan van tal van middenveldorganisaties en overheidsmaatregelen op nationaal en Europees niveau. Het Europees Economisch en Sociaal Comité steunt goede

9

HOOFDSTUK 1: Productie

praktijken aangaande de ontwikkeling van duurzame voedselsystemen en bevordert de uitwisseling van ervaringen tussen de diverse partijen. Verdere actie is echter noodzakelijk om tot een efficiënter en duurzamer voedselsysteem te komen. Op alle niveaus van de voedingsketen – van landbouwers over bedrijven

10

1.1 Nieuwe mogelijkheden in de landbouw

12

1.2 Naar een duurzamere productie

16

1.3 Naar gezondere productie

19

1.4 Algemene conclusie

20

21

HOOFDSTUK 2: Distributie

en beleidsmakers tot consumenten – is een betere samenwerking nodig om een duurzame toekomst voor de volgende generaties veilig te stellen. Als voorzitter van de Europese instelling die de Europese middenveldorganisaties vertegen-

Henri Malosse

woordigt, doe ik een beroep op al deze partijen om zich actief in te zetten

Voorzitter van het Europees Economisch en

teneinde deze groeiende uitdaging samen met de EU-instellingen aan te gaan.

Sociaal Comité

Het Comité bestudeert tal van visies en buigt zich actief over de evolutie van

naar een duurzame groene economie.

duurzame voedselpraktijken en de impact van de voedselproductie op de eco-

Daarnaast zijn de medewerking en ac-

nomie, het milieu, producenten en consumenten, met bijzondere aandacht voor

tieve inzet van de lidstaten en de Eu-

de kernvraag, namelijk het voortbestaan van de familiale landbouw. In dit kader

ropese instellingen broodnodig om dit

2.1 Producenten: Hoe lokale voedingswaren tijdig, in goede

is ons Comité een voorvechter van plaatselijke landbouwers en markten, en van

doel te bereiken. Alleen met het en-

staat en tegen een goede prijs vermarkten

directe verkoop van producent aan consument.

gagement van alle belanghebbenden

23

2.2 Distributie: mogelijkheden en beste werkprijzen

24

2.3 Consumenten: Hoe ver reist uw voedsel?

De conclusies van de visies worden geconcretiseerd in de vorm van projecten

gen, lokale belanghebbenden en het

25


die gelanceerd worden door het Comité en de Europese burgers. In heel Euro-

maatschappelijke middenveld tot de

pa worden plaatselijke initiatieven opgestart die een duurzaam voedselsysteem

consument – kunnen we in Europa een

moeten bevorderen, zoals lokale voedselmarkten, de levering van gezond en

duurzaam voedselsysteem voor onze

biologisch voedsel aan scholen, en gemeenschappelijke groentetuinen. Zulke

toekomstige generaties uitbouwen.

26

HOOFDSTUK 3: Consumenten

27

3.1 Je bent wat je eet

28

3.2 Het is niet alleen de smaak die telt

30

3.3 Kaas groeit aan planten

32

3.4 De wrange smaak van verspilling

34


in de EU – van de Europese instellin-

projecten schragen de lokale ontwikkeling en ondersteunen duurzamere productie- en consumptiemethoden. In dit kader heb ik, samen met het Comité, met

Henri Malosse

de Europese Commissie en met grote distributieketens een project opgestart dat zich op voedselverspilling richt. Voedselverlies en –verspilling hebben een economische, sociale en milieu-impact. Het project rond het thema ‘Preventie en beperking van voedselverspilling’ heeft de promotie en facilitatie van voedseldonaties als doel. Het project wordt georganiseerd met lokale stakeholders, zoals de Colruyt Group. Ik geloof dat het zowel sociaal als ethisch noodzakelijk is om meer politieke actie te ondernemen teneinde voedselverspilling te beperken. Overal in Europa zien initiatieven het levenslicht, zoals de projecten van de TASTE 2 Seas Cluster, die zich inzetten voor lekkere en duurzame voeding in Europa.

35

CONCLUSIE

Met deelnemers uit Nederland, België, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk is TASTE 2 Seas niet alleen een mooi voorbeeld van internationale samenwerking, het is ook een netwerk voor ondersteuning en samenwerking tussen universiteiten, overheidsinstellingen en de private sector. Ik ben ervan overtuigd dat de betrokkenheid van het maatschappelijk middenveld op globaal, nationaal en lokaal niveau cruciaal is voor een succesvolle overgang

2 Seas Magazine Pagina 2


Introductie

lijk geworden van technologie en de

en logistieke mogelijkheden vragen

industrie. Weinig mensen zijn nog in

ook een grensoverschrijdende aanpak

staat om hun eigen voedsel te kwe-

en oplossing die aangehangen wordt

Onderzoek en ontwikkeling

ken en te bereiden. Dit stelt grotere

door elk bedrijf met belangen in een

Het antwoord op de vragen en proble-

eisen aan de voedingsen dranken-

bepaalde regio. Met banden in de hele

men vereist onderzoek en ontwikkeling

industrie. Het betekent ook dat de

regio rond de zuidelijke Noordzee en

op grote schaal, alsook doeltreffendere

productiviteit de hoogte in moet, en

het Kanaal heeft het project TASTE

communicatie met consumenten. Dit is

bijgevolg dat er minder mag worden

2 Seas meer kans om een langdu-

precies waarvoor diverse projecten in

verspild. Een oplossing voor dit vraag-

rige impact te hebben op kwesties

het Interreg IVA-programma 2 Zeeën

stuk moet sowieso duurzaamheid op

als overbevissing en landbouw, door

zich hebben geëngageerd. Dankzij de

de eerste plaats zetten. Maar wil dit

landbouwmogelijkheden optimaal te

sterke banden tussen de onderzochte

zeggen dat we natuurlijke hulpbron-

benutten en de landbouwprocessen

onderwerpen en thema’s kan een we-

nen optimaal moeten benutten? Of

voor specifieke producten die in het

zenlijke meerwaarde worden gecreëerd

meer innovatieve processen moeten

gebied legio zijn te verbeteren. Het

door de resultaten samen te brengen en

ontwikkelen? Kan het ene samengaan

komt er echter op aan na te gaan

deze te delen met alle stakeholders van

met het andere? De waarheid is een-

of het mogelijk is een oplossing te

de diverse projecten. Dit is de rol van de

voudig: dit kan niet zonder rekening

creëren die rekening houdt met alle

TASTE 2 Seas Cluster.

te houden met de financiële situatie

sociale, ecologische en economische

van de voedingsen drankenindus-

behoeften. En als dat het geval is, wie

Een bredere blik

trie. Aangezien 99 % van de bedrij-

dient deze oplossing dan uit te stip-

De resultaten zijn ook van belang

ven in de sector in Europa een kmo

pelen? Deze partij zal immers ook de

voor anderen in de industrie. Dankzij

(kleine of middelgrote onderneming)

taak krijgen om de toegang van pro-

TASTE 2 Seas kunnen kenniscentra,

/ mkb (midden- en kleinbedrijf) is,

ducten en diensten in nieuwe mark-

bedrijven en overheden in de hele 2

is het weinig waarschijnlijk dat zij

ten te bevorderen, steeds rekening

Zeeënregio niet alleen voordeel halen

in staat zijn geld uit te trekken voor

houdend met de consument. Het is

uit het onderzoek, maar ook een bij-

nieuwe technologie, tenzij er duide-

een hele kluif, maar precies wat de

drage leveren. Dit helpt kennislacunes

lijk omlijnde financiële voordelen mee

voedingsen drankenindustrie voor-

te dichten en de waarde van de be-

verbonden zijn. De globale economie

geschoteld krijgt.

trokken projecten te optimaliseren.

2

Waarom deze cluster?

Wat is TASTE 2 SEAS?

Elke cluster die zich bezighoudt met

van de klimaatverandering moeten

voedselaanbod de consumptie voor

TASTE 2 Seas (Towards Sustaina-

de voedingsen drankenindustrie is

aangepakt worden, maar ook het ef-

zou blijven. Echter, als thema voor

ble and Tasty Food in Europe / Naar

onmiskenbaar van belang. Het is im-

fect van ons voedselsysteem op deze

de Wereldtentoonstelling 2015 in Mi-

duurzame

mers de op één na grootste industrie

klimaatverandering. Daarbij mogen

laan staat het recht op gezond, veilig

in Europa) is een cluster binnen het

in de productiesector in de EU, goed

we de regionale en Europese bevol-

en voldoende voedsel tegenwoordig

Interreg IVA-programma 2 Zeeën die

voor 14,5 % van het totale produc-

kingsgroei niet uit het oog verliezen.

centraal in de wereldproblematiek.

de resultaten van vier verschillende

tievolume. Op dit moment lijkt de

Milieuproblemen met energieverbruik

De boodschap is duidelijk: als de

projecten rond het thema voeding

voedingsen drankenindustrie een

en afvalbeheer mogen niet worden

voedingsen drankenindustrie de si-

benut. De projecten Fish and Chips,

gezonde sector, met een omzet van

genegeerd, en ook duurzaamheid op

tuatie meester wil blijven of zelfs wil

meCagrO2, 2 Seas Trade en Swap

1048 miljard euro in 2012 (+3,1 % in

lange termijn is een belangrijke kwes-

verbeteren, moet zij deze uitdagingen

Now hebben alle een verschillend

vergelijking met 2011 ). Maar de toe-

tie. De sector moet voldoen aan de

aangaan. Nooit was de gelegenheid zo

doel, maar een gemeenschappelijk

komst is onzeker.

eisen van de klant en aan voortdurend

opportuun als nu.

thema: smaak en duurzaamheid. Door

1

Morgen

veranderende voorkeuren. Veel van deze problemen werden in het verle-

Vragen

De sector heeft duidelijke uitdagingen

den onder het tapijt geveegd, vooral

In ontwikkelde landen is de bevol-

voor de boeg. Niet alleen de gevolgen

wanneer het leek alsof het groeiende

king voor voedsel en water afhanke-

©2014 FoodDrinkEurope

1


en

smaakvolle

voeding

samenwerkingsverbanden en informatie-uitwisseling te creëren, en in ir. AJM (Toine) Timmermans - Wageningen UR Food and Biobased Research

navolging van het thematische cluste-

©2014 FoodDrinkEurope

2


rinitiatief INTERREG IVA 2 Seas, kan

De vier projecten

TASTE 2 Seas extra waarde toevoegen aan de afzonderlijke onderzoeksresul-

De TASTE 2 Seas Cluster bundelt de inzichten en inspanningen van vier

taten, en de smaak, duurzaamheid

projecten die te maken hebben met voeding. Hier volgt een overzicht van

en algemene ervaring van voedsel

elk van deze projecten.

verbeteren.

De

kernthema’s

zijn:

2 Seas Trade

SWAP Now

(www.2seastrade.eu)

(www.swapnow.eu)

Het project 2 Seas Trade (2ST) sti-

SWAP Now (Smart Ways in the

muleerde en ondersteunde kmo’s

Approach

to

Prevention

using

/ mkb’s bij hun inspanningen om

New communication strategies on

Chips-regio’s was netwerken en het

hun afzetmarkt in diverse 2 Zeeën-

Waste) is een project dat via een

delen van goede werkwijzen van vitaal

regio’s uit te breiden. De 2ST-part-

geïntegreerde benadering de berg

belang. Dit moedigt immers innovatie

ners (Kent County Council (VK),

huishoudelijk afval wil reduceren.

aan, helpt de kosten drukken en komt

Kent Invicta Chamber of Commerce

De Belgische bedrijven IOK Afval-

de kennis ten goede. Fish and Chips

(VK), BSK-CiC (VK), Locate in Kent

beheer en IMOG werkten samen

Het project Fish and Chips werd

kon deze doelstellingen realiseren

(VK), VOKA Kamer van Koophandel

met hun Engelse tegenhangers

opgestart door een partnernet-

door een aantal grensoverschrijden-

Oost-Vlaanderen (BE), VOKA Ka-

West Sussex en Adur Worthing

Lokale economie ondersteunen

werk uit zes voedingsregio’s aan

de initiatieven te organiseren; diverse

mer van Koophandel West-Vlaan-

aan drie hoofdactiviteiten:

– Consumenten toegang geven tot

de Noordzee en het Kanaal: het

nieuwe netwerken werden gevormd.

lokale producten. Zo worden minder

Vlaams huis van de voeding (BE),

broeikasgassen geproduceerd, wat

RESOC

de ecologische voetafdruk ten goede

ren

verbeteren

komt. Lokaal produceren is ook be-

Boerenbond (BE), Rurant (BE),

Met een product een nieuwe markt

langrijk om een streekmerk te creë-

Plattelandscentrum Meetjesland

ren.

Processen innoveren – Duurzamere productiemethoden ontwikkelen om de voedsel- en voedingsveiligheid en –zekerheid te waarborgen, en tegelijk

Fish and Chips (www.projectfishandchips.eu)

zorgen voor versere, gezondere en lekkerdere producten.

Tavola stand 2 Seas Trade

deren (BE), POM West-Vlaanderen (BE), Kamer van Koophandel Zuid-

1. Nieuwe initiatieven ontwikke-

west-Nederland (NL) en Canterbu-

len voor een gericht beleid aan-

1. Innovatieve oplossingen ont-

ry City Council (VK)) ontwikkelden

gaande afvalpreventie – De initia-

wikkelen om de natuurlijkheid

de

internationale/interregionale

tieven behelsden alles van persoonlijk

betreden is niet gemakkelijk. Fish and

van voeding te behouden

handel met een reeks activiteiten

contact tot informatie beschikbaar

(BE), Taste South East (VK), So-

Chips onderzocht welke factoren kun-

– De aandachtspunten varieerden van

en middelen die het voor bedrijven

stellen, en dit niet alleen met educa-

Midden-West-Vlaande-

(BE),

Innovatiesteunpunt

3. De markttoegankelijkheid

merset County Council (VK) en

nen bijdragen tot succes. Deze gingen

natuurlijke of gezondere vleesbewaar-

eenvoudiger maken om de eerste

tieve doeleinden, maar ook om men-

Voedselverspilling reduceren – In-

ZLTO (NL). In het kader van het

van nieuwe distributiemodellen tot de

middelen tot onderzoek naar etheri-

stappen in nieuwe handelsgebieden

sen aan te zetten hun levensstijl en

novatieve manieren zoeken om om te

project werden de regio’s aange-

rol die sociale media kunnen spelen in

sche oliën als antimicrobieel middel.

te zetten:

gedrag blijvend te veranderen.

gaan met voedselverspilling en bijpro-

moedigd om samen nieuwe en in-

het aanwakkeren van de interesse in

Daarbij werd te allen tijde belang ge-

• ondersteuning, advies en in-

ducten. Voedselverspilling op een intel-

novatieve producten en diensten

voedingswaren.

hecht aan productkwaliteit en voed-

formatie voor bedrijven met betrek-

2. Communicatie over afval digi-

ligentere manier benaderen levert een

of

selveiligheid.

king tot de Engelse, Vlaamse, Neder-

taliseren en professionaliseren

aanzienlijk voordeel op voor het milieu.

(PMC’s) te ontwikkelen. Met dit

landse en Franse markt;

–

2. Voedselproductieprocessen

• workshops en seminaries over

sms-campagne, het plaatsen van plas-

verbeteren

diverse aspecten van internationale

maschermen op containerparken, en

– Dit omvat het beperken van de mi-

handel;

interactieve mobiele workshops werden

product-markt-combinaties

doel werden drie hoofdactiviteiConsumenten inlichten en be-

ten uitgeoefend:

meCagrO2 (www.meCagrO2.com)

wustmaken – Alternatieve onder-

Diverse

methoden,

zoals

een

wijsmodellen gebruiken om mensen

1. Innovatie bevorderen bij pro-

Het project meCagrO2 was een

lieu-impact van productieprocessen

• persoonlijke ontmoetingen

gebruikt om de verschillende doelgroe-

bewuster te maken van voeding

ducten en product-markt-combi-

multinationale onderzoeksclus-

door een methode voor levenscyclus-

met een adviseur internationale handel;

pen van het initiatief te bereiken en de

en

naties

ter bestaande uit vier acade-

beoordeling te implementeren, de

• mini ‘handelsmissies’ naar Enge-

impact ervan te maximaliseren.

De partners van Fish and Chips heb-

mische instellingen: Icam (FR),

voedselproductieketen te optimalise-

land, België, Nederland en Frankrijk;

ben in elk van de regio’s diverse nieuwe

ISA Group (FR), KU Leuven (BE)

ren, het gebruik van water en energie

• Het gebruik van de 2ST-stand op

3. Managementinstrumenten en

PMC’s ontwikkeld om zo een regionale

en de University of Exeter (VK).

terug te dringen, afval te reduceren en

Europese vakbeurzen om potentië-

een uitgebreid vrijwilligersnet-

brandingstrategie rond voeding uit te

Het doel was om producenten in

de mogelijkheden van bijproducten te

le klanten te ontmoeten en zakelijke

werk ontwikkelen

bouwen. Om de innovaties onder de

de voedingsindustrie te helpen

benutten.

contacten te leggen;

–

aandacht te brengen, werd een reeks

met problemen aangaande on-

• B2B-matchmaking evenemen-

thuis-composteren,

promotionele bezoeken voor reisagen-

derzoek, innovatie en bedrijfs-

3. De arbeidsomstandigheden in

ten;

atieven voor afvalpreventie hadden

ten en vakjournalisten georganiseerd.

competitiviteit. Hierbij werden

de voedingsindustrie verbeteren

voedingsgerelateerde

thema’s

ZLTO initiatiefprijs – Zilte teeltens

Van

zwerfvuilopruimacties

tot

vrijwilligersiniti-

• standruimte op een beurs met

hun nut al bewezen. In het kader van

oplossingen gezocht met het ac-

– De aandacht ging in het bijzonder

streekproducten om te testen wel-

SWAP NOW werd een meer gerichte

2. Ondernemers en netwerken

cent op duurzame ontwikkeling

naar het verkleinen van het aantal

ke smaken en producten het goed

en georganiseerde benadering geko-

versterken

en de gezondheid en veiligheid

musculoskeletale aandoeningen. Er

doen in een nieuwe markt;

zen voor de uitbouw van een nette re-

Gezien het grote aantal kmo’s / mkb’s

van consumenten. Men nam drie

werd een nieuwe analysemethodiek

• informatieve

in de voedingsindustrie en de Fish and

kernaspecten onder de loep:

gecreëerd en geïntroduceerd.

toekomstige marktevoluties

presentaties

over

gio, met gebruik van instrumenten die

en

tot voorheen onbekend terrein waren.

innovatie in productiemethodes. 2 Seas Magazine Pagina 6


HOOFDSTUK 1:

Deze publicatie Deze publicatie gaat in op de resultaten die de TASTE 2 Seas Cluster heeft geboekt met betrekking tot de diverse componenten van de voedingsketen, van productie tot distributie en consumptie.

Productie

In drie hoofdstukken worden verschillende aspecten van het project belicht: in het eerste hoofdstuk zoeken de partners van TASTE 2 Seas oplossingen voor kwesties als evolutie, duurzame productieprocessen en gezondere productie.

Hoofdstuk 1

Het tweede hoofdstuk maakt de lezer wegwijs in nieuwe en innovatieve distributiemodellen voor streekproducten en geïndustrialiseerde voeding. Deze oplossingen zijn van uiteenlopende aard, afhankelijk van of ze bedoeld zijn voor B2B- of B2C-modellen, of een combinatie van de twee.

Hoofdstuk 2

Het derde hoofdstuk kijkt eerst naar wat consumenten weten over de ingrediënten van voedsel. Je bent wat je eet, zegt men weleens. Maar weten we dan wat we zijn? En klopt het dat kaas aan planten groeit? We gaan in op enkele innovatieve manieren om consumenten meer te leren over voedsel en de manier waarop producten worden gemaakt. Nu een deel van de consumenten zijn heil zoekt in lokaal geproduceerd voedsel, moeten grote producenten hun eigen werkwijzen onder de loep nemen en nagaan of ze voldoen aan de verwachtingen die de klant heeft omtrent de transparantie van productieprocessen. De invloed van deze verwachtingen wordt onderzocht in een sensorisch onderzoek dat aantoont dat sociale en culturele overtuigingen een invloed op onze ervaring van voedsel kunnen hebben. In de conclusies, ten slotte, denken we na over de grote vraag-stukken van morgen en de beste manier om samen te werken en zo een duurzame, smaakvolle en gezonde toekomst te verzekeren.

ONDERZOEK PRODUCTIE

Hoofdstuk 3


DISTRIBUTIE

CONSUMPTIE

De duurzaamheid van de voedingsen drankenindustrie hangt af van de mate waarin deze klaar is voor de toekomst; mettertijd ontstaan nieuwe uitdagingen of komen bestaande uitdagingen meer op de voorgrond te staan. Bevolkingsgroei en slinkende hulpbronnen zijn onvermijdelijk; samen met een sterke concurrentie in de voedingsen drankensector zijn deze factoren een drijvende kracht om nieuwe wegen in te slaan. Tegelijk is het broodnodig om hulpbronnen zo goed mogelijk te benutten en de productieprocessen te optimaliseren; dit laat bedrijven toe om de kosten terug te dringen en/of meer rendement op investeringen te behalen. Daarom werd – voornamelijk in het kader van de projecten meCagrO2 en Fish and Chips – onderzoek gevoerd naar de verschillende aspecten van productieprocessen. Deze gaan van productieprocessen stroomlijnen aan de hand van technologische ontwikkelingen tot natuurlijke hulpbronnen en hun mogelijkheden beter benutten.


1.1 Nieuwe mogelijkheden in de landbouw De landbouw staat aan de basis

Een van die mogelijkheden leidde

de duurzaamheid van de voedingsen

van de beschikbaarheid van een

zet het traditionele proces van vissen in open water op zijn kop en toont

van de meeste productieprocessen.

tot de ontwikkeling van een nieuwe

drankenindustrie op lange termijn.

product. Als de hulpbronnen beperkt

niet alleen de veelzijdigheid van natuurlijke hulpbronnen (in dit geval land),

Veranderende

zijn, wordt het steeds moeilijker

maar ook de manier waarop deze geoptimaliseerd kunnen worden zodat de

om aan de vraag te voldoen. De

duurzaamheid van zowel een marktsegment als een bepaalde voedselbron op

concurrentie wordt zwaarder en de

lange termijn gewaarborgd wordt.

omstandigheden

aardappelsoort met een kenmerkende

zorgen ervoor dat het aanpassen van

zoute smaak. In plaats van te vechten

productieprocessen talloze voordelen

tegen het natuurlijke zoutgehalte van

inhoudt. Als dit met succes gebeurt,

de regio, omarmen deze telers dus de

Het bedrijf kwam ook op het idee om

duurzaamheid op lange termijn komt

liggen betere (financiële) resultaten

nieuwe mogelijkheden die de grond

Zeeuws Zout te gaan produceren voor

in het gedrang. Dit kan het gevolg zijn

mogelijk

handbereik.

biedt. Deze geeft de aardappel zijn

de

consumenten,

als voedselbronnen uitgeput raken of

Vooral als men erin slaagt zich te

zilte smaak, een unieke eigenschap

voornamelijk toeristen. De eerste tests

als een bedrijf niet meer kan overleven

onderscheiden van de concurrentie

die consumenten een nieuwe, originele

hadden een positief resultaat. Door een

op basis van zijn marktaandeel.

of als men een nichemarkt creëert.

ervaring biedt en waarmee het product

gebrek aan ervaring zijn de inkomsten

Dit wijst erop hoe belangrijk het is

zich onderscheidt van de concurrentie.

niet optimaal, maar het project biedt

productieprocessen te optimaliseren,

Dit maakt een succesvol rendement op

perspectief en is een stimulans om

zodat deze optimaal van grondstoffen

de initiële investering waarschijnlijker

duurzaamheid eerder op lange dan op

gebruikmaken. Het product zelf zal

Een voorbeeld hiervan heeft te maken

en

korte termijn te bekijken. In verband

bepalen hoe de productie aangepast

met de verzilting van landbouwgrond

duurzaamheid op lange termijn.

met de langetermijnvisie kunnen we

en geoptimaliseerd kan worden om

ook opmerken dat de ontwikkeling

aan de vraag van de consument te

van deze zilte producten helpt bij het

voldoen.

binnen

Zilte aardappelen

in Zeeland. Doordat de zeespiegel stijgt en het land zakt, is het

vergroot

het

potentieel

voor

Zilte groenten

zoutgehalte in sommige gebieden

Een herkenbaar merk

horecasector

en

uitbouwen van een streekmerk en

Vis kweken op het land

gestegen, wat in de loop der jaren tot

In het kader van Fish and Chips koos

plaatselijke identiteit. Dit is van groot

steeds schralere oogsten leidt. Naar

Heerlijkheid bij Wolphaartsdijk ervoor op

belang om in een nichemarkt vaste

verwachting zal het zoutgehalte in de

een andere manier om te gaan met de

grond onder de voeten te krijgen en om

De strijd tegen overbevissing en

toekomst nog stijgen; het gevolg is

verzilting van het land. Al jaren telen zij

deze unieke, originele en aantrekkelijke

het onzekere voortbestaan van het

dat sommige producten steeds minder

zeegroenten zoals zeekraal en lamsoor

producten bij consumenten onder de

natuurlijke tongbestand op lange

competitief worden, een situatie die

in de dijken in plaats van erop, waar ze

aandacht te brengen.

termijn

op lange termijn onhoudbaar wordt.

doorgaans groeien. Ondanks een aantal onderbrekingen werd het project een

Vraag en aanbod

CONCLUSIE

heeft

overheden

ertoe

aangezet om beperkingen in te voeren voor de vangstgrootte van tong in de Noordzee. Terwijl andere

In het kader van het project Fish and

succes. Dit toont aan dat alternatieve

Chips ging telersvereniging Terra Scala

benaderingen van landbouw voordelen

Het lot van deze zilte producten is

TASTE 2 Seas-initiatieven die later in

ervan uit dat landbouwgrond met een

kunnen bieden, en schraagt de visie van

onlosmakelijk met de marktvraag

deze publicatie aan bod komen (zie

hoog zoutgehalte niet alleen nadelen

TASTE 2 Seas dat verse, gezonde en

verbonden. Echter, de marktvraag is

3.3: Mr. Goodfish) bewustmaking en

heeft, maar ook mogelijkheden biedt.

smaakvolle voeding onmisbaar is voor

niet noodzakelijk een weerspiegeling

consumptie van andere vissoorten tot doel hebben om kleine visbestanden te ontzien, onderzocht het project Fish and Chips in het geval van tong de mogelijkheid om in Zeeland land met een hoog zoutgehalte te gebruiken

om

zeeviskwekerijen

te maken waar tong en andere zeevruchten

massaal

kunnen

worden gekweekt. Op die manier wordt

het

natuurlijke

visbestand

Overbevissing van tong in de Noordzee raakt elke regio in het 2 Zeeëngebied. Hoewel zeeviskwekerijen op land de problemen van bedrijven die vroeger actief waren in de tongvangst niet oplossen, wordt dankzij het concept wel aan de marktvraag voldaan. Bovendien blijkt het belang van vooruitdenken en zendt het de hele voedingsen drankenindustrie een duidelijke boodschap over de mogelijkheden van duurzame praktijken en de voordelen van onderzoek. Hoewel het hoge zoutgehalte waar de bodem onder te lijden heeft waarschijnlijk alleen ter zake doet voor Zeeland en niet voor de andere 2 Zeeëngebieden, zijn de manieren waarop het potentieel van het gebied optimaal wordt benut relevant voor de gehele voedingsen drankenindustrie. Ze tonen het belang van innovatief denken; andere landbouwers worden mogelijk geconfronteerd met totaal andere problemen, maar zoals hier wordt aangetoond, zijn er oplossingen om hulpbronnen beter en duurzamer te gebruiken. In dit geval blijkt uit de oplossingen ook het potentieel van nieuwe smaken, zoals de zilte aardappel; verse, gezonde producten, zoals zeegroenten; en de ontwikkeling van een streekmerk, bijvoorbeeld de zilte producten uit de regio.

ontzien en kan voldaan worden aan de marktvraag. De zeeviskwekerij



1.2 Naar een duurzamere productie

Aardappelschillen, kip en technologie

Land is niet de enige hulpbron die geoptimaliseerd dient te worden om

In het kader van het aardappelschilproject bracht meCagrO2 twee universiteiten

duurzaamheid op lange termijn te waarborgen. In een markt waar de milieu-

samen in de zoektocht naar een oplossing: Het Franse Institut catholique d’arts

impact van een product een effect heeft op de manier waarop consumenten een

et métiers (ICAM) en de Katholieke Universiteit Leuven (KUL). ICAM bedacht

product beoordelen (zie 3.2: Het is niet alleen de smaak die telt), is het cruciaal

een energiezuinige, ecologische extractiemethode op basis van een water-

dat het potentieel van alle materialen en processen die gebruikt worden om

ethanolmengsel als alternatief voor het traditionele proces met organische

voedsel te produceren ten volle benut wordt. Dit stelt voedingsbedrijven ook in staat om zoveel mogelijk rendement uit hun investeringen te halen. Met het oog op duurzaamheid op lange termijn dienen het gebruik van warmte en water,

De verborgen waarde van keuken- en industrieel afval

oplosmiddelen. De nieuwe methode liet toe om fenolische stoffen te ontrekken, maar deze waren niet geconcentreerd of puur genoeg om van economische waarde te zijn. Om bruikbare resultaten te verkrijgen, werd de extractiemethode vervolgens

en de hoeveelheid afval die geproduceerd wordt, te worden verkleind. Hoewel

gecombineerd met een ecologische membraantechnologie die onderzocht werd

de voedingsen drankenindustrie hiervoor lijkt open te staan, weerhouden

Daarom

project

door de KUL. Membraanfiltratie werd ook gebruikt om hydrolysaten te scheiden

het kostenplaatje en mogelijke mislukking veel bedrijven ervan om in de

meCagrO2 zich op de ontwikkeling

van bijproducten van kipverwerking; men slaagde er zelfs in om de hydrolysaten

mogelijkheden te investeren. In Europa is 99 % van de bedrijven in de voedings-

van

processen

verder te scheiden tot hun hoofdbestanddelen, wat tot bijkomende financiële

en drankenindustrie een kmo / mkb, wat betekent dat financiële investeringen

om hoogwaardige stoffen te leveren

mogelijkheden leidde. De resultaten bewijzen het potentieel van onderzoek

in het onderzoek van potentiële verbeteringen en nieuwe technologie zo

in hoeveelheden die ze geschikt

naar technieken met grote toegevoegde waarde, en zijn ontegensprekelijk een

snel mogelijk moeten worden teruggewonnen. Gebeurt dit niet, dan kan het

maken voor verkoop aan en gebruik

stimulans voor nader onderzoek. Ze tonen ook de mogelijkheden van internationale

voortbestaan van het bedrijf in gevaar komen. Bovendien heeft dat een negatieve

door

samenwerking en van de betrokkenheid van gespecialiseerde partners, zoals

weerslag op de oplossing in kwestie, en worden andere bedrijven ontmoedigd

en farmaceutische industrie. Om

om de mogelijkheden te onderzoeken.

duurzaamheid op lange termijn te

Goedkoop + toegankelijk = populair

richtte

het

milieuvriendelijke

de

verbeteren

voedings-,

en

de

cosmetische Solventextractor met drukwerking

universiteiten, in de zoektocht naar betere werkwijzen.

milieu-impact

te verkleinen wilden ze processen weinig water(zuivering) vereisen.

Geef minder geld uit, gebruik regenwater!

en drankenindustrie. Men doet pogingen om toegevoegde waarde te halen uit

Uiteraard

enkele

De projecten met de aardappelschillen

biologische bijproducten van het productieproces. Doorgaans gaat de aandacht

stoffenextractiemethode

geschikt

en de bijproducten van kipverwerking

echter naar technieken met kleine toegevoegde waarde, waarbij biologische

voor alle afvalmaterialen. Door zich

waren gericht op processen die zorgen

bijproducten worden gebruikt om energie te produceren of als compost,

te

voor toegevoegde waarde en nieuwe

meststof of verbeteraar in dierenvoeder. Ze zijn welbekend en bovendien

die de voedingsindustrie in grote

inkomstenbronnen.

gemakkelijk toe te passen en te controleren, wat ze in feite kosteloos maakt.

hoeveelheden produceert in de 2

op lange termijn betekent echter

Jammer genoeg benutten ze niet het volledige potentieel van de bijproducten;

Zeeënregio, zorgden ze ervoor dat

ook dat de financiële en milieukosten

bioactieve stoffen zoals lipiden, fytochemicaliën, antioxidanten, farmaceutica,

hun onderzoek meer kans maakte om

van productieprocessen gereduceerd

smaken, geuren en pigmenten worden eigenlijk als afval bestempeld. Bijgevolg

op grote schaal erkenning te krijgen

moeten worden. Zowel financieel als

gooit de industrie in wezen geld weg, want deze stoffen zijn van grote waarde

in de industrie, en om de weerstand

ecologisch is het verbruik van energie

voor heel wat andere sectoren. De bestaande technieken die voor een grote

tegen onderzoek naar technieken met

en water al lange tijd problematisch. Bij

toegevoegde waarde zorgen, vereisen doorgaans hogere temperaturen, lange

grote toegevoegde waarde weg te

productieprocessen wordt doorgaans

gebruiken, een mogelijk niet-duurzame hulpbron. Anderzijds moeten de initiële

processen en frequent gebruik van organische oplosmiddelen, wat het milieu niet

nemen. Deze factoren zorgden er ook

leidingwater gebruikt. Er zijn echter

kosten van systemen die dienen om regenwater op te vangen, op te slaan en

ten goede komt en wat bovendien kosten met zich meebrengt. Onderzoekers

voor dat het onderzoek meer invloed

geen

aan te leveren teruggewonnen worden door besparingen op de waterrekening.

gaan ervan uit dat de ontwikkeling van goedkopere, eenvoudigere technieken

zou hebben op de duurzaamheid van

of

met een duidelijk gunstige kosten-batenverhouding ertoe zou leiden dat

de voedingsen drankenindustrie.

regenwater geen geschikt alternatief

In het kader van het project meCagrO2 ontwikkelde ICAM een nieuw

bedrijven in de voedingsen drankenindustrie meer geneigd zijn om zulke

Men besliste zich te richten op de

zou zijn. Waarom wordt regenwater

implementatiesysteem in de vestiging van een levensmiddelenproducent.

technieken even vaak toe te passen als de goedkope, eenvoudige technieken

aardappelschil,

dan niet gebruikt? Enerzijds lijkt het

Door de beperkte plaats op het terrein kon slechts een klein systeem voor

met kleine toegevoegde waarde. Als grootste verschil en mogelijke motivatie

stoffen kunnen worden gewonnen,

onverstandig

natuurlijke

regenwateropvang gebouwd worden. Toch wordt er aanzienlijk minder (leiding)

geldt het feit dat niet alleen het milieu er baat bij heeft, maar dat er ook

en bijproducten van kipverwerking,

hulpbron zomaar te laten wegvloeien

water verbruikt. Op financieel vlak zijn de resultaten nog niet doorslaggevend.

aanzienlijk financieel voordeel mee verbonden is.

een bron van eiwithydrolysaten.

en in plaats daarvan leidingwater te

Ze zijn echter zo veelbelovend dat nadere tests op grotere schaal zullen volgen.

ontwikkelen die energiezuinig zijn en De weerstand om financieel te investeren in tal van oplossingen blijkt uit onderzoek van de technieken die wel en niet worden aangenomen in de voedings-


was

concentreren

geen

op

waaruit

bijproducten

fenolische

Duurzaamheid

gezondheids-,

ecologische

om

hygiënische

redenen

een

Omgekeerde osmose

waarom


ze het energieverbruik verminderen.

een optimale warmtewisselaar, maar

het programma zou het mogelijk

ecologische voetafdruk van een product

Het enige probleem is dat ze niet erg

van tijd tot tijd hun systeem bijwerken

zijn om diverse scenario’s te testen

te achterhalen, zijn onderzoekers zich

efficiënt zijn.

om aan de wettelijke vereisten te

en na te gaan hoe de productie voor

gaan afvragen of ze ook de impact van

voldoen. Wetgevers moeten in hun

een

aangepast

een proces kunnen nagaan aan de hand

In het kader van het project meCagrO2

beslissingen uiteraard met financiële

kan worden. Deze software biedt

van zulke analyses (zie ook 3.2 Schone

hebben onderzoekers en ingenieurs

levensvatbaarheid rekening houden,

de

processen).

geprobeerd om deze efficiëntie te

maar daarbij kunnen ze rekenen op

tal van voordelen, omdat hij niet

dat een bedrijf een installatie die

verbeteren. Op basis van 3D-printing

de vooruitgang in het gebied van

alleen het risico verkleint, maar ook

naar behoren werkt zou vervangen

ontwikkelden en bouwden ze een nieuw

simulatiesoftware.

bedrijven aanmoedigt te investeren

door

in de nieuwe onderzoekspaden die

prestaties levert, ook al is het alternatief

van doorslaggevend belang zijn voor

milieuvriendelijker. Maar als ze beslissen

duurzaamheid op lange termijn en met

over potentiële nieuwe installaties of

het oog op de toekomst.

verbeteringen, kan levenscyclusanalyse

soort warmtewisselaar. Deze beschikt over een complexe hitteoverdragende oppervlaktestructuur die de warmteoverdracht

verbetert

en

dus

het

Een kristallen bol voor duurzaamheid: simulatiesoftware

warmteverlies verkleint. Het nieuwe

voedings-

is

alternatief

onwaarschijnlijk

dat

dezelfde

een bedrijf de mogelijkheid geven om de

Levenscyclusanalyse

ecologische voordelen van verschillende

om in duurzame werkwijzen of nieuwe

produceren, waardoor lekkage tussen

technologie te investeren, is meestal

Simulatiesoftware

oplossingen

te nemen. Bovendien kan een dergelijke

warmteoverdragende lagen en het

te wijten aan het feit dat de bedrijven

voor financiële optimalisatie aanreiken,

analyse duidelijk maken welke andere

risico

voedselverontreiniging

zeker willen zijn dat een bepaalde

maar het is ook belangrijk dat de

onderdelen van het productieproces in

geëlimineerd worden. Ondanks deze

technologie zijn nut zal bewijzen en

voedingsen drankenindustrie met

de toekomst bij onderzoek baat zullen

verbeteringen en de voordelen met

financieel rendement op de initiële

milieufactoren

Nu

hebben, en in het algemeen helpen

het oog op de duurzaamheid van de

investering zal opleveren. Het probleem

levenscyclusanalyses een veelgebruikt

bij de ontwikkeling van gezondere

voedingsen drankenindustrie, zijn de

is dat om het even welk bedrijf voordeel

middel zijn geworden om de totale

productiemethoden.

onderzoekers ervan overtuigd dat hun

kan halen uit de technologie wanneer

warmtewisselaar nog niet optimaal

deze zijn nut bewezen heeft. Hoewel

is. Er zijn andere factoren, zoals de

dit de duurzaamheid ten goede komt,

en zo de duurzaamheid ten goede

regelmaat van de waterstroom en het

geeft het bedrijven geen voordeel

komen. Jammer genoeg zou de

materiaaltype dat gebruikt wordt om

ten aanzien van de concurrentie.

de

oplossing voor alle productielijnen

de warmtewisselaars te bouwen, die

Zoals

drankenindustrie

verschillend zijn en afhangen van

de efficiëntie en duurzaamheid nog

investeringen ook contraproductief zijn

kunnen verbeteren.

als technologie blijft evolueren nadat

waarop

warmtewisselaar

op

duurzamer

de rol van het warme water in het

kan maken, is door het gebruik

productieproces: wordt het gebruikt

van

niet-biologische

bijproducten

om te koken, reinigen, verwarmen,

te

maximaliseren.

Verwarming,

enz.? Hoewel dit een reden is om

bijvoorbeeld, is een belangrijk deel

regenwater voor bepaalde processen

Hieruit

van het productieproces: er zijn niet

op te vangen, lost het gebruik het

investeringen

alleen de financiële en milieukosten

probleem van warmteverlies niet op.

onderzoeksgebieden,

aan

een

Het

te

productiemethoden

verbonden

drankenindustrie

de

manier en

en

De weerstand van individuele bedrijven

Efficiëntie andere

voedings-

resultaat

ontwerp maakt het mogelijk om

Regenwaterproject aan de University of Exeter

Een

optimaal

de

verwarming

van water, maar ook de manier

Warmteterugwinning

waarop water in productieprocessen

eendelig

eerder

aangehaald,

productieprocessen mee in overweging kan

rekening

houdt.

CONCLUSIE

kunnen

een investering is gedaan.

Lauwe reacties

Maar wat als een bedrijf erop kon blijkt

het in

voordeel meer

van

complexe

maar

het

vertrouwen zou

dat

renderen,

een zonder

speculeren?

In

ontmoedigt bedrijven ook om de

meCagrO2

werd

technologie

ontwikkeld

die

te

implementeren,

het

investering te

moeten

kader

Warmtewisselaar

van

simulatiesoftware

De diverse projecten moedigen de voedingsen drankenindustrie aan

gegevens

van

om hun productieprocessen aan te passen door te wijzen op de diverse

aangezien deze algauw achterhaald

productielijnen gebruikt om een model

voordelen hiervan. Dit gebeurt aan de hand van oplossingen voor de

wordt gebruikt. Volgens de eisen

De voedingsen drankenindustrie

kan zijn. Het is belangrijk dat wetgevers

met realistische resultaten te creëren.

specifieke noden van bedrijven in de sector; de projecten onderzoeken

aangaande voedselveiligheid dient

gebruikt op grote schaal technologieën

zich bewust zijn van de technologische

De gegevens aanpassen maakt het

stuk voor stuk voordelige mogelijkheden of tonen aan hoe bedrijven initiële

warm water dat verontreinigd is

om warmteverlies tegen te gaan, door

evolutie en niet blind zijn voor de

mogelijk om verschillende scenario’s te

financiële investeringen kunnen terugwinnen, een belangrijke factor die

door levensmiddelen of chemicaliën

de restwarmte van warm afvalwater

nood aan duurzamere werkwijzen: ze

testen. Wat als een bedrijf de effecten

evolutie of ontwikkeling van nieuwe processen in het verleden in de weg

afgevoerd

Processen

te gebruiken om water op te warmen.

dienen minimale standaarden voor de

van een geplande wijziging aan een

heeft gestaan. Ook is het belang van dialogen met kenniscentra buiten

die deze verontreiniging tot een

De warmtewisselaars die langs deze

duurzaamheid van processen bij wet

productielijn

de sector gebleken; het komt er echter vooral op aan de duurzaamheid te

minimum

twee

bieden

vast te leggen. Dit kan ervoor zorgen

Dat zou zowat elk risico uitsluiten.

financiële en milieuvoordelen doordat

dat bedrijven niet langer wachten op

Met nog enkele aanpassingen aan

te

worden.

beperken,

zouden

het

waterverbruik aanzienlijk beperken


waterstromen

gaan,

vooraf

zou

kennen?

verbeteren en de sector klaar te stomen voor de toekomst.


1.3 Naar gezondere productie

Vleesbewaarmiddelen

Iedereen is het erover eens dat levensmiddelen zoals fruit en groenten

te voorkomen. Schade of wonden

voedzaam en gezond zijn. Maar is men zich terdege bewust van de invloed

geven

van productiemethoden op zulke producten? Er is onderzoek verricht naar

groenten en fruit binnen te dringen, te

de mogelijke negatieve effecten van sommige productieprocessen en, in het

besmetten en te bederven. Als zulke

bijzonder, van de diverse chemicaliën die gebruikt worden. De resultaten hebben

producten geconsumeerd worden, is

wetgevende instanties er onvermijdelijk toe geleid het gebruik en de concentratie

dat nadelig voor de gezondheid. Hoewel

van bepaalde chemicaliën te verbieden of te beperken om gezondere technieken

de resultaten duidelijk te wensen

in de productie van levensmiddelen te waarborgen en negatieve gevolgen voor

overlaten, is het belangrijk dat ze onder

Daarom bepaalt de wet dat het

de volksgezondheid uit te sluiten.

de aandacht van stakeholders in de

gehalte

sector gebracht worden, zoals mogelijk

koolwaterstoffen

gemaakt werd door de samenwerking

concentraties niet mag overschrijden.

Onafgewerkt, onduidelijk, onzeker

pathogenen

de

kans

om

Innovatieve rooktechnologie: makreel

binnen het project TASTE 2 Seas. Jammer genoeg kunnen verse producten door insecten en bacteriën, schimmels en virussen aangetast worden. Hoewel de methoden variëren naargelang het type plant, insect en pathogeen, zijn de meest gebruikte en meest doeltreffende behandelingen

aromatische

(PAK’s)

bepaalde

Vloeibare rookcondensaten

Kleurmeting van droge gefermenteerde worst

Etherische oliën

polycyclische

Fruit en groenten zijn niet de enige voedingswaren die processen moeten

op basis van chemicaliën. De mogelijke negatieve gezondheidseffecten ervan hebben

In

Recepten voor

Gezien de grote markt voor gerookte

deze methoden onder de aandacht van wetgevers gebracht. Dat geldt bijvoorbeeld

veelbelovende

onderzoeksgebieden

vleesproducten bevatten al geruime tijd natriumnitriet, maar dit additief is

producten en steeds strengere criteria

voor natriumhypochloriet, een chemische stof die bij sommige behandelingen

niet onvermeld blijven. Eén daarvan

in verband gebracht met de vorming van carcinogene N-nitrosamines. In

op het vlak van gezondheid, milieu en

gebruikt wordt. Hoewel wetgevers in het kader van de chemische bestrijding van

is het gebruik van etherische oliën.

het kader van het project meCagrO2 werd onderzocht wat er gebeurt als

processen, is er nood aan alternatieve

pathogenen in groenten en fruit specifieke concentraties hebben toegelaten voor de

Etherische oliën zijn plantenextracten

er geen natriumnitriet wordt gebruikt.

productietechnieken.

periode 2006-2014, is er nog geen duidelijkheid voor de toekomst. Hieruit blijkt de

die van nature antimicrobiële en

nood aan duidelijke communicatie tussen wetgevende instanties en de voedingsen

antifungale eigenschappen bezitten,

Als er geen natriumnitriet wordt gebruikt om vleesproducten te bewaren,

levensmiddelentechnologen, chemisch

drankenindustrie, alsook het belang van tijdig onderzoek naar alternatieven voor het

en tegelijkertijd geen gevaar voor de

verandert de kleur: de chemische stof geeft vlees zijn kenmerkende

analisten,

gebruik van chemicaliën.

gezondheid vormen zoals chemische

rode kleur. Hoewel het mogelijk gezonder is om de chemische stof niet

de

behandeling.

de

te gebruiken, vreest men dat consumenten geen vlees zouden willen

samen het potentieel van behandeling

effecten van verschillende etherische

dat niet past in hun idee van hoe verse, gezonde vleesproducten er

met

Alternatieve behandelingen

dit

kader

mogen

Onderzoek

enkele

van

ondergaan om een goede bewaring te waarborgen.

In

het

kader

van het project meCagrO2 hebben zintuigdeskundigen

voedings-

en

vloeibare

en

drankenindustrie rookcondensaten

oliën op een bepaald pathogeen

horen uit te zien. Uit uitvoerige tests is gebleken dat zinkprotoporfyrine

onderzocht. De onderzoekers richtten

Van enkele van de alternatieven en preventieve methoden die werden ontwikkeld,

heeft geleid tot de ontwikkeling

IX, een van nature aanwezig pigment, potentieel heeft als alternatieve

zich in de eerste plaats op verstuiving

zoals de certificering van zaad, irrigatie en bemestingsbeheer, is bewezen dat ze de

van een mengsel dat in initiële

kleurstof. Dit heeft waarschijnlijk geen invloed op de duurzaamheid, maar

waarbij

gezondheidsproblemen veroorzaakt door chemische behandelingen tot een minimum

laboratoriumtests uiterst doeltreffend

wel het potentieel om de concurrentie te beïnvloeden en consumenten

werden omgezet in echte rook met de

beperken. Deze zijn echter niet met succes door de sector geïmplementeerd.

blijkt te zijn. De resultaten zijn op

aantrekkelijke vleeswaren te bieden die stukken gezonder zijn.

gewenste aromatische eigenschappen,

De algehele doeltreffendheid van deze methoden wordt verminderd door het

dit moment nog niet definitief, maar

maar zonder de ongezonde PAK-

onvermogen om verontreiniging op het moment van de oogst of tijdens bewaring

hebben wel de deur naar nader

carcinogenen

onderzoek geopend. De methode moet ook buiten de experimentele context

In rook opgegaan

stabiel blijken te zijn. Zelfs als dat een


rookcondensaten

die

met

traditionele

De

diverse

opnieuw

verbonden

zijn

rooktechnieken.

condensaten

die

werden onderzocht, hebben echter

succes is, wil dat nog niet zeggen dat

Voordat het gebruik van natriumnitriet algemeen verspreid raakte, was het

verschillende

een levensvatbaar alternatief voor

duizenden jaren lang de gewoonte om vlees en vis te roken zodat het voedsel

functies getoond. Aan de hand van

chemische behandelingen gevonden

langer kon worden bewaard. Recenter zijn productieprocessen zodanig

aromatische en zintuiglijke analyses

is. De etherische oliën moeten ook

geëvolueerd dat de bewaarfunctie van ondergeschikt belang is geworden.

is het mogelijk om na te gaan welk

financieel houdbaar zijn. Alleen dan

Tegenwoordig draait het om de unieke sensorische eigenschappen van rook:

condensaat aangewezen is voor een

is het waarschijnlijk dat de methode

gecommercialiseerde voedingswaren die gerookt worden, zijn erg divers, van

bepaald product of een bepaalde

op grote schaal binnen de industrie

aardappelchips en sauzen tot vlees en vis. Net als bij natriumnitriet is gebleken

smaak, teneinde unieke en lekkere

aangenomen wordt.

dat sommige chemische bestanddelen van rook potentieel carcinogeen zijn.

voedingswaren te produceren.

eigenschappen

en


Nieuwe smaken, nieuwe mogelijkheden

CONCLUSIE


Hoewel dit onderzoek er in eerste instantie op gericht was de duurzaamheid van gerookte voedingswaren te verzekeren

Sommige werkwijzen, zoals voedsel

De voedingsen drankenindustrie moet zich voorbereiden op de toekomst door

door gezondere productietechnieken te ontwikkelen, lag het voor de hand dat nieuwe smaken en dus nieuwe

roken en het gebruik van bepaalde

de werkwijzen die ze gebruikt om producten te vermarkten duurzamer te maken.

toekomstmogelijkheden in de sector gevonden zouden worden. Hoewel dit het belang van een open en experimentele

chemicaliën, zijn niet duurzaam.

Er werd een aantal verschillende mogelijkheden aangehaald:

geest aantoont, is de ontwikkeling van nieuwe rooksmaken en gerookte producten geen alleenstaand geval. Zoals uit de

De sector mag ze niet beschouwen

hieronder beschreven gevalstudie blijkt, kunnen experimenten tot onverwachte nieuwe mogelijkheden leiden.

als uitzonderlijke omstandigheden

• het potentieel van landbouwgrond optimaliseren door problemen

die om innovatie vragen; in plaats

die het moeilijk maken om traditionele landbouwtechnieken te blijven

daarvan moet ze permanent nieuwe

gebruiken op te lossen of zelfs te benutten;

GEVALSTUDIE: Fudge Kitchen Inspelen op de internationale markt: een succesrecept

opties

ontwikkelen

en

nieuwe

mogelijkheden onderzoeken, niet

• investeren in nieuwe processen en technologie, maar ook garanderen

alleen te elfder ure. Dit wordt

dat deze processen financieel houdbaar zijn voor de bedrijven die

natuurlijk

verondersteld worden erin te investeren;

bemoeilijkt

door

de

financiële investering die dit vereist. In 2012 kreeg Fudge Kitchen, een Engels bedrijf uit Kent, een plaats toegewezen op de 2 Seas Trade-stand op Tavola

• vooruitdenken en inspelen op marktverwachtingen om nieuwe

2012, samen met acht andere bedrijven uit de voedingsen drankensector. Tavola is een grote internationale voedingsen

Een

drankenbeurs waar de nadruk ligt op kwalitatief hoogwaardige en ambachtelijke producten. De beurs kwam voor Fudge

onvermijdelijk

Kitchen precies op het juiste moment, aangezien het bedrijf in 2011 een nieuw assortiment producten voor de internationale

dat wetgevers en de voedings-

markt had gelanceerd. Het evenement was een groot succes voor het bedrijf. Nieuwe exportmarkten betreden was een

en drankenindustrie er niet in

Tegelijk werd ook het belang van communicatie buiten de voedingsen dranken-

uitdaging, maar Fudge Kitchen bewees dat met veel hard werk, doorzettingsvermogen en vooral geweldige producten een

slagen wettelijke besluiten naar

industrie aangehaald:

Britse producent van hoogwaardig snoepgoed ook internationaal een hoofdrol kan spelen.

behoren op te volgen. In één zulk

Productaanpassing:

lakse

aanpak toe

heeft

er

bijgedragen

producten of technieken te creëren en zo de beschikbaarheid waarborgen van producten waar veel marktvraag naar is.

geval werd het gebruik van een

• directe communicatie met kenniscentra heeft een meer gerichte

bepaalde chemische stof voor een

benadering mogelijk gemaakt van duurzame werkwijzen die in grotere

zekere periode bij wet bepaald,

mate beantwoorden aan de behoeften van de industrie;

Het internationale succes van Fudge Kitchen vereiste heel wat voorbereidend werk. Het eerste probleem voor het bedrijf

zonder enige indicatie van wat

was dat slagroom, een belangrijk ingrediënt van fudge, een zeer beperkte houdbaarheidsdatum heeft en doorgaans binnen

na deze periode zou gebeuren.

• de communicatie met wetgevers moet beter. Op die manier kan men

een week moet worden geconsumeerd. Daardoor kon het bedrijf zijn voornaamste producten onmogelijk in het groot

De voedingsen drankenindustrie

onzekerheid over de toekomst van bepaalde werkwijzen uitsluiten,

verkopen of overzees verhandelen

is

de toekomst beter voorbereiden en – gezien de voortdurende

sowieso

al

terughoudend te

technologische vooruitgang – de mogelijkheden onderzoeken om

De houdbaarheidsdatum van het product verlengen werd dus een cruciale stap om nieuwe markten te bereiken; het

onderzoeken (zoals beschreven in

minimumnormen in te stellen als stimulans voor verbetering in de

oorspronkelijke recept was eenvoudigweg niet geschikt. Na een jaar had het bedrijf een product met een houdbaarheidsdatum

1.2 Naar duurzame werkwijzen).

industrie.

om

duurzame

werkwijzen

van drie weken, maar dit was nog steeds niet genoeg voor de export. Er waren nog meer experimenten met alternatieve ingrediënten nodig en na nog een jaar had het bedrijf een keur aan fudgeproducten op basis van boter in plaats van slagroom

Uit

ontwikkeld, wat de houdbaarheidsdatum gevoelig verlengde en de producten voor internationale handel geschikt maakte. Dit

gevalstudie van Fudge Kitchen

had veel voeten in de aarde, want het bedrijf moest de recepten aanpassen zonder dat de kwaliteit van de producten, die het

blijkt dat investeringen in nieuwe

op de markt moesten opnemen tegen luxepralines, eronder zou lijden.

processen en productiemethoden

2

Seas

Trade

en

de

potentieel bieden, niet alleen om Het productaanpassingsproces leidde toevallig ook tot de uitvinding van twee nieuwe producten: drinkfudge en fudgesaus,

een product op nieuwe markten

die nu ook deel uitmaken van het internationale aanbod van het bedrijf.

te lanceren, maar ook om meer inzicht te krijgen in het potentieel

Een andere sleutelfactor was de presentatie van de producten: naast het nieuwe assortiment werd dan ook een nieuwe

van een bestaand product en

verpakking ontwikkeld die erin slaagt de producten als snoepgoed van hoge kwaliteit voor te stellen.

de manieren waarop het verder ontwikkeld

kan

worden

om

Een ander probleem was dat ‘fudge’ grotendeels onbekend is in vele Europese landen; in Vlaanderen en Nederland is er geen

nieuwe smaken en producten te

woord voor fudge. Fudge Kitchen zag dit niet als een struikelblok, maar begon het product in plaats daarvan aan te prijzen

creëren.

als hoogwaardig Brits snoepgoed, wat meteen tot een reeks nieuwe mogelijkheden leidde.



HOOFDSTUK 2: Distributie

2.1 Producenten: Hoe lokale voedingswaren tijdig, in goede staat en tegen een goede prijs te vermarkten? Producenten moeten erop kunnen vertrouwen dat ze aan de marktvraag kunnen voldoen. Elke stap, van direct oogsten en schoonmaken tot op de aangewezen manier verpakken en leveren, moet op korte termijn volbracht worden. Alleen dan kunnen verse voedingswaren de markt bereiken wanneer ze op hun best zijn. Factoren zoals kosten en koolstofemissies moeten in rekening worden gebracht bij het uitbouwen van een toeleveringsketen die duurzaamheid op lange termijn vooropstelt.

Nieuwe markten

logistiek

bij

komt

kijken.

Hoewel

bepaalde veranderingen duurzaamheid Producenten en handelaars moeten

• beantwoorden aan de ver-

op lange termijn ten goede lijken te

zich

rekenschap

geven

marktverwachtingen nieuwe,

van

de

wachtingen van de klant aan-

komen, is het uiterst moeilijk voor

wanneer

ze

gaande product branding en

producenten om rekening te houden met

–presentatie;

elke mogelijke factor. Dit resulteert in

internationale

markten

trachten te betreden. Het project 2

voortdurende twijfel en een onwilligheid

Seas Trade moedigde bedrijven via een

• potentiële kopers of con-

om processen te veranderen die lijken te

aantal internationale evenementen

sumenten de kans geven de

werken, ook al kunnen alternatieven die

aan om mogelijkheden buiten hun

producten te proeven en te

duurzamer zijn op lange termijn grotere

thuismarkt

testen om na te gaan welke

voordelen bieden. Kunnen kmo’s / mkb’s

konden deze bedrijven de cultuur en

smaken of producten het best

in de voedingsen drankenindustrie met

voedingstrends in verschillende landen

werken in de doelmarkt;

een gerust gevoel een nieuwe markt

te

onderzoeken.

Zo

in de 2 Zeeënregio onderzoeken, alsook

Bedrijfsconcurrentie en duurzaamheid op lange termijn zijn niet meer gebaseerd op hoe bedrijven het er op hun eentje van afbrengen, maar op de efficiëntie en werking van de gehele toeleveringsketen. Dit geldt vooral voor de voedingsen drankenindustrie. Door de beperkte houdbaarheid van verse producten, de zware concurrentie en beperkte financiële middelen is het van levensbelang dat elk onderdeel van het toeleveringsnetwerk geoptimaliseerd is. Productiemethoden en –werkwijzen zijn doorslaggevend als het erom gaat verse producten op de markt te brengen wanneer deze op hun best zijn, en zo de consument de beste ervaring te bieden. Als ze niet het ultieme bieden inzake versheid en smaak, voldoen producenten niet aan de basisverwachtingen en zullen ze onvermijdelijk hun klanten ontgoochelen. De zware concurrentie in de sector laat geen plaats voor zulke teleurstellingen; de voedingsen drankenindustrie moet dan ook onderzoeken hoe ze voor verbetering kan zorgen.


de

levensvatbaarheid

betreden als ze niet zeker weten of het

van

• bijzondere smaken of pro-

project levensvatbaar is, maar wel weten

hun producten op deze markten aan

ductversies ontwikkelen die

dat het hun financiële ondergang kan

de

beter geschikt zijn voor een

worden?

marktverwachtingen

toetsen.

Ze stelden een lijst met specifieke aandachtspunten op:

specifieke internationale markt.

De zwakste schakel

Nieuwe methoden Het project meCagrO2 heeft nieuwe

• ervoor zorgen dat men de bijkomende productiecapaciteit

Zelfs als producenten erin slagen om

methoden ontwikkeld om deze twijfels

voor exportbestellingen heeft;

aan deze voorwaarden te voldoen, is het

te overwinnen. De eerste methode

van cruciaal belang dat ze de steun van

stelt

• ervoor zorgen dat bijkomen-

een sterke toeleveringsketen genieten.

staat na te gaan hoe hun specifieke

de kosten zoals transport en

Een ketting is immers maar zo sterk

toeleveringsketen het beste kan worden

wisselkoerssch ommelingen

als de zwakste schakel. Producenten

geconfigureerd. De methode houdt

ge-dekt worden teneinde de

moeten erop kunnen vertrouwen dat ze

rekening met strategische behoeften

winst te verzekeren;

hun toeleveringsketens geoptimaliseerd

gebaseerd op voedselduurzaamheid

hebben. Jammer genoeg zijn er echter

voor de toekomst. Een andere methode

• nagaan of de productver-

tal van factoren in het spel, waardoor de

werd ontwikkeld om de optimale

pakking voldoet aan de

ketens uiterst complex worden, vooral als

operationele oplossing te vinden binnen

vereisten van de doelmarkt;

er internationale of grensoverschrijdende

een bestaande toeleveringsketen, met

voedingsmiddelenbedrijven

in


als doel de hele keten duurzamer

deadlines te halen. Ook hier is het grootste struikelblok de kostprijs: de lockers

te maken in overeenstemming met

kosten € 15.000 en moeten daarom met minimale onderhoudskosten dienst

de hoogst mogelijke normen. Deze

doen om financieel haalbaar te zijn.

2.2 Distibutie: mogelijkheden en beste werkwijzen

methoden vereisen dan wel een grote hoeveelheid relevante data, maar deze

Hoewel het belangrijk is om hun bedrijf te laten groeien en op die manier

data komen grotendeels overeen met

duurzaamheid op lange termijn te waarborgen, zijn veel producenten

de data die bedrijven in overweging

CONCLUSIE

terughoudend om te investeren in mogelijkheden voor verdere groei. Vooral land-

moeten nemen wanneer ze zelf de

en tuinbouwproducenten kiezen voor korte toeleveringsketens; ze verkopen hun

validiteit van alternatieven in hun

waren in individuele winkels die vaak redelijk geïsoleerd zijn. Deze aanpak heeft

toeleveringsketens

te

aanzienlijke voordelen: het eten is verser, smaakt beter en is mogelijk goedkoper

gaan. Naarmate meer data beschikbaar

trachten

na

voor consumenten, terwijl de ecologische voetafdruk kleiner is. De financiële

wordt, zet de methode bedrijven

slagkracht van deze producenten is echter beperkt; ze zijn afhankelijk van kleine

aan om waar nodig veranderingen te

markten die geen garantie bieden op duurzaamheid op lange termijn. Tegelijk

maken en zodoende duurzaamheid

zijn ze doorgaans niet gekant tegen het idee om hun inkomsten te verhogen door

op lange termijn te waarborgen en

uitbreiding in grotere regionale of lokale markten. Naast de financiële voordelen

verbetering en evolutie van werkwijzen

en het potentieel om een streekmerk te ontwikkelen, biedt een dergelijke

met betrekking tot toeleveringsketens

uitbreiding een betere duurzaamheid op lange termijn. Echter, een uitgebreid

aan te moedigen.

toeleveringsnetwerk ontwikkelen waarmee een grotere klantenbasis bediend kan worden is complex. Daardoor zijn de voordelen vaak miniem of zelfs onbestaande.

Lekkers in de lockers Waitrose Click and Collect kluisjes Tegelijk

moeten

nieuwe

Distributie is complex

syste-

Hoeve- en streekproducten “100% West-Vlaams”

alles te verpakken en klaar te maken. Bestellingen worden per klant en klaar

die

Aan de verwachtingen van de consument voldoen is van het grootste

Hoewel een uitgebreidere klantenbasis in een grotere verkoop kan resulteren,

voor transport en levering verpakt.

kunnen

belang; wie zich op een nieuwe markt waagt, is bij voorbaat verloren als

moeten producenten ook rekening houden met de tijd en de financiële kosten;

De bestelling wordt opgehaald en

vereenvoudigen. In sommige delen

het aanbod niet iets is waar consumenten graag in investeren. Het project

er komt heel wat administratief werk bij kijken om de initiële prijs te bepalen,

afgeleverd, en enkele dagen later

van de wereld gebruikt men lockers,

2 Seas Trade ging na welke factoren bedrijven in overweging dienen te

klanten te vinden, bestellingen aan te nemen en te behandelen, en betalingen

verzendt de producent een factuur.

een

nemen als ze toegang proberen te krijgen tot een nieuwe internationale

en het logistieke proces in goede banen te leiden (denk ook aan het recyclen

Aangezien de waren in standaarddozen

markt. Voedingswaren op een nieuwe markt lanceren:

van herbruikbare verpakkingen). Het project 2 Seas Trade vond nog een aantal

worden verpakt, hoeft er geen speciale

andere punten die van belang zijn als men in het buitenland gaat leveren,

verpakking onmiddellijk te worden

men de

onderzocht

worden

toeleveringsketen

reeks

metalen

kasten

van

verschillende grootten. Lockers met aansluiting op het lichtnet kunnen zelfs de temperatuur regelen. Wanneer

• helpt de duurzaamheid van de voedingsen drankenindustrie

zoals een grotere productiecapaciteit, bijkomende kosten en de etikettering

geretourneerd. De producent dient er

een levering heeft plaatsgevonden,

op lange termijn te verbeteren en verhoogt de concurrentie;

van producten. Het transport van voedingswaren is belastend voor het milieu,

alleen voor te zorgen dat er voldoende

wordt de winkelier of het bedrijf dat

• op zijn beurt zet dit bedrijven ertoe aan nieuwe smaken te

ongeacht of het gaat om verzending in binnen- of buitenland, en ritten naar

dozen zijn om de volgende reeks

de levering zal behandelen per sms

ontwikkelen.

individuele klanten produceren heel wat afval. Daar de meeste bedrijven in

leveringen te doen. Uiteraard worden

de voedingsen drankenindustrie kmo’s / mkb’s zijn, zijn de vereisten van het

ook bestellingen die de producent

distributieproces simpelweg te groot.

plaatst

op de hoogte gebracht; ze moeten niet ter plaatse zijn om de levering in

meCagrO2 ontwikkelde een methode om producenten aan te moedigen hun

ontvangst te nemen. Ze beschikken

toeleveringsketens te optimaliseren en:

over een cijfercode om het kluisje te

Vereenvoudigd

in

deze

standaarddozen

geleverd, wat ervoor zorgt dat er dozen beschikbaar zijn zonder dat deze

ontgrendelen. Het voordeel van dit

• hun eigen processen te verbeteren, minder afval te produceren

systeem is dat het enkele typische

en efficiënter te werken;

Als reactie op dit probleem heeft het project Fish and Chips een aantal initiatieven

Het systeem stelt mogelijk grotere

logistieke problemen oplost: leveringen

• te onderzoeken welke mogelijkheden het biedt om nieuwe

bedacht, ontwikkeld en/of getest, zoals Pick, Drive & Deliver, Farmdrop en ‘bpost

eisen aan de verwerkingscapaciteit,

kunnen op elk moment overdag of ’s

markten te betreden;

op afspraak’. Deze drie programma’s maken het distributieproces veel eenvoudiger

maar producenten kunnen ervoor

nachts plaatsvinden, wat ervoor zorgt

• in grotere mate te voldoen aan de verwachtingen van de klant.

voor de producent. De programma’s volgen een vergelijkbare methode waarbij

kiezen limieten in te stellen zodat

speciaal moeten worden geleverd.

producenten een deadline hebben om op een online distributieplatform prijzen,

ze

gaat (voor leveringen buiten de spits),

In dit kader denken we aan de innovatieve levering via lockers. Voor

producten en beschikbare volumes in te voeren. Het systeem geeft hen zelfs de

voldoen. De methodes reduceren het

terwijl de boeren, vissers en telers die

handelaren en productiefaciliteiten belooft dit een eenvoudigere en

mogelijkheid om nieuwe producten in de schijnwerpers te zetten.

administratieve werk en de kosten,

de producten verzenden in een rustiger

doeltreffendere toeleveringsketen, met haalbare deadlines en meer vrijheid

tempo kunnen werken omdat ze zich

voor leveranciers en de handelaren zelf.

dat er minder tijd in het verkeer verloren

niet hoeven te haasten om krappe


zeker

aan

de

vraag

kunnen

en stellen producenten in staat om Consumenten krijgen dan de tijd om een bestelling te plaatsen. Deze worden

grotere netwerken te bereiken, wat

vervolgens naar de producenten gestuurd, die ongeveer 24 uur krijgen om

cruciaal is voor duurzaamheid op lange


termijn. Het vereenvoudigde systeem lijkt aan alle nodige vereisten te voldoen, zolang de toeleveringsketens

2.3 Consument: Hoe ver reist uw voedsel?

door producenten van alle belangrijke

producten die compatibel zijn met de app kunnen inlezen. Producten die compatibel

voedingswaren

brengen,

zijn, worden in de winkel als zodanig aangeduid. De consument krijgt dan informatie

slaagt Talents de Ferme er toch in om

over de boerderij of de producent die het product geleverd heeft, de gebruikte

de behoeften van de klant te voldoen

methodes en contactgegevens van de producent. Consumenten krijgen deze

Lokaal geproduceerd voedsel heeft heel wat voordelen. Het is verser, smaakt beter

en een merk te ontwikkelen waar

informatie op een overzichtelijke manier aangeboden, wat hen inzicht geeft in het

en is van betere kwaliteit op het moment dat het op het bord van de consument

consumenten achter kunnen staan.

product en de regio van oorsprong. Het zorgt ook voor een link tussen consumenten

belandt. Lokaal geproduceerd voedsel is goed voor de gezondheid, de lokale

Dit waarborgt duurzaamheid op lange

en producenten, en maakt producten vergelijken eenvoudiger zodat consumenten

economie en het milieu. De aankoop ervan komt niet alleen plaatselijke boeren

termijn, levert kwaliteitsproducten op die

de beste optie kunnen kiezen; op die manier zetten ze producenten die concurrerend

en producenten ten goede, maar ook de duurzaamheid en andere bedrijven

smakelijker zijn en draagt natuurlijk bij

willen blijven aan om duurzaamheid op lange termijn voorop te stellen.

kort blijven. Bovendien kan het samen met lockers worden gebruikt (zie 2.1 Lekkers in de lockers).

CONCLUSIE

samen

te

in de regio. Lokaal gekocht voedsel hoeft bovendien niet ver getransporteerd

aan de ontwikkeling van een plaatselijke

De eenvoud van de methode

te worden, wat minder vervuilend is. Het is daarom uiterst belangrijk dat

identiteit.

– vanuit het perspectief van de

consumenten aangemoedigd worden om lokale producten te kopen. Toch zijn

producent – verbergt de complexe

consumenten zich vaak weinig bewust van de oorsprong van hun eten.

aard van het distributienetwerk. Logistieke processen voor verschillende

producenten

in

Een streekmerk ontwikkelen

een

CONCLUSIE

Hoewel Talents de Ferme succes heeft in Frankrijk, werpt de vraag zich op

Hoewel consumenten meer informatie en transparantie omtrent hun voedsel

of het concept ook bijval zou oogsten

lijken te willen, moet men hierbij rekening houden met het gebruikte

in andere markten. In het Verenigd

medium. Wat werkt in één regio doet het elders misschien niet. Tegelijk

bepaalde regio worden gebundeld.

Het is belangrijk dat consumenten aangezet worden om streekmerken te

Koninkrijk gooit de Kent Food App hoge

dienen lokale producenten deze trend te beschouwen als een gelegenheid

Verder omvat elke rit ophalen en

herkennen en er actief naar op zoek te gaan. In het verleden vertrouwde men

ogen, maar zou een face-to-faceversie

om een streekmerk te creëren en klantentrouw te winnen.

leveren, wat het aantal kilometers

hierbij vooral op reclame, maar in het tijdperk van de sociale media en digitale

even succesvol zijn? En wat met

en dus de ecologische voetafdruk

technologie beschikken consumenten over nieuwe methoden. Het Engelse

Nederland, België en diverse regio’s

verkleint, de duurzaamheid aan-

graafschap Kent ontwikkelde bijvoorbeeld de Kent Food App, die gebruikers

in Frankrijk? Hebben consumenten er

zienlijk ten goede komt, en risico’s

informatie geeft over plaatselijke telers en voedingsen drankenleveranciers,

andere winkelgewoonten? Zijn andere

en

praktisch

alsook over het productaanbod dat direct verband houdt met de regio. De

voedingsgewoonten en/of culturele

is

voor

app vertelt gebruikers ook waar de lokale verswaren gekocht kunnen worden.

verschillen zo doorslaggevend dat de

duurzaamheid op lange termijn

Voorts steunt de app op de links en aanbevelingen van zijn gebruikers, wat de

initiatieven er minder levensvatbaar

• een welomlijnde reeks eisen waaraan een producent moet voldoen

(zie 3.4 De wrange smaak van

bekendheid en verspreiding ervan vergroot. Het is een goedkopere manier om

zijn? Wie een antwoord op deze

om met succes een nieuwe markt te betreden;

verspilling). De complexiteit van

de aandacht te trekken dan traditionele reclametechnieken, en bovendien voelen

vragen zoekt, moet ook nagaan hoe

• een methode om te onderzoeken hoe een toeleveringsketen kan

de

gebruikers zich persoonlijk betrokken en trots op het streekmerk.

de basisconcepten aan deze markten

worden verbeterd;

aangepast kunnen worden, en hoe

• leveringspunten met lockers, die het mogelijk maken om leveringen

men met verschillen kan omgaan. Men

op om het even welk moment te doen en de toeleveringsketen te

dient te onderzoeken welke elementen

vereenvoudigen.

voedselverspilling

uitsluit,

wat

methode

cruciaal

wordt

individuele

producenten niet opgedrongen; ze krijgen een vereenvoudigde versie

Transparantie

aangeboden. Dankzij gegroepeerd

2.4 Algemene conclusie In hun streven om aan de verwachtingen van klanten te voldoen, worden producenten aangezet om hun toeleveringsketen te optimaliseren. Dit heeft geleid tot:

ophalen en leveren kan men

Naast streekmerken zijn er ook andere manieren om consumenten stil te doen

van het concept wel naar een andere

de kosten drukken en worden

staan bij de oorsprong van hun voedsel, bijvoorbeeld door hen bewust te maken

markt overgedragen kunnen worden.

Het is ook duidelijk dat consumenten meer transparantie wensen wat hun

producenten aangezet om hun

van de gebruikte productieprocessen. Voor sommige consumenten primeert

klantenbasis uit te breiden, zonder

weliswaar het gemak van online winkelen op kennis van de oorsprong van

ontwikkeling van een streekmerk:

dat ze daarbij veel tijd en geld

etenswaren, maar dat geldt niet voor iedereen.

Het verhaal achter het product

een financieel voordeel op en komt

Talents de Ferme is geen onderdeel van een Interreg-programma, maar niettemin een

Agrimarkt, een initiatief in het kader

de duurzaamheid op lange termijn

uitstekend voorbeeld van het verlangen van consumenten om meer over hun voedsel

van Fish and Chips, onderzocht een

ten goede, niet alleen van hun

te weten. Talents de Ferme is een Franse keten van winkelcentra waar producenten van

alternatieve methode om transparantie

bedrijf, maar van de hele voedings-

fruit, groenten, vlees, zuivel enz. samen de klanten vers, lokaal geproduceerd voedsel

te creëren en consumenten aan te zetten

en drankenindustrie. Tezelfdertijd

in volledige transparantie aanbieden. De producenten werken volgens het principe

om voor lokale producten te kiezen. Net

begunstigt deze oplossing lokaal

dat niemand beter geplaatst is om advies over producten te geven dan de mensen

als in Kent werd een app ontwikkeld

geproduceerde groenten en fruit, en

die ze geproduceerd hebben. Ze staan dus steeds klaar om vragen te beantwoorden

om klanten meer transparantie te

Een initiatief dat aanslaat in één markt, cultuur of land werkt niet noodzakelijk

draagt ze op die manier bij aan de

en hun mening of nuttige tips te geven. Dat vergroot niet alleen de transparantie,

bieden. Deze app beschikt over een

elders, of werkt alleen in een versie die aangepast is aan de markt en de

ontwikkeling van een streekmerk.

het stelt leveranciers ook in staat om persoonlijk contact met klanten te leggen

geïntegreerde

verwachtingen van de klant. Hoewel dit op het eerste gezicht nadelig lijkt, zet het

en biedt een oplossing voor de typische problemen van korte toeleveringsketens:

consumenten

moeten investeren. Dit levert hen


scanner

waarmee

streepjescodes

van

voedsel betreft. Een aantal oplossingen in dit kader draagt ook bij aan de

• Kent Food App, met informatie over voedingswaren uit Kent; • Talents de Ferme, een winkelcentrum waar producenten zelf hun verswaren verkopen en beschikbaar zijn om vragen van klanten te beantwoorden en advies te geven; • initiatieven zoals Pick, Drive & Deliver, ‘bpost op afspraak’ en Farmdrop, waarmee groenten en fruit direct aan de consument geleverd worden na bestelling via een computer.

in feite aan om een methode te optimaliseren alvorens deze te implementeren.


HOOFDSTUK 3: Consumenten

3.1 Je bent wat je eet Door de omvang en complexiteit van het aanleveringproces en het complexe

producenten fouten uit het verleden

regelgevende kader kunnen consumenten zich vaak geen duidelijk beeld vormen

vermijden wanneer ze zich op grotere

van de productieprocessen die nodig zijn om voeding en dranken op de markt

markten begeven. Producenten met

te brengen. Er is weinig informatie over wat bepaalde processen inhouden;

twijfelachtige werkwijzen kunnen de

diverse chemische additieven en ingrediënten worden zonder verdere uitleg

naam van een regio bezoedelen; meer

aangeduid met codes of nummers, en soms worden valselijk stoffen vervangen

dan tien jaar lang mocht rundvlees uit

om de kosten te drukken en meer winst te maken. Dit heeft tot gevolg dat het

het Verenigd Koninkrijk niet verkocht

consumentenvertrouwen in de voedingsen drankenindustrie geschaad is. Aan

worden in de EU nadat gebleken was

de andere kant bieden projecten zoals Talents de Ferme, Farmdrop en Agrimarkt

dat plantenetend vee overblijfselen van

consumenten een alternatief, namelijk lokale en plaatselijke voedingswaren.

ander vee te eten kreeg om de groei te

De nadruk op transparantie

stimuleren. Het was pas wanneer mensen er ziek van werden – en stierven – dat de aandacht op deze productiewijzen

Grote supermarktketens proberen het vertrouwen te herstellen door ingrijpende

gevestigd werd. Recenter zijn Britse

veranderingen te beloven. In dezen zijn het echter de consumenten die de

detailhandelaren in opspraak gekomen

agenda lijken te bepalen. Ze hebben getoond dat ze meer transparantie en betere

toen rundvleesproducten paardenvlees

traceerbaarheid willen, en verkiezen lokale en regionale voedingswaren boven

bleken te bevatten. De beide schandalen

lange toeleveringsketens. Consumenten zijn niet blind voor de voordelen van

zijn toonvoorbeelden van de praktijken

regionale voedingswaren: vaak beschikken deze over een bewijs van oorsprong,

waarvoor consumenten tegenwoordig

en ze zijn lekkerder en gezonder. Bovenal zijn ze vanuit het perspectief van

beducht

de consument betrouwbaarder en geloofwaardiger. Dit draagt bij aan de

handelaren dienen zulke werkwijzen te

duurzaamheid van de lokale voedingsen drankenindustrie, en de ontwikkeling

schuwen willen zij het vertrouwen van

van een lokaal of regionaal merk; merken uit een specifieke regio kunnen

de klant herstellen.

vermarkt worden op basis van hun versheid en betrouwbaarheid.

Betere werkwijzen

zijn,

en

producenten

en

Zijn lesje geleerd Tot dusver lijkt het erop dat de industrie

De rol van consumenten met betrekking tot de duurzaamheid van de voedingsen drankenindustrie moet worden onderzocht. We moeten het huidige gebrek aan inzicht rond de levenscyclus van voedsel verhelpen zodat consumenten welingelichte keuzes kunnen maken aangaande het voedsel dat ze kopen. Lokaal geproduceerd voedsel van het seizoen is smakelijker en moet minder ver worden getransporteerd, maar consumenten zijn zich vaak niet bewust van de oorsprong van hun voedsel. Weten in welke seizoenen het best kan worden gevist op bepaalde vissoorten zou tot betere keuzes leiden en de druk op overbeviste soorten verlichten. Daarnaast zou met betere planning en koopgewoonten minder voedsel worden verspild, en dus energie, water, verpakking en emissies die verband houden met de productie ervan worden uitgespaard. Ten slotte zou een betere kennis van composteren ertoe leiden dat men eierschalen en bananenschillen benut in plaats van ze te laten wegrotten op een stortterrein.


Er bestaat twijfel over het vermogen van de lokale industrie om aan de vraag van

zijn lesje heeft geleerd. De beweging

een grotere markt te voldoen. Het is belangrijk dat grote supermarktketens en lokale

naar lokaal voedsel is aan banden gelegd door tekorten in de toeleveringsketen. Bepaalde laakbare praktijken die in het verleden werden gebruikt, worden nu echter achterwege gelaten ten gunste van nieuwe innovaties. De moeilijkheden van lokale producenten en telers om de plotse groei van de marktvraag te beantwoorden, heeft geleid tot innovatieve distributiemodellen, zoals Farmdrop

en

distributielockers

(zie

2.1 Hoe lokale voedingswaren tijdig te vermarkten). Deze methoden helpen ook om de verspilling van voedsel tegen te gaan en ervoor te zorgen dat de Miummm – Vlaams Huis van de Voeding – Smaakacademie

consument toegang tot vers voedsel heeft.


3.2 Het is niet alleen de smaak die telt

CONCLUSIE De

hindernissen

De macht van het volk

de

Verschillende factoren bepalen het gedrag van consumenten met betrekking

te

tot voeding en dranken. Producenten geven gehoor aan de vraag van de

bieden en de complexiteit en

consument naar gezonde en voedzame levensmiddelen; op hun verpakkingen

Een recent onderzoek in het kader van het TASTE 2 Seas-project heeft evenwel

onduidelijkheid

klant

meer

om

transparantie

de

en in reclame roemen ze de voordelen van hun producten en ingrediënten in

aangetoond dat milieuvriendelijkheid een aanzienlijke invloed heeft op de

voedingsen drankenindustrie de

een poging consumenten aan zich te binden. Tegelijk worden voedingswaren

keuze van de consument. In een experiment kregen consumenten een aantal

productieprocessen van voedsel

ontwikkeld met het oog op de smaakvoorkeuren van consumenten, er zijn

sneetjes brood. Ze wisten niet dat het brood altijd hetzelfde was en dat enkel

voorstelt, hebben ertoe geleid dat

voortdurend kortingen, en verschillende merken doen hun best om geassocieerd

het etiket verschilde: er werd een gemakkelijk herkenbare schaal gebruikt die

consumenten de voorkeur geven

te worden met een kwaliteitsstandaard, een bepaalde smaak of natuurlijk, een

de milieuduurzaamheid van de productiemethoden aangaf. Brood met etiketten

aan versere, lokale verswaren.

zeker imago. Gezien de grote maatschappelijke bezorgdheid ten aanzien van

die duurzame productiewijzen suggereerden, kreeg de voorkeur op brood dat

Deze zijn smakelijker en zijn

het milieu, en het feit dat mensen zich meer bewust zijn van de impact van de

zogezegd niet duurzaam was geproduceerd. Dit verschijnsel werpt de vraag

uiteraard goed voor de lokale

voedingsen drankenindustrie op het milieu, dienen producenten het imago

op of de verpakking van levensmiddelen het gebruik van schone processen als

economie, maar kunnen nadelig

dat zij tentoonspreiden opnieuw te evalueren.

industriestandaard moet erkennen.

Schone processen

Concurrentie

zijn

waarmee

doordat

ze

vernieuwing

en marktuitbreiding in de weg

Bootbeurs Parijs

staan. nieuwe,

Het ligt voor de hand dat het door de consument gepercipieerde belang

De vage processen en de valse

Een

milieuvriendelijkere processen genaamd ‘schone processen’. In algemene zin

van schone processen een effect heeft op de bikkelharde concurrentie in

praktijken die de industrie er op

vragen deze processen minder energie en water, en ze zorgen voor minder

de voedingsen drankenindustrie. Om een gunstige positie tegenover de

sommige markten op nahoudt,

CO2 en afval. Daarbij gaan ook de productiekosten omlaag. Toch is het moeilijk

concurrentie te behouden, moeten voedingsbedrijven gelijke tred houden

hebben tot gevolg dat sommige

te achterhalen waarom ze deze processen instellen. Een producent kan een

met de voorkeur voor schone processen en duurzame productiemethoden. In

consumenten

hun

vertrouwen

schoon proces implementeren voor één deel van de productie, maar daarnaast

het geval van andere projecten zoals de Agrimarkt-app en Talents de Ferme

in

supermarktketens

een goedkoop en uitermate milieubelastend proces hebben voor een andere

(zie 2.3 Consument: Hoe ver reist uw voedsel?), die consumenten informeren

hebben verloren – een reden te

stap. Zolang dit het geval is, zal de milieuproblematiek niet de aandacht krijgen

over de milieu-impact en productiemethoden van voedingswaren, is het

meer om lokaal geproduceerde

die zij verdient.

belangrijk dat producenten in de eerste plaats duurzamer proberen te werken

grote

aantal

levensmiddelenproducenten

engageert

zich

voor

met

om het vlekkeloze imago van hun merken te behouden en te voldoen aan de

transparante

verwachtingen van de klant. Op productverpakkingen een beschrijving van de

toeleveringsketen. Het is aan de

milieu-impact vermelden komt niet alleen tegemoet aan deze behoefte, maar

grote supermarktketens om te

helpt ook het vertrouwen tussen consumenten en producenten te herstellen.

verswaren een

te

korte

kopen

en

bewijzen dat ze hun lesje geleerd hebben

en

het

vertrouwen

van hun klanten waard zijn. Op dit moment maken grote

Agrimarkt app

supermarktketens een beweging naar

lokaal

voedingswaren.

geproduceerde Met

andere

woorden, ze doen hun best om

CONCLUSIE

consumenten te geven wat ze willen.

Onderzoek naar de wensen van consumenten heeft aangetoond dat hun keuze voor en ervaring van producten worden beïnvloed door de milieu-impact van de gebruikte productieprocessen. Dit is niet alleen erg betekenisvol voor de milieuattitudes van consumenten. Het geeft producenten ook de kans om hun producten van andere Productielijn

te onderscheiden door ‘schone processen’ te implementeren. Gezien de competitieve aard van de voedingsen drankenindustrie zet dit onvermijdelijk aan om te blijven innoveren en de huidige processen steeds milieuvriendelijker te maken.



3.3 Kaas groeit aan planten Weten we waar ons voedsel vandaan komt? Onderwijs speelt een belangrijke rol in het waarborgen van duurzaamheid in de voedingsen drankenindustrie. Door consumenten inzicht te geven in de oorsprong van voedingswaren kan men hen aanzetten om keuzes te maken waarmee ze duurzaamheid op lange termijn ondersteunen. Om deze

Vishandelaar in Boulogne

bewustmaking te bevorderen, werd een aantal projecten gestart. Ze zijn niet alleen gericht op kinderen en tieners, maar ook op volwassenen die al actief zijn

visserij te propageren. De positieve

in de voedingssector.

benadering blijkt ook uit de manier

Vissen voor de toekomst

waarop informatie wordt aangereikt: in plaats van klaslokalen gebruikt Mr.

Mr. Goodfish programma in Nausicaa en de rol van de agrovoedingssector uit te breiden. Daardoor wekt het

“Boerderijwijzer” -boerderijeducatie

de interesse in de sector en de

Goodfish schoolkantines en kooklessen.

mogelijkheden die deze te bieden

In 2010 lanceerde World Ocean Network het Europese initiatief Mr. Goodfish

Dit zet studenten aan om de informatie

Actief omgaan met planten en dieren

aanpak, maar educatief vermaak dat

heeft, wat de duurzaamheid op lange

om informatielacunes op te vullen die de duurzaamheid van de visserijsector

niet te beschouwen als een les, maar

bevordert kennis van de oorsprong van

erop gericht is jonge bezoekers te leren

termijn ten goede komt.

in gevaar brengen. Voor Mr. Goodfish geen obligate waarschuwingen over

als een deel van het dagelijks leven. Zo

voedsel en leidt tot vragen over hoe

over voeding en de oorsprong ervan in

de gevolgen van overbevissing, maar wel een positieve benadering waarbij

maakt het initiatief het publiek bewust

voedsel wordt verwerkt. De doelen van

de agrovoedingssector. Bijvoorbeeld,

alternatieven worden aangereikt met lijsten van vissoorten die in het seizoen

van de problematiek en haalt het mensen

het boerderijbezoek kunnen bereikt

educatieve pakketten worden gebruikt

zijn, de minimale vangstgrootte en definities van een gezond visbestand (zie

over om een verantwoord gedrag aan te

of verrijkt worden met educatieve

om te tonen hoe aardappelen chips

ook 1.1 Nieuwe mogelijkheden in de landbouw). De aandacht voor minimale

nemen en hun levensstijl te veranderen.

materialen

worden (inderdaad, aardappelen is het

Onderwijs

vangstgrootte en vis in het seizoen kan niet worden beperkt tot slechts één

De

planning

en

juiste antwoord), quizvragen lichten

landbouwers,

bedrijf, regio of land. Initiatieven zoals het TASTE 2 Seas-project zijn cruciaal, en

begrijpen informatie is bedoeld om bij

vertegenwoordigers van de boerderij

leerlingen voor over gezond eten, en

en

internationale wetten moeten worden opgelegd en nageleefd om een eenduidige

een groot publiek verspreid te worden

(of met andere woorden, de onderwijs-

via interactieve computerprogramma’s

bewustgemaakt moeten worden

aanpak van duurzame visserij te waarborgen. Daarom is de website van Mr.

via

en de agrovoedingssector). Daarnaast

kunnen ze achterhalen hoe maïs tot

van duurzame werkwijzen, maar

Goodfish (www.mrgoodfish.com) beschikbaar in meerdere talen.

netwerken, wat tot een grotere impact

kan

cornflakes verwerkt wordt.

ook voor anderen die ervoor

leidt met minimale kosten en middelen.

grond

Het initiatief is gericht op alle actieve partijen van de toeleveringsketen, van vissers

De educatieve materialen en activiteiten

interesse in en vertrouwdheid met de

Voor

worden

terechtkomt, van handelaren en

en vishandelaren tot restaurants, schoolkantines en consumentengroepen, en heeft

ontwikkeld door mariene onderwijzers

agrovoedingssector te ontwikkelen.

diverse beroepsmogelijkheden in de

restaurants tot de consumenten

als doel uniforme ideeën, erkenning en voorkeuren voor duurzame werkwijzen en

zijn er niet alleen voor leraren, maar

agrovoedingssector uitgelicht aan de

zelf. Dit mag niet beperkt worden

hand van getuigenissen, educatieve

tot specifieke regio’s; initiatieven

workshops en bedrijfsbezoeken, en ze

zoals Mr. Goodfish weerspiegelen

eenvoudige,

persoonlijke

gemakkelijk

en

te

professionele

voor iedereen op de website van Mr. Goodfish


van

gemeenschappelijke de

boerderij zijn

voor

klasleraar

een

vruchtbare

kinderen

Wat zit er in chips?

andere

de

oudere

groep

alsook bij educatieve organisaties zoals

Toch maken sommigen zich zorgen

krijgen informatie over de bestanddelen

dit

aquariums, dierentuinen en (natuur)

over hoe weinig kinderen weten over

en productie van voedingswaren.

aanpak.

wetenschappelijke musea.

de oorsprong van voedsel; onzekerheid

Smaakt goed

Andere

over het hoofdingrediënt van chips en

is

belangrijk vissers, producenten

voor telers die

zorgen dat er voedsel op ons bord

om

(www.mrgoodfish.com)

De oorsprong van voedsel

Miummm -Vlaams Huis van de Voeding

de

en

CONCLUSIE

de occasionele bewering dat kaas aan

door

hun

multinationale

projecten,

zoals

het

Miummm, Vlaams Huis van de

planten groeit worden beschouwd als

Ten

een schande. Zulke onwetendheid

het kader van het project Fish and

interactieve

Het idee om buiten de schoolcontext

wordt frontaal gecounterd door het

Chips

een

willen met een positieve educatieve

te leren over voedsel en de oorsprong

project Fish and Chips. Een van hun

project dat leerlingen de kans geeft

benadering verander-ingen in de

van

voedingswaren

de

creëerde

Miummm

Smaakacademie,

in

Voeding, de Smaakacademie en boerderijbezoeken

verder

initiatieven is het Miummm, Vlaams

om voedsel fysiek te bereiden en te

levensstijl teweegbrengen. Men

ondersteund door educatieve bezoeken

Huis van de Voeding. Dit is een doe-

proeven. De nadruk ligt op lokaal

gaat ervan uit dat onderwijs buiten

aan

manier

en belevingscentrum voor kinderen

geproduceerde verswaren van het

de klas het aanbod interessanter

kunnen kinderen zelf zien, doen en

van vier tot tien jaar, en voor oudere

seizoen. Net als de andere activiteiten

maakt en een grotere impact op

voelen wat ze normaal via traditionele

groepen van tien tot achttien jaar.

is de Smaakacademie erop gericht de

de doelgroepen heeft.

onderwijsmethoden aangereikt krijgen.

Ook hier geen traditionele schoolse

kennis over voedsel in het algemeen

boerderijen.

Op

wordt

slotte

die


3.4 De wrange smaak van verspilling Veranderingen in levensstijl zijn belangrijker dan ooit. Jaarlijks wordt nu al meer

CONCLUSIE

Een andere benadering

Het project SWAP Now heeft

dan een miljard ton voedsel verspild. En dan gaat het niet over eierschalen

veel voordeel gehaald uit zijn

en klokhuizen. Het gaat erover dat meer dan een miljard ton voedsel dat ooit

Communicatie

duurzaamheid

internationale aanpak. Het gaf de

eetbaar was bij het afval belandt: groenten die men laat rotten, voedsel dat

loopt op een aantal hindernissen, wat

betrokken organisaties de kans om

door een te grote portie op het bord blijft liggen, verswaren die restaurants en

enkele oorzaken aan het licht heeft

hun uiteenlopende benaderingen

cateringbedrijven niet hebben kunnen gebruiken, en alle andere voedingswaren,

gebracht waarom er weerstand is om

inzake afvalreductie te delen;

van fruit tot vis, die men na de vangst of oogst bestempelt als ongeschikt voor

afval te verminderen, in het bijzonder

vaak waren dit uiterst originele

verkoop omwille van hun grootte, vorm, smaak of lage marktprijs. Daarnaast

bij huishoudens. Kennelijk denken

initiatieven, en stuk voor stuk

worden ook de energie, het water, de verpakking en het geld dat gebruikt

veel mensen dat ze zelf geen verschil

waren

werd om het te produceren, te transporteren en te bereiden voor verkoop

kunnen maken, of dat duurzaam

duurzaamheid te verbeteren en

verspild. Als verspild voedsel ten slotte bij het afval belandt, moet het nog eens

leven duurder is. Het is natuurlijk

de milieu-impact te verkleinen.

getransporteerd worden naar een stortterrein, wat de druk op het milieu nog

zaak om deze fabeltjes de wereld uit

Enkele van de organisaties die

groter maakt.

te helpen, maar tegelijk blijkt hieruit

betrokken waren bij SWAP Now

dat de traditionele benadering van

hadden

Eerdere pogingen

over

overheidscommunicatie aan

gezinshoofden

en

brieven

ontoereikend

ze

erop

gericht

eerder

de

deelgenomen

aan vergelijkbare projecten met

Compostmobiel: afvalpreventie

deelnemers uit andere landen

Op dit vlak werden eerder al pogingen ondernomen, maar deze zijn niet

is. Daarom ontwikkelde SWAP Now

doeltreffend genoeg om te voldoen aan de eisen van de huidige situatie. SWAP

een meer dynamische en eigentijdse

te stimuleren; onderzoek in het kader

en schone processen. Het plan is om

onderstreept het belang van het 2

Now, een project dat in het kader van TASTE 2 Seas gelanceerd werd, wou het

aanpak. Met specifieke doelgroepen

van het SWAP Now-project heeft

de programma’s in de toekomst uit te

Zeeën-programma in de verdere

mogelijk maken om afvalvermindering op een andere schaal te benaderen. In

zoals jonge gezinnen, groepen met

aangetoond dat de meeste mensen niet

breiden en ook aandacht te besteden

internationale verspreiding van

verschillende landen in de 2 Zeeënregio kreeg een aantal groepen die reeds

lage inkomens, studenten en anderen

geneigd zijn informatie over duurzame

aan

informatie en ideeën.

actief waren in afvalvermindering de mogelijkheid om de diverse processen en

tracht men de problematiek van

levenswijzen te gaan zoeken. Daarom

voedselverspilling, hergebruik van

initiatieven te onderzoeken en de mogelijkheden en implicaties van dezelfde

voedselverspilling uit de weg te gaan.

gebruikt SWAP Now diverse kanalen

tuinafval, enz. Het grote voordeel

Informatie-uitwisseling

initiatieven in de verschillende landen te bespreken. Ze onderzochten ook tal

In plaats daarvan moedigt het een

zoals tv, radio, brochures, kranten,

van het vrijwilligersprogramma is dat

belangrijk

van manieren waarop gedragspatronen kunnen worden veranderd om afval

verandering van de levensstijl aan

affiches en ander promotiemateriaal,

de boodschap door gelijkgestemden

gebleken

blijvend te verminderen. Dit resulteerde in een aantal nieuwe benaderingen voor

door middel van positieve acties, zoals

alsook

overgebracht

voedselverspilling.

afvalvermindering.

zelfevaluaties

deelnemers

en gesprekken. De informatie wordt

aanvaarding en ondersteuning van

digitale materialen en persoonlijk

weggooien,

onderverdeeld om ervoor te zorgen

de projecten ten goede komt.

contact hebben de voorkeur op

noteren

wat

consumenten

waarbij ze

aanzetten

buiten de 2 Zeeënregio. Dit

persoonlijke

communicatie

om

dat men deze meerdere keren te

herbruikbare boodschappentassen te

zien krijgt. Tegelijk heeft men ervoor

gebruiken, en huishoudens aanzetten

gezorgd een overvloed aan informatie

tot composteren. Al deze initiatieven

te vermijden.

worden ondersteund door brochures, websites en mobiele apps met tips over

Steun van vrijwilligers

recycleren en composteren, en met

wordt,

wat

de

de

Het Egg Lab

Ze

is

een

aandachtspunt in

de

traditionele worden

strijd

tegen

Affiches,

overheidsbrief.

aangevuld

met

initiatieven die mensen aanzetten Ook het Chickendale Egg Lab-project

hun levensstijl te veranderen,

was een succes. Deelnemers konden

in

voordelig een kip kopen om deze

onderwijzen.

organisch afval te voederen; dagelijks

ondervond dat deze positieve

plaats

van

basisfeiten SWAP

te

Now

SWAP Now heeft enkele andere

eet een kip namelijk tot wel 150

benadering

in staat moet stellen om slimmer te

initiatieven verwelkomd die erop

gram organisch afval. Onder de juiste

voor de manieren waarop men

winkelen, levensmiddelen in te slaan

gericht zijn duurzame handelswijzen

omstandigheden begint de kip dan

tegenwoordig informatie zoekt.

en voedsel te bewaren.

onder de aandacht te brengen, te

eieren te leggen. In het kader van

ondersteunen

stimuleren.

het project worden jaarlijks 3000 tot

Zo zijn er de Compostmeesters,

5000 kippen gekocht. Dit verkleint niet

een programma van Imog, waarbij

alleen de afvalberg, het toont mensen

is

vrijwilligers recycleerpunten starten,

ook hoe eenvoudig – en lonend –

ontoereikend om bewustmaking van

of zich inzetten voor en advies geven

verschillende

of inzet voor de nieuwe benaderingen

over composteren, energiebesparing

kunnen zijn.

De


afvalpreventie,

eenvoudig advies dat consumenten

Verschillende kanalen

Voedselverspilling

algemene

ondersteunende

informatie

en

te

duurzame

beter

geschikt

is

praktijken



CONCLUSIE

• In dit hoofdstuk bleek dat er een verlangen is naar transparantie en duurzame productiewijzen, die passen bij een behoefte aan beter onderwijs. Verschillende groepen passeerden de revue: landbouwers, vissers, telers; • restaurants; • handelaars; • consumenten –

o kinderen tussen vier en tien;

o jongeren van tien tot achttien;

o en andere consumenten.

Alternatieve onderwijsinitiatieven richten zich op • de oorsprong van diverse voedingswaren; • seizoensvariatie en beschikbaarheid van bepaalde natuurlijke hulpbronnen; • duurzame consumptiegewoonten; • en voedselverspilling tegengaan. Uiteraard hebben veel van deze initiatieven het meeste kans om hun doel te bereiken als ze niet slechts op lokaal of regionaal niveau geïmplementeerd worden, maar in een gebied als de 2 Zeeënregio of op nog grotere schaal. Onderzoek heeft ook aangetoond dat consumenten de voorkeur geven aan voedingswaren die duurzaam werden geproduceerd met ‘schone processen’. Door de ecologische voetafdruk van een product op de verpakking af te beelden – en dus tegemoet te komen aan de wens van de consument – zou men producenten ertoe kunnen aanzetten zich te engageren voor en actief onderzoek te voeren naar meer ecologische werkwijzen, teneinde klanten voor zich te winnen.

De resultaten van de verschillende projecten in de TASTE 2 Seas Cluster wijzen erop dat diverse mogelijkheden al binnen handbereik liggen. Tegelijk zijn heel wat oplossingen nog niet definitief. Nader onderzoek om de reeds voorgestelde opties te verbeteren zal de voedingsen drankenindustrie verder aanzetten tot verandering – en niet alleen in de 2 Zeeënregio. Door samen te werken aan oplossingen op het gebied van duurzaamheid, beschikbaarheid van natuurlijke hulpbronnen en concurrentie hebben de projecten oplossingen opgeleverd voor het hele gebied, en mogelijk daarbuiten.

Sensorisch onderzoek



De voordelen van samenwerking

“Al vele jaren lang is Europa aan het bouwen aan een voedselproductieen –consumptiesysteem dat uitgaat van efficiëntie en kostenbeperking. Na

Dit wijst op de voordelen van samenwerking. Specifieke landen en projecten

de Tweede Wereldoorlog lag dit model voor de hand: het ging erom de

deden het niet voor de erkenning; ze namen in de eerste plaats deel uit

bevolking te voeden. Eind jaren ‘60 en in de jaren ‘70 begon men echter

ecologische overwegingen, zoals duurzaamheid op lange termijn verbeteren,

in te zien dat voedsel beschouwen als een goedkoop consumptieartikel

natuurlijke hulpbronnen optimaliseren en verspilling tegengaan. Door bedrijven,

vernietigende gevolgen kon hebben voor het milieu en de volksgezondheid.

kenniscentra en institutionele belanghebbenden zoals overheidsinstellingen

Naarmate de economische situatie verbeterde, werden deze kwesties

te betrekken, werd een duidelijker beeld van de beperkingen, mogelijkheden en beschikbare opties getekend. Dit heeft bovendien het vermogen van alle partners verbeterd om verwante problemen en vraagstukken op te lossen. Maar

De weg naar duurzaamheid op lange termijn

minder belangrijk, maar vandaag zijn ze prominenter en dringender dan ooit. Willen we ervoor zorgen dat er in de toekomst genoeg voedsel is om aan de vraag te voldoen, dan moeten we niet alleen de manier waarop we

misschien is het belangrijkste dat het hen een netwerk heeft gegeven waarmee ze problemen buiten hun directe expertisegebied proactief kunnen aanpakken.

Een geconsolideerde benadering

voedsel consumeren en produceren radicaal veranderen, maar ook onze De de

bevolking 2

blijft

Zeeënregio

groeien.

stelt

de

In

omgang met voedsel.

hoge Joris Lohman

De industrialisering heeft ertoe geleid dat we de waarde van voedsel

grotere eisen aan de voedingsen

Voorzitter Slow Food Youth

niet kennen. We hebben ook het contact verloren met de centrale rol die

Een geconsolideerde benadering van duurzaamheid in de voedingsen

drankenindustrie, wat betekent dat

Network International.

voedsel speelt in ons leven en onze samenleving. Hoewel een efficiënt

drankenindustrie moet rekening houden met commerciële prestaties en de

alle hulpbronnen opnieuw aangewend

productiesysteem de afgelopen decennia een sleutelrol heeft gespeeld

voorkeur van consumenten. Recent zijn consumenten aandacht beginnen

zullen worden, technologie het moeilijk

om ervoor te zorgen dat Europa genoeg te eten had, moet het systeem

te tonen voor de processen die worden gebruikt in de bereiding van

zal hebben om de prestaties te leveren

rekening houden met een reeks actuele en toekomstige vraagstukken. Een

voedingswaren, alsook de milieu- en gezondheidseffecten van deze processen.

die ervan gevraagd worden, en het

systeem dat voedsel niet naar waarde schat is uiterst schadelijk, niet alleen

Dit lijkt een drijvende kracht te zijn achter een uitgesproken beweging naar

milieu opnieuw gevaar zal lopen. Het is

voor landbouwers en producenten die geen eerlijke prijs krijgen, maar ook

korte toeleveringsketens en verse, lokale producten. De tijd is rijp voor een

cruciaal dat wat tijdens deze projecten

voor consumenten, die uiteindelijk voedsel krijgen dat niet geproduceerd

gezamenlijke poging om consumenten te onderwijzen over de oorsprong van

werd

is met aandacht voor kwaliteit, maar uit winstbejag.

hun voedsel, met aandacht voor het belang van duurzame landbouw-, visserij-

Aangezien de bevolking blijft groeien,

en voedselverwerkingsmethoden. Een proactieve benadering via meerdere

moet men onderzoeksgebieden die

Sinds zijn oprichting in 1989 verdedigt Slow Food lokale voedselsystemen

kanalen die moderne technologieën en levensstijlen benut heeft meer kans om

werden onderkend maar nog niet

en de culturele waarde van voedsel, steeds met aandacht voor kwaliteit.

de diverse doelgroepen te bereiken. In gelijke mate aandacht besteden aan

volledig onderzocht meteen verkennen,

In zekere zin kan ‘kwaliteit’ gezien worden als iets elitairs, iets voor de

onderwijs en aanpassingen in levensstijl zet aan tot veranderingen op lange

en niet wanneer de toestand kritiek is

superrijken. Er staat echter een nieuwe generatie jonge mensen op die

termijn die een onweerlegbaar en merkbaar verschil opleveren. De enige vraag

en de druk van externe concurrentie

hoge kwaliteit en eerlijk en duurzaam geproduceerd voedsel willen. Dat is

die dit oproept is hoe lang dit verschil zal volstaan.

nog groter is. Tegelijk moeten de

niet omdat ze te veel geld hebben, maar wel omdat ze inzien dat goed eten

samenwerking en verbanden tussen

belangrijk is, belangrijker dan de nieuwste smartphone.

bevolkingsdichtheid

geleerd

niet

steeds

verloren

gaat.

de diverse partners ook in toekomstige projecten garandeert in

worden een

gevaren,

behouden. duidelijk

Dat

We moeten realistisch zijn over hoe duurzame voedselproductie en –

inzicht

consumptie er dient uit te zien in de context van een wereldwijde

mogelijkheden

en

bevolkingsgroei. Het spreekt voor zich dat voldoende voedsel moet worden

behoeften die zich na verloop van tijd

geproduceerd om de hele bevolking te voeden, maar de ‘universele’ aanpak

onvermijdelijk zullen aandienen of die

heeft afgedaan. We moeten niet aan één nieuw ‘voedselsysteem’ beginnen

zullen verdwijnen of veranderen. Met

bouwen, maar aan een aantal duurzame, diverse en veerkrachtige

andere woorden, het project TASTE 2

voedselsystemen. Lokale voedselsystemen kunnen meer doen dan alleen

Seas zorgt voor een broodnodig begin

maar voedingsstoffen aanleveren: ze kunnen gemeenschappen creëren,

om de voedingsen drankenindustrie

het milieu beschermen en de natuur verrijken.

op weg te zetten naar duurzaamheid op lange termijn. Het levert geen kant-

Ik hoop dat deze uitgave u inspireert en aan het denken zet over de

en-klare oplossingen. Maar het toont

toekomst van voedsel, door een aantal potentiële oplossingen en innovaties

wel aan dat er oplossingen liggen in

te belichten die er samen kunnen voor zorgen dat iedereen toegang heeft

aanhoudende en gerichte inzet voor

tot kwalitatief, lekker en duurzaam geproduceerd voedsel.”

voortdurende verbetering.



Verantwoordelijke uitgever: Véronique Weyland-Ammeux, Directrice van het INTERREG IV A 2 Zeeën Programma. Coördinatieverantwoordelijke: Rebecca Verhaeghe, Vlaams Huis van de Voeding

“Als samenwerkingsproject verdient ‘Towards Sustainable and Tasty Food in Europe’ lof voor zijn ambities en

verwezenlijkingen.

De

vele

ideeën, thema’s en uitwisselingen van

beste

werkwijzen

in

deze

uitgave getuigen van de innovatie, energie en verbeeldingskracht die in grote mate aanwezig is in de voedingsen drankenindustrie. Ons wereldvoedselsysteem staat al onder immense druk; de wereldbevolking groeit, terwijl de verloedering van het milieu, bodemverlies, watertekort, klimaatverandering, voedselfraude

ziekte

zowel

en

uitdagingen

als mogelijkheden creëren. Echter, wil de mens zijn voedselproductie tegen manier

2050

op

een

verdubbelen

duurzame

ondanks

de

Auteurs: Vaughn Bayley (Schrijf.be), Hannelore De Maere, Koen Delie, Lore Dewulf, Liesbeth Gesquiere, Olivier Goemaere, Wannes Haemers, Shane Holland, Florence Huron, Joris Lohman, Marjon Krol, Henri Malosse, Ed Martin, Allen N. He, Patrick Pasgang, Luc Pinoy, Jean-Michel Rigaut, Steve Samson, Brigitte Smessaert, Jim Van Durme, Mariska van Koulil, Pierre Vandendriessche, Rebecca Verhaeghe, Julie Verhooghe, David Zhang Credits foto: Cover © Vlaams Huis van de Voeding. Introductie : © Sunny Studios, Vlaams Huis van de Voeding, ZLTO, Kent County Council, Vincent Kint, RESOC/SERR Midden-West-Vlaanderen. Hoofdstuk 1: © ZLTO, Vlaams Huis van de Voeding, Yuri Arcurs, Celeste Clochard, ICAM, ISA Lille, KULeuven, University of Exeter, Kent County Council, Produced in Kent. Hoofdstuk 2: © Vlaams Huis van de Voeding, Waitrose, Produced in Kent, Kent County Council, POM West-Vlaanderen. Hoofdstuk 3: © Sarkis Bagramian (Studio Eternity), Ginette Verhaeghe, Vlaams Huis van de Voeding, Flanders Food, Nausicaa, Agrimarkt, ZLTO, Koen Delie (IMOG). Conclusie: © Vlaams Huis van de Voeding. Deze editie wordt uitgebracht in het kader van de clusterwerkzaamheden en gecoördineerd door het INTERREG IV A 2 Zeeën Programma. Deze cluster wordt geleid door het Vlaams Huis van de Voeding vzw. Het samenwerkingsverband brengt de volgende organisaties samen: ZLTO, IMOG, KU Leuven, ICAM, Groupe HEI-ISA-ISEN, University of Exeter, Kent County Council, Produced in Kent, Nausicaa, Flanders Food, Kids University for Cooking, Somerset County Council, Boerenbond vereniging voor projecten.

slinkende natuurlijke hulpbronnen, is het redelijk om aan te nemen dat kleine,

onafhankelijke

boeren

en

imo

kleinschalige producenten de sleutel tot ons gezamenlijk succes in handen hebben. Dit project en de resultaten ervan bieden waardevolle wegwijzers voor de lange, moeilijke tocht die we

Groupe

lille

voor de boeg hebben; bij deze wil ik alle betrokkenen een pluim geven.” Shane Holland Directeur, Slow Food UK en voorzitter Slow Food Londen.


De inhoud van deze uitgave weerspiegelt de opvattingen van de auteurs en geeft niet noodzakelijkerwijs de standpunten van de Europese Unie weer. De tekst in deze publicatie is enkel voor informatiedoeleinden bestemd en kan niet als wettelijk bindend beschouwd worden. Deze publicatie wordt volledig gefinancierd door het Europese Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) via het grensoverschrijdende INTERREG IV A 2 Zeeën Programma.

Voor meer informatie, bezoek onze website:

www.interreg4a-2mers.eu

INTERREG IV A 2 Mers Seas Zeeën Secrétariat Technique Conjoint / Joint Technical Secretariat / Gemeenschappelijk Technisch Secretariaat

Les Arcuriales - 45/D, rue de Tournai - 5° étage - F-59000 Lille T : +33 (0) 3 20 21 84 80 - F : +33 (0) 3 20 21 84 98 [email protected]

Het INTERREG 2 Zeeën Programma is een EU-programma dat grensoverschrijdende samenwerking ondersteunt tussen partners uit Frankrijk, Engeland, België (Vlaanderen) en Nederlands. Het doel van het Programma is de ontwikkeling van het concurrentievermogen en het duurzame groeipotentieel van het maritieme en non-maritieme kapitaal van het programmagebied door het opzetten en bevorderen van partnerschappen voor grensoverschrijdende samenwerking.

NEDERLANDSE VERSIE SPECIAAL DOSSIER JANUARI Naar duurzame en smaakvolle voeding in Europa

Recommend Documents