uruzgan
"Wij zijn de enige verpleegkundigen die achter onze potentiële patiënten aanrennen. Ze kunnen ziek worden, dus moeten we zorgen dat we er zijn. Een bizarre situatie? Niet in Uruzgan. Stafverpleegkundigen van de Landmacht Peter van Gastel (38) en Hans van de Ven (44) werden voor langere tijd uitgezonden naar Tarin Kowt, Afghanistan. IJ
"Tijdslimieten. opgelegd door de overheid, tellen
verpleegkundigen daar. "Je moet een duizend
ook in uilzendgebieden", vertelt Peter van Gastel,
poot zijn. Het militair hospitaat is een minizieken
kapitein stafverpleegkundige van het hospitaal
huis, opgebouwd uit een spoedeisende hulp, een
compagnie, eenheid E421 Hospitaalcompagnie
kleine polikliniek, een verpleegafdeling, een IC
in Ermelo. "Afspraak is dat we binnen vijftien
en operatiekamers. Verder is er een tandarts
minuten bij de gewonde zijn. Dus je gaat als
praktijk, fysiotherapie en apotheek. Dat is alles.
algemeen militair verpleegkundige AMV mee op
Als verpleegkundige werk je op de spoedeisende
patrOUille, zodat je direct zorg kunt bieden als het
hulp, maar ook op de verpleegafdeling waar
nodig is Doel is de militairen ZO snel mogelijk
patiënten liggen met medium-carekwalificatie.
weer op de been te hebben." Tien jaar werkte
Je hebt militaire én allround medische kennis
Peter als IC- en Spoedeisende-hulpverpleeg
nodig. Die combinatie en de complexit8lt van
kundige van de landmacht in militaire dienst.
de gevraagde zorg maakt het werken daar heel
Een paar jaar geleden koos hij voor een staf
inte ressant."
functie. Als kapitein Opleiding en Training is hij
Hans van de Ven is behalve stafverpleegkundige
verantwoordelijk voor de opleiding van de militair
ook kapitein Opleiding en Training in het zuiden
Werken in een militair hospitaal
"Militair of Afghaan, verpleegkundigen van zijn compagnie, de accre
van Nederland. Ook Hans is verantwoordelijk
ditatie voor het Kwaliteitsregister V&V en voor
voor de opleiding en voorbereiding op uitzending
bereiding op uitzending naar het buitenland.
van het medisch personeel van zijn compagnie.
Van maart tot augustus van zowel 2007 als 2008
In april 2008 keerde hij terug uit Uruzgan.
verbleef Peter als senior nursing officer in Tarin
In Kamp Holland werkte Hans net als Peter als
Kowt in de Afghaanse provincie Uruzgan. Samen
senior nursing officer. "De militaire ski lis en drills
met de clinical director, een arts, is hij verantwoor
horen erbij. Het verpleegkundig werk is het
delijk voor alle zorg van het militair hospitaal in
zelfde, of je nu op een schip bij de marine zit of
Kamp Holland.
bij de land- of luchtmacht in het oorlogsgebied. Maar om je werk goed te kunnen doen, is het
Duizendpoot
belangrijk dal je de wereld eromheen kent.
Uit ervaring weet Peter precies welke voorberei
In Uruzgan betekent het dat je weet hoe je je
ding nodig is en wat er gevraagd wordt van de
moet gedragen op patrouille en de veiligheids
36
V&VN
I nummer I, februan 2009, jaargang 4
uruzgan
elk gered leven is er een"
procedures kennen die daarbij horen." Het voor
greep uit de kwaliteiten die je daar volgens Peter
bereidingstraject in Nederland duurt niet voor
en Hans hard nodig hebt. Dat valt niet altijd mee
betrokkenen rond de tafel om te praten. Het gaat
niets zeven maanden. Alle skilis en dnlls, de
voor de over het algemeen jonge verpleegkun
erom dat mensen hun verhaal kunnen doen en er
regels en werkwijzen in zowel hel ziekenhuis
digen die er werken. "Veel verpleegkundigen wor
niet mee blijven rondlopen. Soms luisteren op de
werker. Peter: "Na een incident gaan we mei de
als op patrouille, zijn voor vertrek bekend en
den na de opleiding direct ingezet. Die zijn vaak
achtergrond hulpverleners mee. Zij beoordelen of
duidelijk. In een compleet nagebouwd medisch
jong en krijgen te maken mei een zeer steile leer
iemand meer hulp nodig heeft en benaderen hem
hospitaal worden alle praktische vaardigheden
curve", vertelt Hans. "Nazorg en extra aandacht is
of haar dan. Daarnaast komen we regelmatig
geoefend en worden veelvoorkomende dilem
daarom hard nodig. Je wilt je mensen op volle
informeel samen om terug te kijken op de afgelo
kracht houden. Dat kan niet anders. Je zit daar vijf
pen weken. Dan hoor je ook het nodige."
ma's besproken.
maanden, je moet door. Het gaat ook door. De
Extreme situaties
patiënten blijven binnenkomen. Je hebt hier
Spanningsveld
Flexibiliteit, stressbestendigheid. creativiteit,
24-uurs wisseldiensten." Voor extreme situaties
In het miniziekenhuis komen twee soort patiën
goed relativerend vermogen ... Het is slechts een
ziin er een psycholoog en een maatschappelijk
ten. Coalitietroepen: gewonde Nederlandse,
nummer 1, februari 2009, jaargang 4
I V&VN
37
uruzgan
het land van herkomst. We willen zo weinig mogelijk 'sleutelen' aan de patiënt In ons zieken huis." Hij grijnst: "Het is daar nogal stoffig ... Je bent redelijk beperkt in je middelen. De kwaliteit is westers, dus goed, maar hoogstaande chirur gie is niet mogelijk." Amerikaanse, Australische (et cetera) militairen.
houden we de bezetting van het hospitaal nauw
En Afghanen: burgers die, al dan niet door mili
lettend in de gaten. Bij binnenkomst van een
Op gelijke hoogte
taire acties, gewond zijn en in een lokaal zieken
patiënt zijn we al bezig met de vraag: hoe krijg
Ligt het miniziekenhuis vol, dan beslist Hans
huis niet verder geholpen kunnen worden. Dat
Ik die hier zo snel mogelijk weer weg?" Hans:
of Peter (of een collega-senior nursing officer) in
levert een spanningsveld op tussen zorg bieden
"Dreigt het hospitaal 'verstopt' te raken, dan
samenspraak met de commandant van het hos
aan Afghanen en bedden beschikbaar houden
bekijken wij met de clinical director hoe we zo
pitaalom 'de poort dicht te doen'. Dan accepte
voor militairen. "Primair zillen we daar voor
goed mogelijk zorg kunnen bieden en de bedden
ren ze geen nieuwe, lokale patiënten; voor
de militairen", vertelt Peter. "Maar ligt er een
zo snel mogelijk leeg kunnen krijgen." Peter:
militaire patiënten wordt plaatsgemaakt als het
Afghaan voor de poort en doen we er niks aan,
"Als ISAF, International Security Assistence
nodig is. "Het is een noodgreep", licht Peter toe.
dan halen we De Telegraaf. Gaat er echter een
Force, zijn we toegerust op het stabiliseren van
"Die proberen we te voorkomen, want je wilt de
Nederlander dood, omdat wij hem niet kunnen
de gewonden. Dus: eerste hulp verlenen en de
lokale bevolking ook zo goed mogelijk helpen.
helpen aangezien het hospitaal vol ligt met bur
pallent zo snel mogelijk op de been helpen, door
Om bedden vrij te maken voor acute gevallen
gers, dan halen we ook De Telegraaf. Daarom
sturen naar een lokaal ziekenhuis of terug naar
laten we bijvoorbeeld bij uitzondering, want het
38
V&VN
I nummer 1, februari 2009, jaargang 4
uruzgan
"Het meiSje was net uitgehuweJDkt en zou geopereerd minder waard zDn"
is een risico, een Afghaan met beademing naar
gebracht. Die ging terug naar huis. "Volgens de
een ander ziekenhuis overbrengen. Kom je han
richtlijnen voor de zorg in Kamp Holland mochten
den tekort, dan zet je bijvoorbeeld de anesthesie
we haar helpen, maar de moeder wilde hel niet
assistent in bij de beademing van een patiënt.
Het meisje was net uitgehuwelijkt en zou minder
Iedereen doet wat mogelijk is." Het is niet de
waard zijn als ze geopereerd zou zijn. De familie
bedoeling, maar soms moet het wel, geven ze
wist van de risico's bij weigering van de behan
aan. Voorop staat dat de kwaliteit van de zorg
deling. Heel triest, maar we hebben hun zelf
verantwoord is.
beschikkingsrecht en cultuur te respecteren."
Het lijkt erop dat er in een militair hospitaal meer
Vier dagen en verschillende operaties later kwam
geoorloofd is dan in een Nederlands ziekenhuis.
het meisje septisch terug. Na veertien dagen IC
Peter ontkent dat. "Veel dingen zijn nu eenmaal
haalde ze het net
Peler: "Iedereen doel war mogelijk is."
makkelijker en sneller te regelen dan in een gewoon ziekenhuis. De lijntjes zijn korter.
Ook de vijand verdient zorg
Iedereen valt onder de senior verpleegkundige.
Laslig was de situatie met een jongen die
En, heel belangrijk, het personeel heeft hetzelfde
door hel hoofd was geschoten Nadat hij was
doel voor ogen. Dal is een groot verschil mei
opgelapt, kreeg hij epileptische aanvallen.
Nederland." Hans. "Je doel rechtstreeks zaken
Ze stuurden hem naar huis met voor een maand
met de chirurg, je staat op gelijke hoogte. De
medicijnen. Hans: "Dat was niet genoeg: hij had
eindverantwoordelijkheid ligt bij de arts, maar als
minstens voor vijf maanden medicijnen nodig.
wij er druk op zetten - die bedden moeten leeg!
Die konden wij hem niet geven. Dat is moeilijk,
- gaat hij vaak wel om. Werkt dat niet, dan heeft
je hebt geen idee of hij ergens medicijnen van
de operationele commandant altijd hellaatsle
daan kan halen. Ook daarmee moet je rekening
woord. Die laat zich door ons adviseren en
houden: in hoeverre is er nazorg nodig en is die
beslist dan. Dal hebben we Ie accepteren."
Ie regelen? In Afghanistan zijn geen revalidatie klinieken. Daarom
Patiënt weigeren
IS
HallS: "De patiëmell blijven bin.nenkomen."
het belangrijk de behoefte
en mogelijkheid aan nazorg mee te nemen in je
Soms weigeren ze een Afghaanse patiënt. Een
overweging of je iemand helpt of niet.'
kind met een waterhoofd en een vergroeid bek
Ondanks de dilemma's geeft het werken in oor
ken werd door Hans en collega's teruggestuurd
logsgebied veel voldoening. "Ik doe mijn ding",
naar een lokaal ziekenhUIS. Het militair hospitaal
zegl Peter. 'Ik hou me niet bezig met de politiek.
had niet de mogelijkheden het kind te helpen.
Daar ben ik niet voor. Ik red zowel een collega
Hans: "Dal laat ik dan wel los. Er lopen honder
als een vijand. Een Afghaan is ook een mens.'
den Afghanen rond die er zonder ons niet meer
Ook Hans maakl zich boos als er een burger
zouden zijn geweest. Dat geeft al genoeg vol
overlijdl en iemand zegt: 'Ach. het is máár een
doening." Sommige dilemma's hebben te maken
Afghaan'. "Wij zijn er voor de medische zorg en dat
meI de cultuur. Zo werd eens een uitgehuwelijkt
doen we zo goed als we kunnen. Elk gered leven is
Afghaans meisje met een appendicitis binnen
er een We doen daar bijzondere dingen." • nummer 1, februari 2009, jaargang 4
I V&VN
39
