Mededelingen 2 Studiegroep Zwitserland MEDEDELINGEN nr. 2 Redactie: Doorenbos en P.O.M. van Hasselt Prins Hendriklaan 87 Utrecht
Inhoud Bestuursmededelingen Philex 1968 te Eindhoven Waaraan de afbeelding op de postzegels ons herinnert - de thematische rubriek De St. Gotthardtunnel - A. Hombrink Bijzondere stempels Tandingen staande Helvetia - J. Doorenbos Trein- en Bootstempel s II - W.J. Pfeiffer Rechthoekige stempels Staande Helvetia - J.Doorenbos Tijdschriftenrubriek
pag.
14 15 16 18 20 21 22 27 29
Nu de Studiegroep Zwitserland meer dan 50 leden telt, kunnen we met recht zeggen, dat de organisatievorm die werd gekozen inderdaad om de wat afgezaagde woorden te gebruiken - in een behoefte voorziet. Want bij die 50 is het alweer niet gebleven. Aanvragen om aansluiting komen nog steeds binnen en het is zeker, dat binnen afzienbare tijd een verdubbeling van het ledental is te verwachten. Hen alle vragen we actieve leden te willen zijn,die ook de doelstellingen van de studiegroep mee helpen verwezenlijken
e
1 jrg. Nr. 21
14
Mededelingen 2 Studiegroep Zwitserland Bestuursmededelingen Samenstelling bestuur Voorzitter P,O.M.van Hasselt, Prins Hendriklaan 87, Utrecht Secretaris Ir.A. Sonneveld, Eekhoornlaan 4?, Wageningen Penningmeester: Drs.M.T. Teune, Kouwerplantsoen 37, Utrecht, postrekening 1412 van de ABN.te Utrecht, onder vermelding van rekening nummer: 55.62.20.188 t.n.v. penningmeester Studiegroep Zwitserland. rondzendingen: Dr. Ir.J. Doorenbos, Heelsumseweg 27, Bennekom, postrekening: 936.923 redactie Dr. Ir. J. Doorenbos en P.O.M.van Hasselt.adres: Prins Hendriklaan 87 te Utrecht. Voor de rondzendingen dienen boekjes van het type Davo-klein te worden gebruikt. Boekjes met doubletten uitgeprijsd en genummerd volgens de Zumstein-catalogus rechtstreeks te zenden naar de heer J. Doorenbos, Heelsumseweg 27 te Bennekom. Teneinde een goedlopend rondzendverkeer te behouden worden alle leden met klem verzocht enige rondzendboekjes te maken. De redactie vraagt voor het komende nummer van het mededelingenblad nog kopij. Sluitingsdatum van inzending is 21 december 1968. Artikelen - getypt - bij voorkeur op blanco papier; horizotaal maximaal 58 aanslagen, vertikaal maximaal 40 regels. Afbeeldingen kunnen, indien het tekeningen of stempels betreft, tussen de tekst worden opgenomen. Onze activiteiten zijn ook in Zwitserland niet onopgemerkt gebleven, getuige het bericht in de S.B.Z. van juli 1.1. onder "Stichworte" waarin de oprichting van de Studiegroep wordt vermeld.
e
1 jrg. Nr. 21
15
Mededelingen 2 Studiegroep Zwitserland ledenadministratie Nieuwe leden: 6830 J. Wunderink 6831 H.G.M. Jansse 68J2 Chr.W. Heraker 6833 S. Krap 6834 Mr.F. Molenaar 6835 C.A.M. Hecker 6836 J.N. Swaan 6837 C.A. Spoelstra 6838 G.J. Luijendijk 6839 Ir.D.A. van Rosendal
Buijs Ballotstr.9 Gazellestraat 40 Nic.Maesstr. 145 Prinsenstraat 10 Parklaan 40 Lange Heul 774 Laan 1940-1945 nr. 55 Uranusstraat 11 rd. Zuiderad 53 Putterlaan 2
Amsterdam-0 Hilversum Amsterdam -Z Bussum Doorn Bussum Hilversum Haarlem Rotterdam Son (NB)
6840 6841 6842 6843 6844 6845 6846 6847 6848
Voorstraat 14 B Trekvlietplein 14 Sav.Lohmanstraat 105 Nijhoffstraat 9 Langestraat 10a Wijnoldy Daniëlsl. 8 Linnaeusparkweg 32 Stratusplein 5 Jekerstraat 59 III
Poeldijk Den Haag Veenendaal Nijmegen Winschoten Santpoort Amsterdam -O De Bilt Amsterdam -Z
Randweg 34 b Veenderweg 139
Rotterdam-25 Ede
6849 6850
L'A.v.d. Hoeven A. Beijen P.J. van Schuppen B.A. Ontrop Mevr.C.L. van Gunst H.G. van den Hoek H. Dam G.J. van Esch Mevr.E.H.F.M. Pelgrom von Motz A.H.E. Rook B.F. Lammers
Alle nieuwe leden van harte welkom ! adreswijzigingen : 6814 J.G. van Gelder 6817 Mej.A. Meerdink 6823 Mr.E.R. Haighton Nog enige mededelingen van algemene aard: Van 11-13 oktober vindt in Liesfal de BALABRA-tentoonstelling plaats, e
1 jrg. Nr. 21
16
Mededelingen 2 Studiegroep Zwitserland die wordt georganiseerd door de vereniging Baselland, terwijl op 19 en 20 oktober in Lausanne een importante expositie wordt gehouden door de leden van, de Cercle d'étude philatélique du Lêman. Vooral op deze laatste hopen wij in het volgende nummer terug te komen.
Nationale tentoonstelling PlfILEX 1968 te Eiridhovon De tentoonstelling,
georganiseerd ter gelegenheid van het 60-jarig bestaan van de Nederlandse Bond van Filatelisten Verenigingen, werd in de Philips Jubileumhal gehouden van 22 tot 26 mei 11. en kon helaas niet meer in het vorige mededelingenblad worden gememoreerd. De navolgende inzendingen Zwitserland werden door leden van onze Studiegroep getoond :
A. Hombrink uit Delderi Eofilatelie, Strubeli en Zittende Helvetia ; met zilver bekroond H. Lyppens uit Terneuzen Dienstzegels ; bekroond met een bronzen medaille P.O.M.van Hasselt-Utrecht van eofilatelie tot heden,grepen uit een gespecialiseerde collectie; gewaardeerd met verzilverd-brons Onze gelukwensen! Ons lid de heer A.Annegrarn uit Den Haag toonde in de afdeling Thematische verzamelingen een collectie met als onderwerp "Bloedtransfusiedierst" Een opmerkelijke inzending willen we hier nog vermelden nl. die van de heer A. Elias uit Pully (Zwitserland) .De heer Elias liet in 10 kaders een keuze uit zijn UPU-verzameling zien, waarin voor menig Zwitserland verzamelaar stukken voorkwamen om van te watertanden. Superbe kwaliteit en een magnifieke opzet waren voor de jury dan ook aanleiding om deze collectie met goud te bekronen. De heer Elias die onze Studiegroep reeds een warm hart toedraagt - van deze plaats onze hartelijke gelukwensen.
e
1 jrg. Nr. 21
17
Mededelingen 2 Studiegroep Zwitserland Op de tentoonstelling hadden we gelegenheid kennis te maken met de heer A.Savoie uit Lausanne , voorzitter van de Cercle d' étude philatelique du Léman, die tezamen met de heer Elias voor een kort bezoek in Eindhoven was. De mogelijkheid werd aldus geopend onze directe contacten met Zwitserland te verstevigen. Van de hand van de heer Savoie waren de publicaties in het juli/aug. nummer van de BBZ en het julinummer van de SBZ- pag.260- waarin de PHILEX 1968 lof werd toegezwaaid.
Waaraan de afbeelding op de postzegel ons herinnert. Op de op 10 mei 1960, in de serie historische monumenten, uitgegeven 40 rappen (Zu.362) is afgebeeld de St. Pieters kathedraal, gebouwd op het hoogste punt (een heuvel) van de oude stad Genève. Koerraad II, stichter van te Salische koningshuis, liet zich in 1027 in Italië tot keizer van Duitsland kronen. in 1033 trok hij Genève bij zijn grondgebied en onder zijn toezicht werd de kathedraal in 1034 voltooid. In de 12e en 13* eeuw werd deze kerk in gotische stijl herbouwd. In 1406 werd aan de noodwestzijde, eveneens in gotische stijl, de door Karel de Brogny gestichte kapel der Maccabeeën e
1 jrg. Nr. 21
18
Mededelingen 2 Studiegroep Zwitserland bijgebouwd. Deze kapel is aan het einde van de 13* eeuw gerestaureerd. Bekijkt U de afbeelding op de zegel eens goed. Op deze afbeelding domineert een zuilenportaal uit de 18e eeuw. Dat dit portaal nog niet is afgebroken, is ergens een nalatigheid van de Zwitsers . De kathedraal wordt er ernstig door ontsierd. In een kapel van de kathedraal treft U een gedenkteken aan, opgericht ter ere van de in l613 gevallen hertog Heimrich van Rohan, zijn vrouw en zoon. De kathedraal bezit prachtige koorgestoelten uit de ingestorte kapel der Florentijnen. Onder de neogotische kansel staat een stoel, welke aan Calvijn zou hebben toebehoord. In 1534 ging de kathedraal naar de Gereformeerde Kerk over. Calvijn en Beza waren aan deze kathedraal verbonden. Calvijn heeft er bijna 30 jaar gepreekt. De kathedraal is ook te zien in het stadsbeeld, afgebeeld op de 20 en 30 rappen (zu.240 en 24l) in 1939 uitgegeven tgv. het 75-jarig bestaan van het Rode Kruis. Op de in 1947 tgv. de bijzondere vlucht van de Swissair van Cenève naar New York, uitgegeven luchtpostzegel (Zu. L42) van 2.50 fr. ziet u onder een vliegtuig links het Vrijheidsbeeld van New York en rechts de kathedraal. Duidelijk zichtbaar boven op een heuvel. ln filatelistische literatuur en in verschillende catalogi wordt de op 14 september 1964 uitgegeven zegel van 2.,20 fr (Zu.412), behorend tot de serie historische monumenten, foutief beschreven. Michel (802) beschrijft de afbeelding als “Thomasturm mit Obertor in Liestal" en Yvert (737) als "Tour Thomas et Porte Haute". Dit moet op een misverstand berusten. De stad Liestal was omgeven door een ringmuur. De daarin zich bevindende HOOFDPOORT oftewel "Oberes Tor" is afgebeeld. De Thomastoren bestaat wel, maar ligt 50 meter daarvandaan en is nog nooit op een postzegel afgebeeld. Van een bevriende relatie ontving ik een toelichtende beschrijving. Deze luidt als volgt : De fresco's op deze poort herinneren aan de volgende geschiedenis. e
1 jrg. Nr. 21
19
Mededelingen 2 Studiegroep Zwitserland Het "Obertor" werd gebouwd in de 12e eeuw. Het Qbertor is het reële merkteken van Liestal en de fresco's gemaakt door de kunstschilder Otto Plattner geven een karakteristiek beeld van de geest, die eertijds in dit stadje heerste: Drang naar Vrijheid, Weerbaarheid, Burgertrouw en stille Bezinning. Op het fresco aan de zuidzijde zien we hoe een forse wachter, de Zwitserse banier in de hand, de vreemde gasten noodt. Boven de klok telt de grijze Saturnus de uren. Op de noordzijde, afgebeeld op de postzegel, is het volgende te zien. De drie Eedgenoten herinneren aan de oude relaties met de vrijheidslievende woudsteden door het handelsverkeer over de St. Gotthard. Boven de klok staat St. Joris, één van de oudste heiligen van de Stadskerk. Hij richt dan ook, als strijder van licht en waarheid, zijn blik naar boven. St. Joris is omgeven door een rode mantel. In zijn handen heeft hij de speer, waarmede hij de onder de klok liggende draak bestrijdt. Op de Pro Juventute zegels van Zwitserland van 192J, de 10 + 5 c (Zu.26) en van 1952, de 5 + 5 c (Zu.8l) komt het wapen van het kanton Glarus voor. Glarus was een bezitting van het klooster Boekingen in Zuid-Duitsland voordat dit kanton in 1288 aan de Habsburgers werd overgedragen. Het klooster Säckingen werd door de H. Pridolinus gesticht. Deze was een monnik van Ierse afkomst, die in de 6e eeuw heeft geleefd. Niet alleen in Zuid-Duitsland, maar ook op meerdere plaatsen in Zwitserland heeft hij het geloof gepredikt. Het feit dat Glarus aan het klooster Säckingen heeft toebehoord, is er de oorzaak van dat deze heilige in het wapen van Glarus werd opgenomen. (wordt vervolgd)
Nieuwe uitgiften Inmiddels is tezamen met de tweede serie propagandazegels de nieuwe reeks gebruikswaarden in de gebouwenserie e
1 jrg. Nr. 21
20
Mededelingen 2 Studiegroep Zwitserland
op 12 september verschenen. Wanneer men de vele variaties in de controlen meerekent en alleen de beide papiersoorten in acht neemt -dus met en zon deze serie vanaf 1960 uitgegroeid tot 61 verschillende zegels. Er zijn n zamelaars, die zich speciaal op deze emissies concentreren. Blijkens mededeling van de zijde van de Zwitserse P.T.T. heeft men nu besloten in de gebouwenserie geen andere zegels meer aan te maken en zal eerlang op een ander onderwerp worden overgegaan. In het vorige nummer is helaas niet vermeld, dat op 24 juni jl.. ten behoeve van de nieuwe postzegelboekjes ook nieuwe vellen met keerdrukzegels + tussenstroken aan de loketten van de Wertzeichenverkaufstellen te Bern, Basel, Genève, Lausanne, Lugano en Luzern verkrijgbaar zouden worden gesteld. Het betreft hier vellen met luminizegels in de waarden 5» 10, 20 en 30 rappen - oude uitvoering waarbij van de 10 rappen groen 2 typen zijn te onderscheiden nl.. met 1 of 3 tussenstroken met kruisjes. De eerste in vellen van 80, de tweede van 40 zegels. Het is de bedoeling van de P.T.T. ook van de nu op 12 sept. uitgekomen nieuwe zegels binnen niet al te lange tijd postzegelboekjes aan te maken, zodat dan ook nieuwe vellen met keerdrukzegels zullen worden vervaardigd. Op 28 november de nieuwe Pro Juventutezegels met afbeeldingen, van inheemse vogels. 10+10 rp Auerhaan, 20+10 rp Bloedvink, 30+10 rp Roodkop-klapekster en 50+20 rp. Goudhaantje.
In juni 1969 zal een bijzonder e
1 jrg. Nr. 21
luchtpostzegel van 2 frank verschijnen 21
Mededelingen 2 Studiegroep Zwitserland ter gelegenheid van 50 jaar Zwitserse luchtpost. Van 25-30 juni zal te Luzern onder het motto "Flugpost Luzern 1969" een tentoonstelling worden gehouden, terwijl een bijzondere vlucht langs het oude traject op het programma staat.
e
1 jrg. Nr. 21
22
Mededelingen 2 Studiegroep Zwitserland De Sint Gotthardtunnel A. Hombrink Wie de kaart van Zwitserland bestudeert zal het opvallen, at de Alpenketen, een welhaast ontoegankelijke barrière vormt tussen dit land en het zuidelijk gelegen Italië. Als oudste pasovergangen vermeldt de geschiedenis de Sint Bernhard, Septimer en Sint Gotthard, waarvan de Septimer als de belangrijkste gold. Want voor de route van Noord-talie in de richting van de Rijn waren het Comomeer ten zuiden van de Alpen en het Walenmeer, het meer van Zürich de rivieren Limmat en Aare ten noorden van de Alpen de belangrijke verbindingen. De belangrijkste rivaal van de Septimer was in de 13e eeuw de 2114 m. hoge Sint Gotthardpas. Ook deze route genoot zekere voordelen met betrekking tot bepaalde waterwegen, met name het Lago Maggiore enerzijds en het Vierwoudstedenmeer anderzijds. Afgezien daarvan was dit de kortste verbinding tussen Basel en Milaan. De Pas kreeg de naam van het door het klooster Dissentis opgerichte Hospiz, een schuilplaats voor reizigers, ter ere van de heilige Gotthard, Bisschop van Hildesheim. De berg zelf heet Elvelinus. De Simplon, die ongeveer gelijktijdig met de Gotthardpas opdook, was van geringere betekenis niettegenstaande de bisschop van Sitten er ook een Hospiz liet bouwen en het handelsverkeer met Italië trachtte te stimuleren. De belangrijkste weg echter naar het zuiden lag buiten Zwitserland en voerde over de Brenner die, gezien de geringe stijging, ook met wagens bereden kon worden. Het plan om een spoorlijn over de Alpen te bouwen teneinde het bestaande doorgangsverkeer tussen Duitsland en Italië te behouden bleek reeds vroeg te zijn opgevat. Het gold in de beginne echter als onuitvoerbaar maar uiteindelijk kwamen enige ingenieurs met de plane
1 jrg. Nr. 21
23
Mededelingen 2 Studiegroep Zwitserland nen voor een lijn die zou lopen langs het Rijndal om vervolgens de gemakkelijkste, van de Bondspassen, de Luk-manier ten zuiden van Dissentis, te "nemen". Deze route beviel de oost Zwitsers bijzonder, de midden Zwitserse Kantons daarentegen neigden naar een tweede project, nl. de oude hoofd verkeerpas Sint Gotthard volgen en een tunnel door het bergmassief graven. De west Zwitsers beweerden, dat de enige en juiste weg voor een Alpenspoorlijn die door Wallis en over de Simplon lag. Gezien de verdeelde meningen in het land werden er studiecommissies opgericht die zouden uit maken welke route gekozen zou worden. Zo zei men dat de Gotthardbaan veel te kostbaar zou worden, terwijl de Lukmanier zeker gedurende vier wintermaanden ontoegankelijk zou zijn. Intussen was men in Frankrijk bezig een spoorlijn met tunnel aan te leggen door de Mont-Cenis en daarmede boekte men goede resultaten zodat het Gotthardplan hoe langer hoe meer acceptabel werd. In 1863 werd dan ook in Luzern door vertegenwoordigers van vijftien Kantons, alsmede die der spoorwegmaatschappijen, de Gotthardvereniging gesticht, die met Italië en Duitsland het gehele project, dat geraamd werd op 187 miljoen Francs zou financieren. Aan het hoofd van het werkcomité werd de rijke Alfred Escher, de spoorwegkoning, benoemd. In 1872 werd met de aanleg begonnen en wel enerzijds met de aanlooproute Zug en Luzern in het noorden en die van Chiasso in het zuiden, anderzijds met de circa 15 km. lange Alpentunnel die tussen Airoio en Göschenen gebouwd moest worden . De bouw van de hoofdtunnel -in het tracé van het Reuss- en Tessinerdal moesten keertunnels aangelegd worden- werd overgelaten aan de vermogende ingenieur Louis Favre uit Genève die, zijn loopbaan als timmermansknecht was begonnen doch in Frankrijk bij de spoorwegbouw zich omhoog had gewerkt. Hij nam het op zich de tunnel in 8 jaar tijds klaar te hebben en bereid te zijn 8 miljoen Francs te betalen e
1 jrg. Nr. 21
24
Mededelingen 2 Studiegroep Zwitserland wanneer hij deze termijn zou overschrijden. In september 1872 werd een begin gemaakt met dit gigantische werk, aan beide tunneluitgangen werden werkplaatsen, opslagruimten en arbeiderswoningen gebouwd. Middels springstoffen en boringen, vooraf gegaan door nauwkeurige metingen kon men; afhankelijk van de steensterkte 60 tot 100 M per maand vorderen. Tegenvallers waren het aanboren van ondergrondse waterlopen en de steeds toenemende hitte. Bovendien bleek dat het bedrag voor de bouw te laag getaxeerd was en men nog 42 miljoen Francs benodigde. Het kostte dan ook veel moeite dit extra bedrag bij elkaar te krijgen. Men verweet Alfred Escher de ontstane crisis en voordat hij wist dat de fondsen voor het continueren van het werk toegezegd waren, trok hij zich terug uit de leiding. De werkzaamheden vorderden gestadig onder de leiding van ingenieur Favre. De kroon op zijn werk, de doorboring van de berg heeft hij niet meer mogen beleven. Tijdens een werkbezoek in 1879 kreeg hij een hartaanval waardoor zijn leven helaas vroegtijdig werd afgebroken. Op 29 februari 1880 werd aan de kant van Göschenen de laatste bergwand doorbroken, het meesterwerk was voltooid! Bondspresident Welti had het grote genoegen de regerende vorsten van de buurstaten telegrafisch het grote succes te berichten en de gelukwensen van hen in ontvangst te nemen. In het voorjaar van 1882 kon de Gotthardbaan voor het verkeer open gesteld worden. Ter ere van de pioniers van de Gotthardtunnel en ter herinnering aan het feit dat 50 jaar geleden de Gotthardbaan in gebruik gesteld werd, heeft de Zwitserse PTT in 1932 e
1 jrg. Nr. 21
25
Mededelingen 2 Studiegroep Zwitserland een serie herdenkingszegels doen uitgeven in de waarden 10, 20 en 30 Cts. met de beeltenissen van Louis Favre, Alfred Escher en Emil Welti.
Nieuws voor de plaatfouten-verzamelaar In de BBZ nr.9 : Pro Juventute 1959 - Znr.182 - 50 c. witte vlek bij de bovenste witte bloem, vel A1111,30.M (A/6) Pro Patria 1968 - Znr.140 - 30c. zwarte streep tussen de beide handen. Vel B111,31.M (D/5)
Bijzondere stempels 8 april 1968 16 april 1968
20 april 1968 21 april 1968 27 april 1968 l mei 1968
4 mei 1968
5 mei 1968 6 mei 1968 e
1 jrg. Nr. 21
Propagandastempel 3453 Heimisbach - "Zugut Geburtshaus von Simon Gfeller" Propagandastempels : 5620 Bremgarten (AG) 9113 Degersheim - "Kurort - Wintersport" 6911 Comano - "Soggiorno Ideale" Bijzonder stempel 4000 - Basel - Schweizer Mustermesse ; in gebruik tot 30 april 68. Stempelvlag ; ZUrcher Sechselauten 1968 -Zunft zur Schneidern - gehele maand april Bijzonder stempel ; 6500 Bellinzona -Giornata dell'Aerofilatelia. Stempelvlag: Grindelwald- das gastliche Gletscherdorf. Basel - Feier 20 Jahrestag der Grundung des Staates Israël, Genève- Konferenz über Zuchter. Stempelvlag: Bern - Ausstellung B E A - für Gewerbe, Landwirtschaft, Industrie u. Handel tot 14 mei in omloop. Bijzondere stempel 4000 Basel Europatag -Journée de L'Europe. Bijzondere stempel 1211 Genève - Assemblee mon26
Mededelingen 2 Studiegroep Zwitserland
8 mei 1968
10 mei 1968 11 mei 1968 14 mei 1968 15 mei 1968
17 mei 1968
25 mei 1968
27 mei 1968 30 mei 1968
7 juni 1968 8 juni 1968 15 juni 1968
e
1 jrg. Nr. 21
diale de la Santé, in gebruik tot 25 mei stempelvlag; Genève Nations Unies Bijzondere stempel: 9650 Nesslau-50 Jahre Postautolinie Nesslau Buchs. Stempelvlag: IMPO - S.Schweiz.Importmesse Zürich 1968 -10/18 mai. Stempelvlag: 11 und 12 mai 1968 Interlaken- 7Schweiz. Knabenmusiktage. Bijzonder stempel opening verzamelaarsloket in Lugano. Propagandavlag: Cham Zugersee. Propagandastempel: 2012 Auvernier Bijzonder stempel : 3825 Mürren - Internat. Alpine Ballonsportwoche. Zelfde stempel als vorige jaar. In gebruik van 15 tot 29 juni. Bijzonder stempel : 1215 Genève - Inauguration de la nouvelle Aerogare. Bijzondere enveloppe met rode opdruk tbv. feestelijke ingebruikname van de luchthaven Cointrin. Bijzonder stempel : 1820 Montreux - 50 ans Club des Femmes Alpinistes. Op 25 en 26 mei in gebruik bij het autopostkantoor 3 in Montreux. Propagandastempel: 3963 Crans-sur-Sierre "Soleil,` Golf, Sports" Bijzonder stempel: zomerzegels 1000 Lausanne – Timbres - Pro Patria – Jour d'Emission. Stempelvlag: Luzern – II. Harmonika - Weltfestival 1968, in gebruik 7,8 en 9 juni 1968. Stempelvlag; 8 en 9 juni in gebruik Sursee - Zentralschweiz. Sängerfest. Stempelvlag ter gelegenheid van de 78e vergadering van de Zwitserse Bond van Filatelistenverenigingen op 15 en 16 juni : 78e Assemblea dei Delegati dell' Unione delle Societa Filateliche Svizzere Locarno. 27
Mededelingen 2 Studiegroep Zwitserland
15 juni 1968 22 juni 1968 25 juni 1968 29 juni 1968
l juli 1968 l juli 1968
5 juli 1968
15 juli 1968
25 juli 1968 22 juli 1968 27 juli 1968 1 aug 1968 e
1 jrg. Nr. 21
Stempelvlag: 14- Eidgen. Jodlerfest Winterthur, 14-16 juni 1968. Bijzonder stempel : 3000 Bern 5. Intern.Kongress der Eisenbahner-Philatelie. Stempelvlag:Zürich-Zürcher Jugendfest 1968 Stempelvlag: St.Galler Kinderfest 1968 Stempelvlag; Sierre 29 – 30 Juni 1968 -" Journées fédérales de lutte libre" propagandast: 4702 Oensingen-1000 Jahre in gebruik tot 31 december 1968. Bijzonder stempel: 1211 Genève - Conférence internat. instruction publique; in gebruik tot 10 juli 1968. Propagandastempelvlag: Martigny -ville étape carrefour touristique. Op dezelfde datum wordt het propagandastempel K.134 van Martigny buiten gebruik gesteld. Tijdens regionale tentoonstelling Regiophil VI in Zürich-Oerlikon van 5-7 juli een bijzonder stempel met bijzondere enveloppe. Nieuwe propagandastempels: 3781 Feutersoey - Ruhe und Erholung K.476 3807 Iseltwald - das gastliche Fischerdorf am Brienzersee K.477 9434 Au (SG) - am Monstein K.478 9038 Rehetobel - Klimakurort K.479 6648 Minusio - San Quirico Lago Maggiore K.480 Propagandastempelvlaggen: Brig am Simplon - Das ideale Ausflugszentrum des Oberwallis 3.100 Ausflugsziel Murten 3,101 Idem Muralto -Vegetazione subtropicale 102 Bijzonder stempel van 22 - 28 juli t.b.v. de Baptist Youth World Conference Bern Stempelvlag ; 7e Concours Hippique National 25 au 28 VII - Tramelan Bundesfeiertag, waarbij 3 bijzondere stempels: 28
Mededelingen 2 Studiegroep Zwitserland
8 aug 1968
14 aug 1968
24 aug 1968
29 aug 1968
l sept.1968
7 sept.1968
11 sept.1968
e
1 jrg. Nr. 21
6441 Rütli Bundesfeier en historischer statte 1.8.68 1000 Lausanne Fête Nationale 1.8.1968 6500 Bellinzona Festa Nazionale 1.8.68 Nieuw propagandastempel: 1349 Romainmotier site historique K.48! Nieuwe propagandastempels: 6490 Andermatt am Gotthard K.482 8645 Jona am oberen Zürichsee K. 483 Stempelvlag: Sierre - Montana - Crans Gd.Prix de Suisse - Championnat de l'Europe de la Montagne – 24-25.8.68 Stempelvlag: Biel-Bielermesse 29 aug-1 sept.1968 Bijzonder stempel: Schweiz. Trachten- und Alpenhirtenfest Unspunnen – Inter-laken. in gebruik van 29 aug. tot 8 september. Stempelvlag: OHA Thun - Aaretal-Tag Münsingen, Wichtrach, Kiesen, Oppligen 1 september 1968; ter gelegenheid van de Oberlandische Herbstausstellung in Thun. Stempelvlag: Zürcher Knabenschiessen 1968 Schutzengesellschaft der Stadt Zürich ; in gebruik van 7 tot 9 september 1968. Nieuwe propagandastempels: 3961 Zinal K.484 2926'Boncourt Grottes -Tourisme K.485 5616 Meisterschwanden Erholung am Hallwilersee K,486 (wordt vervolgd)
29
Mededelingen 2 Studiegroep Zwitserland De tandingen van de "staande Helvetia" Jan Doorenbos Eén van de charmes van de uitgifte "Staande Helvetia" zijn de vier tandingrasters,die men ervoor heeft gebruikt. Dit artikeltje probeert de gegevens,die de catalogus hierover geeft wat te preciseren. Het behandelt alleen de zegels met controlemerk, dus de periode 1882-1905. Bij hun verschijnen op l april 1882 waren de Staande Helvetia’s, evenals de voorafgaande "Zittende", getand 11 ¾ . Ruim zes jaar later probeerde de P.T.T. als reactie op klachten de veel grovere tanding 9 ½ : 9 ½. De catalogus geeft als uitgiftejaar 1888. Ik zag do 40c met als vermoedelijke stempeldatum 11.XII.88, en bezit een 25c met 29.XII.88. De SBZ vermeldt de 50c in januari, de 20c in februari en de l Fr pas in maart 1889, zodat het wel zeer de vraag is of met name de laatste waarde ooit in 1888 is gebruikt. In 1891 komt de compromistanding 11 ½ : 11. Ik bezit de 20c van 30.V.91, de andere waarden alleen met latere data. De l Fr heb ik zelfs nooit van 1891 gezien. Merkwaardig is dat de 3 Fr, die volgens de SBZ van die dagen op l maart 1891 verscheen, tot 1901 met het oude raster 11 ¾ is getand. Het is mogelijk, dat deze tanding na 1891 ook af en toe (wellicht bij ongeluk) voor de andere waarden is gebruikt. Verleden jaar is in Zwitserland zelfs een 30c gevonden met deze tanding! (De FD van de 30c is 1.VII.92). Tenslotte verschijnt in 1901 de vierde tanding, 11 ½ 12. Ik bezit de 20c van 1.III.01 en de 25c, 1 Fr en 3 Fr met stempeldata uit april 1901. De 30c verscheen wellicht iets later (ik heb 19.VI.01), en zeker is dit met de 50c (nr. 74E) het geval (ik heb 18.X.01). De 40c verscheen pas in de herfst van 1904. Bij sommige waarden verving de nieuwe tanding de oude niet volledig. Bij de l Fr zijn in 1901 11 ½ : 11 en 11 ½ :12 naast elkaar gebruikt; bij de e
1 jrg. Nr. 21
30
Mededelingen 2 Studiegroep Zwitserland 3 Fr. Is dit zelfs gedurende de gehele periode 1901-1908 het geval geweest. Bij de 20c, 25c, 30c en 50c vindt men in 1902 en 1903 uitsluitend de tanding 11 ½ :12. In 1904 verandert dit echter. Blijkbaar was het zegelverbruik zo toegenomen, dat men aan één tandingmachine niet meer genoeg had. Er wordt nu bij de 30c en de 50c weer de oude tanding 11 ½ :11 in gebruik genomen, (ik heb de 30c van 10.VIII.04 en de 50c van 3.I.05). Daar bij deze waarden inmiddels de drukplaten veranderd waren zijn er dus feitelijk twee nrs. 68D en twee nrs. 74D, die niet alleen afwijken in kleurnuance maar ook in plaatfouten en retouches! Bij de 20c en 25c is de tanding 11 ½ :12 tot de invoering van het nieuwe watermerk in 1905 gehandhaafd De 1 Fr rood (die van eind 1902 dateert; ik heb 2.XII.02) vertoont het omgekeerde beeld. Deze is aanvankelijk getand 11 ½ : 11, doch begin 1904 (ik heb 13.1.04) doet hiernaast de tanding 11 ½ :12 zijn intrede. De conclusie van deze notities: de tandingverschillen van deze uitgifte zijn ingewikkelder dan men op grond van de catalogus zou denken. Bij de 20, 25, 40, 50 en 1 Fr. is de tanding 11 ¾ tweemaal_in gebruik geweest, en bij de 30c en de 50c groen geldt dit voor de tanding11 ½ : 11. Op grond hiervan is het voor specialisten van belang, met name de nummers 67A, 68D en 74D verder op te splitsen. Overigens houdt ondergetekende zich aanbevolen voor meldingen van vroegere stempeldata dan de in dit artikeltje genoemde.
Literatuur Blijkens een mededeling in de BBZ zullen rond de jaarwisseling twee bijzonder belangrijke boekwerken voor de verzamelaars van eo-filatelie en afstempelingen verschijnen. Het betreft de nieuwe bewerking van het bekende boek van Winkler "Les Marques Postales de la Suisse" alsook het grote werk van Andres-Emmenegger over de afstempelingen van 1843-1882.
e
1 jrg. Nr. 21
31
Mededelingen 2 Studiegroep Zwitserland TREIN(vervolg)
en
BOOTSTEMPELS
door W.J.Pfeiffer Treinstempels waarin het traject is aangeduid door een nummer. Groep N.
Type .3 (1882)
nr. 7
treinnr. 3
Type 4 (1904-1910)
e
nr. 2
treinnummer 79,95,210,1124
3
31
5
5, 25
8
210, 1116, 1225
11
32
12
97, 1516
1 jrg. Nr. 21
32
Mededelingen 2 Studiegroep Zwitserland 20
102,. 107, 127
21
144, 2071, 4582
30
184, 2711, 2721, 2728
32
5
40
1766, 1768, 1778, 1784
Type N.5 (1910)
15
treinnummer 36
Type N.6 (1892-1899)
20
treinnummer 26,71
Type N.7 (1873-1888)
e
19
treinnummer 10,78
36
4, 12
43
34
48
51
1 jrg. Nr. 21
33
Mededelingen 2 Studiegroep Zwitserland
Type N.8 (1908-1909)
15
treinnummer 1463,1473
De treinstempels van groep N, waarin dus het traject is aangeduid door een Nummer, werden omstreeks 1900 - 1910 geleidelijk vervangen door andere stempeltypen. Deze zijn groepen te onderscheiden, die ik zou willen noemen: Groep R, stempels met Routevermelding en Groep Z, stempels Zonder verdere aanwijzingen dan de één- of tweetalige aanduiding Bahnpost en/of Ambulant (e) en het treinnummer achter de datum. Op enkele trajecten waren echter lang voor 1900 reeds stempels van deze groepen in gebruik. De Stempels met routevermelding zijn in hoofdzaak beperkt tot trajecten van particuliere spoorwegmaatschappijen, meest kleinere trajecten die gerekend kunnen worden tot lokaalspoor- of tramlijnen. Voor zover dergelijke stempels dienst hebben gedaan op hoofdlijnen van de Zwitserse spoorwegen, werden zij reeds na vrij korte tijd vervangen door stempeIs van groep Z. Op bijna alle lijnen van de Rhätische Bahn, een van de grootste particuliere maatschappijen, werden stempels gebruikt waarin alleen de maatschappijnaam als aanduiding voorkomt; deze blijken nu ook te worden opgevolgd door stempels groep Z. Bij enkele van de tot groep R behorende stempeltypen staat in het bee
1 jrg. Nr. 21
34
Mededelingen 2 Studiegroep Zwitserland nedensegment een Romeins cijfer, dat het postdistrict aangeeft waaronder het betrokken traject ressorteert. Hoewel voor lang niet alle postdistricten een dergelijke verwijzing in een treinstempel wordt aangetroffen, is het misschien toch nuttig de volledige lijst hier te vermelden. Deze is als volgt : I II III IV
Genève Lausanne Bern Neuchâtel
V VI VII VIII
Basel Aarau Luzern Zürich
IX X XI
St.Gallen Chur Bellinzona
Op dezelfde wijze als eerder voor groep N gedaan, wordt nu een eerste overzicht gegeven van de stempels van groep R. Treinstempels met. routevermelding GROEP R Type R.1
Appenzell - Winkeln Grindelwald-Interlaken Zürich - Sihlbrugg
1900 - 1904 trein 12, 16, 220 1899 -1911 4, 32, 40 26 1934
Type R.2
Régional Brassus-Vallorbe 1905 trein 1140, Bahnpost Rhat Bahn 1911 - 1937 2, 4, 5, 7, 9, 10, 13, 15, 20, 50, 56, 58, 60, 63, 64, 82, 88, 90, 92, 205, 206, 212, 256, 258, 681 Régional Viège - 19062, 10, 1342, 1343, 1345, 1346, e
1 jrg. Nr. 21
35
Mededelingen 2 Studiegroep Zwitserland Zerraatt Régional St.Croix
1925 Yverdon- 19101937
1352, 1452 2,4,6,8.
Type R.3
Régional Bex-Villars s/Ollon1912 trein 206 Bahnpost Liestal-Waldenburg 1925-1966 7, 15 Régional Ponts-Chaux de Fonds 1895 2, 5 Type R.4
Appenzell - Gossau
1955
trein 38
Type R.5
Bahnpost Rhat.Bahn
1939-1960 trein 19, 58, 82, 90, 214, 302
Type R.6
Bahnpost Brig-Zermatt II
1935-1961 trein 148, 1261
36
Mededelingen 2 Studiegroep Zwitserland
Type R.7
Régional Lausanne - Bercher 1900 St.Sulpice -Travers Régional 1884 Tramelan -Tavannes Régional 18851905 Régional Val de Travers 1900-1907 Régional Viège - Zermatt 1899-1901 Régional Yïverdon - St.Croix 1900-1902 Type R.8
Aarau - Menziken -Aarau Bahnpost 1924 trein 54 Regioml Aigle-Monthey 1925 19 Aigle Sépey - 1919-1923 153,157, 161 Diablerets Poste Amb. Appenzell - Gossau 1954 46 Bahnpost Basel – Milano - Basel 191233, 63, 67 Bahnpost-Amb. 1920 `Bauma – Uerikon Bauma Bahnpost Bellinzona - Locarno Posta Amb. Bex - Chesières Poste Amb.
19161934 19241935 19201930
80, 85, 88 2513, 2525, 2526, 2529, 2533, 2537 102, 106, 108 110, 112, 1134
37
Mededelingen 2 Studiegroep Zwitserland Chaux de Fonds Ponts de Martel Poste Amb. Einsiedeln -Wädenswil Bahnpost Genève – Culoz Genève Poste Amb.
1923
59
19121928 19111913
250, 254, 256
Interiaken-Grindelwald Bahnpost Interlaken - Lauterbrunnen Bahnpost Langnau – Solothurn Langnau Bahnpost Lausanne - Bercher Poste Amb. Lausanne - Moudon Poste Amb. Lausanne – Pontarlier Lausanne Poste Amb. Ambuante Locarno Bignasco Ambulante Lugano Ponte Tresa Lugano - Tesserete Posta Ambulante (wordt vervolgd)
19121937 19141936
32, 36, 44
19221931 19261947 19371951 1909
193, 198, 256
1928
3
19221958 19101939
2, 3, 5, 12, 13, 16, 19
560, 588
3, 4, 6, 8, 14, 22
3, 8, 19 6, 7 214
3, 15
38
Mededelingen 2 Studiegroep Zwitserland Zojuist verschenen ."Altschweiz - was nicht im Katalog steht" van Josua Bühler uit Zürich. Uitgegeven ter gelegenheid van 125 jaar Zwitserse postzegels door het Fonds zur Förderung der Philatelie en verkrijgbaar door overboeking van Sfr.5,- op giro 30-6456 van de Wertzeichenverkaufstelle PTT, Parkterrasse 10, 3000-Bern. Omvang 47 pag. met tal van prachtige afbeeldingen in kleurendruk. Van de hand van Alfred Muller verscheen een rijk geïllustreerde brochure "Die Post auf dem Zürichsee" waarin ondermeer ook opgenomen een tabel met de waardeaangifte voor de diverse stempels. Deze brochure is verkrijgbaar bij Zumstein & Cie te Bern door overboeking van Sfr.10,- op giro Bern 30-334 van voornoemde firma. Na beëindiging van de artikelenreeks door W. Prick over de serie Technik u, Landscheft in de SBZ, zal een afzonderlijke overdruk daarvan verschijnen. Bestellingen kunnen nu reeds worden opgegeven aan de Redaction Schweizer Briefmarken Zeitung, Landtestrasse 47 - 2500 Biel. Prijs nog onbekend. . Catalogi: Zumstein-Katalog Schweiz-Liechtenstein 1969; 256 pag. prijs F 2,75) verkrijgbaar bij J.L. van Dieten, Tour-nooiveld 2 te Den Haag. Muller -Katalog Schweiz-Liechtenstein 1969; 312 pagina’s prijs Sfr.4>80 verkrijgbaar bij Basler-Taube Verlag AG te Basel. Kottelat-Katalog Schweiz-Liechtenstein 1969; 241 pag. prijs Sfr.3,- verkrijgbaar door overboeking van dit bedrag op giro 30-1920 van voornoemde firma te Bern, Spitalgasse 29. Tanner-FDC.Katalog 1969 verkrijgbaar door storting van Sfr.4,50 op giro Langenthal 49-2024 van Hans Tanner-Hohmattweg , 4938 Rohrbach. De meeste van deze catalogi zijn ook in de Bondsbibliotheek aanwezig.
Algemeen : Op l oktober wordt in St.Gallen een nieuw verzamelaarsloket geopend !
39
Mededelingen 2 Studiegroep Zwitserland Rechthoekige stempels op 'staande Helvetia' J. Doorenbos De oplettende verzamelaar zal ongetwijfeld hebben opgemerkt dat er naast stempels van de ge-bruikelijke ronde ook af en toe rechthoekige voorkomen. In de periode 1882 - 1908 zijn dit vrijwel altijd stempels die voor pakketkaarten e.d. werden gebruikt. Voor dit deel een apart stempel te hebben, had alleen maar zin voor kantoren die een zeer grote hoeveelheid post' te verwerken kregen. De meeste van deze stempels zijn dan ook niet zeldzaam, en zij vormen mede hierom een aantrekkelijk verzamelgebied. Het hier bedoelde rechthoekige type komt ook reeds op de Zittende Helvetia voor (vanaf ongeveer 1878) en is in het stempelboek van Andres en Emmenegger in de groepen 98 en 99 gerubriceerd. Hun indeling wordt hier in grote trekken gevolgd. In de regel is de maand in letters aangeduid. De stempels zijn tweeregelig, b.v. BASEL B.B. / 15 juni 82, of drieregelig, b.v. BASEL / 18 OCT 90 / FAHRPOST-AUFGABE. Op Helvetia zag ik tot nu toe de volgende tweeregelige stempels (alle letters zijn hoofdletters); Aarau Filiale Aigle Altdorf Baden BaseI B.B Basel S.C.B. Bex Bulle Fribourg
Interlaken Langenthal Lausanne Lenzburg Liestal Luzern Olten Stadt Schwyz Sion
Sissach Solothurn Sursee Thun Vevey Willisau Yverdon Zofingen Zürich
Wellicht komen ook nog voor: Chur Fahrp. Exp., Olten en Romanshorn. Voor meldingen hiervan houd ik mij aanbevolen. De volgende drieregelige stempels vindt men in de periode 1882-1908: Aarau / Fahrp. Aufg. Lugano / Messageria Basel / Fahrpostaufgabe Luzern / Filiale Bellinzona / Messageria Neuchatel / Consign. mess 40
Mededelingen 2 Studiegroep Zwitserland Fleurier / Messagerie Chaux de Fonds / Exped.Messag. Zürich Filiale / Fahrpost Fribourg / Succ. Genève / Hotel de ville
Olten / Transit Reinach / Aargau Romanshorn / Fahrp ost
Tot deze groep behoren ook Brique / Messagerie, Locarno / Messageria en Zürich Filiale II / Beatengasse, die ik tot nu toe niet na 1882 heb kunnen vinden. Een 'Buitenbeentje' van deze groep is de stempel 'Uff. Sviz. di Mess. / Chiavenna' van één der Zwitserse kantoren in Italië, waar postpakketten (géén brieven) met de Zwitserse postkoets konden worden meegegeven. Tenslotte behoren tot deze groep twee stempels die van de vorige afwijken omdat plaats en datum door een streep van elkaar gescheiden zijn en omdat de maand in Romeinse cijfers is aangegeven. Dit zijn een zeer groot stempel van Bern (42 x 35 mm) en een kleinere stempel Genève Transit. Zelf verzamel ik deze stempels op Staande Helvetia, maar zij komen, zoals gezegd, ook op Zittende Helvetia voor en verder op kruis en cijfer, de UPUzegels uit 1900, op port- en telegraafzegels en ook op latere uitgiften (ik heb Langenthal nog uit 1936!) Ze worden echter na 1900 wel gaandeweg schaarser. Merkwaardig is , dat al deze stempels er in 1882 al waren; blijkbaar is dit type nadien nooit meer aangemaakt. Volledigheidshalve moet nog op enkele andere rechthoekige stempels worden gewezen. op de eerste plaats kent men in Zwitserland sinds 1890 de zogenaamde hulpstempels (Aushilfsstempel), die aan kantoren worden uitgeleend waar het normale stempel in het ongerede is geraakt. De letters van dit stempel zijn uitneembaar, zodat er telkens De naam van het betreffend kantoor kan worden ingezet. Het is rechthoekig en meet 48 x 20 mm. De maand is in Romeinse cijfers aangegeven. Soms zijn plaats en datum gescheiden door een streep. Wellicht zullen wij in de toekomst eens een afzonderlijk arti41
Mededelingen 2 Studiegroep Zwitserland kel aan dit stempeltype wijden. Rechthoekig zijn ook sommige stempels van de interne dienst der posterijen {steeds in blauw) en vele spoorwegstempels (vaak in blauw), tekst vaak met hoofd- en kleine letters). Deze zijn echter op zegels uit de periode 1882-1908 zo zeldzaam dat er tot nu toe weinig over te zeggen valt.
Verslag van de tweede vergadering Studiegroep Zwitserland, op Zaterdag 14 september 1968 in Hotel Noord-Brabant aan het Vredenburg te Utrecht. Aanwezig 18 leden. De Heer J.Doorenbos hield een zeer interessante met kleurendia’s geïllustreerde voordracht over de uitgifte Staande Helvetia, waarbij o.m. aandacht werd besteed aan tandingen, typen,afwijkingen, retouches, afstempelingen etc. De vergadering nam de navolgende besluiten: 5% van de verkoop uit de rondzendingen zal worden ingehouden voor de Studiegroep; er zal geen nieuwtjesdienst worden georganiseerd; de bijeenkomsten zullen steeds in Utrecht worden gehouden en wel de tweede zaterdag van de laatste maand van elk kwartaal; een extra bijeenkomst tijdens de Hagapost in 1969. Aan de leden wordt het voorstel Studiegroep lid te worden van de Zwitserse Bond Een besluit daartoe zal op de komende vergaderingen worden genomen. Dringend werd gevraagd om kopij voor het mededelingenblad en materiaal voor de rondzendingen. De volgende bijeenkomst zal zijn op zaterdag 14 december 10.30 u. in caférestaurant Vredenburg, Vredenburg-Utrecht. A. Sonneveld, secretaris.
42
MEDEDELINGEN STUDIEGROEP ZWITSERLAND De tijdschriftenrubriek Vanwege de omvang van dit nummer zal ditmaal moeten worden volstaan met een korte opsomming van de belangrijkste artikelen. S.B.Z meinummer - een verslag van het fQe congres van de Zwitserse Bond in Locarno; de glas-in-loodramen van de kath. van Lausanne. Juninummer - een reeks valse stempels worden afgebeeld met een waarschuwing. Een belangrijke publicatie. Julinummer - de automaatzegels in de serie Technik u. Landschaft en een artikel gewijd aan de opening van het vernieuwde Postmuseum in Bern. Augustus - a propos kath, Lausanne - vervolg automaatzegels Techn. u. Landschaft; mededelingen over de Regiophil VI en de Tag der Briefmarke 1968. In alle 4 nummers vervolgartikelen van de plaatreconstr. Rayon II van E. Muller. B.B.Z In het Juninummer een artikel van Hunziker over Zwitserse hotelpost en in het nummer van augustus van M.M. Thomas over de Rode-Kruis zegels. Philatelica: De nummers van april t/m september zullen in het volgende mededelingenblad worden behandeld.
Vraag- en Antwoord rubriek. Nog veel te weinig lezers maken gebruik van de mogelijkheid hier geboden. Nogmaals; zend uw vragen naar de redactie. Wel kwamen enkele reacties binnen op de oproep omtrent de portstempels T. Hiervoor hartelijk dank. De gegevens zijn echter niet volledig genoeg voor publicatie. De heer Savoie uit Lausanne berichtte,dat de letters F.B.E zie pag.7, betekenen "Fahrender Brief Einwurf" (A/E pag.806). Waarvoor dank. POM
43
